Regering Peeters II, de slechtste regering voor natuurbeleid ooit Voor de Dag van de Aarde maakte Groen een rapport op van het natuurbeleid van Vlaams minister Joke Schauvliege (CD&V) de voorbije vijf jaar. Of beter gezegd : een rapport voor het natuurbeleid van de hele Vlaamse Regering Peeters II, want het gaat om een gedeelde verantwoordelijkheid. Dit rapport sluit aan bij het rapport dat de regering kreeg van de milieubeweging . Volgens de Bond Beter Leefmilieu was het hele milieubeleid van de Vlaamse regering van CD&V, N-VA en SP.A slechts een 4/10 waard : gebuisd dus. Minister Joke Schauvliege kreeg ook slechte punten : vooral voor luchtkwaliteit (3/10), klimaat (4/10) en waterkwaliteit (4/10). Ze kreeg enkel betere punten voor haar duurzaam materialenbeleid (6/10). De Minister bevoegd voor Ruimtelijke Ordening, Philippe Muyters (N-VA), werd in hetzelfde rapport ook gebuisd voor zijn beleid op vlak van open ruimte (4/10), minister-president Kris Peeters (CD&V) voor zijn beleid op vlak van duurzame landbouw 4,5/10)1 Maar het beleid van minister Schauvliege op vlak van natuur was helemaal bedroevend. We overlopen het verder in dit dossier.
1. De bossen van Vlaanderen verdwijnen
1.1. De Vlaamse regering blijft een netto ontbosser Uit de Bosbarometer van Bos+ blijkt dat de netto oppervlakte aan bossen in Vlaanderen netto vermindert.
In Vlaanderen verdwijnt nog altijd meer bos dan dat er bij komt. Terwijl we reeds één van de meest bosarme regio’s zijn in Europa. Zelfs in de streek rond Parijs of in Groot Londen zijn er meer bossen. 1
Zie “Milieurapport Regering Peeters 2”, Bond Beter Leefmilieu , 2014 – zie ook : ‘To Do lijst voor het natuurbeleid van de Vlaamse regering”, Natuurpunt, 2013
Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft een lijst opgemaakt van de zonevreemde bossen in Vlaanderen. Vlaanderen telt amper 177.000 hectare bos. 62.000 hectare daarvan is zonevreemd, bijna 21.000 hectare daarvan is bijzonder waardevol. Deze waardevolle bossen genieten geen enkele ruimtelijke bescherming. Het zijn bossen die dikwijls honderden jaren oud zijn. Dat was ook het geval voor het Ferrarisbos in Wilrijk. Toch werd het in september 2013 straffeloos gekapt. En doordat de minister weigert op te treden, blijven al die kwetsbare bossen vogelvrij. Groen diende een decreet in om deze waardevolle bossen te beschermen2. Zoals indertijd gebeurde met de duinen via een apart Duinendecreet. Maar dit decreet werd door de Vlaamse parlementsleden van CD&V, SP.A en N-VA weg gestemd. Zonder dat ze een valabel alternatief konden voorleggen. Het plan van aanpak voor ruimtelijk bedreigde bossen waar minister Schauvliege mee uitpakte, is een zwaktebod. Het gaat om een ‘conceptnota’ die de minister indiende helemaal op het einde van de legislatuur (januari 2014). Het plan bevat geen wettelijke garanties om de precaire bossen te beschermen. Net zo min als extra financiële middelen om effectief tot bescherming over te gaan. Spookbeleid dus. Voor echte beleidsdaden is het wachten op de volgende regering en de volgende minister. 1.2. Stads(rand)bossen In de laatste monitoring van het pact 2020 wordt gesteld dat al in 62% van de 54 aangekondigde stads(rand)bosprojecten een project opgestart was.
