ROTTERDAMS JAARBOEKJE 1985
/. //e/ op /öy'wm' IAJ D/
rp geboren o/z/awf/
ROTTERDAMS JAARBOEKJE 1985 redacteur drs R. A. D. Renting
onder bescherming van het gemeentebestuur tevens jaarboekje van het Historisch Genootschap Roterodamum
9de reeks, 3de jaargang W. L. & J. Brusse, Rotterdam 1985
INHOUD VOORWERK Gemeentebestuur per 1 januari 1985 Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Rotterdam en de Beneden-Maas Historisch Genootschap 'Roterodamum' Historisch Genootschap 'De Maze' Coördinatiecommissie van advies inzake archeologisch onderzoek binnen het ressort Rotterdam Inlichtingen over enkele openbare verzamelingen Dagelijkse Kroniek 1984 Tentoonstellingen te Rotterdam in 1984 Over Rotterdam en Rotterdammers, publicaties uit het jaar 1984... Rotterdammers en oud-Rotterdammers die in 1984 zijn overleden... Historisch Genootschap 'Roterodamum', overzicht van de werkzaamheden in 1984
6/z. 11 11 11 12 12 12 15 125 130 145 150
MENGELWERK G.M. Dersjant (1900-1984), logopedist, muziekcriticus, verzamelaar, door L. Ott Puck van Heel (1904-1984), door C. Zevenbergen Andreas Schotel (1896-1984), door Dolf Welling J. Wilschut (1890-1984), door W.A. Fibbe Dr Mary Zeldenrust-Noordanus (1928-1984), door drs D. Zeldenrust De verloskundige verzorging in Hillegersberg (1818-1865), door dr F.J.J. van Assen Een brief uit Athene, geschreven een jaar na de val van Constantinopel, door drs H. ten Boom 'Little London', Engelse kooplieden te Rotterdam in de achttiende en het begin van de negentiende eeuw, door M.R. Doormont en R. Vroom Benjamin Furly, Engels koopman (en meer!) te Rotterdam (16361714), door Johan A. van Reijn D. Hannema (1895-1984), door J.C. Ebbinge Wubben De Erasmuscollectie van de Gemeentebibliotheek Rotterdam, door J.J.M, van de Roer-Meyers Rondom de zerk van Adriana van Roon, door Geertruida de Moor en Annemarie van Es-Morsink Een vooraanstaande Joodse familie, door D. Hausdorff De tienden van Kethel, door M.C.P. Scholte Molewater en de Inrichting voor Doofstommenonderwijs te Rotterdam, door dr P.J. van der Schaar
157 163 167 171 175 180 191 197 219 249 259 267 282 290 345
BLADVULLING Rotterdams rechtvaardige(n), door N. van der Blom
247
AFBEELDINGEN 1. 2. 3. 4. 5.
6. 7. 8. 9. 10.
11. 12. 13.
14.
15.
Het op 16 juni 1984 in Diergaarde Blijdorp geboren olifantje Bernhardine met haar moeder Irma (Anefo) Brand op de Panamese tanker 'Bell Clipper' bij het reparatiebedrijf Niehuis & Van den Berg; 5 januari (ANP/CV) . . . . Rotterdammers met spandoeken tijdens de nieuwjaarsreceptie van het Gemeentebestuur; 6 januari (dH) Drs P. A. de Ruiter wordt uitgeroepen tot 'Havenman van het jaar 1983', links voorzitter J.J.F.L. de Gast van de havenpersclub 'Kyoto'; 9 januari (dH) Installatie van de nieuwe hoofdcommissaris van Politie J.C. van Dorp, links burgemeester dr A. Peper, rechts mevrouw Van Dorp en de scheidende hoofdcommissaris A. Vermeij; 10 februari (RN) Nieuwbouw op de hoek van de Geldersestraat en de Oudehavenkade, gezien uit het zuiden; opname 21-2-1984 (GAR) Wethouder ir P.O. Vermeulen overhandigt de Wolfert van Borselenpenning aan mr J.A. van de Ven; 9 maart ( R N ) . . . Tijdens de bezetting van de werf Wilton-Fijenoord gaat het werk door, de 'Maratha Melody' wordt voor reparatie in het dok gesleept; 12 maart (BW) Over de Karnemelkshaven gebouwde woningen, gezien uit het