RUKSUNTVERSITEIT GRONINGEN
OPEN EN BESLOTEN BU COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAPPEN EN FONDSEN VOOR GEMENE REKENING
PROEFSCHRIFT
ter verkrijging van het doctoraat in de Rechtsgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. D.F.J. Bosscher, in het openbaar te verdedigen op donderdag 20 december 2001 om 12.15 uur
door
Mirjam Georgette de Jong geboren op 9 aprii 1973 te Groningen
Inhoudsopgave DEELA:RAAMWERK 1
INLEIDINGTOTHETONDERZOEK
1.1 1.2 1.3 1.4
Redenen tot onderzoek Te beantwoorden vraagpunten Doelstelling Pian van behandeling
2
HET HSCAI^KADER VAN ONDERNEMEN EN BELEGGEN
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.2.1 2.4.2.2
2.4.3 2.5 2.5.1 2.5.2 2.6
Inleiding Personenvennootschappen Boek 7A BW en Wetboek van Koophandel Boek 7 Titel 13 NBW Wet op de inkomstenbelasting 1964 en 2001 Kapitaalvennootschappen Boek2BW Wet op de vennootschapsbelasting 1969 Ondernemen en beleggen in personenvennootschappen en kapitaalvennootschappen Ondernemen en beleggen in een personenvennootschap Ondernemen en beleggen in kapitaalvennootschappen Belangstelling voor de BV Concernverhoudingen; de deelnemingsvrijstelling - Toepasbaarheid in het algemeen - Toepasbaarheid toegespitst op het fonds voor gemene rekening; de uitsluiting van beleggingsinstellingen - Financieringsmaatschappijen en holdings; de non-voorraadeis en de non-beleggingseis - Toepasbaarheid met betrekking tot de open commanditaire vennootschap Beleggingsinstellingen Beschouwing Ondernemen en beleggen in de sfeer van de inkomstenbelasting Ondernemen en beleggen in de sfeer van de vennootschapsbelasting Afsluiting
1 3 3 3
7 9 9 9 9 10 10 11 11 12 13 13 14 14 15 15 23 23 24 24 25 27
DEEL B: COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAPPEN 3
ENKELE PRIVAATRECHTELJJKE ASPECTEN VAN DE COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP
3.1 3.1.1 3.1.2 3.2
Kwalificatie volgens het Wetboek van Koophandel Aansprakelijkheid Afgescheiden vermogen Kwalificatie volgens Titel 13 Boek 7 NBW
4
ENKELE FISCAALRECHTELDKE ASPECTEN VAN DE COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP
4.1 4.2 4.2.1
Inleiding De besloten commandi taire vennootschap Ondememerschap van de commanditaire vennoten; het gerechtigheidscriterium in de Wet IB 1964 Ondememerschap als gevolg van beheersdaden Een nieuw millennium, een nieuwe koers De open commanditaire vennootschap Omschrijving volgens de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen De open cv en gerechtigdheid tot het liquidatiesaldo De grens tussen open en besloten ten aanzien van de beherende vennoot
4.2.2 4.2.3 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3
29 29 31 34
37 38 38 42 43 45 45 46 47
5
DE PARLEMENTAIRE BEHANDELING VAN COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAPPEN
5.1 5.2 5.2.1
Inleiding De besloten commanditaire vennootschap Filosofieèn in Eerste en Tweede Kamer rond het winstregime van de Wet IB 1964 "Het denkbeeld van eenzelfde fiscaal regime voor ondernemingswinsten van natuurlijke personen en van lichamen" Faciliteiten: de vervroegde afschrijving en de investeringsaftrek Belastingherziening 2001: oorspronkelijk voorstel van wet en toelichting Wet inkomstenbelasting 2001 Invoeringswet Wet inkomstenbelasting 2001; overgangsrecht; eerste voorstel Reactie Raad van State Reactie Tweede Kamer Nota's van Wijziging Eindprodukt
5.2.2 5.2.3 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6
49 50 50 50 53 54 54 55 56 57 58 61
5.4 5.5 5.5.1 5.5.2
De open commanditaire vennootschap De open en besloten commanditaire vennootschap De invloed van Titel 13 Boek 7 NBW Personenvennootschappen in het NBW: rechtspersoonlijkheid en fiscaliteit
6
DE BESLOTEN CV EN GERECHTIGDHEID TOT HET LIQUIDATIESALDO
6.1 6.2
Inleiding Artikel 6 Wet IB 1964; "hij die, anders dan als aandeelhouder, medegerechtigd is tot het vermogen van een onderneming" Onderscheid naar gerechtigdheid tot jaarwinst dan wel winst gerechtvaardigd? Barbizon Casusschets Reactie staatssecretaris; de Barbizon-resolutie Reacties van wetenschapper en rechter De wetenschap: een negatief oordeel of toch enkele pluspunten Reacties vanuit de rechterlijke macht; de juridische weg naar rechtszekerheid Nieuwe ontwikkelingen? Ondememerschap en ondermaatschap; de februari 1997-arresten 1998: medegerechtigdheid toch op de helling?
