Rekrutering en Retentie van Zorgprofessionals in Europa
Executive Summary (NL)
European Health Management Association April 2015 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
Consumers, Health, Agriculture and Food Executive Agency
EUROPEAN COMMISSION Directorate-General for Health and Food Safety Directorate D — Health Systems and Products Unit D.2. — Healthcare system
European Commission B-1049 Brussels
Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
Rekrutering en Retentie van Zorgprofessionals in Europa
Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
EUROPEAN COMMISSION
Europe Direct is a service to help you find answers to your questions about the European Union. Freephone number (*):
00 800 6 7 8 9 10 11 (*)
The information given is free, as are most calls (though some operators, phone boxes or hotels may charge you).
LEGAL NOTICE This report was produced under the EU Consumer Programme (2014-2020) in the frame of a specific contract with the Consumers, Health, Agriculture and Food Executive Agency (Chafea) acting on behalf of the European Commission. The content of this report represents the views of the authors and is their sole responsibility; it can in no way be taken to reflect the views of the European Commission and/or Chafea or any other body of the European Union. The European Commission and/or Chafea do not guarantee the accuracy of the data included in this report, nor do they accept responsibility for any use made by third parties thereof. More information on the European Union is available on the Internet (http://europa.eu). Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2014 © European Union, 2015 Reproduction is authorised provided the source is acknowledged.
5 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
EXECUTIVE SUMMARY (NL) Rekrutering en retentie van zorgprofessionals is een zorg van iedereen; iedereen is op enig moment in zijn of haar leven patiënt. Patiënten verdienen toegang tot hoogwaardige zorg, verstrekt door bekwame professionals. Zorgprofessionals verdienen op hun beurt een goede werkomgeving, met een personeelsbezetting die een veilige en hoogwaardige zorgverlening bevordert. Veel EU-landen ervaren problemen in het rekruteren en behouden van zorgpersoneel. Deze problemen zijn vaak gerelateerd aan de uitdaging om een juiste mix te vinden in het aantal benodigde zorgprofessionals, op de juiste plaats en beschikkend over de juiste vaardigheden, om zo te voldoen aan de veranderende behoeften van de bevolking en gezondheidszorgsystemen. Deze problemen rond rekrutering en retentie van zorgprofessionals nemen steeds verder toe, zowel als gevolg van een stijgende zorgvraag als ook door een afname van het aantal zorgverleners, gezien veel van hen de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Dit brengt de duurzaamheid van de gezondheidszorgsystemen in Europa en de toegang tot zorg in gevaar. Arbeidsmarkttrends en prognoses met betrekking tot benodigde competenties voorspellen tekorten in de gezondheidszorg en welzijnssector op de middellange termijn1. Tijdens de Raadsvergadering van de EU-ministers van volksgezondheid in juli 2012 werd gesproken over het grote potentieel aan werkgelegenheid dat de gezondheidszorg biedt, en de nood aan een innovatieve aanpak en strategieën om jongeren te werven voor de zorg en de juiste competenties bij te brengen (Europese Commissie, 2012). Deze studie, het resultaat van een tender die in 2013 door de Europese Commissie werd toegewezen, heeft als doel effectieve strategieën voor de rekrutering en retentie van zorgprofessionals te identificeren en analyseren. Daarnaast wil het lessen en inspiratie bieden voor de ontwikkeling van organisatorische strategieën en HR beleid in Europa. De studie bestaat uit een literatuurreview, acht case studies gericht op rekrutering en retentie – bestaande uit 40 interventies uit 21 landen – en twee workshops die experts en stakeholders op het gebied van rekrutering en retentie van zorgprofessionals samenbrachten. De acht onderwerpen van de case studies beslaan de gehele professionele levenscyclus en zijn: Acht onderwerpen geselecteerd voor in-depth onderzoek Rekrutering van jongeren voor de gezondheidszorg Rekrutering en retentie van huisartsen om de eerstelijnszorg te versterken in gebieden met een tekort aan zorgprofessionals Voorzien in opleiding, onderwijs en onderzoeksmogelijkheden voor een levenslange carrière Rekrutering van verpleegkundigen middels de uitbreiding van bevoegdheden en ontwikkeling van advanced functies Voorzien in een goede werkomgeving middels professionele autonomie en participatie van werknemers
1
CEDEFOP (2012). Skills demand and supply forecasts (http://www.cedefop.europa.eu/files/5526_en.pdf) Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce
2015
EUROPEAN COMMISSION
Acht onderwerpen geselecteerd voor in-depth onderzoek De ziekenhuis als werkplek aantrekkelijker maken door een gezinsvriendelijk beleid te voeren Uitgetreden zorgprofessionals laten terugkeren naar de praktijk Voorzien in een ondersteunende werkomgeving voor de vergrijzende beroepsbevolking
Landen reageren op verschillende manieren op problemen rond het rekruteren en behouden van zorgprofessionals. De meest voorkomende rekrutering en retentie (R&R) interventies richten zich op de opleiding van zorgprofessionals, bijvoorbeeld de inhoud, structuur en lengte van het curriculum en permanente vorming (CPD), en op het aantrekken van professionals voor specifieke beroepen of werving naar landelijke of afgelegen gebieden. Een andere belangrijke focus zijn arbeidsomstandigheden en werkomgeving, inclusief compensatie, voordelen, werktijden, carrière ontwikkeling en management en supervisie. Twee andere belangrijke dimensies zijn professionele en persoonlijke ondersteuning en wetgeving.
