stoere beroepen
2
Nederlandse rechten Lemniscaat b.v. Rotterdam 2009 isbn 978 90 477 0178 1
© tekst 2009 Natalie Righton © foto’s 2009 Ton Koene Boekontwerp: Ton Koene & Natalie Righton Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Lithografie en productie: Lemniscaat b.v., Rotterdam Druk en bindwerk: Proost n.v., Turnhout, België
Natalie Righton & Ton Koene
Stoere beroepen 2
Lemniscaat
fietsenmaker •8 fietsemaker
1
autospuiter
roofdieren verzorgster • fietsemaker
13 4
constructie - en apparatenbouwer
•fietsemaker 58
1
b o n b o n - e n ta a r t e n m a k e r
• 84 fietsemaker
1
scheepsduiker
e l e k t r o m ofietsemaker nteur • 108
1
boer
bloemist
goudsmid
/
• 14
bakker
• 64
• 90
bedrijfsverzorger
• 40
• 20
s l e e p b o o t m at r o o s
apothekersassistente
hoefsmid
• 70
sportinstructeur
• 114
cameraman
• 1 20
• 46
marechaussee
• 26
• 52
assistent-boormeester
•96
dierenartsassistente
vioolbouwer
• 124
• 78
• 102
in h ou d
kraanmachinist
serveerster
• 130
• 136
meubelmaker
vliegtuiglader
• 16 4
ta n d a r t s a sfietsemaker sistente • 190
modestyliste
1
hovenier
• 142
• 1 70
• 196
plantenteler
• 150
motorbikemonteur
schoonheidsspecialist
• 1 76
vliegtuigmotormonteur
b o u w va k k e r
• 204
landmeter
• 182
• 212
• 158
v o o rw o o r d Stoere beroepen zijn er niet alleen voor mensen met een hogere opleiding. Ook als je vmbo hebt, of helemaal geen opleiding, heb je tal van mogelijkheden. In dit boek vind je er een heel aantal. Ruim dertig jonge mensen vertellen hoe ze zonder schooldiploma of met maximaal één schooldag per week toch een stoer beroep vonden. Ze leerden hun beroep vooral in de praktijk en werden op de werkvloer opgeleid door collega’s. Met elk van deze mensen zijn we een dag op stap geweest om zelf te ondervinden wat er zo leuk en stoer is aan hun beroep. Zo zijn we met de sleepbootmatroos meegevaren door de haven van Rotterdam om te zien hoe een olietanker van 300 meter lang wordt versleept. We liepen met de marechaussee mee als beveiliger op Schiphol en hielpen roofdierenverzorgers in Artis met het voeren van de leeuwen. We keken toe terwijl de apothekersassistent medicijnen bereidde, en de banketbakker liet ons zien hoe je de lekkerste gebakjes maakt. Door al deze ervaringen weten we nu wat elk beroep inhoudt en kunnen we veel van je vragen beantwoorden. Wat is het moeilijkste en het leukste aan elk beroep? Hoe ziet een werkdag eruit? En het belangrijkste: hoe kun je het worden? Lees dit boek eens door – misschien staat jouw droombaan er wel in…
Ton en Natalie
7
astran d o re mco markelo (24) 8
‘wij m a k e n d e v e t s t e e n h i ps t e f ie t s e n va n ne d e r l an d ’
fietsenmaker Nederland heeft nooit genoeg fietsenmakers. in elke stad en in elk dorp zijn ze nodig. Ook als je geen diploma hebt, kun je het vak leren. Astrando kon er helemaal niks van toen hij begon bij De Fietsfabriek. Maar nu maakt en repareert hij de vetste en hipste fietsen van Nederland. Waarom heb je voor het beroep fietsenmaker gekozen?
