Samenvatting

EHRC  2015/29  EHRM,  21-­‐‑10-­‐‑2014,  9540/07   Vrijheid   van   meningsuiting,   Veroordeling   wegens   belediging   nagedachtenis   Atatürk,   Gevangenisstraf   van   meer   dan   dertien   jaar,   Ontneming   kiesrecht,   Proportionaliteit    

E.H.  Janssen  /  www.estherjanssen.nl  

  Samenvatting     Murat   Vural   is   een   Turkse   burger   woonachtig   in   Ankara,   die   na   afronding   van   zijn   universitaire   studie   in   aanmerking   komt   om   leraar   te   worden.   Vural   is   echter   lange   tijd   werkloos,   omdat   het   Ministerie   van   Onderwijs   zijn   aanvraag   om   als   leraar   te   werken   heeft   afgewezen.   Als   protest   tegen   die   beslissing   besmeurt   Vural   tussen   april   en   juli   2005   enkele   standbeelden   van   Atatürk   in   de   tuinen   van   twee   basisscholen   en   in   het   centrum   van   het   dorpje   Sincan   met   verf.   Bij   een   volgende   verfpoging   in   september   2005   wordt   hij   opgepakt   en   vervolgd   op   basis   van   de   Law   no.   5816   on   Offences   committed   against   Atatürk;   de   rechtbank  te  Sincan  acht  hem  schuldig  aan  de  belediging  van  de  nagedachtenis  van  Atatürk   en  omdat  hij  vijf  keer  een  beeld  heeft  besmeurd  wordt  de  gebruikelijke  gevangenisstraf  voor   een   overtreding   met   vijf   vermenigvuldigd,   waardoor   Vural   tot   een   totale   gevangenisstraf   van  meer  dan  22  jaar  wordt  veroordeeld.  Vural  gaat  in  beroep.  Op  6  april  2006  verwerpt  de   Turkse  Hoge  Raad  zijn  verweer  slechts  een  mening  te  hebben  geuit  binnen  de  grenzen  van   art.   10   EVRM,   maar   vernietigt   het   vonnis   van   de   rechtbank,   omdat   het   onvoldoende   motiveert  waarom  de  vijf  verfincidenten  vijf  overtredingen  opleveren  en  niet  een.  Op  5  juli   2006  acht  de  rechtbank  Vural  ten  slotte  schuldig  aan  een  enkele  overtreding,  maar  legt  hem   wel  de  maximaal  toegestane  straf  onder  wet  5816  op,  vermenigvuldigd  met  driekwart  omdat   de   overtreding   op   meerdere   tijdstippen   is   gepleegd,   waardoor   Vural   alsnog   tot   een   totale   gevangenisstraf  van  dertien  jaar,  een  maand  en  vijftien  dagen  wordt  veroordeeld.  Bovendien   raakt  hij  als  automatisch  gevolg  van  de  veroordeling  zijn  kiesrecht  kwijt.     Vural  stapt  naar  het  EHRM  wegens  vermeende  schending  van  art.  10  EVRM.  Het  Hof  gaat   vrij   uitgebreid   in   op   de   vraag   of   het   besmeuren   van   standbeelden   met   verf   kan   worden   gezien   als   een   meningsuiting.   Daarbij   stelt   het   voorop   dat   een   beoordeling   moet   worden   gemaakt   van   de   aard   van   de   handeling   of   het   gedrag   in   kwestie,   waarbij   in   het   bijzonder   moet  worden  gekeken  naar  het  objectief  gezien  expressieve  karakter  daarvan,  maar  ook  naar   de  subjectieve  doelstelling  of  intentie  van  degene  die  de  uiting  doet.  Het  Hof  overweegt  dat   het   besmeuren   van   standbeelden   van   Atatürk   met   verf   objectief   gezien   als   een   expressieve   handeling  moet  worden  gezien  en  de  klager  hiermee  bovendien  zijn  ‘lack  of  affection’  voor   Atatürk   wilde   uitdrukken;   hij   werd   ook   niet   veroordeeld   vanwege   vandalisme,   maar   vanwege   de   belediging   van   de   nagedachtenis   van   Atatürk.   