Route H ►
Deze route start achter de grote volière.
■ 1 a
Uilen Uilen zijn roofvogels die 's nachts jagen. Hun ogen kunnen van het minste licht nog gebruik maken. De slagpennen hebben een franjeachtige buitenrand. Welk voordeel hebben uilen door deze veren ten opzichte van dagroofvogels? ___________________________________________________________________________
b
De meeste vogels hebben de ogen aan weerszijden van hun kop zitten, maar uilen hebben hun ogen aan de voorzijde van hun kop. Welk nut kan het hebben als beide ogen zich aan de voorzijde van de kop bevinden? ___________________________________________________________________________
c
Bij uilen zitten de oogbollen vrij vast in de oogkassen. Desondanks zijn ze in staat vanaf hun zitplaats een groot gebied rondom zich te zien. Waardoor is dit mogelijk, denk je? ___________________________________________________________________________
gezichtsveld van een uil en van een mens
d
Uilen werken onverteerbare prooiresten naar buiten via een uilenbal. Kun je bedenken waardoor een uil niet in staat zou zijn een prooi mooi schoon te eten? ___________________________________________________________________________
e
In een bepaald leefgebied leven al een aantal jaren muizen en uilen. In de onderstaande grafiek is het verband weergegeven tussen het aantal muizen en uilen. Zoals je ziet, zijn de aantallen niet constant, maar in de loop van de tijd min of meer stabiel. Begin 1992 vond men dat het aantal muizen te sterk toenam. Toen werden er uilen uitgezet. Welke grafiek geeft het juiste verband weer tussen de muizenpopulatie (aangegeven met —— ) en de uilenpopulatie? Omcirkel de juiste letter. A B C
Uil 1 (= — —) Uil 2 (= • • • ) Uil 3 (= — • — )
grafiek behorende bij vraag 1e
■ 2
a
Sneeuwuilen Sneeuwuilen leven op de koude en kale toendra. Ze kunnen wel een maand zonder voedsel. Sneeuwuilen kunnen, in tegenstelling tot de meeste uilen, op verschillende tijden binnen een etmaal jagen. Dat moet ook wel, want op de toendra is het in de zomer ’s nachts ook licht. In de winter is het overdag donker. Een sneeuwuilvrouwtje kan meer eieren leggen als er in haar leefgebied veel prooidieren voorkomen. Leg dit uit. ___________________________________________________________________________
b
Het verenkleed dient ook als bescherming tegen de kou. Omdat dit alleen niet voldoende is, heeft een sneeuwuil extra onderhuids vet-bindweefsel. Wat versta je onder een weefsel? ___________________________________________________________________________
c
Welke andere functie, behalve bescherming tegen de kou, heeft het vet? ___________________________________________________________________________
d
Net als alle andere uilen, kunnen sneeuwuilen één van de drie voortenen naar achteren draaien. Zie onderstaande afbeelding. Welk voordeel geeft hen dit tijdens het jagen? ___________________________________________________________________________
achterkant linkerpoot van een uil
e
Dieren in een bepaalde biotoop onderhouden belangrijke (voedsel)relaties met elkaar. Sneeuwuilen jagen op lemmingen en sneeuwhazen. Welk verband kun je noemen tussen het voorkomen van lemmingen en het aantal jonge sneeuwuilen? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________
f
Het verenkleed van sneeuwuilen is in de winter witter dan in de zomer. Zo vallen ze in de winter minder op in de sneeuw. ’s Zomers zijn de veren bruin gestippeld. De mannetjes zijn witter dan de vrouwtjes. Sneeuwuilen broeden op de grond. Als de kuikens uit het ei komen, hebben ze een wit donskleed. Na een paar dagen wordt dit donskleed grijsbruin, zodat ze dezelfde kleur hebben als de rest van de omgeving. Hoe wordt met een algemene term het hebben van eenzelfde kleur als de omgeving genoemd? ___________________________________________________________________________
■ 3 a
Wespendieven Wespendieven zijn roofvogels. Hun ogen zijn speciaal aangepast om goed te kunnen jagen. De mens heeft in elk oog maar één gele vlek maar sommige roofvogels hebben er twee. In welke laag van het oog liggen de gele vlekken? ___________________________________________________________________________
b
In de gele vlek komt maar één soort zintuigcel voor. Welke? ___________________________________________________________________________
