RUTGERS WPF MAGAZINE

RUTGERS WPF MAGAZINE

Jaaroverzicht 2012

SEKS ONDER JE 25e RAPPER BOLLEBOF OP DE LOVEBUZZ BAANBREKENDE VN-RESOLUTIE AANGENOMEN De paper doll CAMPAGNE

and “nederloon is gew ks” goed in se – Veldman – Dianda

INHOUD 4

Wat gebeurde er in 2012?

6

Rapper Bollebof wordt ambassadeur

8

Seksualiteitsbeleid of struisvogelpolitiek?

9

Korte berichten

bollebof op de lovebuzz

6

Jeugdzorg moet aan de bak

baanbrekende vn-resolutie aangenomen Pleitbezorger Hilde Kroes

10

Promotie van het vrouwencondoom

14

De belangrijkste uitkomsten

18

Een greep uit de nieuwe materialen

20

Terugblik op 13 jaar veldkantoor

22

Meer dan 15.000 keer geraadpleegd

24 28

2

de Paper doll campagne

9

Onderzoek: feiten en cijfers

De oogst van 2012

successen in vietnam

stemwijzer seksualiteit

passie voor rutgers wpf “Jongeren moeten het leven kunnen vieren”

nederland is gewoon goed in seks Interview met Dianda Veldman

RUTGERSWPFmagazine

8 En verder: Column Paul Schnabel • Opvallend in 2012 • Kort nieuws • Achter de schermen • Column Asha ten Broeke • Meer aandacht voor seksuele diversiteit • Kenia en Indonesië maken ommezwaai • Unite for Body Rights • Onderzoek in de spotlights • 2012 in Tweets • Dank aan onze donoren • Financieel overzicht 2012

Voorwoord Nederland doet het goed als het gaat om seksualiteit maar er zijn ook aandachtspunten. Dat blijkt uit de onderzoeksresultaten die Rutgers WPF in 2012 publiceert. De meeste jongeren en volwassenen genieten van seks en zijn tevreden over hun seksleven. Ook goed nieuws: op 1 december 2012 wordt seksualiteit opgenomen in de kerndoelen van het onderwijs. Voortaan zijn scholen verplicht om aandacht te besteden aan relationele en seksuele vorming.

22

2012 is voor Rutgers WPF een dynamisch jaar, zo kunt u in dit jaaroverzicht lezen. Een jaar van uitbreiden, vernieuwen en actie voeren. We trekken de aandacht met de Paper Doll Campagne: een tentoonstelling in de Tweede Kamer over het vrouwencondoom. De Stemwijzer seksualiteit gaat een maand voor de landelijke verkiezingen de lucht in. Een hoogtepunt van 2012 is zeker ook de baanbrekende resolutie die door de VN wordt aangenomen over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van jongeren.

10

2012 is voor Rutgers WPF een intensief jaar. Met onze programma’s over seksuele gezondheid weten we veel jongeren en hun docenten te bereiken. Eén van de succesfactoren is dat Rutgers WPF altijd samenwerkt met partnerorganisaties en dat we onze programma’s aanpassen aan de lokale omstandigheden. En 2013? Dat wordt een jaar van doorpakken en opschalen. Meer mensen bereiken en meer bekendheid krijgen bij professionals in onderwijs, zorg en instellingen. 130 jaar geleden begon Johannes Rutgers met seksuele voorlichting. Nu is het tijd om de goede resultaten op het gebied van seksualiteit vast te houden. Met als uiteindelijk doel: prettige, veilige en gewenste seks voor ieder mens. ●

Colofon © Rutgers WPF, juni 2013 Postbus 9022 / 3506 GA Utrecht Bezoekadres: Oudenoord 176-178 / 3513 EV Utrecht / T (030) 231 34 31 / F (030) 231 93 87 / [email protected] / www.rutgerswpf.nl Fotografie/illustraties: Noor Bloem / FUNCKE communication & design / iStockphoto / Rose Ieneke van Kalsbeek / Wiebe Kiestra - Hollandse Hoogte / Leonie van de Mortel / Bram Muller / Nationale Beeldbank / Guus Schoonewille / Danya Smith / Merijn Soeters / SRHR Alliance Uganda / Studio Noord / thedreams.nl / Michiel Wijnbergh Met bijdragen van: Asha ten Broeke / Tekstburo Gort / Aik Meeuse / prof. dr. Paul Schnabel Vormgeving: Niels Luigjes Druk: Ipskamp Drukkers U leest nu de publieksversie van het jaaroverzicht 2012 van Rutgers WPF. Wilt u het volledige en officiële Engelstalige jaarverslag lezen? Stuur dan een e-mail naar [email protected].

Reageren op dit magazine? Stuur een e-mail naar [email protected]

ONS! belangrijk? STEUN Vindt u ons werk kh lij eden. ite naar de moge Kijk op onze webs

pf.nl/DONEER www.rutgerecsw gift: ten direct met uw oj Of steun onze pr recht. Rutgers WPF te Ut .v. ING bank 254 t.n

jaaroverzicht 2012

3

korte berichten Trainers Manual Training for young people to conduct qualitative research on young people’s sexuality and youth friendly SRH services

congres

toolkit

educatie

tentoonstelling

Seksuele gezondheid van jeugd

do they match?

Spring Fever

Jongeren in Malawi en Bangladesh die als onderzoekers meewerken aan het opzetten en uitvoeren van onderzoek over seksualiteit en relaties. Dat is de kracht van ‘Do they match?’, een onderzoeksproject van Rutgers WPF en IPPF. Want wie weten er tenslotte beter wat jongeren beweegt en bezighoudt dan jongeren zelf? In 2012 wordt de Explore Toolkit uitgebracht met handreikingen en instructies om jongeren te laten participeren in onderzoek, monitoring en evaluatie. De jonge onderzoekers leren om problemen van jongeren te inventariseren en onderzoeken over seksuele en reproductieve gezondheid uit te voeren. Anders gezegd: ze doen mee in de ontwikkeling en uitvoering van de hele onderzoekcyclus. Kijk voor de toolkit op www.rutgerswpf.nl

In 2012 wordt het lespakket Relaties & Seksualiteit vertaald in het Engels. Engelse collega’s zijn zo enthousiast over dit materiaal voor het basisonderwijs dat zij het pakket integraal overnemen. Ook het concept van De Week van de Lentekriebels die in Engeland ‘Spring Fever’ heet, wordt overgenomen. In 2013 start een pilot op één basisschool. Coventry University gaat dit evalueren. In 2014 zullen vijftien basisscholen in Engeland met het materiaal gaan werken.

Zakdoekknopen in de Tweede Kamer

Op 26 april 2012 sluit ZonMw het programma ‘Seksuele gezondheid van de jeugd’ feestelijk af. Een mijlpaal: vijf jaar lang is de seksuele gezondheid van jongeren actief gestimuleerd. Samen met Soa Aids Nederland maakt Rutgers WPF filmpjes van de opbrengsten uit zo’n dertig projecten, zoals: het lespakket relaties en seksualiteit voor de basisschool, het lespakket Lang Leve de Liefde voor het voortgezet onderwijs, het onderzoek Seks onder je 25e, Girls Talk en nog veel meer! Tijdens het congres worden de contouren voor de toekomst geschetst, want eerlijk is eerlijk: nog lang niet alle jongeren worden bereikt. Kijk voor de trailer op: http://www.youtube.com/ watch?v=Ac55uu00Vbs

4

RUTGERSWPFmagazine

Donderdag 24 mei 2012 wordt de kleurrijke fototentoonstelling ‘Unite for Body Rights’ van de SRHR Alliance in het Tweede Kamergebouw geopend. Rutgers WPF is penvoerder van de SRHR Alliance. De tentoonstelling brengt in beeld waarom seksuele en reproductieve gezondheid en rechten zo belangrijk zijn, namelijk: meer kennis van en toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidszorg, minder moedersterfte en hiv/aids en betere rechten van jongeren en vrouwen met betrekking tot hun eigen seksualiteit. Columnist Marcel Duyvestijn onderstreept dit in een bijdrage waarin hij het belang van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in ieders oren ‘knoopt’. De aanwezige Tweede Kamerleden krijgen geknoopte zakdoeken om de boodschap nooit meer te vergeten.

korte berichten

onderwijs

Game

interventie

lezing

Eindelijk: kerndoelen

No or Go

Make a Move

Op 1 december 2012 worden de kerndoelen voor het onderwijs aangepast. Voor het eerst worden seksualiteit en seksuele diversiteit expliciet opgenomen in de kerndoelen voor het basisonderwijs, de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs. Dit is de kroon op de jarenlange pleitbezorging om seksualiteit op nemen in de kerndoelen. De aanpassing verplicht scholen om daadwerkelijk aandacht te besteden aan relationele en seksuele vorming.

Wat doe je als je aan de bar staat en iemand legt een hand op je billen? Of als je date hard van stapel loopt? Op 20 november 2012 is de aftrap van de online game No or Go voor jongeren van 14 tot 16 jaar op de Tabor scholengemeenschap in Hoorn. Doel van het spel is jongeren weerbaarder maken tegen grensoverschrijdend gedrag. Na het aanmaken van een kort profiel over geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur ‘loop’ je met een eigen avatar door het spel. Bij elke keuze die je maakt, krijg je feedback over de effectiviteit hiervan. Na afloop van het spel ontdek je wat voor type je bent, in welke situaties jij kwetsbaar bent en wat je anders had kunnen doen. Uit onderzoek blijkt dat alle jongeren het onacceptabel vinden als ze worden gedwongen tot seksuele handelingen. Toch vinden ze dat sommige vormen van grensoverschrijdend gedrag, zoals ongewenst aangeraakt worden, ‘erbij horen’. Rutgers WPF en Soa Aids Nederland willen jongeren met het spel op een positieve manier laten zien hoe zij hun wensen en grenzen kunnen aangeven. Het online spel No or Go is onderdeel van Maak Seks Lekker Duidelijk en te vinden op www.sense.info.

In 2012 gaat Rutgers WPF van start met start met Make a Move, een groepsinterventie voor jongens in jeugdzorginstellingen gericht op het bevorderen van de seksuele gezondheid en het beperken van de risico’s op seksueel grensoverschrijdend gedrag. Doel: seksueel grensoverschrijdend gedrag bij jongens in residentiële jeugdzorginstellingen voorkomen.

Johannes Rutgers Lezing Hoe komt het toch dat mannen meer van seks genieten dan vrouwen? Op die vraag gaat psycholoog-seksuoloog Ellen Laan in tijdens de Johannes Rutgers Lezing op 28 september 2012. Het is de tweede keer dat Rutgers WPF deze lezing organiseert voor haar relaties. Volgens Laan wordt er teveel waarde gehecht aan de coïtus als doel van seks. Vaak wordt gesteld dat alleen een vaginaal orgasme een ‘volwassen’ orgasme is, maar dit is voor slechts dertig procent van de vrouwen weggelegd. Laan: “Als je kijkt naar de vrouwelijke genitale anatomie dan is elk vrouwelijk orgasme clitoraal. Het vaginaal orgasme bestaat niet. De ‘glans clitoris’ is veel groter dan alleen het ‘knopje’, het is zelfs een machtig orgaan.” Laan concludeert dat het belang dat we hechten aan de coïtus nadelig is voor vrouwen.

Informatie voor professionals in de residentiële jeugdzorg

Make a Move!

Programma voor jongens over daten, liefde en intimiteit Vanaf september 2012 biedt Rutgers WPF residentiële jeugdzorginstellingen gratis een serie gastlessen aan voor groepen van maximaal 8 jongens (van 12 t/m 17 jaar), gevolgd door een training voor begeleiders.

jaaroverzicht 2012

5

interview

Bollebof op de Lovebuzz rapper

Zanger/rapper Bollebof wordt eind 2012 de ambassadeur van de Lovebuzz. Bollebof is bekend van ‘Als je van mij was’, ‘Mijn nummer 1’ en de gloednieuwe single ‘Ik heb je’. Als ambassadeur vraagt hij aandacht voor het bespreekbaar maken van liefde en relaties bij jongeren tussen de 12 en 14 jaar. Niet alleen in zijn muziek en optredens, maar ook met de Lovebuzz op de scholen. Bollebof, aanstormend talent uit Rotterdam, wordt meer en meer een volwaardig A-artiest in de Nederlandse muziekindustrie. Als in november de Lovebuzz-tour start, begint hij als ambassadeur van de Lovebuzz. Op 31 oktober 2012 spreekt hij hierover in Koffietijd. Waarom ambassadeur? “De Lovebuzz gaat over liefde en dat soort dingen, maar ook over je uiterlijk en je onzekerheden. Ben ik wel een leuke jongen? Hoe moet ik me kleden? Dat zijn vragen waar jongeren mee zitten, dat had ik zelf ook op die leeftijd.

6

RUTGERSWPFmagazine

In de klas of thuis kan het lastig zijn om die vragen te stellen. Het is mooi dat dit in de Lovebuzz wel gebeurt. Dat heb ik vroeger gemist tijdens de lessen seksuele voorlichting bij biologie. Ik had allerlei vragen, maar ik wist niet waar ik terecht kon.”

Single voor Lovebuzz Bollebof heeft het druk met de muziek. “Gisteren stond ik in de studio om het koningslied in te zingen, samen met een heleboel Nederlandse zangers. Dat wordt op 30 april uitgevoerd. Morgen

heb ik een live show in het Holland Casino en zo gaat het door.” De rapper ontdekte in zijn jeugd zijn liefde voor muziek. In die tijd deed hij een opleiding in de detailhandel. “Ik was altijd al dol op muziek. Mijn buurjongens maakten muziek en zo ben ik erin gerold.” Rond zijn twintigste is hij zelf teksten gaan schrijven. Bollebof heeft samengewerkt met grote arties-

ten als Gers Pardoel, Lange Frans, Ali B en Gio. Binnenkort wordt een single gelanceerd die hij speciaal voor de Lovebuzz heeft geschreven.

INTERVIEW Wie is Bollebof? Bollebof (Eder Almeida Vieira) is rapper/zanger. Hij is 28 jaar, woont in Rotterdam, heeft een vriendin en is in zijn vrije tijd bezig met voetbal en boksen. In de zomer van 2011 brengt Bollebof zijn eerste EP uit: Airline Bof. In 2012 vormt Bollebof met twee anderen een lifestylegroep, genaamd D.R.E.A.M.S.