‘ik was zestien jaar toen mijn school een stage voor mij regelde bij een fietsenmaker. ik zat op een school voor moeilijk opvoedbare kinderen. ik hield niet van school en ik was geen boekenwurm. Maar ik was wel handig, dus vandaar dat mijn leraar dacht aan een technisch beroep. Fietsen maken kon ik nog niet toen ik aan de slag ging bij De Fietsfabriek. Dat heb ik echt hier geleerd. Na mijn stage mocht ik blijven. Dat was leuk, want inmiddels had ik het erg naar mijn zin.’ Wat voor jongens W erken er in de fietsfabriek?
‘Er werken hier veel jongens die geen makkelijke schoolcarrière achter de rug hebben. Dat geeft hier niet. Mijn baas zegt dat iedereen die een beetje technisch inzicht heeft en wil leren, mag komen werken. Je hoeft niet per se een diploma te hebben. Het moet natuurlijk wel klikken met collega’s. ik heb het wel getroffen. Mijn collega’s zijn allemaal gezellig. ik blijf na mijn werk vaak nog even op de zaak hangen. Dan drinken we wat samen. ik zie deze jongens een beetje als familie, als mijn broers.’ Wat voor fietsen maak je bij de f ietsfabriek?
‘De Fietsfabriek maakt de vetste en hipste fietsen van Nederland. Onze fietsen hebben felle kleuren. En het frame heeft vaak een aparte vorm en is stoer in elkaar gelast. De bakfietsen waar je veel mensen met kinderen
9
mee ziet rijden in Amsterdam, zijn hier ontworpen. We hebben ook rare fietsen, met een groot voorwiel en een klein achterwiel bijvoorbeeld. Of bakfietsen die er aan de voorkant uitzien als een auto.’
hoeveel fietsen kun je in een dag bouW en of repareren?
‘Als ik hard doorwerk, zet ik per dag zes fietsen in elkaar. Het aantal fietsen dat ik repareer, hangt natuurlijk een beetje af van de hoeveelheid schade. Maar meestal knap ik er zo’n tien per dag op.’
Wie ontWerpt de fietsen?
10
‘Onze fietsen worden ontworpen door Yalcin Chihangir, mede-oprichter van De Fietsfabriek. Hij is heel creatief. Hij heeft net speciaal voor Obama, de nieuwe president van Amerika, een bakfiets bedacht. Na het werk zit ik er wel eens bij als hij nieuwe schetsen voor een fiets maakt, dat is wel cool om te zien.’ jij repareert ze alleen?
‘ik werk nu alweer een tijdje in de reparatiewerkplaats, ja. Daarvoor heb ik in de verkoop gestaan. En ik heb een periode fietsen gebouwd. De frames komen in het groen, blauw, rood of andere kleuren uit Turkije. in de werkplaats in Amsterdam zetten we het stuur, zadel, de banden, remmen, versnelling en kettingkast erop. in de reparatiewerkplaats werken we met drie jongens. Als er nieuwe komen, mag ik ze opleiden.’
Wat is de top drie van meest voorkomende reparaties?
‘ik repareer veel kapotte versnellingen. Of ik moet de versnellingen goed afstellen. Dat is best een simpel klusje, maar mensen komen er toch mee naar de fietsenmaker. ik doe ook vaak onderhoudsbeurten. Als mensen een fiets bij ons kopen, mogen ze na een maandje langskomen voor een check-up. Daarna komen ze elke zes maanden terug voor een servicebeurt. banden plakken doe ik weinig. ik vervang meestal de hele binnen- of buitenband.’ Welke reparatie is het lastigst?
‘De as van een achterwiel is het ingewikkeldst om te repareren, omdat daar veel dingen samenkomen, zoals de remmen, versnellingen en de aandrijfketting. En het draait ook nog eens allemaal rond.’
‘ e e n f ie t s o pp im p en is het leu k s te dat er i s . eers t
kun jij alles repareren?
‘Alles aan een fiets kan in principe gemaakt worden. Maar soms is een reparatie zo duur, dat een klant goedkoper uit is als hij een tweedehands fiets koopt. De meeste mensen zitten niet te wachten op een reparatie van 200 euro als ze voor 120 euro een andere fiets kunnen kopen. Je moet in dat opzicht een beetje meedenken met je klanten.’ Wat is het leukste om te doen in jouW vak?