westen; opname 28-3-1984 (GAR) H.M. koningin Beatrix doopt de nieuwste, naar haar genoemde, reddingboot van de Koninklijke Zuid-Hollandsche Maatschappij tot Redding van Schipbreukelingen; 3 april (HVV/BW) Het blussen van de brand in de dependance van de christelijke scholengemeenschap 'Melanchthon' aan de Spinbollaan; 11 april (JvdL) De Schiedamseweg tijdens de bouw van de metrotunnel, gezien uit westelijke richting; opname 13-4-1984 (GAR)... Uitreiking van de Jaarverslagprijs 1983 aan de economische redactie van het Rotterdams Nieuwsblad, v.l.n.r.: G. Bestebreurtje, B. Oosterwijk, mr M. van den Bos, W. de Regt en J.J.F.L. de Gast; 13 april (RN) H.K.H, prinses Juliana opent het nieuwe clubhuis van de zeeverkennersgroep 'Willem de Zwijger' en de scoutinggroep 'Metro/B.E. Blauwe Vogels' aan de Korperweg in Charlois; 14 april (HW/CV) Minister mr drs L.C. Brinkman van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en burgemeester dr A. Peper bij het door de Minister onthulde beeldhouwwerk 'Zittende vrouw' van Willem de Kooning aan het Weena; 18 april (ANP)
2 17 19 19
27 30 35 35 38
41 41 43
45
45
47
AFBEELDINGEN Opening van het sneltramtraject Station Alexander - Zevenkamp; 19 april (RN) 17. Het nieuwe metrostation Ambachtsland; opname april 1984 (GAR) 18. Het nieuwe metrostation De Tochten; opname april 1984 (GAR) 19. Een stoomlocomotief rijdt op Koninginnedag tussen de Spaanse Polder en de Parkhaven; 30 april (dH) 20. Leden van de actiegroepen 'Vrouwen voor Vrede' en 'Vrouwen tegen Kernbewapening' bieden burgemeester dr A. Peper een petitie voor een kernwapenvrij Rotterdam aan; 7 mei (CV) 21. De Japanse ambassadeur N. Nakashima en burgemeester dr A. Peper hijsen 'windzakken' bij het begin van de bouw van het Japanse dorp 'Edomachi', onderdeel van de manifestatie 'Japan in Rotterdam'; 3 mei (RN) 22. Marineschepen aan de Parkkade in het kader van een Navovlootbezoek; 14-18 mei (RN) 23. Ingenieurs uit de Volksrepubliek China te gast bij de Dienst van Gemeentewerken i.v.m. de adviserende taak van deze dienst bij de aanleg van een tunnel onder de rivier Huang-Po en een metro-proefproject in Shanghai (GW) 24. Trappenhuis van de kubuswoningen aan de Overblaak; opname mei 1984 (GAR) 25. Interieur van een model-kubuswoning aan de Overblaak; opname mei 1984 (GAR) 26. Voorzitter mr J.W. Sodderland van het Rotterdamsch Leeskabinet reikt het eerste exemplaar van het gedenkboek 'Leeskabinet. Grepen uit de geschiedenis en de boekerij van het Rotterdamsch Leeskabinet 1859-1984' uit aan A.A. van der Louw, voorzitter van het openbaar lichaam Rijnmond; 24 mei (dH) 27. Opening van het vernieuwde rosarium in het Plaswijckpark (Hillegersberg) door burgemeester dr A. Peper; 4 juni (dJ/ vE) 28-29. Taferelen in het Japanse dorp 'Edomachi', onderdeel van de manifestatie 'Japan in Rotterdam'; opnamen augustus 1984 (GAR) 30. Sloop van het Piccolo Theater; 18 juli (RN) 31. De bovenfoyer van de Rotterdamse Schouwburg met het na de verbouwing in 1959 aangebrachte aluminium plafond van John Radecker; opname 1959 (RN) 32. Antilliaans zomercarnaval, de stoet op de Heemraadssingel; 4 augustus (dH) 33. Werknemers van de stuwadoorsmaatschappij Rotterdam Terminal BV blokkeren de Koninginnebrug; 21 augustus (RN)... 34. Afscheid van de heer W.L. van Schaick als directeur Economische Zaken van de Gemeente, minister mevrouw drs N.