“Er is maar één Lovebuzz. Ik steun dit enorm”

Ambassadeur Bollebof vindt het een eer om ambassadeur te zijn van de Lovebuzz. “De Lovebuzz is een uniek project en ik steun dit enorm. Het ambassadeurschap is bedoeld om bekendheid te geven

aan de Lovebuzz en zoveel mogelijk mensen ervoor te enthousiasmeren. Natuurlijk ga ik zo nu en dan mee op de bus zodat alle jongeren mij vragen kunnen stellen.” ●

Over de Lovebuzz De Lovebuzz is een mobiel leslokaal waar brugklasleerlingen van 12 tot 14 jaar uit Nederland een interactief spel spelen over liefde, seksualiteit en relaties. Het spel speelt zich af rondom zes fictieve leeftijdsgenoten. Zij hebben allemaal hun eigen achtergrond en vragen over liefde, seksualiteit en relaties.

jaaroverzicht 2012

7

JEUGDZORG

Jeugdzorg moet aan de bak Kinderen in jeugdzorginstellingen rapporteren bijna twee keer zo vaak als gemiddeld dat zij seksueel misbruikt zijn. Dat is één van de conclusies van de commissie Samson. Op maandag 8 oktober 2012 presenteert de commissie haar bevindingen. Willy van Berlo van Rutgers WPF: “Het is altijd weer schokkend om te horen dat seksueel misbruik voorkomt, juist bij kwetsbare kinderen en jongeren. Tegelijk bevestigt dit wat we al weten, namelijk dat kwetsbare groepen juist ook kwetsbaar zijn voor seksueel misbruik. Met name meisjes met een verstandelijke beperking lopen extra risico. Deze groep is dubbel kwetsbaar.”

toch niet veilig’ van de commissie Samson. “Ik vind het belangrijk dat er in de jeugdzorg meer aandacht komt voor de plezierige en gezonde kanten van seksualiteit, voor

misbruik mag duidelijk zijn. Maar die aandacht hoort onderdeel te zijn van een breder programma met de focus op een normale en gezonde seksuele ontwikkeling.”

zie je meteen de struisvogelpolitiek. De medewerkers, maar ook het management, steken hun kop in het zand.”

Struisvogelpolitiek

Seksualiteitsbeleid of struisvogelpolitiek? is dan ook de titel van een brochure die Rutgers WPF in 2012 uitbrengt voor jeugdzorginstellingen. Want hoe besteed je als instelling aandacht aan seksualiteit en draag je bij aan een gezonde en veilige seksuele ontwikkeling van jongeren? De brochure bevat een model voor visie en beleid op seksualiteit en seksueel misbruik.

De bal ligt nu bij de jeugdzorg, maar wat kan de jeugdzorg doen? Ineke van der Vlugt van Rutgers WPF: “Eerst een visie ontwikkelen! Je ziet veel handelingsverlegenheid bij mensen die in jeugdzor-

“Deze groep is dubbel kwetsbaar”

Prettige seks Willy van Berlo zit in 2012 in de begeleidingscommissie van een van de deelonderzoeken naar seksueel misbruik in de jeugdzorg. Ze is blij met de aanbevelingen in het eindrapport ‘Omringd door zorg, 8

RUTGERSWPFmagazine

seksuele ontwikkeling en seksuele voorlichting. De commissie blijkt hier net zo over te denken en heeft dit opgenomen in haar aanbevelingen. Kijk, dat er aandacht moet komen voor preventie van seksueel

ginstellingen werken. Ze weten simpelweg niet hoe ze over seks zouden kunnen praten, hoe ze jongeren kunnen begeleiden in hun seksuele ontwikkeling. En als er zich een incident voordoet, dan

Nieuwe brochure

Ineke van der Vlugt: “Als jeugdzorginstelling zul je eerst helder moeten hebben wat je visie is op goed beleid. Wat zijn je doelen? Wat kan het management doen? En wat betekent dit voor de competenties van medewerkers? Vervolgens ga je aan de slag en begin je met seksuele voorlichting in de jeugdzorginstellingen.” ●

INTERVIEW

BAANBREKENDE VN-resolutie aangenomen Hilde Kroes werkt als pleitbezorger voor Rutgers WPF. In 2012 zorgt ze er mede voor dat de VN een baanbrekende resolutie aanneemt over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van jongeren. Het mooiste moment van 2012? Dat is voor Hilde Kroes het moment dat de VN-voorzitter met zijn hamer op tafel slaat. Het is 27 april 2012 en Hilde bevindt zich tussen ruim driehonderd mensen in een conferentiezaal in New York. “Dat was zo’n ontroerend moment”, vertelt Hilde. “Met die hamerslag werd de VN-resolutie over jongeren en hun seksuele en reproductieve gezondheid en rechten aangenomen. Iedereen ging staan en applaudisseren. Pas toen realiseerde ik me dat dit een sluitstuk is van een wel heel bijzonder jaar.”

Google-groep Wat is haar aanpak als pleitbezorger voor Rutgers WPF? “Bij dit soort grote VN-processen is het belangrijk om zoveel mogelijk mensen uit verschillende landen mee te krijgen. Hun overheid vertegenwoordigt immers een zetel in de VN. Ik heb eerst een oproep geplaatst in een besloten google-

groep en daar hebben 150 mensen uit de hele wereld op gereageerd. We zijn een nieuwe groep gestart met als inzet: een progressieve resolutie die recht doet aan de seksuele en reproductieve rechten van jongeren.”

Vaticaan En dat werkt: op 27 april 2012 wordt de resolutie aangenomen. Daarmee ligt vast dat jongeren wereldwijd recht hebben op toegang tot seksuele voorlichting, anticonceptie en goede voorzieningen rondom zwangerschap en bevalling. Hilde levert er een actieve bijdrage aan. “De Nederlandse overheid vroeg mij om als adviseur aan te schuiven aan de onderhandelingstafel. Supergaaf! Als lobbyist moet je op de gang wachten, nu zat ik zelf aan tafel. We hebben ruim een week vrijwel non stop overlegd. Het was één groot schaakspel. Het was wereldpolitiek in het klein:

landen die elkaar tegenspraken of juist ondersteunden. Interessant was te zien dat landen als Zuid-Afrika, Zambia en Urugay zich ook heel hard inzetten voor de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van jongeren. Terwijl het Vaticaan alles deed om de erkenning van die rechten te voorkomen.”

Hamerslag Tot het allerlaatste moment is het spannend of het lukt om een progressieve resolutie erdoor te krijgen. “De tekst was inmiddels uitgebreid van 7 naar 32 pagina’s. Op donderdag zei de voorzitter: we slapen er een nachtje over. In die nacht heeft hij aan de tekst gewerkt tot er iets lag waar iedereen zich in zou kunnen vinden. Op vrijdag las hij de tekst voor. Op dat moment realiseerde ik me dat het een heel progressieve resolutie was geworden waar in staat wat wij willen, zoals het recht op seksuele voorlichting. Na de presentatie in de plenaire zaal gingen we nog een uur terug naar de onderhandelingstafel. En daarna… ik kon het niet geloven. Hij gaf een hamerslag en de resolutie was aangenomen!” ●

Viva Award voor Hilde Kroes “Heel gaaf dat de VIVA dit heeft opgepikt”, reageert pleitbezorger Hilde Kroes als ze hoort dat het tijdschrift VIVA haar op de lijst van 400 jonge succesvolle vrouwen zet. VIVA nomineert Hilde in de categorie ‘smart’ vanwege haar lobbywerk voor de VN-resolutie over jongeren en seksualiteit. Op 27 november 2012 sleept ze de prijs in de wacht. “Een hele eer, vooral omdat dit werk zich achter de schermen afspeelt en ons thema – seksuele en reproductieve gezondheid en rechten – hiermee aandacht krijgt bij een veel groter en ander publiek,” aldus een trotse Hilde Kroes. ●

jaaroverzicht 2012

9

in beeld

DE Paper Doll Campagne

ijzersterk instrument voor vrouwencondoom advocacy De Paper Doll Campagne is een initiatief van het Universal Access to Female Condoms (UAFC) Joint Programme, een consortium van i+solutions, Oxfam Novib, Rutgers WPF en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Al in 2011 werd wereldwijd begonnen met het verzamelen van geschreven boodschappen op de Paper Dolls. Zawadi Smartlove is een Paper Doll en het boegbeeld van de Paper Doll campagne. Iedere poppetje bevat een persoonlijke boodschap van een vrouw of man ergens op de wereld: bijvoorbeeld een vraag naar goedkopere vrouwencondooms, een verzoek tot meer variëteit of simpelweg een oproep tot ruimere beschikbaarheid van het vrouwencondoom in zijn of haar land. Samen vormen de papieren poppetjes het fysieke bewijs van de bestaande vraag naar vrouwencondooms. Ze vormen een ijzersterk instrument om beleidsmakers te overtuigen van het belang van vrouwencondooms. Zawadi reist met haar vrienden de hele wereld over. De Paper Dolls waren onder andere te zien tijdens een bijeenkomst van de Verenigde Naties in New York en in de Tweede Kamer in Den Haag. In verschillende landen zijn ze door lokale ngo’s gebruikt om overheden te overtuigen van het belang van de toegang tot vrouwencondooms. Tijdens de Internationale Aids Conferentie in Washington in juli 2012 toonde het UAFC meer dan 14.000 Paper Dolls aan 25.000 afgevaardigden uit de hele wereld. ● 10

RUTGERSWPFmagazine

jaaroverzicht 2012

11

column paul schnabel

Nederland mag trots zijn Op 26 april 2012 was ik op het congres ‘Seksuele gezondheid van de jeugd’. Het valt mij op dat jongeren in Nederland over het algemeen goed omgaan met seksualiteit. Ze kunnen er goed over praten en zijn er behoorlijk open over. De meeste jongeren zijn ook verstandig en laten zich het hoofd niet op hol brengen. Ook lijken jongeren tegenwoordig al vroeg opvallend weinig onzeker in hun seksuele gedrag. Ook het gebruik van goede anticonceptie is heel vanzelfsprekend geworden. 75 procent van de meisjes en jonge vrouwen gebruikt de pil. Vanuit internationaal perspectief is dat heel bijzonder. Er zijn hier heel weinig tienerzwangerschappen, weinig abortussen bij meisjes en ook heel weinig tienermoeders. Dat geldt zeker voor de autochtone meisjes, bij meisjes met een etnische achtergrond is het beeld wat minder gunstig. Dat heeft ook te maken met de houding van hun ouders. Praten

12

RUTGERSWPFmagazine

over seksualiteit en anticonceptie is thuis vaak nog een taboe, zeker in Turkse en Marokkaanse gezinnen. Dat geldt al helemaal als een jongere ontdekt homoseksueel te zijn. Ook voor oorspronkelijk Nederlandse jongeren kan dat een probleem zijn, maar in de meeste gevallen blijkt dat juist hun ouders er

Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn. De eerste keer valt toch vaak tegen, ongewenste zwangerschappen komen nog steeds voor en te veel jongeren lopen een soa op. De pil beschermt nu eenmaal niet tegen geslachtsziekten. Een nieuw fenomeen is dat jongeren zich soms in intieme poses laten foto-

“75 procent van de meisjes en jonge vrouwen gebruikt de pil. Vanuit internationaal perspectief is dat heel bijzonder” geen probleem van maken. Dat neemt niet weg dat er tussen jongeren en hun ouders bij alle openheid toch vaak sprake is van een zekere schroom over en weer. Kinderen willen niet met de seksualiteit van hun ouders geconfronteerd worden en de meeste ouders respecteren op dit gebied ook de privacy en de vrijheid van hun kinderen.

graferen en vervolgens het risico lopen dat dit op het internet gepubliceerd wordt. De politiek heeft nu een aandachtspunt gemaakt van het drugs- en drankgebruik onder jongeren. Daar ligt ook een directe verbinding met het bevorderen van de seksuele gezondheid, omdat alcohol, cannabis en ‘pilletjes’ de remmingen kunnen verminderen. Hier geldt hetzelfde

als voor die seksuele plaatjes op het internet. Het zijn risico’s waar je jongeren op moet wijzen. Een belangrijke rol ligt hier voor scholen en GGD’en. En er zijn goede interactieve websites nodig met veel informatie. We moeten de boodschap ieder jaar voor iedere nieuwe jaargang weer opnieuw vertellen en ook blijven herhalen. Nederland mag trots zijn op zijn praktijk van verstandige vrijheid op seksueel gebied. Onderzoek toont dat aan, maar laat ook zien dat dat niet altijd het geval is. Goede voorlichting maar ook goede en gemakkelijke toegang tot voorbehoedsmiddelen hoort vanzelfsprekend te zijn. ● Prof. dr. Paul Schnabel, socioloog en voormalig directeur SCP, sprak op 26 april 2012 op het congres Seksuele gezondheid van de jeugd, georganiseerd door ZonMW over het onderzoek ‘Seks onder je 25e’ van Rutgers WPF.

Media

Opvallend in 2012 PRATEN OVER VERLIEFD WORDEN, RELATIES EN JONGENS. IN EEN VERTROUWDE OMGEVING MET ALLEEN MAAR MEIDEN.

Meest geboekte trainingen

Best verkochte producten

Meest bezochte websites

1. 

1. 2.  3. 

1.  2.  3.

Girls Talk Groepscounselingprogramma voor seksueel actieve, kwetsbare meisjes van 14 tot 18 jaar met een relatief laag opleidingsniveau.

2. 

Met jongeren in gesprek Training om op een interactieve manier seksuele vorming onder de aandacht te brengen bij jongeren met diverse achtergronden (cultureel en religieus).

Pubergids voor meisjes 26.121 exemplaren.

Pubergids voor jongens

23.791 exemplaren.

De seksuele ontwikkeling van kinderen (0-18 jr) en wat ouders kunnen doen

Sense.info & Sense mobiel 693.000 bezoekers.

Seksualiteit.nl 328.000 bezoekers.

RutgersWPF.nl 156.000 bezoekers.

6.801 exemplaren.

3. 

In gesprek met ouders Training van één dag over hoe ouders zo goed mogelijk te ondersteunen bij de seksuele opvoeding van hun kinderen.

The World Starts With Me WSWM is een computerprogramma waarmee seksuele voorlichting wordt gegeven aan jongeren in Oeganda, Kenia, Indonesië, Thailand en Vietnam. In 2012 geeft Rutgers WPF ook WSWM trainingen in Pakistan, Papoea, Ethiopië en Ghana. In Oeganda worden in 2012 ook trainingen gegeven voor de WSWM+ versie; seksuele voorlichting voor hiv positieve jongeren. In 2013 zet Rutgers WPF in Bangladesh, Malawi en als 10de land Zambia, aan de lokale cultuur aangepaste, WSWM programma’s op.

Het eerste kwartaal van de Lovebuzz: Play the game! • maar liefst 56 klassen deden mee. • met in totaal 1.234 leerlingen. • 11 bezochte scholen vanaf de start op 4 oktober 2012, • per januari 2013 is dat zelfs dagelijks.

Online Game: No or Go De website No or Go werd sinds het vierde kwartaal 2012 69.000 keer bezocht. Voor meer informatie, zie pagina 7.