GOOD PRACTICES: VOORWAARDEN VOOR SUCCES Hoewel er geen “one size fits all” oplossing bestaat voor problemen met betrekking tot het rekruteren en behouden van zorgprofessionals, heeft onze studie een aantal succesfactoren in kaart gebracht die relevant zijn voor specifieke soorten interventies en die beleidsmakers en gezondheidsorganisaties kunnen helpen om beleid op maat te maken om zorgprofessionals te rekruteren en behouden2.
Educatie
Voorzie in (tijd voor) permanente vorming (CPD), opleiding en onderzoeksmogelijkheden voor zorgprofessionals als mechanisme voor loopbaanontwikkeling. Voorzie in opleiding en werkgelegenheid in de gezondheidszorg voor jongeren uit achtergestelde gebieden en/of werklozen. Dit komt zowel de deelnemers als de gezondheidszorgsector, die worstelt met tekorten, ten goede. Maak gebruik van de expertise van een commercieel marketingbureau bij de implementatie van nationale promotiecampagnes om jongeren aan trekken voor zorgopleidingen en maak maximaal gebruik van de mogelijkheden van sociale media. Maak voldoende tijd en ruimte vrij voor mentoren om hun rol in educatieve interventies te kunnen vervullen.
Regulering
2
Herzie het bereik van de ‘scope of practice’ van zorgprofessionals. Sta hen toe een meer uitgebreide rol op te nemen en maak taakherschikking mogelijk om zo de aantrekkelijkheid van een professie te vergroten (meest van toepassing op de verpleegkundige professie).
Based on the WHO’s ‘Global policy recommendations on increasing access to health workers in remote and
rural areas through improved retention’ (World Health Organization, 2010 7 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
EUROPEAN COMMISSION
Financiële Prikkels
Combineer financiële prikkels met andere maatregelen gericht op rekrutering en retentie, bijvoorbeeld educatieve interventies en mogelijkheden voor professionele loopbaanontwikkeling ondersteund door een goede werkomgeving. Het is bekend dat uitsluitend financiële prikkels zelden afdoende zijn om rekrutering en retentie te verbeteren. Zorg ervoor dat wanneer financiële prikkels gebruikt worden, deze voldoende overtuigend en aantrekkelijk zijn om zorgprofessionals aan te trekken naar streken met een tekort aan zorgprofessionals en hen daar op lange termijn te houden.
Professionele en Persoonlijke Ondersteuning
Creëer een ondersteunende werkomgeving om rekrutering en retentie van zorgprofessionals te verbeteren, bij voorkeur afgestemd op de levensfase van individuele professionals (bijvoorbeeld specifieke maatregelen voor werknemers met jonge kinderen, de vergrijzende beroepsbevolking, etc.). Implementeer activiteiten om het fysieke en emotionele welzijn van zorgprofessionals te verbeteren en stel tijd beschikbaar aan personeel om hieraan deel te nemen. Voorzie in kinderopvangmogelijkheden om zorgprofessionals te ondersteunen bij het combineren van werk- en familie verantwoordelijkheden.
Mix/Andere Types Interventies
Includeer maatregelen uit verschillende domeinen in coherente pakketten van R&R maatregelen, bijvoorbeeld door educatieve maatregelen te combineren met maatregelen gericht op professionele ondersteuning.