‘Een fiets oppimpen is het leukste dat er is. Eerst helemaal strippen dus en dan overspuiten en een beetje hipper maken. Jammer genoeg doe ik dat niet zo heel vaak. Maar laatst had ik nog een klant die een roze fiets cadeau had gekregen. Dat lijkt leuk, maar na een tijdje ben je wel klaar met die kleur. Die fiets heb ik dus mooi zwart gespoten.’ Wat is het minst leuke aan fietsenmaker zijn?
‘Het is niet leuk als je een compleet kapotte fiets krijgt, maar de klant alleen wil dat je een bandje plakt. Terwijl jij weet dat die band volgende week weer stuk is, omdat het achterwiel vervangen moet worden.
Maar ja, het gebeurt soms toch. Want niet iedereen heeft geld voor een nieuwe fiets.’ hoe belangrijk is het omgaan met klanten in jouW vak?
‘De technische kant van fietsenmaker zijn kan iedereen wel leren. De sociale kant is voor sommigen wat moeilijker, maar het is wel belangrijk dat je daar ook goed in bent. Een fietsenmaker is vaak voor meer dan de helft van zijn tijd bezig met klanten. Dat is soms best moeilijk hoor. Je moet een klant duidelijk maken dat bepaalde reparaties nodig zijn. Tegelijkertijd mag je niet te opdringerig overkomen.’ Wat voor klanten komen er bij jullie?
‘Wij hebben best rijke klanten, want wij verkopen bijzondere, iets duurdere fietsen. ik vind onze klanten erg leuk. Het zijn sowieso fietsers, en dat zijn vaak vrolijke mensen. Geen chagrijnige mensen die alleen maar in hun auto rondrijden.’
h ele m a a l s t r ip p e n , da n over sp u iten en hi pper maken’
11
12
oo k f i e t s e n m a k e r wo rde n ? We l k e eigenschappen heb je nodig? iedereen die een beetje technisch is aangelegd en bereid is om het vak te leren, kan bij De Fietsfabriek aan de slag. Ze zoeken jongens of meiden die klikken met de collega’s. Als je goed je best doet en ambitie hebt, zijn de eigenaren bereid om je na een paar jaar te helpen zelfstandig ondernemer te worden. Ze helpen je dan met een ondernemingsplan en het openen van een eigen fietsenwinkel. De Fietsfabriek heeft nu zo’n tien winkels in Nederland en vier in het buitenland, zoals Amerika en Duitsland. in totaal telt De Fietsfabriek meer dan veertig verkooppunten wereldwijd. We l k e ople id ing heb je no dig? bij De Fietsfabriek en veel andere fietsenmakers heb je geen diploma nodig. Je leert het vak al werkende van je collega’s. Als je wilt, kun je wel een tweejarige mbo-opleiding tot fietsenmaker volgen. De opleiding bestaat uit vier dagen per week werken bij een fietsenmaker en een dag per week naar school (bbL-leerweg). De Fietsfabriek begint binnenkort ook een eigen school in Amsterdam. me e r infor matie : Opleidingen: www.roc.nl, www.fietsfabriek.nl Werkgever van Astrando: www.fietsfabriek.nl
‘iedereen die een beetje technisch is en bereid is het vak te leren, kan als fietsenmaker aan de sl ag’
13
a u tos p uiter 14
he d w y ch veeman (18)
‘het eindresultaat van een reparatie word t bepa ald door de aut ospuiter’ Een autospuiter spuit onderdelen van auto’s of hele auto’s in de juiste kleur. Dat klinkt gemakkelijker dan het is. Probeer bijvoorbeeld maar eens een motorkap te spuiten zonder dat er druppels op het plaatwerk achterblijven. Je kunt het vak autospuiter leren op de werkvloer.