Gelet   hierop   is   sprake   van   een   inbreuk  op  art.  10  EVRM.  Het  Hof  overweegt  vervolgens  dat  het  op  zichzelf  wel  redelijk  kan   zijn   om   de   nagedachtenis   van   Atatürk   te   beschermen,   maar   dat   in   dit   geval   de   opgelegde   sanctie   in   alle   opzichten   volledig   disproportioneel   is.   De   handelingen   van   Vural   waren   in   ieder   geval   niet   zodanig   dat   zij   een   zo   vergaande   gevangenisstraf   rechtvaardigden   met   verlies   van   stemrecht.   Daardoor   is   sprake   van   een   schending   van   art.   10   EVRM,   zodat   het   Hof  niet  meer  hoeft  in  te  gaan  op  de  noodzakelijkheid  in  een  democratische  samenleving  van   de  inbreuk.  Daarnaast  stelt  het  Hof  conform  eerdere  uitspraken  tegen  Turkije  een  schending  

vast   van   art.   3   EP,   gelet   op   het   brede   en   volledige   uitsluiten   van   het   kiesrecht   van   alle   gevangenen,  zonder  een  individuele  beoordeling  uit  te  voeren  of  categorieën  te  maken  van   delicten  of  groepen  waarvoor  uitsluiting  in  de  rede  ligt.     Annotatie     1.   Het   arrest   Murat   Vural   t.   Turkije   kan   worden   toegevoegd   aan   een   indrukwekkende   lijst   veroordelingen   van   Turkije   door   het   EHRM   wegens   schending   van   art.   10   EVRM,   dat   de   vrijheid  van  meningsuiting  garandeert.  Tussen  1959  –  het  jaar  van  oprichting  van  het  EHRM   –   en   2013   heeft   het   Europees   Hof   544   schendingen   vastgesteld   van   art.   10   EVRM,   waarvan   224   door   Turkije;   dat   is   ruim   41   %   van   het   totaal   (Overview   1959-­‐‑2013   ECHR,   toegankelijk   op:   www.echr.coe.int   >   statistics).   De   ‘Turkse   art.   10-­‐‑jurisprudentie’   heeft   veelal   betrekking   op   publicaties   of   voordrachten   waarin   kritiek   geuit   wordt   op   de   Turkse   regering   en   de   militaire   autoriteiten   in   verband   met   de   Koerdische   of   Armeense   kwestie   en   waarvoor   Turkse   journalisten   of   uitgevers   hoge   geldboetes   of   gevangenisstraffen   opgelegd   hebben   gekregen.   Waar   Turkije   meende   dat   sprake   was   van   verboden   steun   aan   separatisten   of   terroristen   en   een   aanzetten   tot   haat   of   geweld   hetgeen   gevaar   opleverden   voor   de   Turkse   eenheid,   concludeerde   het   Hof   telkens   dat   de   uitingen   onderdeel   vormden   van   een   vrij   politiek  debat.  In  de  zaak  Yildirim  t.  Turkije  uit  2012,  oordeelde  het  EHRM  al  dat  het  geheel   blokkeren   van   de   hostingdienst   google.com   in   Turkije   om   op   grond   van   de   Turkse   Internetwet   een   voor   de   nagedachtenis   van   Atatürk   beledigende   Turkse   website   ontoegankelijk   te   maken,   in   strijd   was   met   art.   10   EVRM   (Yildirim   t.   Turkije,   EHRM   18   december   2012,   nr.   3111/10,   «EHRC»   2013/93   m.nt.   Groothuis;   «NJ»   2014/320   m.   nt.   Dommering).  