Richtlijn ADHD en middelengebruik bij adolescenten Voor screening, diagnostiek en behandeling van jeugdigen in de jeugd-GGZ en jeugdverslavingszorg Drs. Maureen van Oort Wetenschappelijk medewerker www.nispa.nl in samenwerking met Brijder verslavingszorg
Inhoud van de presentatie • Aanleiding tot de ontwikkeling van de richtlijn • Onderzoeksmethodiek en resultaten • Inhoud van de richtlijn • Vragen en discussie
Hoeveel jongeren met ADHD en comorbide verslavingsproblematiek denkt u dat er zijn in Nederland? • • • • •
A B C D E
3.000 5.000 10.000 12.000 15.000
Prevalentie van ADHD onder adolescenten
3% 20% 25%
80%
75%
97%
Jongeren met ADHD binnen de bevolking
Verslavingsproblemen bij jongeren met ADHD
Jongeren met ADHD binnen de verslavingszorg
Wat is de aanleiding om een richtlijn te ontwikkelen voor deze doelgroep?
Voor welke doelgroep wordt de richtlijn ontwikkeld?
Wat verstaan we onder problematisch middelengebruik? • • • • • •
Gebruik van middelen bij adolescenten onder de 13 jaar Alcohol: meer dan 1 á 2 glazen per dag Cannabis: meer dan 0,5 gram per dag Opiaten buiten medisch voorschrift Benzodiazepinen en overige psychofarmaca buiten medisch voorschrift Overige middelen
Onderzoeksmethodiek en resultaten • Literatuurstudie • Pilotstudie • Adviezen van de expertgroep
Wat voor nieuwe inzichten heeft de literatuurstudie gebracht? Er is een groot gebrek aan evidentie voor zowel de medicamenteuze als de psychosociale behandeling bij deze doelgroep
De pilotstudie
Feitelijke instroom jongeren: totaal 96 jongeren ingestroomd: - VZ: 54 - GGZ: 42
54 jongeren in aanm. voor behandeling: - VZ: 40 - GGZ: 14
24 jongeren geen behandeling: - VZ: 17 - GGZ: 7 7 jongeren geweigerd: -VZ: 5 - GGZ: 2
42 jongeren niet in aanmerking voor behandeling: - VZ: 14 - GGZ: 28
30 jongeren behandeld: - VZ: 23 - GGZ : 7 15 jongeren geïnterviewd: - VZ: 11 - GGZ: 4
8 jongeren niet benaderd: - VZ: 7 - GGZ: 1
Hoe is de screening en diagnostiek voor ADHD uitgevoerd? Screening • DISC predictive Scales uit de MATE-Y-NL; Proefversie Schippers en Broekman.
• Strenghts and Difficulties Questionnaire (SDQ). Goodman, R. vertaald door van Widenfelt, B. et al.
Diagnostiek • Met behulp van DIVA
Hoe is de screening en diagnostiek voor risicovol middelengebruik gedaan?
Hoe is de screening voor problematisch middelengebruik gedaan? • Vragenlijst Risicovol middelengebruik adolescenten (VRMA) 2012. Bron Hendriks, V. • Situaties en omstandigheden waarin er gebruikt is Bron. Knight et al. The CRAFFT.
• Middelenspecifieke vragenlijst over het gebruik (MATE-Y-NL, proefversie)
• Hoeveelheid en frequentie van het middelengebruik.
Hoe zag de behandeling tijdens de pilotstudie eruit?
Medicatie
• Alle jongeren hebben (ooit) medicatie voorgeschreven gekregen • Jongeren reageren niet altijd op de medicatie zoals beoogd
Medicatie • “Ik kan in mijn hoofd alles rustig houden. En daardoor gaat alles beter” • “Hoewel het voor meer concentratie zorgt, haalt het de levendigheid uit me” • “Het stompt me af”
Medicatie Beter Kort MPH Lang MPH Antidepressiva Lang Atomoxetine
Geen verschil
x x x
Slechter
Neutraal
x
x x
Betrokkenheid ouders • 60% ouders niet betrokken • 25% van de jongeren: ouders meer betrokken. “Ik vind het jammer dat ze er niet bij betrokken zijn. Dit ligt niet aan de behandelaar, maar aan mijn ouders. Ze werken niet mee en zeggen tegen mij dat het mijn probleem is. Er wordt nu gezocht naar een oplossing om mijn ouders toch bij de behandeling te betrekken.”