6/z.
16.
47 48 48 52
52
55 57
58 61 61
63 63 72 74 74 77 80
AFBEELDINGEN
35. 36. 37.
38. 39. 40.
41. 42.
43.
44. 45.
46. 47. 48. 49. 50. 51.
8
Z>/z.
Smit-Kroes bezoekt de receptie; 29 augustus (HW/NvdH) Opening van het winkelcentrum 'Oosterhof door de Commissaris der Koningin in Zuid-Holland mr S. Patijn; 5 september (CV) Het nieuwe winkelcentrum 'Oosterhof, direct na de opening; 5 september (GAR) In het Kralingse Bos wordt een wandelroute voor visueel gehandicapten in gebruik gesteld door wethouder M.J.D. Jansen en voorzitter G. Hitzerd van de Vereniging voor Blinden en Slechtzienden; 2 oktober (RN) Viering van het 75-jarig bestaan van de Libanon Scholengemeenschap bij het schoolgebouw aan de Ramlehweg; 10 oktober ( H W ) Burgemeester dr A. Peper in gezelschap van de cabaretière Conny Stuart en de acteur/regisseur Ton Lutz na de uitreiking van de Prijs van de Stad Rotterdam; 19 november (dJ/vE) Ontvangst van de 200.000ste bezoeker van de tentoonstelling 'Het Goud der Thraciërs' in museum Boymans-van Beuningen, directeur dr W. A.L. Beeren begroet mr F.H. Oldewelt uit Heemstede en diens echtgenote; 22 november (HP) Prof. dr. E.R.M. Taverne van het Instituut voor Kunstgeschiedenis van de Rijksuniversiteit Groningen neemt de Rotterdam-Maaskantprijs 1984 in ontvangst; 18 december (CV) Het slaan van de eerste paal voor de bouw van de nieuwe Rotterdamse Schouwburg aan het Schouwburgplein, de actrice Pauline van Rhenen treedt op als 'pseudo-koningin'; 19 december (RN) Uitreiking van de Cornelis van Doornprijs 1984 aan P. Steltman, directeur van het Instituut voor Natuurbeschermingsedukatie, door voorzitter J.S.C. Schoufour van de Stichting Koninklijke Rotterdamse Diergaarde; 20 december (SP/BB) Bestuursleden van de Havenvereniging Rotterdam zingen een lied tijdens de traditionele oudejaarsbijeenkomst in de Burgerzaal van het Stadhuis: 31 december (RN) Stomp van de molen 'De Distilleerketel' op het middenhoofd tussen Voor- en Achterhaven in Delfshaven. Zeefdruk van Herman Roelink, november 1983 (verzameling GAR, THA nr. 1984-2031) G.M. Dersjant (1900-1984). Geschilderd portret door Rahmi Peelivanli, ca. 1965 Puck van Heel (1904-1984). Foto uit 'De Feyenoorder', clubblad van de Sportclub Feyenoord, februari 1979 Andreas Schotel (1896-1984). Foto L.W. Schmidt, 1956 (portretverzameling GAR) J. Wilschut (1890-1984) Dr Mary Zeldenrust-Noordanus (1928-1984). Foto Lon van Keulen, 1975 Christiaan Johannes Alers (1802-1878), heel- en vroedmees-
80 82 82
92 92 109
109 118
118
122 122
154 156 164 170 172 179
AFBEELDINGEN
52. 53. 54.
55. 56. 57. 58. 59. 60.