Rutgers WPF krijgt in 2012 veel vragen vanuit de media vanwege de volgende items in het nieuws:

1. 

Publicatie van Seks onder je 25e (februari). Meest genoemde item: meisjes hebben vaak spijt van hun eerste keer seks / de bescherming tegen soa’s schiet tekort.

2.

 ublicatie Bevolkingsstudie Seksuele P Gezondheid 2011 (juni). De meest genoemde items zijn: vrouwen genieten minder van seks/plezier in seks neemt af.

3.

Onjuiste uitspraak van Van der Staaij (augustus). Verkrachting zou maar in 0,5 procent van de gevallen leiden tot zwangerschap.

jaaroverzicht 2012

13

ONDERZOEK:

feiten en cijfers In Seks onder je 25e worden de resultaten gepresenteerd van een representatief onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar in Nederland anno 2012. Bijna 8000 jongeren deden mee aan dit onderzoek. In 2005 werd ook al een dergelijke studie uitgevoerd. Dit actuele onderzoek laat trends zien van de afgelopen jaren maar biedt ook nieuwe inzichten. Vele professionals die betrokken zijn bij de seksuele gezondheid van jongeren hadden specifieke vragen die zij beantwoord wilden zien:

Seks onder je 25e geeft antwoord op deze – en vele andere – vragen. Het onderzoek is bedoeld voor professionals die jongeren en seksualiteit als aandachtsgebied hebben. Het biedt aanknopingspunten voor het ontwikkelen van beleid en interventies die de seksuele gezondheid van jongeren moeten verbeteren.

e

Seks onder je 25 ISBN 978-90-5972-621-5

9 789059 726215

Bijna 8.000 jongeren tussen de 12 en 25 doen mee aan het onderzoek Seks onder je 25e. De uitkomsten worden vooral gebruikt door docenten, jongerenwerkers, GGD’en en ouders. Is de eerste keer gepland? Nee, voor veel jongeren komt de eerste keer onverwacht. Voor 38 procent van de jongeren en 31 procent komt het zelfs totaal onverwacht.

Hebben jongeren wel eens seksuele problemen?

Hoeveel jongeren vrijen wel eens met iemand van het eigen geslacht? Bijna zes procent van de jongens en bijna zeven procent van de meisjes heeft het wel eens gedaan met iemand van het eigen geslacht.

Ja, vooral meisjes! Eén op de zes meisjes heeft regelmatig geen zin in seks. Eén op de vier meisjes heeft nooit of zelden een orgasme. Bijna de helft van de meisjes heeft wel eens pijn bij het vrijen. Jongens hebben veel minder last van deze problemen. Ze komen wel vaker dan meisjes te snel klaar naar hun zin.

Jazeker, vier van de vijf jongeren gebruiken altijd anticonceptie bij de geslachtsgemeenschap. Jonge jongens en meisjes gebruiker vaker condooms dan oudere jongeren. Die stappen vaker over op andere anticonceptie.

Beginnen jongeren steeds vroeger met seks?

Hoeveel jongeren hebben een soa?

Nee. Met 17,1 jaar heeft de helft van de jongeren wel eens geslachtsgemeenschap gehad. Zeven jaar geleden was dit precies hetzelfde.

Negen op de duizend jongens en dertien op de duizend meisjes hebben afgelopen jaar gehoord dat ze een soa of hiv hebben.

14

RUTGERSWPFmagazine

Gebruiken jongeren anticonceptie?

Hanneke de Graaf, Hans Kruijer, Joyce van Acker, Suzanne Meijer

• Wat doen jongeren op seksueel gebied? • Beginnen jongeren steeds eerder aan seks? • Hoe denken jongeren met verschillende etnische achtergronden over seks? • Hoeveel jongeren zijn homo- of biseksueel? • Hoe denken jongeren over homoseksualiteit? • Hebben jongeren veel losse contacten? • Zijn jongeren tevreden over hun seksleven? • Wat zijn de verschillen in ervaring tussen jongens en meisjes? • Hoeveel jongeren gebruiken bij de eerste geslachtsgemeenschap anticonceptie? • Wanneer stoppen jongeren met het gebruik van condooms binnen een relatie? • Is er een verschil in beschermingsgedrag tussen gelovige en niet gelovige jongeren? • Hoe vaak komt seksueel grensoverschrijdend gedrag voor? • Wat weten we over jongeren die seks hebben tegen betaling? • Waar halen jongeren informatie over seks vandaan? • Hebben lager opgeleide jongeren minder kennis van seksualiteit? • Kijken jongeren vaak naar porno?

Seks onder je 25e

Uniek: in 2012 verschijnen voor het eerst tegelijkertijd cijfers over de seksuele gezondheid van álle leeftijdsgroepen in Nederland. Twee grootschalige en representatieve onderzoeken worden door Rutgers WPF gepubliceerd. Wat zijn de belangrijkste uitkomsten?

Seks onder je 25e Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2012

Hanneke de Graaf Hans Kruijer Joyce van Acker Suzanne Meijer

Kijken jongeren vaak naar porno? Jongens en meisjes verschillen hierin sterk van elkaar. Van de jongens heeft bijvoorbeeld 73 procent het afgelopen jaar een pornosite bekeken, tegenover 21 procent van de meisjes. Internet is populair, pornoboekjes, seksfilms op televisie en dvd’s nemen af.

Hebben gelovige jongeren minder seks? Dat geldt vooral voor meisjes. Bij jongens speelt geloof nauwelijks een rol. Islamitische jongens hebben vaker ervaring met betaalde seks. Een kwart van de islamitische jongens heeft wel eens seks gehad met een prostituee, tegenover zes procent van de nietgelovige en christelijke jongens.

Hoeveel jongeren zijn wel eens gedwongen tot seks? Zeventien procent van de meisjes en vier procent van de jongens is wel eens gedwongen om iets te doen of toe te laten op seksueel gebied. Voor homo- of biseksuele jongens boven de zeventien jaar is dit zestien procent. ●

onderzoek

“Eindelijk hebben we cijfers om scholen te overtuigen!”

Anne-Marie Niekamp Unithoofd Centrum voor Seksuele Gezondheid GGD Zuid-Limburg

Waarom meedoen aan Seks onder je 25e? “We wilden graag regionale cijfers over de seksuele gezondheid van jongeren in Zuid-Limburg zodat we die kunnen vergelijken met de rest van Nederland. We hadden al langer het idee dat jongeren in Zuid-Limburg meer seksuele problemen hebben dan andere jongeren. Maar dat konden we niet met feiten staven.”

Willen jongeren wel vragen over seks beantwoorden? “Naar aanleiding van het onderzoek Seks onder je 25e, hebben wij zelf alle 20.000 jongeren in Zuid-Limburg aangeschreven. Uiteindelijk hebben ruim 3.000 jongeren meegedaan en daar zijn we heel tevreden over. Het is ook prettig dat er een mooie verdeling te zien is qua leeftijd en opleidingsniveau.”

Seksuele gezondheid in Nederland 2011 Het bevolkingsonderzoek Seksuele gezondheid in Nederland 2011 geeft, in navolging van de bevolkingsonderzoeken in 2006 en 2009, een actueel beeld van de seksuele en reproductieve gezondheid in Nederland. Het gaat om thema’s als seksueel gedrag en beleving, seksuele functieproblematiek, soa/hiv, geboorteregeling, transgenders en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Wij maakten voor dit jaarverslag een selectie uit de omvangrijke bron van data. Tevreden over seksleven

Hoe tevreden bent u over uw seksleven?

61,0%

Hebben jongeren in Limburg inderdaad meer seksuele problemen?

63,4%

“Jongeren in Zuid-Limburg lopen inderdaad meer risico op soa, zwangerschap en seksuele gezondheid dan in de rest van Nederland. In Zuid-Limburg beginnen jongeren eerder met seks dan andere jongeren. Van alle jongeren tussen de 12 en 13 jaar is landelijk drie procent seksueel actief, bij ons is dat zes procent. Verder hebben we hier meer tienerzwangerschappen. En relatief veel jongeren hebben te maken gehad met seksueel geweld.”

Tevreden over de uitkomsten? “Het zijn geen positieve uitkomsten, het bevestigt ons vermoeden. Maar we zijn wel blij met de cijfers want nu hebben we feiten waar we scholen mee kunnen overtuigen.”

geniet erg van seks Ik genietIkerg van seks

En nu? “We hebben een factsheet gemaakt voor gemeente, scholen en iedereen in Zuid-Limburg die met jongeren werkt. Verder hebben we het bestuur van de GGD een plan voorgelegd om de seksuele voorlichting in Zuid-Limburg beter aan te pakken. Deze maand horen we of dit plan wordt gehonoreerd. Hopelijk zien we in één van de volgende onderzoeken van Seks onder je 25ste daar het effect van.” ●

77,6%

60,0%

mannen

vrouwen

Factsheet: http://www.ggdzl.nl/burgers/seksuele-gezondheid/

jaaroverzicht 2012

15

onderzoek

Seksueel gedrag in de laatste zes maanden Seksueel gedrag in de laatste zes maanden Seks hebben

Masturberen

80,1%

83,3%

Seks hebben

Masturberen

mannen

mannen

64,9%

74,9%

vrouwen

vrouwen

Anticonceptiemethode

Reden van geen anticonceptie

Anticonceptiemethode

Reden van geen anticonceptie

100%

100%

80%

80%

60%

60%

40%

40%

20%

20%

0%

0% 15 - 19 jaar

20 - 29 jaar

Pil of minipil Condoom Pil én condoom Hormoonspiraal (Mirena) Gesteriliseerd Anders

16

RUTGERSWPFmagazine

30 - 39 jaar

40 - 49 jaar

Totaal

15 - 19 jaar

20 - 29 jaar

Geen seks Zwanger (aan het worden) Zwangerschapswens Alleen seks met vrouwen Overig

30 - 39 jaar

40 - 49 jaar

Totaal

interview Minstens één keer in het leven seksueel geweld meegemaakt Minstens één keer in het leven seksueel geweld meegemaakt

51,8% 36,5%

30,1% 20,4%

18,7%

6,1%

HOMO

BI

HETERO

Minstens één keer in het leven seksueel geweld meegemaakt

51,8% 36,5%

30,1% 20,4%

18,7%

6,1%

HOMO

BI

HETERO

Ciel Wijsen, manager onderzoek Rutgers WPF: “Goed geïnformeerd zijn over hoe het gaat met de seksuele gezondheid in Nederland is om een aantal redenen van belang.

er in het leven seksueel geweld meegemaakt

51,8%

%

30,1% 20,4% 6,1%

BI

Ten eerste geeft het ons niet alleen inzicht in de probleemgebieden en de probleemgroepen, maar ook in wat er goed gaat. Dat geeft de mogelijkheid om voort te bouwen op de successen. Een goed begrip van hoe het gaat met de seksuele gezondheid vormt de basis van al ons werk.

HETERO

Problemen met seksueel functioneren

Problemen met seksueel functioneren

“Bij een meting elke paar jaar ben je er op tijd bij om in te grijpen”

Verminderd seksueel verlangen Seksuele aversie Overmatig seksueel verlangen

De tweede reden is dat het monitoren van seksuele gezondheid (dus met enige regelmaat een meting doen van de indicatoren van seksuele gezondheid in de hele bevolking) van belang is om de ontwikkelingen in de tijd te kunnen volgen. Bij een meting elke paar jaar ben je er op tijd bij om in te grijpen, als er ergens iets minder goed dreigt te gaan. Bovendien kunnen we met dit onderzoek verbanden leggen tussen de diverse gebieden van de seksuele gezondheid, bijvoorbeeld het verband tussen het meegemaakt hebben van seksueel geweld en het hebben van seksuele problemen.

Probleem met de subjectieve seksuele opwinding Erectieproblemen (m) Lubricatieproblemen (v) Orgasmeprobleem Voortijdig orgasme Dyspareunie Vaginisme 0

2

4

6

8

10

12

De gehele resultaten van dit omvangrijke bevolkingsonderzoek kunt u lezen in het Tijdschrift voor Seksuologie, editie juni 2012 of via www.rutgerswpf.nl

%

De derde reden is dat we met het materiaal over seksuele gezondheid een goede basis hebben om beleid te ontwikkelen, nieuwe interventies en lesprogramma’s te ontwikkelen of bestaande interventies en lesprogramma’s te herzien. Dat geldt voor onszelf maar ook voor beleidsmakers en professionals in gezondheidszorg, onderwijs en tal van andere gebieden.” ●

jaaroverzicht 2012

17

Nieuwe materialen

De oogst van 2012 Lekker veel knuffelen Een kind dat veel geknuffeld wordt, zal later positief over zichzelf en zijn lichaam denken. Deze en nog veel meer weetjes staan in de brochure Hoe komt die baby in je buik? De brochure, voor ouders van kinderen tussen de 0 en 6 jaar, beschrijft de seksuele ontwikkeling van baby’s, peuters en kleuters. Downloaden in de webwinkel www.rutgerswpf.nl.

Hoe komt die ? baby in je buik Seksuele opvoeding van kinderen tussen 0 en 6 jaar

1

Totally sexy Relaties en Seksualiteit bij jongeren met een chronische ziekte of lichamelijke beperking Toolkit voor professionals

You are Totally Sexy Lang Leve de Liefde: jij en de media In 2012 publiceert Rutgers WPF Lang Leve de Liefde: jij en de media, een module van twee lessen voor vmbo-leerlingen tussen de 13 en 15 jaar over seksueel getinte beelden in de media. In twee lessen leren ze genuanceerder na te denken over seksualiteit en rolpatronen, met als uiteindelijk doel plezierige, veilige en gelijkwaardige relaties aan te gaan. De module die aansluit bij het lespakket Lang Leve de Liefde bestaat uit een leerlingenmagazine, een docentenhandleiding en een dvd. Bestellen via www.langlevedeliefde.nl.

Minimagazine voor jongeren met een beperking of chronische ziekte

SekSuoloog e.kruijver over: ‘Hoe kom ik aan een partner?’ praten over SekS iS Spannend impact van licHamelijke klacHten totally Sexy: de wedStrijd

You are totally sexy!

1

Totally Sexy Seksuele opvoeding van 12+ jongeren met een chronische ziekte of lichamelijke beperking Gids voor ouders

‘Juf, doet u ook aan seks?’

Hoe vind ik een partner? Wat kan ik wel en wat niet met seks? Hoe sexy ben ik eigenlijk? Dit zijn belangrijke vragen van jongeren met een lichamelijke beperking. In 2012 brengt Rutgers WPF een toolkit uit voor jongeren met een beperking of chronische ziekte: You are Totally Sexy. Het minimagazine voor jongeren bevat quotes, blogs, tips en verhalen over relaties en seksualiteit. Voor ouders is er de gids Totally Sexy met opvoedtips, zoals: praat met je kind over de toekomst, kies voor een positieve insteek en blijf realistisch. Ook is er een handleiding voor professionals. Downloaden via www.zoenenenzo.nl.