In  die  zaak  hoefde  het  Hof  zich  echter  niet  uit  te  spreken  over  het  betreffende   delict  dat  onder  het  toepassingsbereik  van  de  Internetwet  valt:  wet  5816,  van  kracht  sinds  31   juli   1951,   die   ‘de   belediging   van   de   nagedachtenis   van   Atatürk’   sanctioneert.   In   de   zaak   Murat  Vural  t.  Turkije  concludeert  het  EHRM  unaniem  dat  de  veroordeling  van  Vural  voor   het  bekladden  van  standbeelden  van  Atatürk  juist  op  die  basis  een  schending  oplevert  van   art.   10   EVRM,   maar   baseert   dat   oordeel   uiteindelijk   op   de   excessiviteit   van   de   opgelegde   straf   en   omzeilt   de   fundamentelere   vraag   hoe   in   dit   geval   het   verbod   op   belediging   van   Atatürk   zich   nu   tot   het   recht   op   vrijheid   van   meningsuiting   verhoudt.   De   deels   dissenting   opinion   van   rechter   Sajó   richt   zich   daarom,   naar   mijn   mening   terecht,   tegen   de   manier   waarop   het   Hof   in   deze   zaak   zijn   belangenafweging   maakt   voor   de   beoordeling   van   beperkingen  van  de  uitingsvrijheid  (in  de  vorm  van  een  drie-­‐‑stappen-­‐‑toets:  de  beperking  is   “bij   wet   voorzien”;   dient   een   “legitiem   doel”;   en   is   “noodzakelijk   in   een   democratische   samenleving”).   Oplossing   is   echter   niet   gelegen   in   het   overgaan   tot   een   nieuwe   methode,   maar  in  het  consequent  toepassen  van  het  bestaande  systeem.  Ik  analyseer  de  uitspraak  aan   de   hand   van   de   door   het   Hof   gehanteerde   volgorde   en   betrek   daarbij,   naast   de   kritiek   van   dissenter   Sajó,   enige   andere   uitspraken   tegen   Turkije   van   het   Hof.   De   focus   ligt   op   art.   10   EVRM;  de  uitspraak  over  art.  3  EP  ligt  in  de  vaste  lijn  van  rechtspraak,  die  inmiddels  elders   uitvoerig  is  geanalyseerd.     2.   Ter   vaststelling   dat   art.   10   EVRM   van   toepassing   is   en   sprake   is   van   een   beperking   daarvan  verwijst  het  Hof  allereerst  zeer  uitgebreid  naar  zijn  jurisprudentie,  waaruit  blijkt  dat   art.   10   EVRM   een   ruime   omvang   heeft   en   naast   de   inhoud   van   de   uiting   ook   allerlei   uitingsvormen   beschermt:   artistieke   uitingen   in   de   vorm   van   kunstwerken;   symbolische   uitingen  zoals  het  dragen  van  een  vlag  of  van  een  rode  ster  op  de  kleding  die  geassocieerd  

kan   worden   met   een   politieke   beweging;   en   ook   fysiek   gedrag   zoals   de   deelname   aan   een   demonstratie.   Het   Hof   verwerpt   dan   ook   het   argument   van   de   Turkse   overheid   dat   Vural   wel  recht  had  om  verbaal,  op  schrift,  via  beeld  of  andere  media  zijn  mening  te  uiten  zonder   over   te   gaan   op   geweld,   maar   dat   hij   daar   nu   eenmaal   niet   voor   had   gekozen   (par.   44-­‐‑53).   Het  Hof  overweegt  vervolgens  dat  de  vraag  of  een  bepaalde  handeling  of  gedrag  onder  de   reikwijdte  van  art.  10  EVRM  valt  dient  te  worden  beoordeeld  aan  de  hand  van  de  aard  van   de   handeling   of   het   gedrag   in   kwestie,   in   het   bijzonder   het   objectief   gezien   expressieve   karakter   daarvan,   maar   ook   aan   de   hand   van   de   subjectieve   doelstelling   of   intentie   van   degene   die   de   uiting   doet.   