Bos+ controleerde deze bewering voor alle opgegeven stadsbosprojecten. De organisatie berekende de gerealiseerde oppervlakte en kwam tot een veel magerder resultaat 3 :
2
http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2012-2013/g2025-1.pdf
3
http://www.bosplus.be/images/stories/kenniscentrum/Publicaties/Beleidsdossiers/VBV%20Stadsrandbosdossi er%2020110403.pdf
1.2. Regering Peeters snijdt diep in het geld voor aankoop van bossen De uitgaven voor bos- en natuuraankopen zijn anno 2013 historisch laag. Werd er in 2008 nog 26 miljoen EUR besteed aan bos- en natuuraankopen dan is dit in 2012 gedaald tot 18,5 miljoen EUR. Een vermindering met 29 procent.
In de periode 2009-2012 werd voor iets meer dan 90 miljoen euro aan bosaankoop-dossiers goedgekeurd. Daarvan werd slechts voor 69 miljoen euro effectief gerealiseerd. Dat het aankoopbeleid door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) serieuze problemen ondervindt is een understatement. Het ANB verspilt belastinggeld door dat het niet zelden nalatigheidsintresten moet betalen omdat de betaling na aankoopakte te laat gebeurt. Dit gaat om 10 procent van de dossiers. De laatste 3 jaar gaf het ANB zo voor 60.000 euro aan verwijlinteresten uit. Vaak gaan ANB aankopen – na jaren voorbereiding – toch niet door omdat de minister de aankoop in laatste instantie niet goedkeurt onder druk van lokale belangengroepen. Tenslotte is er nog het Boscompensatiefonds. Dit fonds wordt gevoed door de compensatievergoeding die wordt betaald wanneer ontbossing niet door herbebossing kan worden gecompenseerd. Dit fonds blijft grotendeels ongebruikt (saldo juni 2012: 5.600.000 €). Minister Schauvliege stelt dit fonds sedert
2011 ter beschikking voor bosuitbreidingsprojecten van lokale besturen. Maar we kunnen moeilijk spreken van een doorbraak op het vlak van de bosuitbreiding: In 2012 werd via het boscompensatiefonds nauwelijks 68 hectare nieuw bos gecreëerd.
1.3. Falende ruimtelijke afbakening De 10.000 ha effectieve bosaanplant en 10.000 ha bosuitbreiding die het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen zestien jaar geleden (in 1997) vooropstelde, zijn nog ver weg. Vlaams minister van Ruimtelijke Ordening Philippe Muyters (N-VA) loopt hopeloos achter in de afbakening van de 10.000 ha voor herbebossing. Van deze doelstelling van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen is tot nu toe slechts 22 % gerealiseerd. Dit maakt duidelijk dat het falende bosbeleid een gedeelde verantwoordelijkheid is binnen de Vlaamse regering.
1.4. Spookbossen Klap op de vuurpijl: Minister Schauvliege pakte vorig jaar doodleuk uit met een ‘Boswijzer” , een telling van bomen met digitale luchtfotografie, die beweerde dat er op drie jaar tijd maar liefst 8.262 ha bos was bijgekomen tot 185.686 ha in 2013. Totaal ongeloofwaardig. Zeker als de minister deze toename beschreef als het gevolg van haar eigen beleid. Bij nader onderzoek gaat het om villaverkavelingen met veel bomen, bosranden, serres met tomatenplanten, groen op rotondes of zelfs ophogingen met wat grasgroei zoals op dit industrieterrein in Zwijnaarde hier. In het beste geval ging het om spontane bebossing (die ook van vandaag op morgen weer kan gerooid worden). In het slechtste geval pijnlijke flaters van een nieuw telsysteem met nog veel kinderziekten. De Boswijzer is nog aan verfijning toe, heette het nadien in de commissie in het parlement. Begrijpelijk : een telmethode die nog een foutenmarge heeft van 7.000 tot 10.000 ha is nog niet echt bruikbaar in de praktijk. Vooral het feit dat de minister zich achter deze Boswijzer trachtte te verschuilen om het geheel falen van haar beleid te verdoezelen, blijft hangen.