61. 62. 63. 64. 65. 66. 67.
ter te Hillegersberg, en zijn derde echtgenote Margaretha Langenberg (1814-1900) De woning van C.J. Alers aan de Bergweg (later Straatweg) Het Haringvliet met de Engels-Epicopale kerk, ca. 1782. Kopergravure G.G. Winckler naar J. van Haastert (verzameling GAR, THA nr. RI 818) Portret van de op Guernsey geboren koopman Thomas Maingy (1781-1859). Litho Gebr. Voorn Boers, Rotterdam (portretverzameling GAR, Moquette nr. 1553; daar vermeld als Thomas Maingau) Benjamin Furly (1636-1714). 'Supposed portrait of Benjamin Furly'; uit 'Benjamin Furly and Quakerism in Rotterdam' van W.I. Hull Bijeenkomst van Quakers. Olieverfschilderij van Egbert van Heemskerk; uit 'Benjamin Furly and Quakerism in Rotterdam' van W.I. Hull Titelpagina van de catalogus 'Bibliotheca Furliana' (bibliotheek GAR, nr. XVIII D 25) John Locke (1632-1704). Portret door Herman Vereist, 1689; uit 'John Locke, a biography' van M. Cranston Dr D. Hannema (1895-1984). Foto uit het bezit van de Stichting Hannema-De Stuers Fundatie te Heino, nr. K 8315 B Uitgave van Erasmus' Moriae encomium door Johann Froben in 1515 te Bazel gedrukt (collectie Gemeentebibliotheek Rotterdam, nr. 2 H 23). Foto H.H.M. Hartog, Gemeentebibliotheek De Hervormde kerk in Rhoon. Foto Cor van Pelt, Poortugaal Grafzerk van abdis Adriana van Roon. Foto Rijksdienst voor de Monumentenzorg te Zeist Grafzerk van abdis Agnes van de Boekhorst tot Noortich (verzameling Gemeentearchief Leiden, nr. 80130). Foto N. v.d. Horst, Leiden Schedel van Isaac Tromer (1721-1796). Foto Cor van Pelt, Poortugaal Scoliose of dwarse verkromming van de wervelkolom van Jacobus Tromer (1747-1811). Foto Cor van Pelt, Poortugaal... Mr Eduard Ellis van Raalte (1841-1921) Dr Jan Bastiaan Molewater (1813-1864) (portretverzameling GAR, Moquette nr. 1661)
183 184 213
214 220 225 232 235 258
261 266 269 271 277 277 285 344
Foto's bij de Dagelijkse Kroniek 1984 van: Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Anefo, Ben Blumners (BB), Gemeentelijke Archiefdienst Rotterdam (GAR), Gemeentewerken Rotterdam (GW), Niels van der Hoeven (NvdH), Foton den Haan (dH), De Jong & Van Es (dJ/vE), J.A. van der Linden (JvdL), Hans Pattist (HP), Rotterdams Nieuwsblad (RN), SijthoffPers (SP), Cor Vos (CV), Het Vrije Volk (HW), Ben Wind (BW).
10
GEMEENTEBESTUUR 1 JANUARI 1985 BURGEMEESTER: dr A. Peper. WETHOUDERS: drs R. den Dunnen, W.J. van der Have, M.J.D. Jansen, drs J. Laan, dr J.M. Linthorst, H. van der Pols, H.J. Simons, ir P.O. Vermeulen. RAADSLEDEN: P.A. van Agteren, W. Baggerman, A.P. Boelsma, B.F. Bohré, mw E. Boxhoorn-Boot, A.D. den Braber, mw mr E. Buijs-van Riet, W.J.F, van Dam, drs G.W. van Gent, J.H.A. Henderson, H.Th.C. Hodes, P. Hoogendoom, M.Th. Hoppener, J. Janse, J.H. Kerstholt, mw mr H.C. ter Kuile-van der Hoeven, mw R. van der Maesen, R.M. van Middelkoop, G.F.H. Muller, C. Oosterwijk, mw N. van der Pol-van den Dorpel, mr H.C.G.L. Polak, mr J.A. Reus, J.C. Rotmeijer, mw Y.C.M, de Rijk, J.W. van der Schalk, J.A. Spierings, mw M. Ton-Vink, V.F. Tromer, J. In 't Veld, G.R. van Veldhuizen, mw mr A.C. Verbeek-Ohr, W.H.J.M. Vleugels, mw M.T. van der Vos-Broere, mw P.C. de Vries-Kagchel, J. Wagenaar, D. Zijlstra. SECRETARIS: mr J.G. Bannink.
KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN VOOR ROTTERDAM EN DE BENEDEN-MAAS Koorz/fter: mr M. van den Bos; Kzce-voorzz/ïm: A. Kasius, J. Kerstholt, C. van der Knaap, S.J.R. de Monchy, mr H.A. van Walt Meijer, J. Witteveen; Secretam: drs G.H.A.N. Schreuder; P/aatev. /l/ge/nm* m : drs H.H. Horsting; Secretara'.se/z: drs J.H. Klein Molekamp, M.J. Landman, L.F. Oppe, drs D. Oranje, dr mr J.G.W. Simons; /4^/w«c/secreram.sert: mw drs E.C. Bos, CA. Sprenger, drs J. Vaandrager. De bureaus der Kamer zijn gevestigd in het Beursgebouw, Coolsingel 58, 3e etage, Rotterdam (openingstijden 8.30-12.30 en 13.15-16 uur) en Hoflaan 47, Vlaardingen (openingstijden 8.30-12.30 en 13.15-16 uur). Onderde Kamer van Koophandel ressorteren: Handelsvoorlichtingsdienst, Afdeling Middenstandswetgeving, Handelsregister, alsmede het Verenigingen- en Stichtingenregister.
HISTORISCH GENOOTSCHAP 'ROTERODAMUM' mr J. Dutilh; Secre/ara-: mr C.W. de Monchy. Het Genootschap stelt zich ten doel het streven naar versterking der gemeenschapsgedachte in Rotterdam en omgeving door het bevorderen en verbreiden van de kennis omtrent de geschiedenis van de stad en haar omgeving, zo in vroeger eeuwen als in de laatstverlopen tijd.
11
HISTORISCH GENOOTSCHAP 'DE MAZE' KoorzzYfór: vacature; Secre/am: A.C. Nielson. Het Genootschap stelt zich ten doel de beoefening van de geschiedenis van het Beneden-Maasgebied.
COÖRDINATIECOMMISSIE VAN ADVIES INZAKE ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK BINNEN HET RESSORT ROTTERDAM FoorzZ/ter: ir J. Aarnoudse; Lafe«: J. de Baan, drs G. van der Feijst, prof. dr H.E. Henkes, mw T.E. Henkes-Siertsema (secretam), A.M. Meyerman, dr J. ter Molen, P. Ratsma, mw drs A.P.E. Ruempol, Ch. Thiels, drs M.C. van Trierum. Doel: Het bevorderen van archeologisch onderzoek in het ressort Rotterdam en van het verzamelen van gegevens die dienen tot het verkrijgen van een juist inzicht in de bewoningsgeschiedenis en de historisch-geografische ontwikkeling van dit gebied. Het werkterrein van de commissie omvat het grondgebied van de gemeenten Barendrecht, Bernisse, Capelle aan den IJssel, Poortugaal, Rhoon, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam en Spijkenisse. Met de colleges van Burgemeester en Wethouders van deze gemeenten wordt nauw samengewerkt.
INLICHTINGEN OVER ENKELE OPENBARE VERZAMELINGEN ARCHIEFDIENST De Gemeentelijke Archiefdienst (Robert Fruinstraat 52) is geopend op maandag 'tot en met vrijdag van 8.45 tot 16.45 uur en op woensdag van 19 tot 22 uur (stukken aanvragen uiterlijk op woensdag voor 12.30 uur). : drs C.O.A. baron Schimmelpenninck van der Oije. (dependance Gemeentearchief), Coolsingel 89. Openingstijden: maandag tot en met vrijdag van 11 tot 16 uur. BIBLIOTHEEK De Gemeentebibliotheek (Centrale Bibliotheek) is gevestigd Hoogstraat 110 en geopend maandag van 12.30 tot 21 uur; dinsdag t/m vrijdag van 10 tot 21 uur; zaterdag van 10 tot 17 uur. P.J.Th. Schoots.
12
MUSEUM BOYMANS-VAN BEUNINGEN Mathenesserlaan 18-20. Bevat verzamelingen van oude en moderne schilderijen, beeldhouwwerk, tekeningen en prenten, kunstnijverheid en design. Openingstijden dinsdag t/m zaterdag van 10 tot 17 uur, op zon- en feestdagen van 11 tot 17 uur. Nieuwjaarsdag en Koninginnedag gesloten. De verzamelingen tekeningen en prenten en de bibliotheek kunnen voor studiedoeleinden in het prentenkabinet en de bibliotheek van het museum worden geraadpleegd op dinsdag t/m vrijdag van 10 tot 13 en van 14 tot 17 uur. : W.H. Crouwel.