Juf, doet u ook aan seks? Pabostudenten die les willen geven over relationele en seksuele vorming, kunnen daar wel wat ondersteuning bij gebruiken. Juf doet u ook aan seks? is een lespakket voor pabodocenten die aankomende leerkrachten goed willen voorbereiden. Het pakket bestaat uit vijf modulen. Probleemgestuurd leren is het uitgangspunt. Een pabodocent die het materiaal heeft uitgeprobeerd: “Ik ben gewend om mijn eigen lesmateriaal samen te stellen, dus dat was wel even wennen. Maar dit materiaal is heel gemakkelijk te hanteren. Wat fijn is, is dat er voldoende materiaal is om zelf keuzes te maken.” Bestellen via www.seksuelevorming.nl.

18

RUTGERSWPFmagazine

PUBLICATIES

Sense op je mobiel Dringende vraag over seks? Op zoek naar een condoomautomaat in de buurt? In 2012 biedt Sense.info een mobiele applicatie die eenvoudig werkt en boordevol handige feitjes zit. Wie gewoon www.sense.info intypt op zijn of haar smartphone wordt automatisch doorverwezen naar de mobiele site. De website heeft een GPS-functie zodat je meteen kunt zien waar je een soa-test kunt laten doen of een Sense spreekuur kunt bezoeken.

102 vragen over jongeren en seks Handzaam boekje met 102 meest gestelde vragen over jongeren en seks. Het boekje is gebaseerd op het onderzoek Seks onder je 25e onder 8.000 jongeren. De 102 vragen gaan over de seksuele ontwikkeling van jongeren tussen 12 en 25 jaar: hun kennis, keuzes en ervaringen. Bestellen via www.soaaids.nl.

Struisvogelpolitiek?

Seksualiteitsbeleid of struisvogelpolitiek? Model voor visie en beleid op seksualiteit, relaties en omgangsvormen 12+ voor de residentiële jeugdzorg

voor de residentiële jeugdzorg

1

Kriebels op school Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit in het basisonderwijs

Kriebels op school Handig draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit in het basisonderwijs. Het draaiboek bevat suggesties voor leerkrachten, opvoedondersteuners en GGD-medewerkers voor het betrekken van ouders bij de seksuele vorming en opvoeding van hun kinderen. Met informatie over de seksuele ontwikkeling van kinderen en de rol van de ouders en van de school. Bestellen in de webwinkel www.rutgerswpf.nl.

Seksualiteitsbeleid in jeugdzorginstellingen: het klinkt vanzelfsprekend maar dat is het geenszins. Daarom brengt Rutgers WPF in 2012 Seksualiteitsbeleid of struisvogelpolitiek? uit. Het is een model voor visie en beleid op seksualiteit, relaties en omgangsvormen van 12+ jongeren in de residentiële jeugdzorg. Want hoe zorg je als instelling voor een gezonde seksuele ontwikkeling? En hoe voorkom je seksueel misbruik? Zie ook pagina 8 van dit magazine. Downloaden in de webwinkel www.rutgerswpf.nl.

Handleiding voor de anticonceptiekoffer Wie de anticonceptiekoffer bestelt, krijgt de handleiding er meteen bij. De handleiding bevat informatie over de werking en de voor- en nadelen van de verschillende anticonceptiemiddelen. Inclusief draaiboeken, werkvormen en tips voor docenten en andere voorlichters die een les over anticonceptie verzorgen. Bestellen in de webwinkel www.rutgerswpf.nl.

De Anticonceptiekoffer Handleiding voor professionals

1

jaaroverzicht 2012

19

INTERNATIONAAL

Successen in Vietnam Vietnam ontwikkelt zich razendsnel. Wat minder snel verandert, zijn de traditionele waarden en normen. Het behoudende Confucianisme heeft een sterke invloed op de opvattingen over man-vrouwrelaties en huwelijk en seksualiteit. Op het onderwerp seks rust een taboe. Volgens Google is Vietnam het land waar per hoofd van de bevolking het vaakst gezocht wordt op het woord ‘seks’. Er is een enorme honger naar voorlichting over seksualiteit. Middenin deze ontwikkelingen biedt Rutgers WPF sinds 1995 een aantal projecten over seksuele gezondheid. De meeste projecten richten zich op jongeren en vooral op de meest kwetsbare groepen. De projecten van Rutgers WPF worden alom geprezen vanwege hun creatieve en innovatieve karakter. Kenmerkend is ook dat ze vanaf het begin samen met Vietnamese partners worden ontwikkeld en aangepast zijn aan de lokale omstandigheden.

Jongeren op het platteland Hoe bereik je jongeren op een leuke, serieuze en indringende manier over seksualiteit? Die vraag stelt de Vietnamese Jeugdbond 20

RUTGERSWPFmagazine

in 2000 aan Rutgers WPF. Het antwoord: met interactief theater! Dit is een vorm van drama waarbij de spelers het publiek actief bij hun stuk betrekken. Op basis van voorgesprekken stellen de spelers het onderwerp vast, maken een verhaallijn en gaan spelen. Op het cruciale moment dat de hoofd-

Dove jongeren Als blijkt dat er in de gebarentaal voor doven in Vietnam geen gebaren zijn die te maken hebben met seksualiteit, ontwikkelen Rutgers WPF en de Xa Dan school in Hanoi over dit onderwerp een lespakket: Talking about sex with your hands. Onderdeel

het meest innovatieve project. Dankzij het prijzengeld wordt het woordenboek in het Engels vertaald. Vanzelfsprekend is het programma nu geïntegreerd in de lesstof van de Dovenschool in Hanoi en beschikbaar voor andere doveninstituten in Vietnam en daarbuiten.

“Volgens Google is Vietnam het land waar per hoofd van de bevolking het vaakst gezocht wordt op het woord seks ” rolspelers voor een keuze staan, stoppen de acteurs en vragen het publiek hoe nu verder? Op die manier wordt het publiek het verhaal ‘ingezogen’ en ontstaat er discussie over te maken keuzes. Met verschillende acteursgroepen worden meer dan 300.000 jongeren bereikt.

is een ‘woordenboek’ met meer dan 500 gebaren die te maken hebben met seksualiteit. Het pakket blijkt een openbaring voor de doven, hun ouders en leraren. Eindelijk kunnen doven communiceren over seksualiteit! In 2007 wint dit project de prijs van de Wereldbank als

Jongeren in heropvoedingscholen Jongeren die maatschappelijk en sociaal het meest kwetsbaar zijn, komen vaak eerder in aanraking met politie en justitie. In Vietnam kunnen ze dan naar een van de vier heropvoedingscholen. Vanaf 2001 heeft Rutgers WPF samen

met de leraren een lespakket voor deze kwetsbare jongeren ontwikkeld over vriendschap, liefde, seksuele identiteit, gewenste/ ongewenste seks, prostitutie, drugs en hiv/aids. Er worden ook vaardigheden aangeleerd als nee zeggen, onderhandelen en goed voor je lichaam zorgen. Voor leerkrachten is er een handboek en een training. Het programma wordt al jaren naar tevredenheid uitgevoerd. Per jaar worden meer dan 2000 kwetsbare jongeren bereikt.

Leraren en leerlingen van de middelbare school De heer Son, decaan van de Universiteit van Danang, is als didactische deskundige betrokken bij de supervisie van het project op de heropvoedingscholen. Enthousiast gemaakt door de resultaten van dit project, stelt

hij Rutgers WPF voor om dit programma aan te passen en in te voeren op de lerarenopleiding van de Universiteit van Danang. In een samenwerkingsproject wordt het lesmateriaal aangepast en worden trainingen voor studenten ontwikkeld. Vanaf 2009 worden per jaar circa vierhonderd toe-

2013 Omdat sinds 2010 verschillende donoren, waaronder Nederland, zich terugtrekken uit Vietnam en de financiering van seksuele vormingprojecten moeilijk is geworden, besloot Rutgers WPF haar activiteiten in Vietnam geleidelijk af te

“Vanaf 2009 worden per jaar circa vierhonderd toekomstige leraren bereikt” komstige leraren bereikt. Zij zijn enthousiast over de innovatieve methodieken die worden toegepast bij het onderwerp seksuele voorlichting. Met medewerking van de overheid wordt het project sinds twee jaar ook op meer dan zestig middelbare scholen in de regio gegeven.

bouwen. Medio maart 2013 zal deze uitfasering voltooid zijn. Een aantal programma’s wordt door de deelnemende partijen voortgezet, zoals het project op de heropvoedingsscholen en het project op de universiteit en de middelbare scholen in Danang. ●

In Vietnam werkt Rutgers WPF samen met: • People Aid Coordinating Committee (PACCOM); • Centre for Reproductive and Family Health (RaFH); • Several local branches of the Vietnamese Youth Union (YU); • Vietnam Stage Actors Association (VSAA); • Ministry of Public Security (V26: Management branch for education centres and juveniles justice schools); • Ministry of Public Security (H17 : Health Department); • Xa Dan school (Hanoi) for hearing impaired youth; • Da Nang University of Education; • Da Nang Department of Education and Training (DOET); • Know One Teach One (KOTO); • United Nations Population Fund (UNFPA). Binnen de Sexual Rights Alliance Vietnam werken we samen met: • Institutes for Development and Community Health (Light); • Research Center for Gender, Family and Environment Development (CGFED); • Institution for Studies of Society, Economy and Environment (ISEE); • Research Center for Family Health and Community Development (CEFACOM); • Center for Creative Initiatives in Health and Population (CCIHP).

jaaroverzicht 2012

21

politiek

Stemwijzer seksualiteit

Op 14 augustus 2012 gaat de Stemwijzer seksualiteit de lucht in, een maand voor de landelijke verkiezingen. De stemwijzer bevat vijftien stellingen over seksualiteit. Want welke partij moet je kiezen als je seksuele gezondheid belangrijk vindt? Bij de verkiezingen half september blijkt dat de Stemwijzer meer dan 15.000 keer is geraadpleegd.

Heikele kwestie: wel of niet gratis condooms verstrekken aan jongeren? 41 procent van de bezoekers is voor, 49 procent is tegen. Politieke partijen zijn vrijwel unaniem tegen. Belangrijkste argument: in een economische crisis vallen dergelijke kosten niet te verantwoorden. Maar de kosten van gratis condooms zijn niet doorgerekend door het Centraal Planbureau. Zouden ze opwegen tegen de kosten van soa-behandelingen?

Pil in het pakket De pil in het pakket? Daar zijn vrijwel alle partijen – en 75 procent van de kiezers – wél voorstander van. De pil is echter evengoed een voorbehoedsmiddel. Zou het kunnen dat men alleen de pil beschouwt als ‘serieuze

22

RUTGERSWPFmagazine

anticonceptie’ en een condoom meer als voorbehoedmiddel bij vluchtige contacten? Terwijl een condoom – in tegenstelling tot de pil – ook beschermt tegen soa’s.

Mogen homo’s bloed geven? Het uitsluiten van homo’s bij het doneren van bloed blijkt een ander heet hangijzer in de politiek. Conservatieve en christelijke partijen vinden het verhoogde risico onaanvaardbaar. Ze blijven daarmee achter het besluit van de Gezondheidsraad staan. Het publiek pleit er met 73 procent voor om deze ongelijkheid op te heffen.

Feminisering van het onderwijs Moeten er meer mannen komen in het onderwijs en de kinderopvang? De meeste

politieke partijen onderkennen de noodzaak van mannelijke rolmodellen en diversiteit. Bij de mensen die de stemwijzer invullen, is verdeeldheid over deze vraag: 53 procent is voor meer mannen, 17 procent is ertegen, en dan is er nog een grote groep die neutraal stemt.

Tot slot Het is duidelijk dat de onderwerpen zowel publiek als politiek relevant zijn en discussie opwekken. Voor de volgende verkiezingen zou Rutgers WPF graag een doorrekening van het Centraal Planbureau zien over de gratis condooms voor jongeren – wellicht dat dat de publieke opinie en de politieke standpunten dichter bij elkaar kan brengen. ●

KORT NIEUWS

Minister Ploumen pakt het goed aan Minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zet seksuele en reproductieve gezondheid en rechten op nummer één in de top vier van prioriteiten van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking. Daarmee laat ze zien dat de Nederlandse overheid een actieve rol op zich wil nemen als het gaat om problematiek rondom seksualiteit en het al/niet krijgen van kinderen. Dat dit belangrijk is, blijkt uit het Wereldbevolkingsrapport dat op 14 november 2012 wordt uitgereikt. Anne-Birgitte Albrectsen, deputy executive director van het VN Bevolkingsfonds (UNFPA), overhandigt het eerste exemplaar van het Wereldbevolkingsrapport aan de heer Rob Swartbol, directeur-generaal Internationale Samenwerking van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Volgens dit rapport beschikken 222 miljoen vrouwen in ontwikkelingslanden niet over anticonceptie. Zij hebben geen keuze als het gaat om het wel of niet krijgen van kinderen, een universeel mensenrecht. Een jaarlijkse extra investering van 3,2 miljard euro zou het voor iedereen in ontwikkelingslanden mogelijk maken om hier wel zelf over te beslissen. Dit leidt bovendien tot een jaarlijkse besparing van 8,9 miljard euro aan gezondheidszorg in die landen. ●

Blije doos voor nieuwe kamerleden Op 30 oktober 2012 ontvangen de nieuwe Commissieleden voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer een ‘Blije Doos’. Alexander Pechtold, die optreedt als voorzitter van de Commissie, neemt als eerste een pakket in ontvangst. De Blije Doos is een doos vol schokkende feiten over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Zo sterven er per jaar 287.000 vrouwen doordat ze geen of slechte zorg krijgen tijdens hun zwangerschap of bevalling. En 39 procent van de 15- tot 19-jarige meisjes in de minst ontwikkelde landen is getrouwd, met of zonder hun toestemming. De doos is een uitgave van de SRHRalliance. Deze alliantie bestaat uit Rutgers WPF, AMREF Flying Doctors, CHOICE for Youth and Sexuality, dance4life en Simavi en werkt samen met 52 organisaties in negen partnerlanden in Afrika en Azië. ●

20 miljoen voorbehoedsmiddelen voor jongeren Wat een geweldig moment! Eind november maakt minister Lilianne Ploumen bekend dat zij Rutgers WPF en haar alliantieleden 29 miljoen euro geeft voor de verbetering van seksuele gezondheid van 10 miljoen jongeren in ontwikkelingslanden. Hoe wordt dit geld besteed? Het ASK programma (Access Services, Knowledge, what young people want, what young people need), waarin Rutgers WPF met de andere leden van de SRHR Alliance èn STOP AIDS NOW! en IPPF samenwerkt, zal de komende drie jaar in zeven landen de gezondheid van deze jongeren verbeteren. De jongeren krijgen seksuele voorlichting, toegang tot veilige abortus, een vrijwillige test op hiv en preventie voor de overdracht van hiv van moeder op kind. Daarnaast worden ruim 20 miljoen voorbehoedsmiddelen verspreid. ●

Focus op mannen Minister Ploumen stelt 8,6 miljoen euro beschikbaar voor MenCare, een innovatief programma van Rutgers WPF en Promundo. MenCare is een grootschalig project dat de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen aanpakt door te focussen op twee generaties mannen tussen de 15 en 35 jaar in

Indonesië, Rwanda, Zuid-Afrika en Brazilië. In deze landen kunnen meisjes en vrouwen nauwelijks zelf kiezen voor het krijgen van kinderen. De komende drie jaar worden mannen actief betrokken bij het geven van een nieuwe en positieve invulling aan hun rol als vader. Ook leren zij afstand te doen

van geweld, veiligere keuzes te maken ten aanzien van seks en te kiezen voor gelijkwaardige relaties. Eind 2015 zullen mannen in de vier genoemde landen in staat zijn om gezondere keuzes te maken met betrekking tot hun seksualiteit, relaties, gezondheid van vrouwen en hun zorgtaak als vaders. ●

jaaroverzicht 2012

23

INTERN

passie voor Rutgers WPF “In mijn werk als medewerker beleidsbeïnvloeding bij Rutgers WPF kan ik mijn passie voor seksuele en reproductieve rechten concreet maken. Voor mij is het recht om eigen keuzes te maken erg belangrijk. Zeker wanneer het gaat om heel persoonlijke zaken zoals het kiezen van een partner en wel of niet zwanger worden. Deze autonomie is voor mij vanzelfsprekend maar dat geldt lang niet voor iedereen. Daarom zet ik me graag in voor het verwezenlijken van deze rechten, in Nederland en daarbuiten. Ik droom van een wereld waarin iedereen vrij is om te kiezen.”

