Samenwerking in de landbouw: Een coöperatievisie vanuit Nederland Onno van Bekkum Presentatie voor de Belgische Vereniging voor Landbouweconomie 30 mei 2007
Presentatie Inleiding • Gevestigde coöperaties • Start-up: Samenwerking verbrede landbouw • Conclusie •
2
1
Inleiding (1): Coöperatieve structuur COÖPERATIE
transactie
investering
H s
€
¶ €
besturing
y
☺☺☺ ☺☺☺
LEDEN
☺☺☺ ☺☺☺
gemeenschap 3
Inleiding (2): Verschillende coöperatiemodellen Differentiation strategy branded
behind: non-sustainable match
niche co-op
value-added co-op
Cost leader strategy
bulk
village co-op collective
small
huge
commodity co-op
below: non-logical match individualized
4
Co-op structure structure Co-op
2
r de o M
Traditioneel
g rin
M
e ig
Heden
ee rn
Midden ‘80
te
Traditioneel
n er d o
g rin e is
Ex
Onderneming . öp Co Vereniging
e nis
Spanning
Ontwikkeling
Inleiding (3): Coöperatieve dynamiek
re na n
5
Presentatie Inleiding • Gevestigde coöperaties • Start-up: Samenwerking verbrede landbouw • Conclusie •
6
3
Gevestigde coöperaties (1): Global300 Retail 24%
Other, 3.0%
Food&Agri 33%
US$ 963bn
Banking 16% Insurance 24%
2004 data; bron: ICA
7
Gevestigde coöperaties (2): Global300 France 28%
Germany 21%
Asia, 18.3%
Africa & M.East, 0.3%
US$ 963bn
US$ 611bn
Europe, 63.4%
Netherlands 10%
North America, 15.9% Latin America, 0.4%
Other 27%
UK 7%
Italy 7%
8
4
Gevestigde coöperaties (3): Global300
# 34 178 258
Name Ethias Aveve Group Milcobel
Turnover US$ (2004) 6,149 1,195 770
8,114 =0.8% of total
Country Finland New Zealand Switzerland Sweden Netherlands Denmark France Norway Germany Ireland Japan Korea Italy Belgium UK
Turnover/ GDP 21.1% 17.5% 16.4% 13.0% 12.8% 10.6% 10.5% 6.2% 5.5% 5.2% 3.9% 3.0% 2.9% 2.7% 2.4%
# 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 9
Gevestigde coöperaties (4): EU zuivel Europan Dairy Cooperative Top 20 (turnover EURm) Update: May 2007
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Company
Country Year
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Arla Foods Friesland Foods † Campina Humana Milchunion Nordmilch Sodiaal* Tine Glanbia † Valio Emmi Hochwald Granarolo Dairy Farmers of B Milk Link Bayernland First Milk Capsa Milcobel Lactogal Dairygold‡ 3A Berglandmilch
DK/SE Sep NL Dec NL/DE/BEDec DE Dec DE Dec FR Dec NO Dec IR Dec FI Dec CH Dec DE Dec IT Dec UK Mar UK Mar DE Dec UK Mar ES Dec BE Dec PT Dec IR Dec FR Dec AT Dec
5,141 4,384 3,933 2,359 2,390 2,730 1,480 2,620 1,680 852 625 666
5,333 4,708 3,733 2,530 2,310 2,374 1,561 2,237 1,600 955 618 686 720 523 789 800 652 552 652 989 1,027 547
5,469 4,575 3,655 2,681 2,140 1,870 1,587 2,041 1,566 1,205 705 731 573 500 758 653 675 572 662 964 980 539
6,401 4,449 3,559 2,723 2,072 1,982 1,710 1,846 1,582 1,243 833 852 655 581 712 822 681 680 681 876 ±550 511
6,208 4,419 3,569 2,785 2,031 2,016 1,829 1,830 1,579 1,301 1,020 890 864 965 737 794 686 686 684 841 0 508
6,101 4,675 3,624 0 0 0 1,863 1,853 1,621 1,451 1,030 908 877 848 0 687 0 0 0 533 0 0
303 716 632 533 602 1,070 1,024 587
2006/ 2005 -1.7% 5.8% 1.5%
1.8% 1.3% 2.7% 11.5% 1.0% 2.0% 1.5% -12.2% -13.4%
-36.6%
10
5
Gevestigde coöperaties (5): Friesland Foods Omzet Friesland Foods (1970-2005; EUR mio) 5000 4500 12 4000 10
3500 3000
Mrd kg melk
14
8 Overige
2500
Do mo -B edum
2000
6
Frico No o rdnederland
1500
4
CC Friesland Fries. Frico Do mo
1000
Co berco
2
Friesland Fo o ds
500
NL milk
0
0 1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
11
Gevestigde coöperaties (6): Campina 14
4000
12
3500
Bln kg milk
Turnover Campina (1970-2005; EUR mio) 4500
10 3000 8
2500
MKW DMV Campina DMV Campina/Sibema Melkunie Holland Noordholland CMC/Melkunie Campina NL milk
2000 1500 1000 500 0
6
4
2
0 1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
12
6
Gevestigde ‘coöperaties’ (7): Vion Omzet Vion (1970-2005; EUR mio) 7000
50
Sobel 6000
45
Encebe 40
Coveco 5000
Dumeco
35
Vion 30
NL slachtvarkens
25 3000
20 15
2000
10
Miljoenen varkens
4000
1000 5 0
0 1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
13
Gevestigde coöperaties (8): Uitdagingen • • • • •