Wat zijn de moeilijkste kleuren om te spuiten?
‘De moeilijkste kleur is wit, omdat daar veel varianten van bestaan. Zo heb je wit met een heel klein beetje blauw, geel of groen erin verwerkt. Als spuiter moet je veel over kleuren weten en begrijpen hoe een kleur is opgebouwd. Rood is ook een moeilijke kleur, omdat die snel verweert door de zon. Als je de originele fabriekskleur rood zou nemen, zie je na het spuiten vaak verschil met de huidige autokleur. Dus moet je de spuitkleur voor iets oudere auto’s aanpassen of “bijtinten”, zoals we dat noemen. Zilver en zwart zijn gemakkelijke spuitkleuren, maar hebben wel het nadeel dat je er snel krasjes en stofjes op ziet.’
Wat houdt het vak autospuiter precies in?
‘Als autospuiter spuit je onderdelen van auto’s of hele auto’s in de juiste kleur. Maar voordat je gaat spuiten, moet er meestal eerst een deuk of kras uit de auto. Vaak gebeurt dat met plamuur, die daarna netjes wordt opgeschuurd. Als het plaatwerk helemaal perfect is afgewerkt, wordt de auto afgeplakt met plastic. Behalve de onderdelen die gespoten moeten worden natuurlijk. Daarna gaat hij de spuitcabine in. Voordat ik echt begin met het aanbrengen van de verf, moet de auto goed worden ontvet om rare plekken en onthechting van de lak te voorkomen.’ Hoe weet je welke kleur je moet gebruiken?
‘Elke automerk heeft zijn eigen kleurcode en daardoor zijn er honderdduizenden verschillende kleuren in omloop. Ik heb alle kleurcodes van alle merken in de computer staan. De computer geeft precies aan hoeveel milliliter verf ik moet mengen met een andere, om de kleur van een bepaald automerk te krijgen. Als een auto door het weer verkleurd is, moet ik eerst proefmonsters maken en de mengkleur vergelijken met de originele kleur. Pas als ik de precieze kleur heb gevonden, kan ik echt gaan mengen. Doe je dit niet secuur, dan zie je later altijd verschil tussen de originele autokleur en dat wat je erbij hebt gespoten.’
Hoe duur is de verf die je gebruikt?
‘Gemiddeld kost een liter autospuitverf honderd euro. Maar ik gebruik ook verf die tweehonderd of vijfhonderd euro per liter kost. Het duurst is de “kameleonverf”: die heeft steeds een andere kleur, afhankelijk van hoe het licht erop valt. Om een hele auto te spuiten heb je wel vijf liter verf nodig en voor een spatbordje al snel een litertje.’
15
16
Wat is het moeilijkste aan het vak autospuiter?
Welke beschermende kleding draag je?
‘Er zijn eigenlijk twee moeilijke aspecten. Ten eerste moet je zorgen dat je geen druppels of “zakken” op je plaatwerk spuit door te veel verf te gebruiken. Vooral grote oppervlakken, zoals het dak of de motorkap, zijn moeilijk egaal te spuiten. Het tweede moeilijke aan dit vak is het vinden van de juiste kleur.’
‘Ik draag een witte spuitoverall. Die moet wit zijn om reflectie van mijn overall op het plaatwerk te voorkomen. Als ik een rode aan zou hebben, zou ik een roodachtig licht op het plaatwerk zien en dan kan ik de spuitkleur niet goed beoordelen. Tijdens het werk draag ik ook veiligheidsschoenen, plastic handschoenen en een gasmasker.’
Zijn er ook moeilijke typen auto’s om te spuiten?
Hoeveel lagen spu it je op een auto?
‘Sommige auto’s, zoals de Ford Focus, hebben een “scherp” randje aan de voorkant waardoor je snel druppels verf of “zakken” krijgt. Oldtimers met grote vlakken plaatwerk die rond lopen, zijn ook moeilijk. Dan moet je echt goed kunnen spuiten wil je daar geen verfzakken in krijgen.’
