Jij ook? Hoe meer leden, hoe meer slagkracht: alleen met de steun van velen telt Natuurpunt-WAL mee. Word lid en ontvang 4 maal per jaar ons tijdschrift GROENLINK voor 5 € op rekeningnummer 001-2392760-40 van NatuurpuntWAL vzw.
Wandelbrochure ‘SCHAUSSELBROEK’ TEMSE-STEENDORP
Voor 17,5 € op rekeningnr. 230-0044233-21 van Natuurpunt vzw word je lid van de grootste natuurvereniging van Vlaanderen en krijg je niet alleen Groenlink, maar ook het prachtige tweemaandelijkse tijdschrift NATUUR.BLAD in je bus. Alle info: Hildegarde Van den Camp, tel. 03/7757915
[email protected]
Met een fotozoektocht
www.natuurpuntwal.be
-WAL
Schausselbroek
N485
N419
Fort van Steendorp t
at
Ne
oo
aa
stra
Oostb
n ge
tr gs
aag
Temse
Ka
N485
at
erg
Steendorp 1 3 Schau selstra 2 at
10
steenbakkerij at destra n a r a W
7
Schausselbroek 5 Schausselbroek west
9
De Ballooi, opgehoogd schor 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hooiland in’t Hangene Het bronbosje Boomgaard in’t Hangene Oud populieren-wilgenbos Loofbos Twee Weilanden Zwarte els-struweeltje-in wording strook oud populierenbos strook oud populierenbos met wilgenrand Struweeltje met Riet, Meidoorn en Els
Gel
Krijgsbaan
tra pels
8
6
4 Kijkverdriet
Schausselbroek oost
Schelde
Voorzorgen : stevige schoenen bij regenweer, buggy en fiets zéér moeilijk aan het fort, zeker na regenweer
ENKELE BEMERKINGEN De tocht loopt voor een deel langs een rustige openbare weg, maar oppassen voor autoverkeer blijft de boodschap. Langsheen het Fort van Steendorp ligt een diepe gracht, zorg dat je met evenveel eindigt als bij de start! En hou op de Scheldedijk rekening met snelle fietsers. In de brochure staan ‘gevaarlijke’ plaatsen aangeduid. De organisatoren kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele ongevallen in het kader van de zoektocht. FOTOZOEKTOCHT Achteraan deze brochure vind je 20 willekeurig geplaatste foto’s. Plaats deze tijdens de wandeling in de juiste volgorde. Stuur een mailtje naar
[email protected] met als ‘onderwerp oplossing fotozoektocht schausselbroek’ en je ontvangt de oplossing binnen de week. Tip: Prijzen zijn er niet, maar als je met kinderen op stap gaat kan je die misschien zelf verzinnen. Vraag dan wel op voorhand de oplossing zodat ze er niet op het juiste anwoord moeten wachten. HOE GERAAKT U ER ? Vanuit Temse: Volg de grote baan richting Rupelmonde tot aan het centrum van Steendorp. Draai af naar rechts (Gelaagstraat) richting Schelde, volg de baan naar rechts en deze brengt je tot aan de Steenbakkerij. Vanuit Steendorp: Volg de Gelaagstraat richting Schelde. Volg deze baan naar rechts en je komt terecht bij de Steenbakkerij. WEGBESCHRIJVING De wegbeschrijving zelf staat in normaal schrift gedrukt. Tussendoor willen we je een paar wetenswaardigheden over het natuurgebied meegeven. Die tekst staat cursief gedrukt.
START De zoektocht start aan het kruispunt van de Scheldedijk en de Scouselestraat. Laat de Scheldedijk links liggen en neem de Scouselestraat met links de huizen en rechts de opgeslagen bakstenen van de steenbakkerij. Na zo’n 200 meter, ter hoogte van huisnummer 52 en van een rood-wit gestreepte bloempot, neem je een smal pad naar rechts tussen de struiken. Het pad loopt na een tijdje steil omhoog tot je, net voor het fort (of wat er van overblijft), naar links een ander pad kan volgen. Terwijl je op dit vlakke pad loopt, moet je maar eens genieten van het uitzicht over het Schausselbroek, de Schelde en de streek van Hingene aan de overkant van de rivier. Aan je rechterkant vind je de diepe gracht van het fort van Steendorp.