Groei dicht bij de leden Groei buiten het ledenbereik Financiering van de groei De gepaste structuren voor de financiering Voldoende kwaliteit boerenbestuurders
14
7
Presentatie Inleiding • Gevestigde coöperaties • Start-up: Samenwerking verbrede landbouw • Conclusie •
15
Verbrede landbouw (1) Taskforce Multifunctionele Landbouw: professionalisering + schaalsprong • Situatie: 10-15.000 boeren met ‘verbreding’ •
− − − − −
Zorgboerderijen Boerderijwinkels en productie streekproducten Verblijf- en dagrecreatie Kinderopvang- en educatieboerderijen Natuur en landschapsbeheer
Groot aantal samenwerkingsverbanden • (Z)LTO •
16
8
Verbrede landbouw (2): Uitdagingen • • • • • •
Eén krachtige marktpartij maken uit kleine clubjes Externe partijen vóór zijn en blijven Snel resultaat kunnen laten zien In boerenbeheer houden Samenwerking met machtige ZLTO Opstartfinanciering
17
Verbrede landbouw (3): Succesfactoren • • • • • • •
Leiderschap vanuit de sector Draagvlak bij de boeren Coöperatieve ‘geest’ Ondernemer Een goed product/marktconcept Een ‘zorgende vader’: een ‘bevriende’ financier Goede eigendomstructuur 18
9
Verbrede landbouw (4) Coöperatief eindplaatje utit l Ins nee tio
mm l Co ciee er
ZLTO ZLTO
Agricura Agricura BC’s BC’s
Onderneming verbrede landbouw Coöperatie Verbrede Landbouw
BC’s BC’sLaWi, LaWi, La LaPlace, Place, MarQt, MarQt, Streekselect. Streekselect.
BC’s BC’s Recreatie Recreatie&& toerisme toerisme??
Social Social venture venture financiering financiering
BC BCNatuur Natuur&& Landschap Landschap??
BC BCVAK VAK BC BCEducatie Educatie ??
19
Verbrede landbouw (5) Verdeeld eindplaatje uLZ ZL ZL Ext Ext LW LW ZL ZL Ext Ext HB HB ZL ZL Ext Ext tit l LZ GH enz Ins nee enz enz TO TO GH TO TO enz TO TO o i .. t
mm l Co ciee er
Agricura Agricura BC’s BC’s
BC’s BC’sLaWi, LaWi, La LaPlace, Place, MarQt, MarQt, Streekselect. Streekselect.
BC’s BC’s Recreatie Recreatie&& toerisme toerisme??
NP NP ZL ZL Ext Ext NN TO TO
VA VA ZL ZL Ext Ext KK TO TO
BC BCNatuur Natuur&& Landschap Landschap??
BC BCVAK VAK BC BCEducatie Educatie ??
20
10
Verbrede landbouw (6) Verschil tussen eindplaatjes Boerengroepjes hebben weinig in te brengen tegenover dominante ZLTO • Verwatering van coöperatief eigendom • Prijzen minder gunstig voor de boer • Synergie-effecten (innovatie, ‘stapeling’) aan aanbodkant blijven achter? •
21
Verbrede landbouw (7) Oplossing? Merken & marketing
Zelfstandige marktpositionering
Externe communicatie
Kan een gedeeld bureau zijn
Website
Eigen gezicht volgens één sjabloon, samen linken
Klantendatabase
Eén infrastructuur; (deel) klanten ‘delen’
Logistiek
Waar mogelijk samen optrekken
Financiële administr.
Kan een gedeeld bureau zijn
Strategie & innovatie
Zelfstandig
Bestuur
Kan deels overlappend zijn
Financiering (EV)
Kan één (coöperatief) investeringsfonds zijn
Kwaliteitsysteem boer
Eén modulair handboek voor de boer
Gezamenlijke inkoop
Ad-hoc gezamenlijk optrekken
Aanbod database
Kan deels in één infrastructuur; boeren ‘delen’
Communicatie boeren
Kan gedeeltelijk vanuit één bureau
22
11
Presentatie Inleiding • Gevestigde coöperaties • Start-up: Samenwerking verbrede landbouw • Conclusie •
23
Conclusie (1): Wat kan ‘nieuw’ leren van ‘oud’? • • • • • •
Zoek de echte ondernemende boeren op die bereid zijn samen te investeren. Investeer in écht goede ‘trekkers’ Leden moeten schouder aan schouder staan en hun rug recht houden Goede ledencommunicatie Een goede eigendomstructuur Hoge toegevoegde waarde en grote schaal gaan moeilijk samen. 24
12
Conclusie (2): Wat kan ‘oud’ leren van ‘nieuw’? • • • • • • •
Belang van een duidelijke missie Op zoek gaan naar kansen in de markt Belang van inspirerend leiderschap Bestuurlijke eenvoud Korte banden met de leden Een levendige coöperatieve ‘spirit’ Oog voor innovatiekracht van de leden
25
NICE meeting you!
Dr. ir. Onno F. van Bekkum The Netherlands Institute for Cooperative Entrepreneurship (NICE), Nyenrode Business Universiteit P.O. Box 130 (visitors: Straatweg 25) 3620 AC Breukelen, Netherlands Phone: +31 (0)346 291542 (=mobile) E-mail:
[email protected] Internet: www.nyenrode.nl/nice 26
13