“het recht om eigen keuzes te maken” Sille Jansen

beïnvloeding Medewerker beleids

“Never a dull moment” Sabine Kn opper Project s e

“Rutgers WPF is altijd in beweging, openminded, betrokken, met ‘never a dull moment’. Er werken zeer gedreven medewerkers. Voor mij zijn dat belangrijke redenen om er te werken en te blijven werken. Het is een organisatie die veel van haar medewerkers vraagt, maar eveneens goed voor haar medewerkers zorgt. Rutgers WPF zet zich vol overgave in voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en ik ben er trots op dat ik hieraan mag meewerken.”

cretaress e

“Ik werk sinds kort als fondsenwerver voor Rutgers WPF, in mijn ogen een uniek Nederlands kennisinstituut op het gebied van seksuele gezondheid en rechten met een wereldwijd netwerk en expertise op het gebied van onderzoek, advocacy en interventies. Het leuke van deze baan is om voortdurend bezig te zijn het zoeken van financiering voor maatschappelijk relevante en baanbrekende projecten. Kortom een uitdagende baan binnen een zeer dynamische organisatie.”

“Matchen van ideeën en financiering” Erik van Weeverrt er Senior fondsenw

24

RUTGERSWPFmagazine

INTERN

“Laten zien dat je verschillend mag zijn”

ense Marioiar nonndeerzC ke oe r en Sen ikkelaar interventieontw

“Toen ik rond mijn vijftiende ontdekte dat ik op jongens viel, merkte ik pas hoe belangrijk het is om voorbeelden om je heen te hebben. Ik kom uit een dorp in Midden-Limburg waar seks taboe was, waar gezwegen werd over homoseksualiteit. Ik voelde me alleen, ik was bang voor mijn eigen gevoelens, bang om anders te zijn. Ik wil niet dat andere jongeren bang zijn voor zichzelf en hun eigen seksualiteit; jongeren moeten het leven kunnen vieren! Daarom werk ik bij Rutgers WPF.”

“Ik onderzoek hoe jongeren seksualiteit beleven en ik ontwikkel materialen om hen seksueel weerbaar te maken. Het is bijzonder om naar jongeren te luisteren en nieuwe inzichten op te doen over hun beleving. Waar ik vooral warm voor loop, is dat we in alles wat we ontwikkelen –lesmaterialen, websites, campagnes, interactieve games– aan jongeren laten zien dat je verschillend mag zijn, in seksueel opzicht en genderidentiteit en dat er culturele diversiteit bestaat. Er is niet één norm voor seksualiteit.”

Jo Reinders

“Jongeren moeten het leven kunnen vieren”

Interventieontwikkelaar en tra seksuele gezondheid en rec iner hten

“Niet gericht op het maken van winst”

“Het mooie van werken bij Rutgers WPF is, dat het een organisatie is die zich blijvend ontwikkelt en vernieuwt, zowel in- als extern. Daarnaast werk ik graag voor deze organisatie omdat zij haar steentje bijdraagt aan de seksuele gezondheid van mensen en niet gericht is op het maken van winst maar een breder doel najaagt.”

Renze van Goo r Aankom

end project co ntroller jaaroverzicht 2012

25

INTERN

Achter de schermen Personeel Rutgers WPF werkt in Nederland in 2012 met een team van 86 mensen (68,8 fte): 75 vrouwen en 11 mannen. Het verzuimpercentage is gedurende het jaar gestegen van 4,7% in januari naar 5,9% in december. Verlagen van het verzuimcijfer krijgt binnen Rutgers WPF veel aandacht. De veldkantoren omvatten in totaal 39 fte: Pakistan 20 fte, Indonesië 12 fte en Vietnam 7 fte.

Vacatures In 2012 heeft Rutgers WPF elf vacatures. Al deze vacatures worden in de loop van

het jaar vervuld. In totaal verlaten twintig mensen de organisatie: vier vanwege een nieuwe baan, twee om bedrijfseconomische redenen, de contracten van de overige 14 medewerkers worden niet verlengd vanwege het afronden van projecten.

MedewerkersTevredenheidsOnderzoek In het najaar van 2012 voert Rutgers WPF een Medewerkerstevredenheidsonderzoek uit. Er worden vragen gesteld over o.a. de organisatie, leiderschap, communicatie, organisatorische doelen, cultuur, werksfeer, persoonlijke ontwikkeling etc. De respons

Raad van toezicht 2012 Bert Koenders, voorzitter Hoofd van de Vredesmissie van de Verenigde Naties in Ivoorkust

Sara Seims Senior Advisor bij de Packard Foundation, London In oktober 2012 aangetreden:

Mohamed Baba, vice voorzitter Directeur van Mex-it, organisatie voor integratie en diversiteit

Tom A. de Man Non-executive director, Heineken International Special Representative of CEO for Africa projects

Sybren Kalkman Gepensioneerd partner bij KPMG

In februari 2012 teruggetreden:

Erik Thijs Wedershoven

Roy Brown,

Adviseur Operations Strategy Group, KPMG

Oprichter WPF, Voormalig voorzitter van International Humanist and Ethical Union

Koos van der Velden Hoogleraar Public Health aan de Radboud Universiteit Nijmegen

Marjolijne Lewis Directeur van MEE Rijnmond

Pinar Ilkkaracan Directeur van Women for Women’s Human Rights in Turkije

26

RUTGERSWPFmagazine

Wouter Meijer Voormalig directeur van WPF, voormalig medewerker van de Wereldbank

Cees van Lede Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Akzo Nobel. Voormalig voorzitter Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO)

op het onderzoek is 82%. De gemiddelde tevredenheid van de medewerkers is 7,1.

Opleidingen

In 2012 is er een totaal budget van € 138.600 beschikbaar voor trainingen en opleidingen voor medewerkers van Rutgers WPF. 24 medewerkers volgen een training Projectmatig Creëren. Daarnaast nemen in 2012 35 medewerkers deel aan het traject Loopbaan in Beweging. Het management van Rutgers WPF geeft vervolg aan het Management Development traject waarbij de focus ligt op teambuilding, communicatie en het geven van feedback.

Column ASHA ten broeke

Ooit ga ik dit gesprek met mijn dochters hebben. Lieverds, zal ik zeggen, niet alle mannen zijn zo lief als je vader. Soms willen mannen zelfs seks met je hebben terwijl jij daar geen zin in hebt. Sommigen zullen stoppen als je ‘nee’ zegt. Sommigen niet. Ik zal zeggen: dit is wat je kunt doen om jezelf te beschermen. Wees niet bang om duidelijk te zijn als iemand over je grenzen gaat. Zorg dat je altijd je mobiele telefoon bij je hebt. Als je gaat stappen, draag dan schoenen waarop je kunt wegrennen. Fiets als het even kan niet alleen naar huis. En overweeg een cursus zelfverdediging te doen, zodat je in geval van nood kunt schoppen waar het zeer doet. Ik zal dit gesprek hebben omdat ik pragmatisch ben: één op de negen vrouwen in Nederland is ooit verkracht, en als ik mijn dochter iets kan meegeven wat haar uit die statistieken houdt, zal ik dat doen. Maar er is iets fundamenteels mis met dit soort gesprekken. We hebben ze namelijk maar zelden met onze zonen. Meisjes leren al jong hoe ze verkrachting kunnen voorkomen, maar jongens leren niet om niet te verkrachten. De onderliggende boodschap: niet verkracht worden is hoofdzakelijk de verantwoordelijkheid van de vrouw. Dat blijkt ook uit het voorlichtingsmateriaal van bijvoorbeeld de

Centra voor Jeugd en Gezin. De teksten over verkrachting zijn vaak in de jij-vorm geschreven. Alleen het slachtoffer wordt aangesproken: ‘Als je bent verkracht, voel je je erg vernederd, vies, machteloos en diep ongelukkig. Je denkt dat je meer had kunnen doen om de verkrachting te voorkomen.’ Aan de keukentafel is het niet anders. Marianne Cense van Rutgers WPF vertelde me dat er thuis überhaupt minder met jon-

wederzijds respect, lichamelijke integriteit en ‘gewoon nooit doen, begrepen?’ dat ouders met hun zoons hebben. Het vereist een gesprek over schemergebieden. Natuurlijk spring je niet met een mes uit een bosje om een meisje tot seks te dwingen. Maar wat doe je als je botergeil en ladderzat op de achterbank van de auto ligt met een meisje dat bij nader inzien toch alleen maar wil zoenen?

“er is iets fundamenteels mis met dit soort gesprekken. We hebben ze namelijk maar zelden met onze zonen.” gens over seks wordt gepraat. Dat komt doordat ouders vaak vanuit risico’s denken: pas op dat je niet zwanger wordt, pas op dat je niet verkracht wordt. Risico’s die voor jongens minder groot zijn. Dat ze daarentegen veel vaker dan meisjes dader zijn van seksueel geweld, daar denken ouders zelden over na. Dat potentiële daderschap vereist ook een ander, moeilijker praatje, dat aanzienlijk verder gaat dan het algemene gesprek over vrijen,

het wilde of niet.’ Een man gaf op een Amerikaanse website toe dat hij ooit een meisje had verkracht, ook al had hij zelf toentertijd de ernst van de situatie niet ingezien: ‘Ze probeerde haar benen tegen elkaar te klemmen, maar het was te laat en ik was veel sterker. Ze bleef nee fluisteren, maar ik negeerde haar. Een erectie heeft geen geweten.’ Jongens uit een Nederlands onderzoek zeiden: ‘Ja, het meisje stapte in de auto met drie jongens. Wat denkt ze dan dat er gaat gebeuren?’ Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat ruim zes procent van de jongens – keurige studenten waren het – weleens heeft verkracht, ook al noemen ze hun daad zelf niet zo. Ergens in het grijze gebied waren ze de grens overgegaan. Dit zijn geen engerds, maar gewone jongens bij wie een broodnodige rem ontbrak: zonder nadrukkelijke toestemming geen bingo.

Of als ze zo dronken is dat ze haar eigen naam niet meer weet? Of als je middenin het voorspel zit en zij besluit dat ze alsnog wil stoppen?

Gewone jongens dus. Juist met hen moeten we over verkrachting praten. ●

Het antwoord op deze vragen is bij jongens niet vanzelfsprekend: dan gaat het feest niet door. In de nasleep van de Amerikaanse Steubenville-verkrachtingszaak stelde de football coach van één van de daders: ‘Het is geen verkrachting want je weet niet of ze

Asha ten Broeke (1983) is wetenschapsjournalist, schrijver en verhalenverteller. Zij schrijft achtergrondartikelen en essays voor dag- en maandbladen, zoals: Trouw, De Volkskrant, Quest, Psychologie Magazine, Opzij en NWT Magazine.

jaaroverzicht 2012

27

INTERview

“Nederland is gewoon goed in seks” 28

RUTGERSWPFmagazine

interview

Dianda Veldman is algemeen directeur bij Rutgers WPF. “Nederland staat wereldwijd goed bekend als het gaat om seksuele gezondheid. Het schijnt dat de Chinese overheid ons als voorbeeld gebruikt”

Baan “Seks is een mooi onderwerp. En er is nog zoveel werk in te doen! Daarom werk ik hier. Ik hou van die mix van idealisme en zakelijkheid. Ik vind het fijn om directeur te zijn: door je positie word je bij voorbaat serieus genomen. Gelukkig is dit een organisatie van zelfbewuste professionals. Als medewerkers het niet met me eens zijn, zeggen ze het.”

2012 “We begonnen 2012 met een dip: minder subsidie van VWS en dus krimpen. In februari kregen we geld voor de Lovebuzz. Dat was geweldig. Later ging de Stichting Schorer failliet en mochten we van VWS een deel van

Mohamed Baba van de Raad van Toezicht. Welke projecten zouden geld krijgen? Vanaf het podium hoorde ik iemand één van de winnende projecten inleiden en langzaam besefte ik: hé, dit gaat over onze Lovebuzz. Ineens zwaaide die camera onze kant op en stonden we in de spotlight. Ja, dat was een geweldig moment! Het leuke was dat ze op kantoor een live verbinding hadden en we dat moment dus met elkaar hebben beleefd.”

Hoogtepunt “In juni ben ik met de directeuren van vier partnerorganisaties naar Kenia gegaan om projecten te bezoeken en de resultaten van ons werk te zien. Dat was indrukwekkend! Ik

“Elk jaar is er een nieuwe groep kinderen en jongeren die goede informatie nodig heeft over seks”

gelukkig maar, want er zijn in de hele wereld grote noden op dit terrein. Verkrachtingen, huwelijksdwang, tienerzwangerschappen, moedersterfte. Er zijn meisjes van dertien die gedwongen worden om te trouwen, gedwongen worden tot seks en die een kind krijgen terwijl hun lichaam daar nog helemaal niet klaar voor is. Nederland staat in de wereld heel goed bekend als het gaat om seksuele voorlichting, we doen het goed. Ik heb wel eens gehoord dat zelfs de Chinese overheid ons als voorbeeld ziet.”