Wat stelt Groen voor ?
“Zonevreemde bossen en natuurgebieden” worden in de ruimtelijke plannen beschermd. Echt waardevolle oude bossen willen we onmiddellijk bij decreet beschermen. Zoals dat eerder gebeurde met de duinen. De herbebossingsplicht kan niet meer afgekocht worden. Wie een bos kapt, moet effectief herbebossen, in de onmiddellijke omgeving, voorafgaand aan de ontbossing. Het Vlaams gewest kiest terug voor een actiever eigen aankoopbeleid. Tegelijk willen we dat de natuurverenigingen ook meer middelen krijgen om natuur aan te kopen en te beheren. Elk jaar zou het gebied onder effectief natuurbeheer met 3000 ha moeten toenemen. Eén derde daarvan kan gebeuren door de natuurverenigingen. De subsidies voor natuurbeheer voor de terrein beherende verenigingen worden afgestemd op de reële kosten.
2. Kaalslag in de open ruimte Deze Vlaamse regering ging werk maken van een nieuw Beleidsplan Ruimte Vlaanderen in opvolging van het RSV (Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen). N-VA-minister Muyters legde de lat zeer hoog : “Vlaanderen moet stapsgewijs evolueren naar een regio waar de totale bebouwde oppervlakte niet meer toeneemt”4.Maar in de praktijk ziet het ruimtelijk beleid van Peeters 2 er heel anders uit. De verstening van Vlaanderen (verlies van open ruimte) gaat met rasse schreden verder. Intussen heeft de minister zijn doelstelling ook afgezwakt. In 2011 ging opnieuw 22 km2 open ruimte verloren in Vlaanderen (VRIND 2013). Dat is 6 hectaren of meer dan 12 voetbalvelden per dag. 27 % van de oppervlakte in Vlaanderen is nu bebouwd.
Cf. Pact 2020 : meting 2012 : 8,8% bijkomende bebouwing tussen 2000 en 2011.
Als we tegen dit tempo verder gaan zal, volgens een doctoraats-onderzoek van Lien Poelmans (KULeuven), in 2050 42% van de beschikbare ruimte volgebouwd zijn. De Vlamingen zullen in de komende jaren dus steeds minder (adem)ruimte krijgen. De verstening is eveneens een factor die het risico op grote overstromingen vergroot.
4
Persmededeling van de minister : http://www.philippemuyters.be/nieuws/persberichten/vlaamse-regeringkeurt-groenboek-beleidsplan-ruimte-vlaanderen-goed
Bebouwde oppervlakte in 2000
Bebouwde oppervlakte in 2050 (voorspelling). Bron: BBL Wat stelt Groen voor ?
Er komt een duurzaamheidsnorm voor het ruimteverbruik om te vermijden dat Vlaanderen helemaal ‘versteent’ en alle groen en natuur verdwijnen. Met open ruimte en bodem moet even spaarzaam worden omgegaan als met energie en materialen. Zuinig ruimtegebruik en een verhardingsstop worden als criteria opgenomen in het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Door een slim verdichtingsbeleid in steden, maar ook in het buitengebied willen we juist meer open ruimte vrij maken.
3. Afbakening Natuur in Vlaanderen : totale stilstand Om de versnippering van natuurgebieden tegen te gaan en tot grotere en beter verbonden leefgebieden voor planten en dieren te komen, voorzien het Natuurdecreet en het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 125.000 ha Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Daarvan is nu 89.719 ha afgebakend (72%) . 84.965 ha (70%) waren al afgebakend eind 2004 door de milieuministers van Groen. Sindsdien is er onder de opeenvolgende ministers van CD&V minder dan 5000 ha (2%) bijgekomen (waarvan 648 ha of 0,5% de voorbije legislatuur). Daarnaast werd ook 150.000 ha natuurverwevingsgebied voorzien. In 2011 werd dit bij de herziening van het RSV verlaagd tot 80.000 ha. Maar daarvan is nu nog maar 3.200 ha afgebakend (4%).