c
Met welke van de twee typen zintuigcellen in het netvlies kunnen kleuren waargenomen worden? ___________________________________________________________________________
d
Bekijk de schematische doorsnede van de schedel van een roofvogel en leg het voordeel van twee gele vlekken uit. ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________
doorsnede roofvogelschedel met twee gele vlekken in oog
wespendief
e
De gele vlek wordt vaak verward met de blinde vlek. Dat je daar niets mee ziet hangt samen met het feit dat er zich geen zintuigcellen bevinden. Wat bevindt zich er wel? ___________________________________________________________________________
f
Wat vangt een wespendief zoal? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________
g
Wespendieven moeten beschikken over zeer krachtige poten die van stevige schubben zijn voorzien. Leg dit uit. ___________________________________________________________________________
■ 4
Koningsgieren Koningsgieren leven in het tropisch regenwoud van Zuid-Amerika. Er wordt geen nest gebouwd en beide partners broeden om beurten slechts één ei uit. Die periode duurt maar liefst acht weken. Ook koningsgieren zijn aaseters. Aas is moeilijk te zien onder de boomkruinen. Welke tactiek gebruiken zij dan om aan voldoende voedsel te komen? ___________________________________________________________________________
■ 5
Roodsnavelhokko’s Hokko’s hebben goed ontwikkelde achtertenen met behulp waarvan ze zich behendig door de takken kunnen bewegen. Een ander kenmerk van deze vogels is de verlengde luchtpijp. De gebogen luchtpijp kan samen met luchtkamers in de hals de roep versterken. Dat is nodig om met elkaar te kunnen communiceren in het dichte oerwoud.
luchtpijp van een hokko a
Welk geluid maken hokko’s, denk je? Omcirkel de letter met de juiste combinatie.
hard zacht
hoog A C
laag B D
b
Al is de vogel nu beschermd, door de mens wordt ze helaas nog steeds bejaagd voor de veren en de vogelhandel. Ook vanwege het vlees, dat een delicatesse is. De Braziliaanse regering doet mee met een uitgebreid fokprogramma. Dierentuinen doen graag met zo’n programma mee. De vogels blijven echter eigendom van de Braziliaanse regering. Kun je een reden bedenken waarom dierentuinen over de hele wereld graag meedoen aan een fokprogramma? ___________________________________________________________________________
■ 6
Roerdompen De solitair levende roerdomp is een schuwe vogel die geen opvallend gedrag vertoont. Je komt ze tegen tussen het riet en dichte oevervegetaties. Bij gevaar nemen ze de zogenaamde paalstand aan waardoor ze in vegetatie op korte afstand zelfs niet opvallen.
roerdomp in de paalhouding a
Wanneer gaat een roerdomp wel pas opvallen, denk je? ___________________________________________________________________________
b
“De roerdomp moet meer overlevingskansen krijgen”, zeggen vogelliefhebbers. Noem een maatregel om dit te realiseren. ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________
■ 7
Trompetvogels De naam dankt hij aan de roep. Tijdens de paartijd roept de trompetvogel om andere te intimideren of om partners aan te trekken. Het geluid wordt veroorzaakt door een combinatie van drie organen: een lange luchtpijp die eindigt in de syrinx en (een holte tussen) twee bronchiën. In de syrinx, die vergelijkbaar is met onze stembanden, kom je cellen van verschillende weefsels tegen: kraakbeenweefsel, slijmvlies, spierweefsel, zenuwweefsel
schematische tekening van een syrinx
a
Wat versta je onder een weefsel? ___________________________________________________________________________
b
En wat versta je onder een orgaan? ___________________________________________________________________________
c
Sommige vogels hebben een dubbele syrinx. Welke mogelijkheid heeft dit voor een vogel, denk je? ___________________________________________________________________________
d
Het slijmvlies vormt plooien waarmee lucht in trilling wordt gebracht. Het geluid verandert door resonantie in een holte tussen de twee bronchiën. Van welk type zenuwcellen krijgen de spieren in de syrinx impulsen? Maak het juiste hokje zwart.
e
Van gevoelszenuwen. Van bewegingszenuwen. Van gemengde zenuwen.