6.3 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.4.3.1 6.4.3.2 6.4.3.3 6.4.3.4 7
EEN PRAKTISCHE UITWERKING: DE FILM- EN SCHEEPVAART-CV'S
7.1 7.2 7.2.1 7.2.1.1 7.2.1.2 7.2.1.3 7.2.1.4 7.2.1.5 7.2.2 7.2.2.1 7.2.2.2 7.2.2.3 7.2.2.4 7.3
Inleiding Stimuleringsbeleid film-cv's Stimuleringsbeleid in wording Persbericht 23 juni 1997; een eerste aanzet Brief van 11 december 1997; een nadere vormgeving Aankondiging Ministeriele regeling en Besluit Besluit Fiscale stimulans voor de filmsector De oprichting van Fine BV Reactie uit het bankwezen Nieuwe beleggingsmogelijkheden CV The Little Vampire; oprichting en produktie CV The Little Vampire; fiscale aspecten Schematisch overzicht Stimuleringsbeleid scheepvaart-cv's; Besluit 16 mei 1997, nr. DB97/1666 Nogmaals; reactie uit het bankwezen
7.4
62 64 64 65
69 69 70 71 71 72 73 74 76 81 85
91 92 92 92 93 93 94 96 96 96 97 98 100 101 103
7.5
Het risico van wijziging van de wetgeving
8
DE INVLOED VAN DE BELASTINGHERZIENING 2001
8.1 8.2 8.2.1 8.2.2
Inleiding Belastingplan 2001; het oorspronkelijke voorstel De commanditair in Box III; codificatie Barbizon? De Commissie Cultuur en Belastingen; "Hoog aanslaan, laag belasten" Belastingplan 2001 ; de Tweede Nota van Wijziging en haar vervolg Van belegger naar ondernemer; een koerswijziging van 180 graden Nadere vragen rond het ondememerschap volgens de Wet IB 2001-11-09 Van belegger naar ondernemer; inperking faciliteiten 19 september 2000; persbericht tijdelijke overgangsregeling filmcv's Staatssteun nader beschouwd; exit scheepvaart-cv's?
8.3 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.4 8.5 9
DE FISCAAL WETTELUKE OMSCHRUVING VAN DE OPEN COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP
9.1 9.2
Inleiding Begripsomschrijving; artikel 2, lid 3, letter e, AWR en de Eerste Richtlijn Mogelijkheden voor toepassing van het aanmerkelijkbelangregime en deelnemingsvrijstelling Begripsomschrijving; artikel 2, lid 3, letter e, AWR; "zonder zonder toestemming van alle vennoten" Mogelijke interpretaties Reacties vanuit de wetenschap Voorstanders eerste lezing Voorstanders tweede lezing Varianten Begripsomschrijving; artikel 2, lid 3, letter e, AWR; "toetreding of vervanging"
9.3 9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.2.1 9.4.2.2 9.4.2.3 9.5
104
107
107 107 109 HI IH 113 113 116 119
121 121 122 123 123 124 124 125 126 128
10
DE GRENS TUSSEN OPEN EN BESLOTEN COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAPPEN
10.1 10.2 10.3
Inleiding Statuten of de feitelijke situatie? Statuten en kwalificatie van de rechtsvorm
131 131 132
10.4 10.5 10.6
Statuten en gerechtigdheid tot het liquidatie-overschot Statuten en de overgang van een besloten naar een open commanditaire vennootschap Statuten en de overgang van een open naar een besloten commanditaire vennootschap
135 136 140
DEEL C: FONDSEN VOOR GEMENE REKENING 11
ENKELE PRIVAATRECHTELUKE ASPECTEN VAN HET FONDS VOOR GEMENE REKENING
11.1
Typering naar civiel recht
12
ENKELE FISCAALRECHTELIJKE ASPECTEN VAN HET FONDS VOOR GEMENE REKENING
12.1
12.2.3 12.2.4
Onderscheid tussen open en besloten fondsen voor gemene rekening Het open fonds voor gemene rekening OmschrijvingindeWetVpbl969 Afbakening ten opzichte van artikel 2, lid 1, letter a, Wet Vpb 1969; de zinsnede "of anderszins aanwenden van gelden" Afbakening met doelvermogens Omschrijving in de Wet BRV 1970
13
DE PARLEMENTAIRE BEHANDELING VAN FONDSEN
13.1 13.2 13.2.1
Inleiding Het open fonds voor gemene rekening Introductie fondsen voor gemene rekening in de Wet Vpb 1969; de Tweede Nota van Wijziging Gelijkstelling fondsen en beleggingsmaatschappijen Begripsomschrijving; fondsen voor gemene rekening versus versus beleggingsfondsen Begripsomschrijving; fondsen voor gemene rekening aangemerkt als onderneming Ontvangst Tweede Nota van Wijziging bij het parlement Discussiepunten in de Tweede Kamer Gelijke behandeling noodzakelijk dan wel aanbevelenswaardig? Entiteit dan wel transparantie Wegvagen van verschillen? Artikel 44a Wet IB 1964 Fondsen en winstanticipatie Uitsluiting besloten beleggingsfondsen verantwoord?