Deze   test   toepassend   op   de   zaak   concludeert   het   Hof   dat   het   besmeuren   van   standbeelden   van   Atatürk   met   verf   objectief   gezien   als   een   expressieve   handeling   moet   worden   gezien   en   dat   Vural   bovendien   zelf   heeft   verklaard   hiermee   zijn   ‘lack   of   affection’   voor   Atatürk   uit   te   drukken   en   zijn   ongenoegen   te   uiten   over   het   Kemalisme  en  over  hen  die  het  land  volgens  die  ideologie  besturen  (par.  54).  Een  belangrijk   element  hierbij  voor  het  Hof  is  dat  Vural  schuldig  is  bevonden  aan  het  hebben  beledigd  van   de   nagedachtenis   van   Atatürk.   Bovendien   hebben   de   nationale   gerechten   geaccepteerd   dat   Vural   zijn   acties   heeft   ondernomen   om   te   protesteren   tegen   de   beslissing   van   de   Turkse   Minister  van  Onderwijs  om  hem  niet  als  leraar  aan  te  stellen.  Het  Hof  gaat  dus  niet  mee  met   het  argument  van  de  Turkse  overheid  dat  Vural  is  veroordeeld  wegens  vandalisme  en  niet   het   uiten   van   zijn   mening   (par.   55).   Kijken   we   naar   de   Turkse   wet   op   basis   waarvan   Vural   werd  veroordeeld,  dan  bepaalt  wet  5816  betreffende  “Offences  committed  against  Atatürk”   inderdaad   eerst   en   vooral   dat   de   ‘publieke   belediging   van   de   nagedachtenis   van   Atatürk’   wordt  gesanctioneerd  met  een  gevangenisstraf  van  een  tot  drie  jaar,  voor  het  ‘besmeuren  van   een   standbeeld   van   Atatürk’   staat   vervolgens   een   gevangenisstraf   tot   aan   vijf   jaar;   Vural   heeft   uiteindelijk   acht   jaar   straf   extra   gekregen   wegens   strafverzwarende   omstandigheden,   i.e.   publieke   bekladding   van   meerdere   standbeelden.   De   wet   beschermt   dus   niet   alle   publieke   standbeelden   tegen   schade   die   daaraan   wordt   toegebracht   door   handelingen:   het   betreft   een   uitingsdelict   in   die   zin   dat   het   een   specifieke   meningsuiting   sanctioneert.   Het   object  van  het  delict  is  daarmee  inderdaad  duidelijk  ‘de  nagedachtenis  van  Atatürk’  en  niet   vandalisme.  De  kernvraag  is  of  een  dergelijk  uitingsdelict  en  de  manier  waarop  het  in  deze   zaak  is  toegepast,  wel  strookt  met  het  recht  op  vrijheid  van  meningsuiting  in  art.  10  EVRM.     3.   Zo   uitgebreid   als   het   Hof   ingaat   op   de   vraag   of   Vurals   veroordeling   voor   het   bekladden   van   standbeelden   van   Atatürk   een   beperking   vormt   van   de   vrijheid   van   meningsuiting,   zo   kort   behandelt   het   Hof   de   vraag   of   die   beperking   ook   gerechtvaardigd   is   onder   art.   10   EVRM.   In   slechts   drie   zinnen   stelt   het   Hof   vast   dat,   omdat   de   “Law   on   Offences   against   Atatürk”  voldoende  helder  en  dus  voorzienbaar  is,  de  beperking  bij  wet  voorzien  is  en  dat   zij   gezien   kan   worden   het   legitieme   doel   na   te   streven   om   de   “reputatie   en   de   rechten   van   anderen”   te   beschermen   (par.   60).   Het   Hof   verwijst   daarbij   naar   twee   eerdere   uitspraken   tegen  Turkije  waarin  het  de  legitimiteit  van  deze  wet  al  eens  heeft  aangenomen  en  waarin  de   legitimiteit  van  de  wet  als  zodanig  niet  tussen  partijen  ter  discussie  stond  (Odabaşi  en  Koçak   t.   