Wat stelt Groen voor?
Vlaanderen heeft nood aan bescherming van grotere éénheden natuur. Tegen 2019 is het Vlaams Ecologisch Netwerk helemaal afgebakend : dus 30.000 hectare extra natuur- en bosgebied . En er wordt opnieuw werk gemaakt van de natuurverwevingsgebieden. Concreet worden tegen 2019 70.000 hectare natuurverwevingsgebied aangeduid op kaart De aanduiding van deze gebieden leidt ook tot effectieve bescherming en ontwikkeling van natuur.
4. Biodiversiteit - Europese instandhoudingsdoellstellingen : complete afgang De instandhoudingsdoelen (IHD’s) geven invulling aan de Europese verplichtingen van Vlaanderen in uitvoering van de Vogel- en Habitatrichtlijn, de twee Europese richtlijnen die garant staan voor de kwaliteit van de natuur en de biodiversiteit in Europa, via een grensoverschrijdend netwerk van natuurgebieden (Natura 2000). Van de lidstaten wordt verwacht dat ze deze gebieden afbakenen en dan ook doelen opstellen en maatregelen nemen om bedreigde soorten en habitats (de woongebieden van die soorten) naar een ‘gunstige staat van instandhouding’ te brengen. Voor Vlaanderen is dit erg dringend. Want Vlaanderen scoort erg slecht op vlak van biodiversiteit. 28% van de planten- en diersoorten in Vlaanderen zijn met uitsterven bedreigd. Voor de meeste van natuurdoelstellingen scoren we heel slecht. Meer dan de helft van de soorten, 34 op 59, waaronder dagvlinders, amfibieën en weidevogels, en driekwart van hun leefomgevingen zijn bedreigd in Vlaanderen.
De vastlegging van de instandhoudingsdoelstellingen stond uitdrukkelijk in het Vlaams regeerakkoord. Deze natuurdoelstellingen hadden einde 2010 moeten goedgekeurd zijn. Drie jaar geleden hadden ze al moeten opgeleverd worden aan de Europese Commissie. De Vlaamse Regering keurde al een eerste reeks natuurdoelen voorlopig goed, maar de definitieve goedkeuring sneuvelde vorige week. Omdat de CD&V-ministers (Joke Schauvliege en Kris Peeters) te veel toegevingen wilden doen aan de Boerenbond. De twee andere partijen SP.A en N-VA stonden erbij en keken ernaar.
Het gevolg is dat nu zowel natuurbeheerders als (landbouw) bedrijven in een juridisch vacuüm zitten. En dan gaat het alleen nog maar over de vastlegging van de doelstellingen. De noodzakelijke natuurwaarde moet dan nog gerealiseerd worden op het terrein zelf. Daar staan we nog heel ver van. Daarmee verkeek de regering van Kris Peeters haar laatste kans om nog de schijn te redden op vlak van natuurbeleid.
Wat stelt Groen voor ?
Tegen 2019 is een forse inhaaloperatie nodig : tegen dan willen we dat 67.000 ha NATURA 2000 gebied wordt beheerd volgens de Europese instandhoudingsdoelstellingen. Minstens 20 Europees beschermde soorten en 16 habitats moeten tegen 2019 een gunstige ecologische toestand bereiken.