LET HIER SPECIAAL OP KLEINERE KINDEREN DIE EVENTUEEL MEELOPEN. HET PAD ZAL EEN PAAR HONDERD METER LANGS DIE DIEPE GRACHT VERDER LOPEN
Het Fort van Steendorp. Zoals op sommige andere verlaten forten rond Antwerpen mag de natuur hier al jarenlang haar gang gaan. Op fort is een groot bos van robinia’s ontstaan. De rust heeft heel veel dieren aangetrokken. Zo broeden hier verschillende roofvogels : bosuil, kerkuil, sperwer en buizerd. In de boomholten huizen spechten. ‘sWinters is het fort hét vleermuizenhotel van Vlaanderen. Vleermuizen houden een winterslaap en zoeken daarvoor een ijskasttemperatuur, vochtige lucht en rust. Elke winter tellen we hier 1.200 of 1.300 vleermuizen, waaronder hele zeldzame ! Daarom geniet het fort Europese bescherming. Het fort is sinds kort eigendom van Afdeling Natuur van de Vlaamse Gemeenschap. Het pad draait aan een akker naar rechts om de vestinggracht te volgen. Blijf de hele tijd dit slingerende pad volgen en draai niet af op de kleinere paadjes die naar links afslaan. Na een poosje wandel je langs een prikkeldraad die rond een weide gespannen is. Neem daarachter het eerste pad links. Dit daalt af naar een rustige straat, de Negenoogstraat. Als je dat pad zou missen, zal je uiteindelijk naast de drukke baan Temse-Kruibeke terechtkomen. Geen nood, als je die baan even naar links volgt, neem je de eerste straat links, de Negenoogstraat." 1
LAAT JE HIER NIET VERRASSEN DOOR DE RUST IN DE STRAAT. DE SCHERPE BOCHT BIEDT NIET VEEL ZICHT OP NADERENDE AUTO’S !
De Negenoogstraat daalt af richting Temse. Op het eerste kruispunt blijf je rechtdoor gaan, de Oostbergstraat. Aan het volgende kruispunt neem je links de Scouselestraat. Deze straat buigt naar links.
De Wase cuesta en ‘Het Hangene’ Een ‘cuesta’ is een moeilijke naam voor een redelijk steile helling die ontstaat door een hardere laag in de ondergrond. Hier in het Waasland is die hardere laag een kleilaag die ervoor zorgt dat je kan ‘afdalen’ naar de Schelde. Hier in Steendorp is dat het meest opvallend, maar ook in Bazel bijvoorbeeld ligt het dorp duidelijk hoger dan de Scheldepolders. Om dat geologisch verschijnsel te bewaren, heeft men dit landschap beschermd. Zo mag het bvb. niet volgebouwd of afgegraven worden. Aan de voet van de kleihelling borrelt hier en daar water op : een bron. Klei laat immers geen water door. Rond die bronnen vind je speciale planten, die vooral in het voorjaar bloeien. Natuurpunt beheert hier op de helling één perceel, dat je tijdens deze wandeling vanaf de bocht in de Scouselestraat kan zien. Het is een hooiland met 4 jonge hoogstamfruitbomen en omgeven door een houtkant en knotwilgen. Het perceel ligt schuin tegenover het kruispuntje dat je zodadelijk zal tegenkomen. Volg de straat verder tot het eerste kruispunt. Hier vertrekken een asfaltweg en een zandweg naar rechts. Neem de slingerende zandweg, die je verder over ongeveer één kilometer zal blijven volgen. Perceel Natuurpunt In de eerste bocht op deze zandweg vind je een populierenbos dat eigendom is van Natuurpunt. We proberen in de polder op lange termijn op onze percelen over te schakelen van populierenbos naar een natuurlijker bos. Deze winter wordt dit perceel gekapt en omgezet naar een moerasbos met essen en elzen. Waar het mogelijk is, laten we de omzetting spontaan verlopen, dat wil zeggen met jonge boompjes die vanzelf opschieten of al tussen de populieren groeien. Desnoods planten we hier en daar nieuwe essen en elzen aan.