Turkije,   EHRM   21   februari   2006,   nr.   50959/99,   par.   18;   Dilipak   en   Karakaya   t.   Turkije,   EHRM   4   maart   2014,   nrs.   7942/05   en   24838/05,   «EHRC»   2014/108,   par.   117,   130-­‐‑131).   Inderdaad,  Vural  motiveerde  zijn  klacht  wegens  schending  van  art.  10  EVRM  zelf  vanuit  de   disproportionaliteit   van   de   straf,   terwijl   de   Turkse   overheid   slechts   betwistte   dat   art.   10   EVRM  van  toepassing  was  en  verder  niet  probeerde  te  betogen  dat  de  inmenging  onder  art.   10  EVRM  gerechtvaardigd  was  (par.  57-­‐‑58).  Het  Hof  stelt  zich  dus  lijdelijk  op  in  deze.  Maar   welke   reputatie   en   rechten   van   anderen   worden   nu   precies   met   de   wet   beschermd?   Dat  

wordt  even  verderop  duidelijk,  wanneer  het  Hof  stelt  zich  ervan  bewust  te  zijn  dat  Atatürk,   grondlegger  van  de  Turkse  Republiek,  een  iconische  figuur  is  in  modern  Turkije  en  dat  het   Turkse  Parlement  ervoor  gekozen  heeft  om  bepaald  gedrag  strafbaar  te  stellen  waarvan  het   moet  hebben  gedacht  dat  het  “schadelijk  voor  de  gevoelens  van  de  Turkse  samenleving  zou   zijn”   (par.   65).   Daarmee   accepteert   het   Hof   ‘het   recht   van   een   bevolking   om   beschermd   te   worden   in   zijn   gevoelens   en   diepe   overtuigingen’   als   legitieme   beperkingsgrond   van   de   uitingsvrijheid,   terwijl   het   discutabel   is   of   een   dergelijk   recht   wel   onder   “de   rechten   van   anderen”  kan  worden  begrepen.  Het  Hof  heeft  in  zijn  jurisprudentie  wel  het  recht  op  respect   van   religieuze   gevoelens   geaccepteerd   als   legitieme   beperkingsgrond   voor   beledigende   uitlatingen   over   religie,   omdat   er   voor   de   betekenis   van   religie   in   een   samenleving   geen   Europese   gemeenschappelijke   standaard   bestaat   (Otto   Preminger   Institut   t.   Oostenrijk,   EHRM  20  september  1994,  nr.  13470/87,  NJ  1995/366  m.  nt.  Dommering,  NJCM-­‐‑Bull.  1995,  p.   176   m.nt.   De   Winter).   Daarentegen   heeft   het   Hof   herhaaldelijk   de   bijzondere   waarde   van   politieke  uitingen  en  het  vrije  publiek  debat  als  Europese  standaard  benadrukt  (par.  52).   Voor  het  bepalen  of  de  beperking  waarover  wordt  geklaagd  uiteindelijk  wel  “noodzakelijk  is   in   een   democratische   samenleving”,   begint   het   Hof   met   een   opsomming   van   de   principes   zoals  het  die  in  zijn  uitingsvrijheid-­‐‑jurisprudentie  heeft  ontwikkeld.  Daarbij  vormen  ook  de   aard   en   ernst   van   de   opgelegde   straf   een   beoordelingsfactor   (par.   61-­‐‑64).   Vervolgens   toetst   het   Hof   de   feiten   van   de   zaak   echter   alleen   aan   dit   laatste   principe.   Het   Hof   neemt   de   legitimiteit  van  de  strafbaarstelling  van  de  belediging  van  de  nagedachtenis  van  Atatürk  aan   omdat  het  delict  op  democratische  wijze  tot  stand  is  gekomen  (par.  65),  maar  overweegt  dat   vredelievende   en   niet-­‐‑gewelddadige   uitingsvormen   niet   onderworpen   mogen   worden   aan   dreiging   met   oplegging   van   een   vrijheidsstraf.   