5. Nog steeds geen bescherming voor unieke poldergraslanden De zogenaamde “historische graslanden” van de Vlaamse polders zijn van groot ecologisch belang, onder meer als broed-, doortrek en overwinteringsgebied voor weidevogels en ganzen, maar ook door de aanwezigheid van zeldzame en bedreigde plantensoorten. Bovendien vormen ze een buffer voor de kustzone tegen de wateroverlast die zal toenemen ten gevolge van klimaatverandering. Deze waardevolle polders worden in toenemende mate bedreigd, door een onaangepast waterbeheer, te hoge bemestingsdruk en het omploegen van traditionele graslanden tot akkers. De laatste 20 jaar geraakte 3000 hectare kustpoldergraslanden definitief beschadigd. Ook over de bescherming van deze waardevolle graslanden bereikte de Vlaamse regering vorige week geen akkoord. Joke Schauvliege trok de kaart van de lobby’s en werd daarin gesteund door Kris Peeters. De meerderheid bereikte geen akkoord en het hele dossier ging terug naar af. Wat stelt Groen voor ? Groen wil een gedegen bescherming van alle poldergraslanden (minstens 6000 ha buiten de Speciale Beschermings Zones) door het verbieden van het vernietigen (mechanisch dan wel chemisch) van de structuur en de aanwezige vegetatie.
6. Natuur in je buurt : meer dan de helft van de Vlamingen heeft geen natuurgebied op wandelafstand De Vlaamse administratie werkt met groen-normen. Mensen hebben recht op voldoende groen en natuur in hun buurt. Natuur werkt kalmerend, doet bewegen en voorkomt overgewicht. Door te investeren in nabije en bereikbare natuur voor iedereen houden we mensen fit en gezond. Investeren in natuur doet de kosten voor de gezondheidszorg gevoelig dalen. Studies bewijzen dat. Bomen en groen vangen fijn stof weg, ze produceren zuurstof, ze zorgen voor schaduw en beschutting.
Natuurpunt bracht vorige week een studie uit waarin ze nagingen in welke mate de norm voor stadsdeelgroen (natuurgebied van minstens 30 hectare binnen 1,6 km) voor alle Vlamingen gehaald werd. Het resultaat was erg teleurstellend. Meer dan de helft van de Vlamingen heeft geen natuurgebied op wandelafstand. Vooral de provincie West-Vlaanderen scoorde bijzonder slecht. 80% van de West-Vlamingen heeft geen natuurgebied op wandelafstand.
Het is belangrijk dat natuur toegankelijk is. Zeker voor kinderen. Het Agentschap voor Natuur en Bos keurt speelzones goed. In 2012 zijn er in totaal ± 2.475 ha bos en natuurreservaat aangeduid als speelzone. De doelstelling volgens het Milieu en Natuurplan (4) van de regering was meer dan 3300 ha. Dat doel is nog niet bereikt.
Wat stelt Groen voor ?
Er worden bij decreet normen vastgelegd voor groen in ieders buurt. Zo wordt groen in je buurt een basisrecht dat je kan afdwingen. Tegen 2020 heeft elke stad een toegankelijk stadsbos op fietsafstand. Groen is niet hetzelfde als echte natuur. Tegen 2019 is er voor elke inwoner ook 10 m2 nieuwe nabije natuur in haar of zijn buurt bijgekomen. Natuurgebieden worden zoveel mogelijk toegankelijk gemaakt voor wandelaars en fietsers. Op die manier verhoogt het draagvlak voor meer natuur. De Vlaamse regering voert actief campagne om gezinnen en kinderen extra te betrekken bij de natuur. Vooral kinderen hebben recht op meer groen om in te spelen en aan levende natuur om te verkennen. Er komt meer steun voor speelzones in bossen en in alle natuurreservaten. Nu gaat het om een goede 2.500 ha aan speelzones. Dat willen we minstens verdubbelen. Ouderen en zieke mensen stellen het beter als ze omgeven zijn door meer groen. Natuur en gezondheidszorg horen samen. De Vlaamse overheid zet daarom actief in op meer groen rond zorginstellingen. Tegen 2019 worden tien proefprojecten rond zorg en groen opgezet.