Verstoord dag- nachtritme
Hoeveel % van de jongeren rapporteert slaapproblemen? • 25% • 40% • 55%
55% last van slaapproblemen
Moeilijk ‘s avonds in slaap vallen ‘s Nachts frequent wakker worden Grote moeite ‘s ochtens wakker worden Overdag makkelijk in slaap vallen Rusteloze benen Snurken Tandenknarsen, slaapwandelen, praten in de slaap, nachtmerries of slaapverlamming
Interventies werden toegepast bij alle jongeren met slaapproblemen “Ik heb training gekregen ten aanzien van slaap en oefeningen en tips” “Ik kreeg slaapmedicatie. Het was geen melatonine, maar best zware medicatie. Ik was bijna niet wakker te krijgen. …De arts schreef wat mij betreft iets te gemakkelijk medicatie voor.”
Hoeveel procent van de jongeren is beter gaan slapen door deze interventies? • • • •
25% 55% 63% 80%
Psychosociale behandeling
Thema’s • • • • • • • • • • • • • •
Plannen en organiseren ADHD en gebruik Waar sta je? Wanneer gebruik je? Doelen stellen! Slaap en waakritme Omgaan met gedachten Omgaan met trek Afleidbaarheid en uitstelgedrag Omgaan met risico’s op gebruik Sociale druk Behoud van gedragsverandering Terugkijken op de behandeling Bespreken of en welke vervolgbehandeling nodig is
Uitstelgedrag
ADHD netwerk door Francien de Jong
Opdrachten voor thuis • •
93% kreeg opdrachten voor thuis 70% lukte het niet om deze opdrachten te maken: – Geen zin – Geen tijd – Vergeten
Aandacht voor positieve kenmerken is zeer belangrijk
In samenspraak met de experts zijn de volgende conclusies getrokken: • • • • • •
•
Losbladig systeem Belangrijkste ingrediënten van de psychosociale behandeling zijn: psycho-educatie, CGT met als basis MGV Behandeling van slaapproblemen moet een apart thema zijn in de behandeling Contact met de behandelaar is van groot belang Aandacht voor positieve eigenschappen van groot belang Ouders/verzorgers van kinderen jonger dan 16: verplicht bij de handeling betrekken Medicatie dient wél een plaats te hebben in de behandeling
Wat wordt geadviseerd over medicatie? • • • •
1e keus langwerkend methylfenidaat 2e keus kortwerkend methylfenidaat 3e keus dexamfetamine 4e keus atomoxetine
•
Antidepressiva
Conclusies • Het lukt de VZ heel aardig om jongeren met ADHD en middelengebruik op te sporen. • Behandelaren zijn gedreven om bij te dragen aan een betere toekomst voor deze jongeren. • Richtlijn geeft duidelijkheid over evidentie voor screeening, diagnostiek en behandeling bij deze doelgroep en practice based adviezen.
Met dank aan de expertgroep • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Wim van den Brink (voorzitter) Sandra Kooij Pieter-Jan Carpentier Jannette de Jonge Marjan Hansman Mariken Müller Rutger-Jan van der Gaag AnneMarie van den Hoek Lex Pull Esther Ten Brink Elmar Fletterman Andreas Lamerz Henriëtte van der Most- van Spijk Bibi Bressers Ellen van Geffen Marja Bloothoofd Hilde Lootens Maarten Belgers Katinka Damen
Wilt u meer weten over de inhoud van de richtlijn? Middagsymposium 6 februari 2014 bij NH hotel Amersfoort onder leiding van prof. dr. Jan Buitelaar NISPA, Brijder en Resultaten Scoren
Vragen en discussie