Hoewel   Vurals   handelen   een   fysieke   aanval   op   eigendommen   betrof,   rechtvaardigde   dat   nog   niet   een   gevangenisstraf   van   meer   dan   dertien   jaar   en   verlies   van   stemrecht   gedurende   elf   jaar   als   gevolg   daarvan.   Het   Hof   acht   deze   extreme   sanctie   schromelijk   disproportioneel   en   daarom   niet   noodzakelijk   in   een   democratische  samenleving.  Omdat  geen  enkele  redenering  haar  kan  rechtvaardigen,  neemt   het  Hof  een  schending  van  art.  10  EVRM  aan  zonder  verder  nog  na  te  gaan  of  de  uiting  een   belediging   vormt   en   of   de   autoriteiten   wel   rekening   hebben   gehouden   met   Vurals   uitingsvrijheid   (par.   66-­‐‑68).   In   feite   behandelt   het   Hof   de   zaak   dus   verder   niet   inhoudelijk.   Deze  benadering  van  het  Hof  kan  bekritiseerd  worden,  omdat  het  Hof  in  de  eerste  plaats  de   rechtvaardiging   van   beperkingen   op   de   uitingsvrijheid   onder   het   EVRM   toetst   en   niet   de   toepasselijkheid   van   sancties   waardeert.   De   proportionaliteit   van   de   straf   is   een   subvraag   binnen   de   bredere   vraag   of   de   beperking   in   kwestie   proportioneel   is   aan   de   nagestreefde   doelen;  aan  die  subvraag  komt  het  Hof  pas  toe  als  het  onder  de  noodzakelijkheidtoets  juist   op  basis  van  de  gehele  context  een  inhoudelijke  belangenafweging  maakt.     4.  Volgens  dissenter  Sajó  leidt  ’s  Hofs  “afwegingsmethode”  altijd  tot  een  beperkte  en  nauw   zaaksgebonden   analyse   door   het   Hof.   De   rechtsonzekerheid   die   dit   met   zich   meebrengt   nodigt  autoriteiten  uit  nog  verdergaande  beperkingen  te  stellen.  Sajó  pleit  daarom  voor  een   striktere  controle  door  het  Hof  van  de  wetsbepaling  in  abstracto.  Dat  kan  door  het  gebruik   van   een   “categoriale   benadering”   in   uitingsvrijheidzaken   naar   Amerikaans   voorbeeld;   het   strafrecht   is   nooit   een   geschikt   middel   om   de   politieke   gevoeligheden   van   anderen   te   beschermen,  als  het  disrespect  berokkend  aan  de  nagedachtenis  van  een  politiek  figuur  niet   neerkomt   op   een   “daadwerkelijke   bedreiging”   of   een   “aanzetten   tot   geweld”.   De   wetsbepaling  in  kwestie  stelt  dit  vereiste  echter  niet  maar  verbiedt  elke  uiting  van  onvrede   over   het   door   Atatürk   gecreëerde   politieke   systeem   en   heeft   een   chilling   effect   op   alle  

sprekers;  daarom  is  zij  simpelweg  niet  noodzakelijk  in  een  democratische  samenleving.  Een   andere   mogelijkheid   is   het   gebruik   van   een   verhoogde   proportionaliteitstoets   van   de   middel/doel-­‐‑verhouding   van   de   wetgeving   en   de   objectieve   waarde   van   het   beoogde   doel   naar   Canadees   en   Duits   voorbeeld;   het   sanctioneren   van   politieke   kritiek   met   een   gevangenisstraf  is  een  excessief  middel  om  vermeende  gevoelens  over  de  nagedachtenis  van   een   nationale   held   te   beschermen,   hetgeen   een   op   zichzelf   problematisch   doel   is.   