AANBEVELINGEN Onze studie heeft een aantal kernthema’s en good practices geïdentificeerd die terugkwamen in veel van de R&R interventies in Europa. Het merendeel van de aanbevelingen heeft betrekking op zowel rekrutering- als retentie interventies en is relevant voor zowel ‘bron’ als ‘bestemming’ landen. Het is belangrijk om te benadrukken dat er veel meer details gevonden kunnen worden in het rapport. Beleidsmakers en managers in de gezondheidszorg en welzijnssector kunnen hun R&R-resultaten optimaliseren door de hier gepresenteerde aanbevelingen te gebruiken bij de ontwikkeling van interventies die het best aansluiten bij hun eigen context-specifieke behoeften. Het kiezen van de juiste interventies Het succes van rekrutering en retentie interventies hangt voor een groot deel af van het werken in samenwerkingsverbanden en de compatibiliteit van interventies met hun lokale economische, politieke, wettelijke, culturele en organisatorische context.
Mobiliseer stakeholders in een collectieve strategie om actie te genereren. Ontwerp en implementeer interventies in overeenstemming met de kenmerken van de doelgroep (artsen in opleiding vragen bijvoorbeeld om een andere benadering dan oudere verpleegkundigen).
Het implementeren van rekrutering en retentie interventies De meeste interventies gericht op het rekruteren en behouden van zorgprofessionals hebben te maken met complexe veranderprocessen die in grote mate afhankelijk zijn 8 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
EUROPEAN COMMISSION
van context-factoren. Bovendien bestaat er een gebrek aan bewijs voor veel interventies.
Bied interventies aan die enerzijds genoeg vrijheid bieden aan verschillende actoren om de elementen te selecteren die het best bij hun behoeften en vaardigheden passen, maar anderzijds voldoende structuur hebben om te zorgen dat alle actoren naar een gemeenschappelijk doel toe werken. Ontwerp interventies met voldoende flexibiliteit om te worden aangepast aan de verschillende lokale contexten binnen een land.
Het monitoren en evalueren van interventies Het grote merendeel van R&R interventies hanteert geen expliciete definitie van effectiviteit en formuleert geen meetbare doelen. Voor een goede business case is het wenselijk dat meer robuust bewijs gegenereerd wordt om de rekrutering en het behoud van gezondheidszorgprofessionals te ondersteunen.
Formuleer concrete doelen en tijdsbestekken voor interventies om monitoring en evaluatie te bevorderen. Investeer in monitoringsystemen om de langetermijneffecten van R&R interventies vast te kunnen stellen. Mogelijke indicatoren zijn: arbeidsstatus; personeel stabiliteit index; personeelsverloop; aantal vacatures/tijd die het kost een vacature op te vullen; studentenaantallen en werknemerstevredenheid.
ACTIES OP EUROPEES NIVEAU VOOR REKRUTERING EN RETENTIE Samenwerking of uitwisseling van kennis op het gebied van rekrutering en retentie van zorgprofessionals is onderontwikkeld op Europees niveau, gegeven de nationale, regionale en lokale organisatorische context voor R&R maatregelen. EU-investeringen in onderzoek en verspreiding van kennis kunnen innovatie in R&R van zorgprofessionals stimuleren en ondersteunen.
Deel good practices op het gebied van rekrutering en retentie in de EU door deze samen te brengen en beschikbaar te stellen op één centrale plek, om zo R&R in de gezondheidszorg te bevorderen en het succes ervan te verhogen. Bevorder het gebruik van- en verspreid monitoring en evaluatie tool kits, sets van standaard indicatoren die landen kunnen gebruiken als referentie voor de ontwikkeling van hun eigen strategieën. Ondersteun leermogelijkheden tussen landen en de verspreiding van good practices in de rekrutering en retentie van zorgprofessionals. Activeer bestaande netwerken en samenwerkingsverbanden op Europees niveau, met inbegrip van de Sectoral Social Dialogue Committee for the Hospital Sector en de Joint Action on Health Workforce Planning & Forecasting, om overheden, sociale partners en andere relevante belanghebbenden te mobiliseren om R&R strategieën op te starten en grensoverschrijdende samenwerking te vergemakkelijken. Bevorder steun voor Onderzoek & Ontwikkeling in de financiering van R&R interventies, in het bijzonder voor de evaluatie van de effectiviteit van R&R interventies en de ontwikkeling van innovatieve werkmethoden.