Missie “Meer mensen bereiken, opschalen, dat is de komende tijd mijn doel voor ons nationale werk. We hebben de afgelopen jaren heel veel ontwikkeld en dat moet nog beter bekend worden bij professionals in onderwijs, zorg en instellingen. En verder moeten we de relatief goede resultaten op het gebied van seksualiteit in Nederland vasthouden. Anticonceptie, homohuwelijk, weinig tienerzwangerschappen…

Traditie dat werk overnemen. En op 29 november 2012 ’s avonds, ik zat thuis op de bank, kreeg ik bericht dat het ministerie van Buitenlandse Zaken twee grote internationale programma’s van ons gaat financieren. Voor alle duidelijkheid: dat gaat om miljoenen. Ja, we hebben het jaar zeer positief afgesloten.”

Kippenvel “Ik zat in een zaal van het Rijksmuseum met 400 mensen te wachten op de uitslag van de Nationale Postcode Loterij, samen met

zal niet snel het groepje Masaivrouwen vergeten dat onder een boom vertelde hoe ze als community, samen met de dorpsoudsten, hadden besloten om meisjes niet meer te besnijden.”

Internationaal “Eén van de veranderingen sinds ik directeur ben, is dat de organisatie - dankzij de fusie tussen Rutgers Nisso en WPF – nu ook voor minstens de helft internationaal werkt. We hebben veel projecten in het buitenland en

Je kunt zien dat we een traditie van 130 jaar hebben, sinds Johannes Rutgers begon met zijn spreekuren voor anticonceptie. Maar je ziet ook conservatieve krachten en die gaan altijd over het inperken van de seksuele vrijheid en de rechten van de vrouw. Elk jaar is er bovendien een nieuwe groep kinderen en jongeren die goede informatie nodig heeft over seks, ook een reden waarom dit werk zo belangrijk is. Bovendien komen er steeds weer nieuwe problemen boven water, zoals in 2012 seksueel misbruik in de jeugdzorg.” »

jaaroverzicht 2012

29

INTERview

“Samenwerking is onontkoombaar in dit werk, het gaat immers om schaarse middelen”

Team “Uit het tevredenheidsonderzoek blijkt dat 97 procent van mijn team zich betrokken voelt bij het thema. Dat zijn dus ook de mensen bij de financiële administratie en op het secretariaat. Dat is een score waar ik trots op ben. We hebben ook een klein reputatieonderzoek gedaan onder stakeholders en daar scoren we een 7,8. Hoog? Ik vind van wel.”

Samenwerking “Samenwerking is onontkoombaar in dit werk, het gaat immers om schaarse middelen. Rutgers WPF staat erom bekend dat we met respect samenwerken en de tijd nemen om een relatie op te bouwen. Samenwerken lukt alleen als je een gezamenlijk doel hebt, een gedeelde ambitie, en tegelijkertijd ieders eigenbelang gerespecteerd wordt. Op die basis werk ik graag samen met collega-instellingen, GGD’en, partijen in onderwijs en zorg en met onze internationale partners.”

Overheid “Seksuele gezondheid heeft voor de Nederlandse overheid minder prioriteit dan gezond eten en bewegen. Dat komt waarschijnlijk doordat seksuele problemen minder zichtbaar zijn en je gaat er doorgaans

30

RUTGERSWPFmagazine

ook niet dood aan. Toch is er veel verborgen leed. Als ik VWS was, zou ik focussen op kwetsbare groepen zoals mensen met een beperking of jongeren tussen twee culturen. Hoe kun je seksualiteit gerelateerde psychische schade bij deze groepen voorkomen? De kosten van psychische schade worden onderschat, vind ik.”

2030 “We zijn bezig met een toekomstvisie: hoe ziet Rutgers WPF er in 2030 uit? Dat jaar is bewust gekozen, dan werkt vast niemand hier meer dus is het gemakkelijker om vrij te denken. We zullen dan nog meer gericht zijn op het versterken van organisaties en professionals die in de praktijk kunnen bijdragen aan goede seksuele voorlichting en een positief klimaat. Denk aan docenten, artsen, de overheid. De grote hoeveelheid kennis die er bij Rutgers WPF is gaan we nog veel actiever naar de mensen in de praktijk brengen, in binnen- en buitenland. Met als uiteindelijk doel: prettige, veilige en gewenste seks voor ieder mens. Feitelijk is het een omslag van productgericht naar marktgericht werken. Alles ligt klaar om die omslag te maken. Het is nu een kwestie van doorpakken, de goede dingen doen.” ●

Dianda Veldman studeerde sociologie in Groningen, begon als opbouwwerker en werkte achtereenvolgens in managementfuncties bij KPN Telecom, Uitgeefconcern Weekbladpers en Vereniging Eigen Huis. Sinds eind 2007 is ze directeur/ bestuurder van Rutgers WPF. Dianda woont samen in Amsterdam en heeft twee volwassen kinderen.

onderzoek

Meer aandacht voor seksuele diversiteit Op 13 maart 2012 wordt de Stichting Schorer opgeheven. Rutgers WPF neemt in samenwerking met Soa Aids Nederland een deel van het werk van Schorer over en gaat zich explicieter inzetten voor jonge LHBT’s. Wat weten we over de seksuele gezondheid en de informatiebehoefte van jonge LHBT’s? In 2012 doet Rutgers WPF een behoeftepeiling onder jonge homo’s, lesbiennes, bi’s en transgenders (LHBT). Waar hebben jonge LHBT’s behoefte aan? Willen zij aparte informatie over seksualiteit en gezondheid of juist geïntegreerde informatie in algemene websites? Ze willen het allebei, blijkt al snel. Eind 2012 wordt de jongerenwebsite sense. info aangepast. De gehele website wordt LHBproof gemaakt en aangevuld met specifieke informatie over seksuele oriëntatie en over transgender-zijn onder de knop ‘ontdek jezelf’.

Verder brengt Rutgers WPF in 2012 de actuele kennis over seksuele gezondheid van LHBT’s in kaart. Uit literatuuronderzoek en secundaire analyses op de data van de monitor Seksuele gezondheid 2011 blijken er aantoonbare gezondheidsverschillen. Zo maken LHBT’s vaker seksuele grensoverschrijdingen en geweld mee. De uitkomsten zullen te vinden zijn in het rapport ‘Wat maakt het verschil? Diversiteit in de seksuele gezondheid van LHBT’s’ dat in de loop van 2013 gepubliceerd wordt.

In januari 2013 zetten Rutgers WPF en Soa Aids Nederland een enquête uit onder GGDen Sense-professionals. Met die enquête willen de twee organisaties de ervaringen en ondersteuningsbehoefte inventariseren van Sense-medewerkers en gezondheidsbevorderaars bij het werken aan de seksuele gezondheid van LHBT’s. De organisaties zullen de uitkomsten van die enquête vervolgens benutten voor een gericht aanbod aan die professionals. ●

jaaroverzicht 2012

31

internationaal

Kenia en Indonesië maken ommezwaai Op 17 juli 2012 sluiten Rutgers WPF en dance4life het leerproject Mainstreaming Sexual Diversity af. Negen maanden lang krijgen partnerorganisaties in Kenia en Indonesië uitgebreide informatie en trainingen over seksuele diversiteit. Beide organisaties werken nauw samen in de SRHR Alliance. Op de slotbijeenkomst zijn ook organisaties uit de vier andere alliantielanden in Afrika (Ethiopië, Tanzania, Oeganda en Malawi), waardoor het bereik van het project veel groter is dan de twee landen. Het resultaat? “Een ommezwaai van homofoob naar grote acceptatie.” De beste methode om medewerkers van partnerorganisaties ervan te overtuigen dat hun programma’s er ook moeten zijn voor gays, lesbiennes en transgenders? Volgens Jo Reinders van Rutgers WPF zijn dat de persoonlijke getuigenissen van mensen uit het land zelf. “Dat was het meest indrukwekkend tijdens de slotconferentie. Mensen vertelden dat ze aanvankelijk niet naast gays en transgenders wilden zitten. Ze zeiden letterlijk: ‘ik wil weten waar ze zijn want dan ga ik ergens anders zitten’. Tijdens de slotconferentie vertelden dezelfde mensen dat ze 180 graden gedraaid zijn. ‘Als ik rechten heb, dan hebben zij die ook’, werd er gezegd. En: ‘Het is niet aan ons te

32

RUTGERSWPFmagazine

veroordelen, dat kan God alleen’. Zulke getuigenissen zijn enorm aansprekend en belangrijk. Ze raken de andere deelnemers recht in hun hart. Ze laten bovendien zien dat programma’s ook moeten gaan over wat gays, lesbiennes en transgenders nodig hebben en over het accepteren en vieren van seksuele diversiteit.”

“Als ik rechten heb, dan hebben zij die ook” Homofoob Jo Reinders kijkt tevreden terug op het project dat moest aantonen hoe seksuele diversiteit te integreren in programma’s en beleid van partnerorganisaties. “We hebben de medewerkers ervan kunnen overtuigen dat het belangrijk is dat zijzelf informatie geven over seksuele diversiteit. En dat ze meehelpen aan de toegang tot gezondheidszorg en tot beleid dat gays, lesbiennes en transgenders beschermt en dezelfde

kansen en rechten geeft als aan ieder ander. Vooral in Kenia zie je dat de staf een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt: van overtuigd homofoob naar grote acceptatie.”

Hokjes Rutgers WPF en dance4life werkten binnen dit project nauw samen met lokale organisaties van gays, lesbiennes en transgenders. Doel: zorgen dat partners seksuele diversiteit integreren in hun programma’s, beleid en lobby. Via het trainen van trekkers in organisaties, de ‘changemakers’, en middels overleggen met management over korte en lange-termijnstrategieën is dit doel stap voor stap bereikt. “Het is nu zaak deze voornemens concreet te maken door met partnerorganisaties vanuit een intern veranderde houding en beleid ook de buitenwereld te bevrijden van hokjesdenken. En door hen te laten accepteren dat het bij het houden van iemand anders om heel wat mooiers en meer gaat dan gelimiteerd te worden door wetten en normen die zijn gebaseerd op genderidentiteit” ●

SAMENWERKING

UNITE FOR BODY RIGHTS 2012 is het tweede jaar dat Rutgers WPF samen met vier andere organisaties werkt aan het internationale programma Unite for Body Rights. Het programma wordt tussen 2011 en 2015 uitgevoerd in negen landen in Afrika en Azië. Doel: betere seksuele en reproductieve gezondheid voor jongeren en vrouwen. Hoe pakken de vijf organisaties - SRHR Alliance – dit aan? Marijke Priester, coördinator van het programma: “We werken met partnerorganisaties die een totaalpakket aanbieden en ondersteunen hen daarin met trainingen. Zij starten met het geven van seksuele voorlichting op scholen, maar ook buiten school in jeugdcentra of gewoon onder de boom. Pas als jongeren en vrouwen zijn voorgelicht, komen de vragen en behoeften naar boven. Vervolgens leggen zij de verbinding tussen de voorlichting op scholen en de toegang tot de gezondheidszorg. Zij trainen, met onze ondersteuning, de gezondheidswerkers om zelf voorlichting te geven en andere diensten te bieden om de seksuele en reproductieve gezondheid te bevorderen. Het effect zien we nu al! Vanuit scholen wordt er verwezen naar de gezondheidscentra. De gezondheidswerkers hebben nu meer in huis om met name jongeren voor te lichten. En jongeren weten nu ook zelf de weg te vinden. Het derde onderdeel van het programma zijn de activiteiten om meer begrip te krijgen in de gemeenschap of bij de regering voor het goed omgaan met seksuele en reproductieve rechten.

We trainen bijvoorbeeld de partnerorganisaties op het aankaarten van gevoelige onderwerpen, zoals abortus en seksuele diversiteit.”

Cijfers • Er wordt samengewerkt met ruim vijftig lokale organisaties in Ethiopië, Kenia, Tanzania, Oeganda, Malawi, Bangladesh, India, Indonesië, Pakistan. Rutgers WPF is penvoerder. • Het programma heeft een budget van in totaal € 45 miljoen voor 5 jaar (2011-2015). • In 2012 wordt ruim € 8,5 miljoen besteed, waarvan € 4,3 miljoen door Rutgers WPF. • In 2012 worden 35 seksuele voorlichtingsprogramma’s verbeterd. • Bijna 6000 trainers worden opgeleid om seksuele voorlichting te geven. • Zo’n 550.000 jongeren, vrouwen en mannen krijgen seksuele voorlichting. • Ruim 10.000 gezondheidswerkers worden getraind op het geven van seksuele voorlichting. • Ruim 450.000 consulten over seksualiteit en gezondheid aan jongeren en volwassenen.

• Ruim 7 miljoen mensen zijn door de (nieuwe) media bereikt met boodschappen over seksuele en reproductieve gezondheid.