‘In totaal zijn er vier spuitlagen. Eerst spuit ik drie lagen waterverf in de juiste kleur op de auto. Daarna spuit ik met een transparante lak over de auto, zodat de waterverf vast blijft zitten en gaat glanzen. Als ik dat niet zou doen, zou je de autoverf er heel gemakkelijk met een doekje af kunnen vegen. Het kost mij meestal twee uur om een hele auto te spuiten.’
Waarom spuit je in een spuitcabine?
‘Vooral vanwege gezondheidsvoorschriften. In een cabine wordt de overbodige verfnevel afgezogen, omdat het ongezond voor je is. Een andere belangrijke reden om een cabine te gebruiken, is omdat deze stofvrij is. Eén stofje op het dak kun je al zien in je spuitwerk. De temperatuur in een spuitcabine is overigens constant twintig graden. Alleen na het aanbrengen van de laatste laag, als je eruit bent, wordt de cabine verwarmd tot zeventig graden zodat de verf binnen een halfuur droog is.’
Wat vind je het leukst aan dit vak?
‘Het eindresultaat van een autoreparatie wordt toch bepaald door de autospuiter. Het voorwerk is ook belangrijk, maar ik maak de auto af. Je ziet meteen resultaat van je werk en dat is een fijn gevoel. Hoe een auto eruitziet vind ik erg belangrijk en ik vind het leuk om een auto weer mooi te maken.’
17
‘i k spu it e e n aut o in twe e uurt je s ’
‘ti j dens he t we r k d r aag om reflec ti e o p he t p l aat
18
ik e e n w it t e o verall we r k te vo orko men’
ook aut ospuiter wo r d en? Welk e ei g en s ch a ppen h e b je n od i g ? Je moet gevoel voor kleuren hebben en technisch zijn aangelegd om met apparatuur en computerprogramma’s te werken. Je moet ook zelfstandig kunnen werken. Welk e o plei di n g h eb j e n od i g ? De meeste autospuitbedrijven zullen vragen om een vmbo-diploma. Daarna kun je bij hen het vak autospuiter leren op de werkvloer. Je volgt dan een werkend leren traject op mbo-niveau. Dat betekent dat je vier dagen per week werkt bij het autospuitbedrijf en maar een dag per week naar school hoeft. Het leertraject voor autospuiter (niveau 2) duurt twee jaar. Om allround zelfstandig autospuiter (niveau 3) te zijn, werk je drie jaar en ga je een dag per week naar school. M eer i n fo r m a t i e? Opleidingen: www.vocar.nl, www.roc.nl Werkgever van Hedwych (autoschadebedrijf): www.autoschadevankalsbeek.nl
19
bakker 20
bakker is een echt ambachtelijk beroep. Je werkt elke dag met je handen en maakt de lekkerste broden en bolletjes. bakker kun je worden door als leerling te beginnen in een bakkerij. Het is wel een vak voor nachtmensen, want een bakker bakt zijn broden altijd ’s nachts. Waarom heb je voor het bakkersvak gekozen?
‘ik vind het leuk om bakker te zijn omdat ik dan echt iets met mijn handen kan maken. Het voelt als ambachtelijk werk. Toen ik hier kwam werken kon ik nog niet alle broden maken die ik nu kan maken. Maar bij mijn sollicitatie heb ik gezegd dat ik alles wilde leren. En die kans heb ik ook gekregen.’ klopt het dat bakkers altijd ’s nachts moeten Werken?
‘brood wordt inderdaad ’s nachts gemaakt, omdat de meeste mensen graag ’s ochtends vers brood willen eten. ik begin meestal om één uur ’s nachts met werken en ga door tot negen of tien uur in de ochtend. ik vind het nooit erg om ’s nachts te werken, want juist dan is de sfeer gezellig en ontspannen in de bakkerij. Je kunt gewoon jezelf zijn en je hoeft niet heel beleefd te doen omdat er misschien een klant binnenkomt. We werken met z’n vijven ’s nachts. Het is hard werken, maar er is ook altijd wel tijd voor een dolletje.’ Wat voor soort broden kun je allemaal bakken?