HISTORISCH MUSEUM Z)*'ra*teMr: A.M. Meyerman. Directie en administratie: Eendrachtsweg 23 (m.i.v. 1 november 1985 Korte Hoogstraat 31). ScA/e/fl/2^AMW, Korte Hoogstraat 31, gesloten wegens restauratie. Z)e .D«Z>Z>eWe Pa/möoo/n, Voorhaven 12. Openingstijden: zie Museum Boymans van Beuningen. Za&&e«flfragm7i«z.5[/e, Voorstraat 13-15. Openingstijden: zie Museum Boymans-van Beuningen. -SV/c/zf/rtg- /J/VÖS vort S/o//:, Aelbrechtskolk 12 (m.i.v. 15 december 1985 Korte Hoogstraat 31). De Atlas van Stolk omvat een verzameling historieprenten, tekeningen, handschriften, atlassen en boekwerken op de Nederlandse geschiedenis betrekking hebbende. Bezichtiging prentencollectie na afspraak. Wisselende tentoonstellingen uit eigen bezit. Openingstijden: zie Museum Boymans-van Beuningen. Koorz/tter Sf/c/ift'«#sZ>esft/ttr: L. van Stolk; Cort-serva/ors: mw drs M.E. Deelen, drs J.C. Nix.
MUSEUM VOOR LAND- EN VOLKENKUNDE Willemskade 25. Wegens verbouwing gesloten. F.A. Valk. MARITIEM MUSEUM 'PRINS HENDRIK' J9/rec/ewr: P. van Empelen. ATötttoor: Scheepmakershaven 48. Bibliotheek te bezoeken op afspraak. AfMsewmsc/i//? 2?M$W (dependance in de Leuvehaven). Openingstijden: zie Museum Boymans-van Beuningen.
13
NATUURHISTORISCH MUSEUM Gevestigd in Diergaarde Blijdorp, Van Aerssenlaan 49. Het museum is dagelijks geopend van 9 tot 17 uur. ite/zeerder: H. van der Werf.
BELASTINGMUSEUM PROF. DR. J. VAN DER POEL Parklaan 14. Opgericht 6 oktober 1937. Geopend alle werkdagen van 9 tot 17 uur. Op zaterdag voor groepen na afspraak. DzVecfówr: H. baron van Lawick; Co/zservator-oe/zeerder: P.L.H. Crasborn.
ROTTERDAMSCH LEESKABINET Burg. Oudlaan 50. Vereniging tot daarstelling van een algemene bibliotheek en een daaraan verbonden leeskabinet. De leeszaal/uitlening is geopend maandag t/m vrijdag van 9-17 uur; bovendien woensdagavond van 17-21 uur; zaterdag van 9-12.30 uur. Z?/&//of7iecans: drs J.W. de Jong.
BIBLIOTHEEK DER ERASMUS UNIVERSITEIT Burg. Oudlaan 50. De leeszalen zijn geopend van maandag t/m vrijdag van 8-22.30 uur, zaterdag van 9-12.30 uur. Uitlening maandag van 10.30-19 uur, dinsdag t/m vrijdag van 9 tot 16.30 uur. üfó/r'of/iecari?: dr R.L. Schuursma.
ECONOMISCH ARCHIEF DER ERASMUS UNIVERSITEIT Burg. Oudlaan 50. Geopend van maandag t/m vrijdag van 9-12.15 uur en van 13.15 tot 16.30 uur. 5e/zm*der: drs J.C. Brezet.
STICHTING CENTRALE DISCOTHEEK Kruisplein 42. Geopend dinsdag tot en met vrijdag van 10 tot 18 uur, zaterdag van 10 tot 17 uur; bovendien donderdagavond en vrijdagavond van 19 tot 21 uur. Een discobus komt in diverse wijken. Doel: Het culturele leven in Rotterdam, in het bijzonder waar het de muziek betreft, te verrijken door grammofoonplaten van muziek, literatuur, toneel en historische gebeurtenissen voor uitlening of ten gehore beschikbaar te stellen. R. Maas.
14