Je wandelt op de grens tussen licht hellende landbouwpercelen aan je rechterkant en het bos aan je linkerkant. Af en toe loopt er een smal pad naar links. Als je wat tijd hebt (en het heeft niet te veel geregend de vorige dagen…) willen we je aanraden eens zo’n pad te volgen. Ze lopen rechtdoor de polder of het bos in en lopen na een tijdje dood. Je moet dus altijd op je passen terugkeren, maar op die manier kan je nog meer van het Schausselbroek genieten. Je passeert op de komende kilometer maar één kruispunt. Negeer daar de zandweg die naar rechts loopt en blijf zelf rechtdoor wandelen. Houtkant Na enkele honderden meters flankeert een prachtig uitgegroeide houtkant de rechterkant van het pad. Hij bestaat vooral uit hazelaar en meidoorn. Een paradijs voor allerlei zangvogels ! Uiteindelijk wordt het pad een asfaltbaantje. Volg dit voor de dijk naar rechts en draai aan de oude schuur links de dijk op. De grote bladeren die soms bijna de weg versperren zijn van het Groot Hoefblad, een familielid van de Paardebloem. Waterzuiveringsstation en waterberging Terwijl je over deze dijk wandelt, waterzuiveringsstation van Temse.
zie
je
aan
je
linkerkant
het
Aan de rechterkant zie je een vlakte waarin men aan het werken is of was.Deze vlakte was oorspronkelijk ook bedoeld voor het zuiveringsstation, maar het wordt nu ingericht als wachtbekken. Bij hevige regen moet deze vlakte regenwater opvangen van de Vrouwenhofbeek.Zo hoopt men in de toekomst verlost te zijn van de overstromingsproblemen in het centrum van Temse. Als het laag water is op de Schelde kan men het wachtbekken gewoon laten leeglopen, anders moeten er pompen aan te pas komen. Het wachtbekken zou later op een ecologische manier ingericht worden. Volg de dijk verder tot aan de Scheldedijk. Neem op de Scheldedijk links. Je bent nu ongeveer halverwege de zoektocht. Vanaf hier is de route heel eenvoudig : volg deze Scheldedijk tot je aan het startpunt uitkomt. Maar onderweg valt er nog heel wat te zien (ook buiten de fotovraag !) 2
Wilgenbos tussen dijk en Schelde De Schelde laat haar eb- en vloedwerking voelen tot aan Gent. Dus ook hier ter hoogte van Steendorp en Temse moeten planten en dieren, die buitendijks leven, er rekening mee houden dat ze twee keer per dag (of af en toe bij springtij of storm) natte voeten krijgen. Wilgen en riet kunnen perfect tegen overstromingen en vind je dus heel vaak tussen dijk en Schelde. De Schelde brengt vanuit de zee ook zout water mee het binnenland in, maar die invloed reikt maar tot Kruibeke. Als er te veel zout in het water zit, dan zal je geen wilgenbos zien ontstaan, maar eerder een rietveld, zoals op de schorren ter hoogte van Doel. In het ondoordringbare wilgenbos voelen veel zangvogels zich thuis. Hier vind je elk jaar bvb. verschillende koppeltjes Zwartkoppen. De dijk draait naar rechts om een visvijver (het Kooiwiel) heen. Het populierenbos dat daarachter ligt is eigendom van Natuurpunt. We hebben ervoor gekozen om dit perceel niet te kappen en om te zetten naar inlands bos, maar om het verder te laten verruigen. De natuur mag hier de komende tientallen jaren dus haar gang gaan. In dit populierbos broedt elk jaar de Wielewaal, een prachtige geel-zwarte vogel.
Even naar de Schelde ? We kunnen je aanraden van hier even naar rechts te wandelen op een klein paadje dat naar de Schelde leidt. Het is een extraatje, dus moet je daar niet uitkijken naar foto’s ! Bij laag water valt hier in de Schelde een slikplaat droog. In de nazomer en in de winter verzamelen hier veel eenden en steltlopers. ‘sWinters kan je hier bijvoorbeeld wintertalingen en (tot 600) bonte strandlopers tellen.
Laat de dwarsdreef voor wat ze is en vervolg je wandeling over de dijk. Vanaf hier begint de dijk nog meer te kronkelen. Weilandje In de eerste bocht van de dijk zie je links een vijver en tussen de bomen een weiland. Dit weiland wil Natuurpunt na het aflopen van de pacht, omzetten tot een hooiland. We zouden dan tweemaal per jaar maaien en het maaisel afvoeren. Op die manier willen we planten en dieren die vroeger in de vele hooilanden voorkwamen opnieuw kansen geven. Rechts van het weiland ligt al een hooiland dat eigendom is van de gemeente Temse. Natuurpunt kreeg het beheer toegewezen en maait er dus tweemaal per jaar. We hebben er ook reeds een houtkant en knotwilgen aangeplant en willen er nog een amfibieënpoel in aanleggen. De dijk kronkelt verder tot je rechts een kleine kapel vindt.