Bij een mens ontstaat geluid in het strottenhoofd. Welke orgaantjes bepalen de toonhoogte van het geluid? ___________________________________________________________________________
■ 8
a
Argusfazanten Van alle wilde vogels hebben ze de langste (staart)veren. De naam ‘Argus’ is afkomstig uit de Griekse mythologie. Het was een reus met honderd ogen. De vleugelveren zijn bij de argusfazant ook voorzien van honderden ‘ogen’. Ken je een Nederlandse uitdrukking die met de naam van deze fazant verband houdt? ___________________________________________________________________________
argusfazant b
Pauwen en fazanten zetten hun veren vaak omhoog om er mee te pronken. Waarom? ___________________________________________________________________________
c
Seksuele dimorfie is het biologisch verschijnsel waarbij het uiterlijk van het mannetje verschilt met die van het vrouwtje. Een voorbeeld vind je bij de argusfazanten; het mannetje is erg groot terwijl het vrouwtje kleiner is. Noem een ander voorbeeld dan de lichaamsgrootte van seksuele dimorfie. ___________________________________________________________________________
d
Net als bij het menselijk oog, komt de kleur van de ‘ogen’ op de veren van de argusfazant tot stand door de aanwezigheid van pigment in de cellen. Wordt de aanwezigheid van pigment veroorzaakt door erfelijke eigenschappen, door invloeden van buitenaf of door allebei? Maak het juiste hokje zwart.
■ 9
a
Door erfelijke eigenschappen. Door invloeden van buitenaf. Door erfelijke eigenschappen en door invloeden van buitenaf.
Jan-van-Genten Deze echte zeevogels komen alleen naar de kust om te broeden. Vissen als haringen en makrelen worden met stootduiken gepakt. Tijdens de duik haalt een Jan-van-Gent de vis eerst in, voordat hij ‘m met z’n snavel pakt als hij met z’n zwemvliezen weer naar boven zwemt. Boven water eet hij z’n prooi pas op. In een kolonie is altijd veel herrie. De partners en hun jongen herkennen elkaar aan hun roep. Om welke reden maakt een Jan-van-Gent een bijna loodrechte duik naar beneden? ___________________________________________________________________________
b
Wat is de motiverende factor die tot deze manier van jagen leidt? ___________________________________________________________________________
c
Wat is de sleutelprikkel voor een plotselinge duikvlucht? ___________________________________________________________________________
d
Het bovenste deel van de borst en hals hebben luchtzakken onder de huid en de schedel is versterkt. Wat moet hier de reden van zijn? ___________________________________________________________________________
e
De snavel is krachtig en puntig en heeft geen uitwendige neusgaten. Hoewel Jan-van-Genten pelikaanachtigen zijn, net als aalscholvers en pelikanen, missen ze nog iets aan de snavel. Kun je ontdekken wat Jan-van-Genten niet hebben en aalscholvers en pelikanen wel? ___________________________________________________________________________
f
Bij Jan-van-Genten is er sprake van seksuele monomorfie. Wat wordt hiermee bedoeld? ___________________________________________________________________________
g
Hoe kunnen mannetjes en vrouwtjes toch uit elkaar gehouden worden? ___________________________________________________________________________
Rotsparkieten ■ 10 Al van ver kun je de (Patagonische) rotsparkieten horen krijsen. Welk type gedrag kan dit voorstellen? ___________________________________________________________________________
rotsparkiet Zwartkaptalingen ■ 11 Talingen zijn vogels die geliefd zijn bij vogelliefhebbers. Gedurende lange tijd waren ze in vogelcollecties geliefd om ze aan het publiek te laten zien. Welke reden kun je hiervoor geven? ___________________________________________________________________________
einde Route H