CONCLUSIE Rekrutering en retentie van gezondheidszorgprofessionals is geen abstracte uitdaging: het is een onmiddellijk en urgent probleem dat gezamenlijk moet worden opgepakt
9 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
EUROPEAN COMMISSION
door beleidsmakers, gezondheidszorgmanagers en werknemers in de gezondheidszorg om zo een hoge kwaliteit van gezondheidszorg te behouden. Urgent probleem Personeelstekorten benadrukken zwakheden in onze gezondheidszorgsystemen en bedreigen patiëntveiligheid. Personeelstekorten kunnen ontstaan vanwege onaantrekkelijk banen, te wijten aan een gebrek aan ondersteuning of slecht management, weinig mogelijkheden voor CPD of promotie en personeelsbezettingen waarvan medewerkers geloven dat die te laag zijn om veilige hoogstaande zorg te kunnen bieden. De nood aan een flexibel beleidskader, geschraagd door politieke steun, komt duidelijk naar voren uit onze studie. Langetermijnvisie De aanpak van rekrutering en retentie vereist zowel korte termijn actie als ook planning over een langere termijn. Hoewel crises innovatie kunnen bevorderen, dienen R&R voor een lange termijn op de beleidsagenda geplaatst te worden om een stabiel en goed opgeleid personeelsbestand binnen de gezondheidszorg te behouden. Includeer alle relevante actoren op beleid- en organisatieniveau Er liggen verschillende oorzaken ten grondslag aan de tekorten en onevenwichtigheden van zorgprofessionals, die variëren tussen de verschillende landen in Europa. Veel oplossingen vragen dan ook om doordachte en beslissende acties als onderdeel van bredere hervormingen binnen het totale systeem. Context-sensitiviteit Hoewel er geen “one size fits all” oplossing bestaat voor problemen met betrekking tot rekrutering en retentie van zorgpersoneel, bieden de good practices die in het rapport geïdentificeerd zijn inzicht in de belangrijkste factoren die de kansen op succes maximaliseren. Context-sensitiviteit is daarbij van essentieel belang. Invloed van management Technische en bestuurlijke capaciteit zijn belangrijk ingrediënten in het succes of falen van implementatie van R&R maatregelen. De kwaliteit van management en leiderschap dat het personeel ervaart is essentieel voor het behoud van personeel. Nood aan meer bewijs Er is behoefte aan meer evaluatieonderzoek om de effectiviteit van R&R interventies te kunnen bepalen. Onderzoek dat handvaten, definities en advies kan bieden wanneer het gaat om rekrutering en retentie processen is evenzeer nodig. Wat de EU kan doen Stimuleer de uitwisseling van good practices. Beleidsmakers, zorgprofessionals en managers moeten in staat zijn om met hun collega's in andere landen te praten en interventies in de praktijk te observeren. EU gefinancierde grensoverschrijdende studiebezoeken en de ontwikkeling van belangengroepen zouden behulpzaam zijn bij het invoeren van de aanpakken die in dit rapport besproken worden. De toekomst is nu
10 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
EUROPEAN COMMISSION
Het is cruciaal om zowel te kijken naar de toekomst als naar huidige problemen. Wat willen we dat onze gezondheidszorgsystemen doen voor wie, en wat voor soort zorgprofessionals willen we? Wanneer we kijken naar voorbeelden van goede praktijken in de EU, ligt de focus onvermijdelijk op het verleden. Maar laat ons hieruit belangrijke lessen voor de toekomst trekken. Dit rapport draagt daar in belangrijke mate aan bij.
11 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
EUROPEAN COMMISSION
HOW TO OBTAIN EU PUBLICATIONS Free publications: • one copy: via EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu); • more than one copy or posters/maps: from the European Union’s representations (http://ec.europa.eu/represent_en.htm); from the delegations in non-EU countries (http://eeas.europa.eu/delegations/index_en.htm); by contacting the Europe Direct service (http://europa.eu/europedirect/index_en.htm) or calling 00 800 6 7 8 9 10 11 (freephone number from anywhere in the EU) (*). (*) The information given is free, as are most calls (though some operators, phone boxes or hotels may charge you).
Priced publications: • via EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu). Priced subscriptions:
• via one of the sales agents of the Publications Office of the European Union (http://publications.europa.eu/others/agents/index_en.htm).
12 Directorate-General for Health and Food Safety Recruitment and Retention of the Health Workforce 2015