Vijf samenwerkingspartners Meerwaarde van dit programma is dat de vijf organisaties – die elk met hun eigen partnerorganisaties werken in de negen landen – zowel hun kwaliteiten als hun contacten bundelen. “Zo heeft Rutgers WPF veel kennis op het gebied van seksuele voorlichting, is AMREF goed in het bereikbaar maken van gezondheidszorg in Afrika en weet dance4life als geen ander jongeren te mobiliseren als het om seksuele gezondheid gaat. Simavi heeft langdurige ervaring in het gezondheidswerk in gemeenschappen in de meest arme en ontoegankelijke gebieden en CHOICE weet de stem van jongeren krachtig te laten horen. Dat is belangrijk omdat voorlichting en gezondheidszorg aan jongeren alleen kan werken als zij zelf bij de invulling daarvan betrokken worden.” ●

jaaroverzicht 2012

33

ONDERZOEK

in de spotlight Seksueel geweld tegen jongeren In 2012 bereidt Rutgers WPF de internationale conferentie ‘Acting against Youth Sexual Aggression and Victimization in Europe’ voor. Seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag komt relatief veel voor onder Europese jongeren tussen de 12 en 25 jaar. Recent onderzoek van Rutgers WPF laat zien dat in Nederland 31 procent van de meisjes en jonge vrouwen en 11 procent van de jongens en jonge mannen ooit fysiek seksueel geweld hebben meegemaakt. Tijdens de conferentie in het voorjaar van 2013 willen onderzoekers, beleidsmakers en mensen uit de praktijk leren van elkaars aanpak en concrete afspraken maken over de aanpak van het probleem. ●

Wat willen LHBT-jongeren? Wat voor informatie en hulpverlening willen lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgenderjongeren als het gaat om liefde, seks en relaties? In 2012 doet Rutgers WPF een behoeftepeiling. Belangrijke behoeften blijken: vanzelfsprekende en positieve beeldvorming over seksuele diversiteit, relativering van seksuele labeling, zichtbaarheid van biseksualiteit, informatie en steun bij beslissingen rondom coming out. Transgenderjongeren hebben behoefte aan informatie over het nemen van een beslissing over een eventuele transitie. Internet is vanwege de anonimiteit de belangrijkste bron van informatie. En het taalgebruik? Termen als homo, lesbisch en bi worden door jongeren duidelijk en neutraal gevonden. Over verzameltermen als ‘LHBT’, ‘holebi’, ‘roze’ en ‘gay’ verschillen de jongeren van mening. Voor transgenderjongeren is het belangrijk dat ze worden aangesproken met labels en voornaamwoorden die passen bij hun genderidentiteit. ●

Kennis over seksuologische hulpverlening Rutgers WPF verzamelt ook in 2012 cijfers van zoveel mogelijk locaties waar seksuologische zorg wordt verleend. Van deze registraties worden jaarrapportages, artikelen en factsheets gemaakt. Concreet gaat het om de landelijke abortusregistratie, registraties van Sensespreekuren, het landelijk overleg van poliklinieken seksuologie, de continue morbiditeitsregistratie peilstations Nederland en het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg. In 2012 start een nieuwe registratie: seksualiteitshulpverlening aan mensen met een verstandelijke beperking. Bij zes instellingen worden nu gegevens verzameld. ●

34

RUTGERSWPFmagazine

p l u h r e Is e l e u s k bIj se ? n e m e l b pro er v ragen ov e r e d n a …en 49 sek suele ij b g in n le eld hulpver sueel gew k e s & n e problem

onderzoek

Allochtone jongeren over seksualiteit en liefde Allochtone jongeren worstelen in hun puberteit net als autochtone jongeren met het vinden van hun weg op het vlak van seksualiteit en liefde. Veel van hen voelen zich, méér dan autochtone jongeren, verbonden met hun ouders en de leefregels die ze van thuis uit meekrijgen. Sommige jongeren ervaren de verbondenheid met hun ouders als steun bij het maken van keuzes in de liefde. Anderen worstelen met hun behoefte aan vrijheid om de liefde te ontdekken en loyaliteit aan hun ouders. Dit blijkt uit het onderzoek Laveren tussen autonomie en loyaliteit dat Rutgers WPF in opdracht van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Seksualiteit in 2012 verricht. In dit onderzoek worden 46 Marokkaanse, Turkse, Antilliaanse en Surinaamse jongeren tussen de 11 en 22 jaar geïnterviewd over hun ervaringen en beleving van seksualiteit en liefde. In de interviews gaat het om het optekenen van levensverhalen en de betekenis van seksualiteit en liefde. ●

Seksuele gezondheid van niet-hetero’s Het is al langer bekend dat niet-hetero’s op veel gebieden minder goed af zijn dan heteroseksuelen. Maar wat maakt het verschil? In 2012 is een rapport geschreven dat in het voorjaar van 2013 zal verschijnen. In dit rapport is de huidige beschikbare kennis over de LHBT-groepen bij elkaar gezet. Het blijkt dat lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders minder seksueel gezond zijn dan hetero’s. Zij beleven hun seksualiteit gemiddeld minder positief, zijn vaker ontevreden of hebben vaker schuldgevoelens. Ook hebben zij minder vaak een vaste partner. Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksuele disfuncties komen onder deze groepen beduidend vaker voor. Deels is dit te verklaren vanuit minderheidsstress. Vooral afwijzingen en geïnternaliseerde homofobie blijken samen te hangen met seksuele problemen.

Nog een paar uitkomsten: • Veel biseksuelen komen niet uit voor hun seksuele oriëntatie. • Seksuele disfuncties en seksueel geweld komen bij biseksuelen vaker voor. • Transgenders hebben relatief vaak geen seks en zijn minder tevreden over hun seksleven. • Transgenders hebben vaak last van seksuele disfuncties en hebben ook vaak seksueel geweld meegemaakt. • Homoseksuele mannen hebben net als biseksuele mannen meer seksueel geweld meegemaakt en hebben vaker seks onder invloed van middelen.

Jonge vrouwen met borstkanker In 2012 doet Harald Kedde onderzoek naar de beleving van seksualiteit bij jonge vrouwen na borstkanker. Uit dit promotieonderzoek blijkt dat deze vrouwen na verloop van tijd weer seksueel actief worden. Aanvankelijk is dit vooral om de partner een plezier te doen. De vrouwen kunnen er zelf maar beperkt van genieten. Dit hangt samen met verschillende factoren, zoals: het wel of niet kunnen of durven praten over seksualiteit, de kwaliteit van de relatie en de fysieke belemmeringen ten gevolge van de behandeling. Er is meer aandacht nodig voor seksualiteit bij jonge vrouwen met borstkanker. Volgens de promovendus is hier vooral een rol weggelegd voor nurse practitioners en gespecialiseerde verpleegkundigen in de oncologie. Kedde promoveert begin 2013 op het proefschrift Sexual health of people with disability and chronic illness. ●

Conclusie: er is veel meer gedifferentieerde aandacht nodig voor deze groepen. Professionals in de zorg en de preventie moeten beter toegerust worden op deze problematiek. ●

jaaroverzicht 2012

35

@RutgersWPF #2012intweets RutgersWPF @RutgersWPF 13 augustus 2012 Ben jij 15-20 jaar en #holebi of #transgender? En wil je meepraten over relaties en seksualiteit? Reageer @RutgersWPF bit.ly/NttRdi

Dianda Veldman @diandaveldman 9 februari 2012 In onze gouden envelop zit een cheque v 900.000 p jaar. Was al bekend maar @RutgersWPF is er heel blij mee! #GoedGeldGala

Suzy Wong @SuzyWng 8 februari 2012 Hoeveel pubers verliezen maagdelijkheid onder druk? bit.ly/ vMagiW Ineke van der Vlugt, @RutgersWPF, over puberseks @ Pubercongres 9feb

RutgersWPF @RutgersWPF 3 oktober 2012 Wist u dat 25% van de ouders van 12- tot 17-jarigen (nog) niet met hun kind heeft gesproken over anticonceptie?! #gezondopgroeien

Dionne Puyman @puyd 12 juni 2012 Slechte zaak. Gelukkig gaat @RutgersWPF’s #Lovebuzz wel rijden. “@Teletekst: Uitstel homovoorlichting op school nos.nl/l/383170/t”

Karin Amstutz @KarinAmstutz 28 september 2012 Leer je puber dat geklungel net zo goed bij seksualiteit hoort als plezier. #JRL2012

RutgersWPF @RutgersWPF 8 augustus 2012 Keten van 20.000 papieren poppetjes tonen wereldwijde vraag naar #vrouwencondooms. Rutgerswpf.nl/news/ketenvan… #UAFC

Willy van Berlo @wvanberlo 8 oktober 2012 Commissie Samson pleit voor meer openheid over seksualiteit en minder handelingsverlegenheid in de jeugdzorg.

RutgersWPF @RutgersWPF 1 juni 2012 Aandacht voor transgenders in groot #seksonderzoek onder Nederlanders bit.ly/NnpuzX

RutgersWPF @ RutgersWPF 19 april 2012 Goed gedaan! Leerlingen van het Twents Carmel College uit Losser brengen €250,65 bijeen voor RutgersWPF. Bit.ly/ HK4AYJ

RutgersWPF @RutgersWPF 11 oktober 2012 Gays&Lesbians just ordinary people. Together wth @ Dance4life_nl we developed a successful training to ‘cure’ homophobia bit.ly/VTruXD

Zawadi Smartlove @ZawadiSmartlove 26 september 2012 Happy World Contraception Day! Female condoms are a great way 2 protect against unintended pregnancies, have you tried it? condoms4all.org

Sille Jansen @SilleJansen 28 augustus 2012 Meer weten over standpunten seksualiteit SGP en andere politieke partijen? Doe de stemwijzer van @RutgersWPF en GGD. Stemwijzer.seksualiteit.nl RutgersWPF @RutgersWPF

13 mei 2012 Fijne moederdag voor alle moeders? Nomineer jezelf of n vriendin voor de #MoederBand! Moedernacht.nl Samen tegen moedersterfte. Pls RT

RutgersWPF @ RutgersWPF 14 november 2012 RutgersWPF @RutgersWPF 12 juli 2012 Rob Swartbol: Waar is de dichtstbijzijnde “Having children condoomautomaat? Een andere by choice not vraag over seks? Kijk op het by chance will nieuwe #SenseMobiel! Bit.ly/MlynbA lead to healthier RutgersWPF @RutgersWPF 26 november 2012 #persbericht Mooie samenwerking RutgersWPF & @ children.” Dianda Veldman @diandaveldman 23 november 2012 AMREF_NL: #mLearning programma voor Beetje trots wel dat @RutgersWPF vandaag verpleeg- en verloskundigen in Kenia breeduit in #Trouw wordt genoemd als voorbeeld RutgersWPF @RutgersWPF gelanceerd ow.ly/fsSEz van geslaagde fusie. 1+1=3. Zo is dat! 22 november 2012 Ben jij tegen de antiRutgersWPF @RutgersWPF homowet in Oeganda? 14 november 2012 RutgersWPF @RutgersWPF 16 maart 2012 Waarbij homo’s & State of the world RutgersWPF @RutgersWPF De week van de Lentekriebels @WvdL, lesbiennes worden population report 2012: @ 18 april 2012 was vandaag in SchoolTV-weekjournaal vermoord? Teken en diandaveldman, drector @ Onze nieuwsbrief van april gemi.st/13941187 voorkom een dominoRutgersWPF: “these annual is zojuist verzonden. Lees effect bit.ly/UYG3JT UNFPA reports are real de nieuwsbrief via bit.ly/ hidden treasure” HSARhe. Je aanmelden? Ga naar bit.ly/lZbrlL

RutgersWPF @RutgersWPF 26 april 2012 Zijn jongeren anno 2012 tevreden over hun seksleven? Het onderzoek ‘Seks onder je 25e’ ligt vanaf vandaag in boekformaat in de winkel.

36

RUTGERSWPFmagazine

RutgersWPF @RutgersWPF 16 april 2012 @WOMENInc Lang leve de liefde (lespakket van @soaaids en oa @RutgersWPF) is mooie afsluiter van de avond! #witalk

RutgersWPF @RutgersWPF 16 augustus 2012 Het aantal tienermoeders in Nederland neemt sterk af; Aandeel tienermoeders bereikt laagste stand ooit |Rutgers WPF via @ RutgersWPF

RutgersWPF @RutgersWPF 22 november 2012 Heb jij No or Go al gespeeld op Sense.info? @DylanHaegens wel :D, zie bit.ly/UUAYSN Wat voor type ben jij? Laat maar weten!

LovebuzzNL @LovebuzzNL 31 oktober 2012 #Bollebof vraagt als ambassadeur #LovebuzzNL aandacht v/h bespreekbaar maken v liefde & relaties bij jongeren 12-14 jr bit.ly/ RvmWIG

Agnes Mulder @AgnesMulderCDA 30 oktober 2012 Vanmiddag petitie aangeboden gekregen van #SRGR alliantie voor goede seksuele voorlichting pic.twitter.com/ VxK63kuB

Dank aan onze donoren

Speciale dank gaat uit naar al onze donoren en opdrachtgevers. Met hun genereuze bijdragen werken wij aan de verbetering van seksuele en reproductieve gezondheid in Nederland en wereldwijd. • Edukans • Europese Commissie • FWOS • Global Fund • The William and Flora Hewlett Foundation • IPPF

• JP van den Bent stichting • Ministerie van Buitenlandse Zaken • Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) • MTV Asia • Nationale Postcode Loterij • Nefkens Stichting Ontwikkelingshulp • NHL Hogeschool Leeuwarden • Packard Foundation • Raad voor de Kinderbescherming • Research and Advocacy Fund • RIVM •’s Heeren Loo • Soa Aids Nederland

• Sophia Revalidatie • Stichting ‘De Westberg’ • Stichting DoCare! • Stichting Liberty • Stop Aids Now! • United Nations Population Fund (UNFPA) • Vereniging PSO • Koninklijke Visio • VSBfonds • Wereldbank • ZonMw En veel dank aan al onze andere donateurs.

IPPF Rutgers WPF is lid van IPPF om wereldwijd op te kunnen komen voor betere seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. De lidorganisaties van IPPF versterken elkaar en leren van elkaar. In 2012 werkt Rutgers WPF  met IPPF European Network aan het onderzoeksprogramma  SAFE II (Sexual Awareness for Europe) in vijf Europese landen. Rutgers WPF heeft de leiding over de uitvoer van het kwalitatieve onderzoek, traint de lidorganisaties in de methodologie en begeleidt het project. De landen gebruiken de resultaten voor het formuleren van toekomstige strategieën, beleid en interventies op het gebied van de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van Europese jongeren. 

jaaroverzicht 2012

37

financieel jaaroverzicht Resultaat Net als 2011 is 2012 een goed financieel jaar voor Rutgers WPF. We eindigen 2012 met een positief resultaat van € 139.836, terwijl we in de begroting rekenden met een verlies van € 61.271.

Inkomsten In 2012 stijgen de inkomsten met 1 miljoen, van 16,2 miljoen in 2011 naar 17,2 miljoen. Als we de afdracht naar de alliantieleden buiten beschouwing laten, dan zijn de inkomsten over 2012 12,9 miljoen. Dit is 7% hoger dan in 2011 en 13% hoger dan begroot.

Toelichting Rutgers WPF is penvoerder van de SRHR alliantie, die wordt gefinancierd uit het MFS II programma van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Volgens de regels van het ministerie moet Rutgers WPF als penvoerder de totale subsidie van de alliantie meenemen in de financiële administratie. De subsidie die naar de andere alliantiepartners gaat (AMREF Flying Doctors, Simavi, dance4life en Choice) wordt daarom verantwoord in de staat van baten en lasten van Rutgers WPF. Dit heeft geen effect op het netto resultaat.

we een positief verschil van 13% (€ 1,5 miljoen). Deze toename wordt voornamelijk veroorzaakt door een toename bij baten uit eigen fondsenwerving van € 633.000 (6%) en een toename bij baten uit acties van derden van € 626.000 (6%). De stijging in eigen fondsenwerving is voornamelijk te danken aan successen van ons veldkantoor in Pakistan, dat in 2012 projecten gefinancierd krijgt bij de Research and Advocacy Fund en het Global Fund. Daarnaast verkopen we in 2012 meer producten dan begroot (+€ 93.000). De stijging van 6% bij de acties van derden komt van het door de Nationale Postcode Loterij gefinancierde project Lovebuzz.