‘ik bak allerlei soorten broden: van verse bolletjes tot stokbroden. De specialiteit van onze bakkerij is zuurdesembrood. Dat is luxe bruin brood. We verkopen ons brood aan chique winkels, hotels en restaurants. Ons brood ligt niet in de supermarkt.’
‘in één nacht bak ik same n met mijn
aj it boon e ( 25)
21
collega’s vier vrachtwagens vol broden’
22
wat is het geheim van lekker brood?
‘het geheim van lekker brood zit hem in het kneden van het deeg: kort en zeer voorzichtig. brooddeeg moet machinaal eerst zes minuten langzaam worden gekneed en dan één minuut snel. als je brooddeeg thuis met de hand kneedt, ben je zo’n halfuur bezig. na het kneden moet het deeg ten minste 3,5 uur rijzen. daarna vorm je het deeg in de gewenste broodvorm (bolletjes of stokbroden bijvoorbeeld). dan moet het nog een paar uur rijzen voordat het de oven in gaat.’
hoeveel broden bak je per nacht?
‘ik bak een paar honderd broden per nacht. Met z’n vijven hebben we bij zonsopgang vier vrachtwagens vol met broden gemaakt. Die worden diezelfde morgen nog warm en vers afgeleverd bij onze klanten.’
andere machine er stokbroodvormen van. Met de hand maken we de broodvorm perfect af. Daarna moet het deeg weer een paar uur rusten. En pas daarna gaat het brood de oven in.’ maak jij het brood van begin tot eind?
Wanneer heeft een bakker het ’t drukst?
‘Rond de kerstdagen is het ’t allerdrukst. Dan maken we nóg meer brood dan normaal. We maken dan bijvoorbeeld veel luxe kerststollen.’ Wat zijn de ingrediënten van een doorsnee brood?
‘De ingrediënten van brood zijn meel voor bruin brood en bloem voor wit brood. En dan nog water, gist of zuurdesem om het te laten rijzen, en zout. Wij gebruiken het allerbeste zeezout uit Geurande in Frankrijk.’ Wat moet je allemaal doen voordat er W arme stokbroden uit de oven komen?
‘Eerst maak ik het deeg. Omdat we werken met grote hoeveelheden moet ik altijd goed berekenen hoeveel kilo meel, water en gist ik precies meng. Die aantallen toets ik in in een machine die de ingrediënten precies afgepast bij elkaar gooit. Als het deeg klaar is, gaat het een speciale kast in om 3,5 uur te rusten (rijzen heet dat officieel). Daarna maakt een
‘Nee, we moeten zulke grote hoeveelheden bakken dat het sneller gaat als iedereen zijn eigen taak heeft. ik werk op twee verschillende afdelingen: de deegafdeling en de bakafdeling. De ene nacht maak ik dus het deeg voor alle broden, en de andere nacht bak ik alle broden af in de oven. Je mag niet zomaar kiezen wat je wilt doen; onze baas deelt ons in. Niet iedereen kan deeg maken, dus daar houdt hij rekening mee.’ je Werkt nu in een grote bakkerij. m is je het W erken bij een kleine bakkerij niet?
‘ik heb vroeger ook bij een kleine bakkerij gewerkt en het enige echte verschil is het aantal broden dat je bakt. Toen bakte ik elke nacht zo’n 300 broden, dat zijn twee kleine bestelbusjes vol. Nu zijn dat dus vier vrachtwagens. Ook al is de bakkerij waar ik nu werk groot, ik vind het zeker geen broodfabriek. We maken echt ambachtelijk brood met verse ingrediënten. Ons zuurdesembrood leg ik met een ouderwetse pizzaschep in de oven. Dat geeft een echt traditioneel broodbakgevoel.’
23