Een   dergelijke   benadering   wordt   bijvoorbeeld   gehanteerd   door   het   Human   Rights   Committee,   wanneer  het  stelt  dat  het  feit  dat  een  uiting  beledigend  voor  een  publiek  figuur  geacht  wordt   een   onvoldoende   reden   is   om   haar   te   bestraffen   en   het   daarom   zijn   zorgen   uit   over   het   bestaan   van   wetsbepalingen   over   ‘disrespect   voor   autoriteiten’;   de   ‘belediging   van   het   staatshoofd’;  en  de  bescherming  van  de  ‘eer  van  publieke  figuren’  (General  comment  No.  34   on  art.  19,  CCPR/C/GC/34,  par.  38,  48-­‐‑49).  Zo’n  principiële  opstelling  garandeert  wellicht  een   robuustere  bescherming  van  de  uitingsvrijheid,  maar  de  vraag  is  of  die  in  de  rechtspraak  ook   per  se  tot  betere  uitspraken  leidt.  Het  EVRM-­‐‑systeem  wordt  over  het  algemeen  beschouwd   als  zeer  ontwikkeld  en  gedetailleerd  waar  het  de  interpretatie  van  de  uitingsvrijheid  betreft,   juist   vanwege   ’s   Hofs   verfijnde   afwegingsmethode.   Het   Hof   past   ook   wel   eens   een   categoriale  benadering  toe  in  het  kader  van  art.  17  EVRM,  als  het  een  bepaalde  uitlating  als   misbruik   van   recht   kwalificeert   en   daarom   de   klacht   wegens   schending   van   de   uitingsvrijheid   niet-­‐‑ontvankelijk   verklaart.   Deze   praktijk   wordt   echter   juist   scherp   bekritiseerd,  omdat  het  Hof  zo  bepaalde  categorieën  uitlatingen  de  bescherming  van  art.  10   EVRM   ontzegt,   zonder   de   uitlating   in   kwestie   in   zijn   bredere   context   te   waarderen   en   de   noodzakelijkheid  en  proportionaliteit  van  de  door  de  staat  opgelegde  maatregel  integraal  te   toetsen.  De  taak  van  het  Hof  is  uiteindelijk  toch  om  te  beoordelen  of  de  beperking  van  een   uitlating   in   een   specifiek   geval   gerechtvaardigd   is   onder   art.   10   EVRM,   niet   om   de   legitimiteit  van  de  uitlating  of  de  wetsbepaling  in  abstracto  te  toetsen.     5.  Volgens  eigen  vaste  jurisprudentie  oefent  het  Hof  een  strikte  controle  uit  over  beperkingen   van  politieke  uitingen  en  een  integrale  toetsing  door  het  Hof  leidt  dan  juist  tot  een  kritische   analyse   van   de   nationale   wetsbepaling   en   de   toepassing   daarvan.   Het   Hof   hoeft   dus   niet   over   te   gaan   op   een   ander   toetsingsmodel,   maar   het   dient   wel   de   principes   zoals   die   in   de   art.  10  EVRM-­‐‑jurisprudentie  zijn  ontwikkeld  consequent  daadwerkelijk  toe  te  passen  op  de   feiten   van   de   zaak.   Dat   leidt   wellicht   niet   tot   een   ander   eindoordeel,   maar   wel   tot   beter   gemotiveerde  vonnissen.  Een  voorbeeld  vormt  de  zaak  Dink  t.  Turkije.  In  die  zaak  uitte  het   Hof  ernstige  twijfels  over  de  vraag  of  art.  301  Sr  dat  ‘het  in  diskrediet  brengen  van  de  Turkse   identiteit  en  staatsorganen’  strafbaar  stelt  wel  het  legitieme  doel  van  de  “bescherming  van  de   openbare  orde”  diende,  maar  achtte  die  vraag  nauw  verbonden  met  de  waardering  van  de   feiten.   Turkije   interpreteerde   art.   301   Sr   zodanig   dat   daaronder   elke   kritiek   op   de   Turkse   politiek   viel,   terwijl   art.   10   EVRM   nauwelijks   plaats   laat   voor   inperking   van   het   politiek   debat  over  zaken  van  algemeen  belang.  