12.2 12.2.1 12.2.2
13.2.2 13.2.3 13.2.4 13.2.5 13.2.5.1 13.2.5.2 13.2.5.3 13.2.5.4 13.2.5.5 13.2.5.6 13.2.5.7
143
147 148 148 149 151 154
155 156 156 157 158 159 159 159 162 166 167 168 174 175
13.2.5. 12 13.2.5. 13 13.2.5..14 13.3 13.3.1 13.3.1 .1 13.3.1.2 13.3.2
Onderscheid open en besloten; het amendement Notenboom c.s. De omschrijving van besloten fondsen voor gemene rekening in artikel 32, lid 3, Wet BRV 1970; amendement nr. 30 Introductie vermogenswinstbelasting Alternatieven; integrale vrijstelling dan wel inkomsten uit andere arbeid of winst uit onderneming - Integrale vrijstelling? - "Andere inkomsten uit arbeid" dan wel "winst uit onderneming"? Nadeel voor collectieve beleggers? Positie binnenlandse beleggingsfondsen ten opzichte van buitenlandse beleggingsfondsen Artikel 29a Wet IB 1964 De fondsbelegger in box 3 Participaties in een fonds voor gemene rekening; artikel 4.5 Wet IB 2001 De Raad van State; enkele bedenkingen De Tweede Kamer; wens tot een verdergaande gelijkstelling Overige aanpassingen
176 179 180 182 182 184 187 189 191 193 194 195 200 200
14
DEFINIÈRING EN UITBREIDING VAN ARTIKEL 2, LID 2, WET VPB 1969
14.1 14.2 14.3 14.4
Inleiding Dempster Plaza en Battle Creek; de superaftrekfondsen Mogelijke visie van de rechterlijke macht; de Barbizon-affaire Vergelijking: artikel 2, lid 2, Wet Vpb 1969 versus artikel 32, lid 3, Wet BRV 1970 1997: Discussie open-besloten opnieuw geopend? Nogmaals: toestemming van alle deelgerechtigden De overgang tussen open en besloten fondsen; nog meer oneffenheden? Concluderend
14.5 14.6 14.7 14.8
203 204 210 212 215 219 221 222
DEEL D: VOORUTTBLIK, EVALUATIE EN SAMENVATTING 15
VOORUTTBLIK, DE INVLOED VAN RECHTSPERSOONLIJKHEID IN HET KADER VAN HET EESV EN BUITENLANDSE SAMENWERKINGSVERBANDEN
15.1 15.2 15.3 15.3.1 15.3.1.1
Inleiding Rechtspersoonlijkheid bij het EESV Rechtspersoonlijkheid bij buitenlandse rechtsvormen Kwalificatieonderzoeken Eerste onderzoek; kwalificatie naar buitenlands civiel recht en
225 227 228 230
15.4
Nederlands civiel recht Tweede onderzoek; kwalificatie volgens Nederlands belastingrecht Beoordelingscriteria Standpunt praktijk - Limited partnerships - SNC Kwalificatieverschillen Nederland - buitenland; hybride verschijningsvormen over de grens en verdragstoepassing Beschouwing
16
EVALUATIE
16.1 16.2 16.2.1 16.2.2 16.3 16.3.1 16.3.1.1
Inleiding De vormgeving van de fiscale regelgeving Fondsen en cv's in de Nederlandse belastingwetgeving De film- en scheepvaartcv De koppeling met maatschappelijke wenselijkheid Politieke standpunten Subjectieve belastingplicht voor open fondsen voor gemene rekening Stimuleringsmaatregelen voor film en scheepvaart Overige standpunten Een wetenschappelijke visie Een rechterlijk oordeel Alternatieven?
15.3.1.2 15.3.1.3 15.3.2
15.3.3
16.3.1.2 16.3.2 16.3.2.1 16.3.2.2 16.4
230 230 231 231 232 233 236 239
241 241 241 247 248 248 248 249 255 255 257 261
Samenvatting
271
Summary
277
Geraadpleegde literatuur
283
Jurisprudentieregister
292
Lijst van afkortingen
293
Bijlagen
295