Overzichtstabel realisaties natuur Vlaams Regeerakkoord/PACT 2020/MINA 4 Totale oppervlakte VEN afgebakend
Actuele toestand
MINA 4 125.000 ha tegen 2015
89.719 ha afgebakend (72%) . 84.965 ha (70%) waren al afgebakend eind 2004 door ministers van Groen.
Totale oppervlakte natuurverweving
MINA 4 150.000 ha Nieuwe doelstelling : 80.000 ha
3.200 ha (= 2%) of 4% t.o.v. de nieuwe doelstelling
Instandhoudings -doelstellingen habitatgebieden
Vlaams regeerakkoord (2009-2014) “We stellen in overleg met alle betrokkenen instandhoudingsdoelstellingen vast voor Europees relevante habitats en soorten, en zetten de nodige instandhoudingsmaat-regelen op het spoor. […]We zorgen ervoor dat tegen 2015 het grootste deel van de maatregelen die nodig zijn om de instandhoudingsdoelstellingen te realiseren, effectief in uitvoering zijn.”
Instandhoudingsdoelstellingen niet definitief vastgesteld
Pact 2020 “Vlaanderen zal in 2020 voldoende habitat hebben ingericht, herbestemd, verbeterd of afgebakend om 70% van de instandhoudingsdoelen van de Europees te beschermen soorten en habitattypes te realiseren.” Soortenbescherming
Vlaams Regeerakkoord Er wordt gezorgd voor een gedegen optimalisatie, vervollediging en uitvoering van de regelgeving betreffende soorten, jacht, wildschade en riviervisserij, waarbij ernaar wordt gestreefd de biodiversiteit in stad en platteland te bevorderen, en de toestand van kritische soorten en soortengroepen te verbeteren.
Aankopen natuurgebieden
Staat van ongunstig :
instandhouding
Voor soorten : 34 op 59 ( = 58%)
Voor habitats : 38 op 47 (= 81 %)
Na de goedkeuring van het soortenbesluit in 2009 werd geen enkel bijkomend soortbeschermingsprogramma afgerond. Het huidig beleid is dus een status quo ten opzichte van de vorige legislatuur.
MINA 4 10 nieuwe soortenbeschermingsprogramma’s ten opzichte van 2010 Vlaams Regeerakkoord We zorgen voor een betekenisvolle uitbreiding van de gebieden onder effectief natuurbeheer (erkende, Vlaamse of bosreservaten,andere natuurgebieden onder vergelijkbaar beheersplan). Hiertoe ambiëren we een uitbreiding van dit type gebieden met 3.000 ha/jaar, waarbij, wat aankopen betreft, het huidige ritme minstens wordt aangehouden en er een opwaartse trend wordt beoogd.
zeer
26 miljoen € (2008) 18, 5 miljoen € ( 2012) Dus 29 % minder t.o.v. Peeters 1
Oppervlakte bossen
Natuurgebied op wandelafstand
Pact 2020
Bosbarometer Bos + :
Zowel de beboste oppervlakte als de kwaliteit ervan nemen aanzienlijk toe en minstens de helft van de stedelijke of kleinstedelijke gebieden beschikt over een stadsbos of heeft er een opgestart.
De netto bosoppervlakte blijft verder afnemen van beloofde stadsrandbossen
Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen • 10.000 ha agrarisch gebied herbestemmen tot bosgebied. • 10.000 ha bos effectief aanplanten in Vlaanderen.
BosBarometer Bos+ 2012 : hooguit 2.000 ha
Stadsbossen : beloofd : 4.810 ha
Stadsbossen gerealiseerd : 815 ha
Groen normen Vlaamse administratie Doel : 30 ha binnen 1,6 km voor alle Vlamingen
Speelzones
Slechts 17% oppervlakte gerealiseerd
Slechts gerealiseerd voor 46% van de Vlamingen
MINA 4 Bos- en natuurreserveraat aan te duiden als speelzone : doel : 3300 ha
± 2.475 ha (2012)