Turkije  had  journalist  Dink  veroordeeld  wegens  zijn   kritiek  op  het  Turkse  standpunt  in  de  Armeense  kwestie,  maar  volgens  het  Hof  zetten  Dink’s   publicaties   niet   aan   tot   disrespect,   haat,   geweld,   gewapend   verzet   of   opstand   en   waren   zij   niet   onnodig   grievend   of   beledigend.   De   maatregel   was   daarom   niet   noodzakelijk   in   een   democratische  samenleving  (Dink  t.  Turkije,  EHRM  14  september  2010,  nrs.  2668/07,  6102/08,   30079/08,   7072/09   en   7124/09,   «EHRC»   2010/137   m.nt.   Van   de   Westelaken;   NJ   2012-­‐‑4,   32   m.   nt.   Dommering,   par.   117-­‐‑118;   131-­‐‑136).   Een   ander   voorbeeld   vormt   de   zaak   Odabasi   en   Koçak,  reeds  aangehaald,  waarin  het  Hof  de  strafbaarstelling  van  de  belediging  van  Atatürk   dus  in  abstracto  accepteerde.  Volgens  het  Hof  bevatten  de  publicaties  in  kwestie  echter  geen  

waardeoordeel   over   Atatürk   en   waren   zij   niet   direct   tegen   hem   persoonlijk   gericht,   maar   leverden  zij  kritiek  op  het  Kemalisme  als  politieke  ideologie  op  grond  van  openbare  feitelijke   informatie.  Omdat  de  publicaties  niet  aanzetten  tot  geweld,  gewapend  verzet  of  opstand  en   ook  geen  haat  zaaiden,  bestond  er  geen  pressing  social  need  voor  de  veroordelingen  (par.  23-­‐‑ 24).   In   onderhavige   zaak   blijft   een   dergelijke   inhoudelijke   analyse   uit   en   daarom   blijft   de   vraag  open:  vormde  Vurals  handelen  nu  een  directe  aanval  op  de  persoon  van  Atatürk  die   het   Turkse   volk   onnodig   griefde,   een   aanzetten   tot   haat   of   geweld,   of   –   zoals   ook   door   de   nationale   gerechten   was   vastgesteld   –   politieke   kritiek   op   een   beslissing   van   het   Kemalistische   bestuur?   Aan   de   hand   van   deze   vraag   wordt   nu   juist   bepaald   of   voor   de   beperking   een   “dringende   maatschappelijk   behoefte”   bestaat,   of   de   beperking   “in   redelijke   verhouding  staan  tot  de  daarmee  nagestreefde  legitieme  doelen”,  of  de  door  de  autoriteiten   gegeven   rechtvaardiging   “relevant   en   voldoende”   is   en,   uiteindelijk,   of   er   geen   “minder   inbreuk   makende   middelen”   bestonden.   Door   de   concrete   stapsgewijze   invulling   van   deze   principes  ontstaat  een  robuustere  motivering  van  de  proportionaliteitstoets  die  niet  alleen  de   door  Sajó  gewenste  rechtszekerheid  verschaft  maar  ook  het  gezag  van  de  jurisprudentie  van   het   Hof   vergroot.   De   arresten   van   het   EHRM   worden   door   de   Europese   Unie   ingezet   om   Turkije,   in   het   kader   van   het   voorbereidingsproces   voor   het   EU-­‐‑lidmaatschap,   te   bewegen   haar   wetgeving   en   toepassing   daarvan   in   lijn   te   brengen   met   Europese   normen   wat   betreft   de   persvrijheid   en   de   uitingsvrijheid.   In   het   Voortgangsrapport   toetreding   Turkije   van   oktober   2014   stelt   de   Europese   Commissie   echter   dat   een   aantal   Turkse   wetsartikelen   de   uitingsvrijheid   blijven   hinderen   (Turkey   Progress   Report,   p.   4,   toegankelijk   op:   www.ec.europa.eu).