De Ballooi Voorbij het Kooiwiel zijn de wilgen aan je rechterkant verdwenen. De zone tussen dijk en Schelde was vroeger een huisvuilstort en is nu afgedekt. De natuur neemt het geleidelijk aan weer in bezit. Er broeden bijvoorbeeld veel Blauwborstjes. Inderdaad, een zeldzamere familie van het bekende Roodborstje. Het vogeltje leeft wat onopvallend tussen riet en ruigte. Opvallender voor de wandelaars zijn de Kievitten, die hier ook talrijk broeden. In de winter vind je onder de stenen die nog hier en daar uitsteken de Kleine Watersalamander. Ook de Roerdomp, een hele zeldzame en schuwe reiger, kan je hier ’s winters wel eens aantreffen.
De dijk slingert verder en je passeert nog twee vijvers (links) vooraleer je aan een geasfalteerde dwarsdreef te komt. Je bent nu ongeveer halverwege het trajekt op de dijk.
IJsvogels en wielen De talrijke vijvertjes die je al juist naast de dijk zag liggen, zijn overblijfselen van oude dijkdoorbraken. Wanneer de Schelde door een dijk breekt, kolkt het water met zo’n kracht op het lager liggende land, dat er een diepe vijver wordt uitgeschuurd. Men noemt dit een ‘wiel’ of ‘weel’. Veel vijvernamen langs de Schelde verwijzen nog naar dat ontstaan. Zo passeerde je al het Kooiwiel, het Nieuw Wiel, het Lange Dreefwiel en de Grote Braak. Het was meestal onbegonnen werk om de dijk opnieuw op dezelfde plaats aan te leggen, omdat het wiel te diep was. Daarom legde men de nieuwe dijk gewoon rond het wiel, meestal aan de kant van de rivier. De vijvertjes en de dijksloot hebben meestal zuiver water. Je vindt er regelmatig allerlei eenden en ook de IJsvogel. Dit is een felblauw pareltje van een vogel dat langs de oever naar vissen zit te turen en dat je met veel geluk misschien als een blauwe schicht over de sloot of een vijver kan zien vliegen. 3
Even later passeer je een sluis
Hier kan je genieten van het uitzicht over het Kijkverdriet, het rietveld dat tussen de dijk en de Schelde ligt.
Nog meer roofvogels In het gebouwtje links aan de voet van de dijk is een nestbak voor een Kerkuil geplaatst. Die uil laat zich voorlopig niet zien, maar we hebben wel een Torenvalk kunnen verleiden. Achter het wiel ligt nog een populierenbos van Natuurpunt. Er broedt regelmatig een buizerd. In dit bos gaan we ook de natuur verder haar gang laten gaan. De populieren zullen er in de loop van de jaren stilaan plaats maken voor meer streekeigen bomen. Op het perceel ernaast hebben we wel al zelf elzen, essen en eiken aangeplant. Je bent bijna op het einde van de wandeling als dijk weg buigt van de Schelde. Als je langs Schelde stroomafwaarts kijkt, zie je tussen wilgen de kerktorens van Steendorp Rupelmonde liggen.
de de de en
Het Kijkverdriet. Dit reservaat wordt regelmatig met Scheldewater overstroomd. Normaal zou hier ook een wilgenstruweel ontstaan, maar door het riet elke winter te maaien, blijft het krachtig genoeg en krijgen wilgen geen kans. In het riet broeden elk jaar heel wat typische rietvogels. Ook de spindotterbloem kent hier een van zijn weinige overgebleven groeiplaatsen. Deze dotterbloem is een variant van de gewone dotterbloem, een soort boterbloem die in het voorjaar langs vijvers en in moerasgebieden bloeit. In het buitendijkse gebied vormt deze dotterbloem aan haar stengelknopen kleine worteltjes. Als de planten in de zomer afsterven blijven die knopen over. Het water zorgt dan voor de verspreiding van die nieuwe plantjes. De spindotter komt maar op een paar plaatsen voor tussen de Schelde en de Elbe in Noord-Duitsland.
Loop de dijk verder af tot aan het kruispunt met de Scouselestraat, het einde van de zoektocht. Heb je alle foto’s gevonden ? Geen nood, om nog eens rond te wandelen, vertrek je gewoon naar links…..
De Torenvalk
De Kerkuil
-WAL www.natuurpuntwal.be
4
A F G
B
c
D
H E
i
J
J
P K L Q
N M
S R T
O