Direct besteed aan doelstellingen Van de totale bestedingen van 17,1 miljoen wordt 15,6 miljoen (91% van de totale inkomsten) direct besteed aan de drie doelstellingen van Rutgers WPF: het nationale programma, het internationale programma en het beleidsbeïnvloedings- en communicatieprogramma. In 2011 was dit 92%.

Nationaal Programma In de staat van baten en lasten staan vier inkomstenstromen: • Eigen fondsenwerving: dit zijn fondsen die Rutgers WPF zelf genereert bij donateurs en bij vermogensfondsen in en buiten Nederland (zoals de Hewlett Foundation). Daarnaast: inkomsten uit advies, training en verkoop van materiaal. • Gezamenlijke fondsenwerving: inkomsten die we samen met Oxfam Novib en i+solutions ontvangen voor het project Universal Access to Female Condoms. • Acties van derden: geld dat partijen die zelf fondsen werven toekennen aan Rutgers WPF, zoals de Nationale Postcode Loterij. • Overheidssubsidies: alle inkomsten van overheden of aan overheden gerelateerde organisaties, zoals bijvoorbeeld ZonMw. Het gaat vooral om de Nederlandse overheid, maar Rutgers WPF ontvangt in 2012 ook subsidie van de Europese Unie, UNFPA en de Wereldbank.

Het grootste gedeelte van de nationale activiteiten wordt door eigen medewerkers uitgevoerd. Over de activiteiten die worden uitgevoerd met de instellingssubsidie wordt aan het ministerie van VWS uitgebreid verslag gedaan. De bestedingen voor nationale activiteiten in 2012 bedragen 4,1 miljoen euro, dit is 32% van de totale inkomsten (exclusief MFS II subsidie aan alliantiepartners). Dit percentage is hoger dan in 2011 (31%) en hoger dan gebudgetteerd (23%).

De stijging ten opzichte van 2011 van 7% wordt voornamelijk veroorzaakt door meer inkomsten bij acties van derden (4%). Deze toename heeft vooral te maken met het Lovebuzz project dat in 2012 door de Nationale Postcode Loterij wordt toegekend. Vergelijken we de inkomsten over 2012 met de begroting dan zien

De kosten van de drie veldkantoren in Azië maken deel uit van de landenportefeuilles. Deze landenportefeuilles worden gefinancierd door onder andere Rutgers WPF, de Europese Commissie, het ministerie van Buitenlandse Zaken, Global Fund, Research and Advocacy Fund en lokaal geworven inkomsten.

38

RUTGERSWPFmagazine

Internationaal programma Het grootste gedeelte van deze activiteiten wordt uitgevoerd door lokale partnerorganisaties in Afrika en Azië en de drie veldkantoren in Indonesië, Vietnam en Pakistan. Daarnaast zijn in de projectuitgaven kosten opgenomen die door medewerkers van Rutgers WPF in Nederland worden uitgevoerd: begeleiding, inhoudelijke ondersteuning en monitoring & evaluatie.

De totale bestedingen aan internationale activiteiten zijn in 2012 10,2 miljoen euro. Hiervan bestaat 4,4 miljoen euro uit subsidie die rechtstreeks wordt doorgegeven aan de MFS II alliantiepartners. Rutgers WPF besteedt zelf 5,9 miljoen euro, dat is 46% van haar totale inkomsten. Dit is iets lager dan in 2011 (48%) en lager dan begroot (56%).

organisatie in afgeslankte vorm twaalf maanden te kunnen laten voortbestaan. Het vormen van een dergelijke reserve is in overeenstemming met de Richtlijn Reserves Goede Doelen van het VFI en het reglement CBF-Keur, waar een maximum van anderhalf jaar van de jaarlijkse kosten wordt aangegeven.

Programma Beïnvloeding beleid/publieke opinie

Vanwege afloop van het huurcontract voor ons kantoor aan de Oudenoord reserveren we alvast € 30.000 voor in 2014 of 2015 te verwachten verhuis- en inrichtingskosten. We voegen € 35.389 toe aan het risicofonds VWS in verband met iets lagere uitgaven dan begroot.

Het grootste gedeelte van de activiteiten wordt door eigen medewerkers uitgevoerd. De bestedingen zijn in 2012 1,2 miljoen, dat is 9% van de totale inkomsten (exclusief MFS II subsidie aan alliantiepartners). In 2011 was dit 10% en de begroting ging uit van 9%.

Kosten van eigen fondsenwerving De kosten van de eigen fondsenwerving bestaan in 2012 voornamelijk uit de personeelskosten van de fondsenwervers en wat additionele kosten. In 2012 bedragen deze € 96.872, dit is nagenoeg gelijk aan de kosten over 2011 en lager dan begroot.

Beheer- en administratiekosten De beheer- en administratiekosten bedragen 6,6% van de totale kosten (in 2011 5,5%). Dit ligt onder de door ons gehanteerde norm van negen procent. Deze norm is afgeleid van het gemiddelde percentage binnen de benchmark (middelgrote organisaties 9,6%: gepubliceerd in Transparant Prijs 2009).

Voor het stroomlijnen van de organisatie worden bedragen onttrokken en toegevoegd. Het saldo van deze voorziening bedraagt eind 2012 € 146.180.

2013 en verder Eind 2012 lukt het om twee grote internationale programma’s te acquireren. De begrote inkomsten in 2013 zijn dan ook fors hoger dan die in 2012 (15,9 versus 12,9 miljoen, exclusief de MFS II en SRHR fund subsidies voor de alliantiepartners). Tot en met 2015 zijn we voor ons internationale werk verzekerd van voldoende financiering. Voor het nationale werk is dat minder het geval: het is een uitdaging andere inkomsten te genereren, naast de instellingssubsidie van het ministerie van VWS.

Liquiditeit De liquiditeit is eind 2012 negen miljoen. Dit is ruim voldoende om aan korte termijn verplichtingen te voldoen. De stijging van de liquiditeit wordt voornamelijk veroorzaakt door de storting door het ministerie van Buitenlandse zaken voor de toekenningen vanuit het SRHR fund (2,5 miljoen) en vooruit ontvangen subsidie voor het Lovebuzz-project van de Nationale Postcode Loterij (1 miljoen). Rutgers WPF doet niet aan beleggingen. We brengen een eventueel surplus aan liquiditeit onder in deposito’s op rekeningen van grote Nederlandse banken (ABN AMRO en ING).

Financiering voor ons soort werk is sterk afhankelijk van overheidsbeleid, in Nederland en elders. Successen van nu geven geen garantie voor de toekomst. Daarom zorgen we voor een organisatie die flexibel kan inspelen op fluctuaties in inkomsten en zich snel kan aanpassen aan veranderende omstandigheden. Ons werk is mensenwerk. We blijven dan ook investeren in onze medewerkers.

Voorzieningen

Van het financieel resultaat van € 139.836 wordt € 74.447 toegevoegd aan de continuïteitsreserve. Deze reserve is bedoeld om de continuïteit van de organisatie te waarborgen en risico’s op te vangen. Op de langere termijn streven we naar een vrij besteedbaar vermogen van acht maanden vaste kosten, om bij een substantiële inkomstendaling de

jaaroverzicht 2012

39

Rutgers WPF Balans per 31 december 2012 (bedragen in euro’s) 31/12/2012

31/12/2011

Activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa

65.751

111.575

110.576

222.854 176.327

Voorraden

-

334.429 41.939

Vorderingen en overlopende activa

2.571.566

2.679.358

Liquide middelen

9.011.847

3.810.536

Totaal Passiva

11.583.413

6.531.833

11.759.740

6.866.262

31/12/2012

31/12/2011

Reserves en fondsen Reserves • Continuïteitsreserve •B  estemmingsreserve Nationale Postcode Loterij besteding aan de doelstelling • Bestemmingsreserve verhuizing • Egalisatiereserve VWS

1.506.160

1.444.888

500.000

500.000

60.000

30.000

108.312

72.923 2.174.472

2.047.811

Voorzieningen Voorziening reorganisatie

146.180

347.136

Voorziening jubilea personeel

36.622

47.785

Voorziening veldkantoor

35.994

50.000

Kortlopende schulden Totaal

218.796

444.921

9.366.472

4.373.530

11.759.740

6.866.262

Deze cijfers zijn gebaseerd op de volledige jaarrekening van 2012, waarvoor goedkeuring is verkregen van Dubois & Co Registeraccountants. De volledige jaarrekening en de accountantsverklaring zijn op verzoek beschikbaar.

40

RUTGERSWPFmagazine

Staat van baten en lasten over 2012 (bedragen in euro’s) Werkelijk 2012

Begroot 2012

Werkelijk 2011

BATEN Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit gezamenlijke acties Baten uit acties van derden Subsidies van overheden Baten uit rente en koersresultaat

1.495.922

863.116

1.223.168

470.849

359.984

312.470

2.178.413

1.552.133

12.978.698

8.590.410

1.669.523 12.920.515

122.863

0

108.748

Som der baten Som der baten exclusief mede-indieners MFS II

17.246.744

11.365.643

16.234.425

12.864.810

11.365.643

12.056.196

Werkelijk 2012

Begroot 2012

Werkelijk 2011

Lasten Direct besteed aan doelstellingen Programmabestedingen: Nationaal Internationaal Beïnvloeding beleid / publieke opinie

4.138.721

2.656.687

3.720.992

10.274.438

6.312.699

9.991.947

1.149.593

1.038.829

1.268.608

Som der lasten Som der lasten exclusief mede-indieners MFS II

15.562.752

10.008.216

14.981.548

11.180.818

10.008.216

10.803.319

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties derden Kosten subsidies

96.498

100.061

87.959

85.975 89.378

236.529

262.959

138.130

64.361

420.986

438.313

302.552

1.123.170

980.387

888.245

17.106.908

11.426.915

16.172.345

12.724.974

11.426.915

11.994.116

139.836

-61.272

62.079

• Continuïteitsreserve

74.447

-61.272

41.929

• Bestemmingsreserve verhuizing

30.000

30.000

• Egalisatiereserve VWS

35.389

-9.850

Resultaat BOEKJAAR

139.836

Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Som der lasten Som der lasten exclusief mede-indieners MFS II Resultaat Resultaatbestemming

-61.272

62.079

jaaroverzicht 2012

41

TOELICHTING LASTENVERDELING Specificatie en verdeling van kosten naar bestemming (bedragen in euro’s) Bestemming

Lasten

Programmabestedingen

Doelstelling

Nationaal

Internationaal

Beïnvloeding beleid/ publieke opinie

1.630.047

6.532.473

325.104

Subsidies en bijdragen Publiciteit en communicatie Personeelskosten

Werving baten

Eigen fondsenwerving

2.304.544 149.736 1.911.373

1.205.588

617.357

72.521

Huisvestingskosten

144.122

75.135

38.475

4.520

Kantoor- en algemene kosten

236.292

114.343

146.968

16.909

67.151

42.355

21.689

2.548

4.138.721

10.274.438

1.149.593

96.498

Afschrijving en rente Totaal

Bezoldiging Algemeen directeur (bedragen in euro’s) Dienstverband Aard

onbepaald

Uren (voltijds werkweek) Parttime percentage Periode

36 100% maand

Bezoldiging (in euro's) Jaarinkomen Bruto loon/salaris

101.779

Vakantiegeld

8.044

Eindejaarsuitkering

6.820

Variabel jaarinkomen

—

Totaal jaarinkomen

116.644

Het totaal bruto jaarinkomen à € 116.644 (2011: € 112.612) blijft onder de DG-norm (€ 124.073) SV lasten (werkgeversdeel)

8.518

Belastbare vergoedingen/bijtellingen

4.331

Pensioenlasten (werkgeversdeel)

42

RUTGERSWPFmagazine

12.697

Beheer en

Totaal 2012

Begroot 2012

Totaal 2011

8.487.623

3.334.530

8.789.190

2.304.544

2.150.601

1.219.896

administratie Acties derden

Subsidies

149.736

119.597

73.918

198.769

943.867

5.023.394

4.834.013

5.000.067

4.607

12.388

58.824

338.071

331.898

323.125

6.838

18.388

87.319

627.057

580.026

541.498

2.597

6.983

33.160

176.483

195.847

178.973

87.959

236.529

1.123.170

17.106.908

11.426.915

16.172.346

jaaroverzicht 2012

43

Foto: Rose Ieneke van Kalsbeek

Rutgers WPF en de Postcode Loterij.

Leerlingen van het VeenLanden College uit Vinkeveen, 23 januari 2013

Bijvoorbeeld:

Een vol rooster voor de Lovebuzz. Als het om liefde, relaties en seksualiteit gaat zitten jongeren vol vragen en onzekerheid. Zo’n 20% van alle 12- en 13-jarigen denkt bijvoorbeeld dat je seks niet kunt weigeren als je erg verliefd bent. Rutgers WPF, kenniscentrum voor seksualiteit, heeft jarenlang gepleit voor lessen ‘relationele en seksuele vorming’. Die zijn sinds vorig jaar verplicht op alle middelbare scholen. Rutgers WPF (World Population Foundation) ondersteunt docenten bij deze belangrijke lessen: de Lovebuzz komt langs op school! Spelenderwijs Door een extra bijdrage van de Poscode Loterij kan Rutgers WPF twee jaar lang de Lovebuzz

laten rijden. Een speciaal ingerichte truck, waarin leer lingen van 12 tot 14 jaar met hun hele klas een interactieve game spelen. Spelenderwijs ontdekken ze wat ze nou eigenlijk vinden van liefde, (homo)seksualiteit en relaties. Ze ontdekken dat klasgenoten er soms heel anders over denken of juist worstelen met dezelfde, onzekere gevoelens. De vragen en situaties die in de Lovebuzz-game aan bod komen stimuleren openheid, respect en weerbaarheid. Openhartig Leerlingen doen vol overgave mee aan de game. En leerkrachten maken hun leerlingen zelden zo openhartig mee als in de Lovebuzz.

Samen maken we het verschil. 44

Mischa Delissen, docent op ’t Wildveld in Venlo: “De Lovebuzz is echt een mooi middel om leerlingen duidelijk te maken dat je wel degelijk een eigen keuze hebt in liefde en relaties.” De Lovebuzz is een regelrechte hit: tot en met de zomer al helemaal volgeboekt! Dankzij u... Dankzij de deelnemers van de Postcode Loterij heeft Rutgers WPF sinds 2002 een bijdrage ontvangen van 10 miljoen euro. Door mee te spelen met de Postcode Loterij steunt u het werk van Rutgers WPF en 88 andere goede doelen. Kijk op www.postcodeloterij.nl