REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK

PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03 -

REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK De uitvoering van een systeem voor de opvang, de opslag en de distributie van regenwater voor behoeften die geen drinkwaterkwaliteit vereisen (sproeien van de tuin, schoonmaak, spoelwater voor de toiletten, wasmachine)

PRINCIPES CONTEXT Van het dagelijkse waterverbruik van een Brusselaar (ongeveer 106 liter per dag en per persoon), vereist slechts 43% drinkwaterkwaliteit, en wel voor voeding, afwas en lichaamsverzorging. Wat de overige 57% betreft, kan helder niet-drinkbaar water worden gebruikt zoals regenwater. Behalve een besparing op de waterfactuur, heeft regenwaterwinning een aantal milieuvoordelen. Schema van een installatie – Adviesgids "Technische criteria voor het duurzaam en energievriendelijk bouwen", Leefmilieu Brussel.

AANPAK: PRINCIPES VAN REGENWATERWINNING Regenwaterwinning heeft veel gevolgen voor het waterbeheer op de schaal van een project. > Bescherming van de waterhulpbronnen Het gebruik van regenwater draagt bij tot de bescherming van de waterhulpbronnen, omdat er minder grondwater en oppervlaktewater wordt geput voor de productie van drinkwater. > Bijdrage tot de vermindering van de stedelijke afwatering Een regenwaterput uitgerust met een buffertank vermindert het waterdebiet en -volume naar de waterzuiveringsinstallaties en beperkt het verzadigingsrisico van de put, dat tot overstromingen leidt (zie praktische aanbeveling WAT01). Laten we wel voor ogen houden dat een watertank voor huishoudelijk gebruik en een buffertank voor de bescherming tegen stormweer niet dezelfde doelstelling nastreven en dus op verschillende manieren functioneren. > Rationeel watergebruik Regenwater is gratis maar is slechts in beperkte mate beschikbaar. Om de efficiëntie van het regenwaterwinningssysteem te garanderen, moet men ervoor zorgen het te ontwerpen in combinatie met een rationeel watergebruik (zie praktische aanbeveling WAT02). > Impact op de waterkwaliteit Omdat regenwater vaak minder vervuild is dan het meeste oppervlaktewater, moet het regenwaterwinningssysteem zodanig worden ontworpen dat de kwaliteit ervan behouden blijft, door de gepaste keuze van de opvangoppervlakken, van de leidingen en van de opslagomstandigheden. Regenwater is zachter dan leidingwater en dus beter, omdat minder zeep nodig is en op die manier de watervervuiling wordt beperkt.

BLZ. 1 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

> Eco-efficiëntie Waterbeheer op de meest efficiënte schaalgrootte: tussen een lokaal individueel waterbeheer en een gecentraliseerd openbaar waterbeheer, stelt zich de vraag van het meest efficiënte niveau voor de toevoer van een aangepaste waterkwaliteit voor zijn gebruik. Hierbij gaan diverse milieu-, sociale, economische maar ook praktische parameters een rol spelen. Zo heeft een lokaal regenwaterwinningssysteem zin: - als het efficiënter is qua effectieve beperking van het leidingwaterverbruik, qua reiniging en onderhoud van de installatie, qua grijze energie en energieverbruik. - als het systeem parallel andere functies mogelijk maakt, zoals het beheer van het regenwater op het perceel. > Regenwaterwinningssystemen Een regenwaterwinningsinstallatie bestaat uit een geheel van onderling verbonden elementen, gaande van de eenvoudige externe regenwaterput met vrije afvloeiing voor de besproeiing van de tuin, tot een complexe installatie die verschillende aftappunten voedt.

INDICATOREN De volgende kwantitatieve indicatoren zijn nuttig bij de beoordeling van het belang van een regenwaterwinningssysteem: o De bergingscoëfficiënt: de verhouding, uitgedrukt in percentage, tussen de hoeveelheid effectief opgevangen water en de hoeveelheid invallende regen (op het opvangoppervlak). Dit percentage drukt het efficiëntieniveau uit van het regenwaterwinningssysteem. o

De buffercapaciteit bij onweer, uitgedrukt in kubieke meter. Niet alle regenwaterputten zijn ontworpen om bij onweer het water te bufferen (zie "Uitvoering – dimensionering van de regenwaterput").

o

Het dekkingspercentage van de behoeften: de verhouding, uitgedrukt in percentage, tussen de hoeveelheid opgevangen water en de nodige hoeveelheid water om aan de geselecteerde behoeften te voldoen.

De waterkwaliteit op haar beurt wordt vastgesteld aan de hand van een aantal parameters die met het gebruik overeenstemmen (zie Elementen voor een duurzame keuze > Milieuaspecten > Kwaliteit van het regenwater).

DOELSTELLINGEN Elke regenwaterwinningsinstallatie moet voldoen aan de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV), de gemeentelijke stedenbouwkundige voorschriften en de technische voorschriften van Belgaqua voor binneninstallaties. Voor de uitvoering van een duurzaam project is het overigens aangewezen dat de installatie beantwoordt aan de volgende principes: o o o

Rationeel watergebruik (zie WAT02); Vermindering van de stedelijke afwatering (integratie van een buffertank - zie WAT01); Gravitaire werking (zonder elektrische pomp).

Minimaal: Voldoen aan de GSV + Inachtneming Belgaqua-reglement + Toepassing van één principe

Aangeraden: Voldoen aan de GSV + Inachtneming Belgaqua-reglement + Toepassing van twee principes

Optimaal: Voldoen aan de GSV + Inachtneming Belgaqua-reglement + Toepassing van drie principes


OVERZICHT VAN DE VOORZIENINGEN: SYSTEMEN

REGENTON IN DE TUIN

490 €

GERENOVEERDE REGENWATERPUT

4.560 €

WATERTANK ONDER HET DAK

2.144 €

OPSLAG

OPVANG

VOORZIENINGEN 1. Opvangoppervlakken: type en oppervlakte

Pannendak (1 helling) 24 m²

2. Afvoerleidingen 3. Voorfilters

Hanggoot + zinken regenpijp Ø 80 Bladvanger + regenpijpfilter

4. Regenwaterput Materiaal / Inhoud Plaatsing 5. Watertoevoer

"Plubo" regenwaterzuil Polyethyleen / 400 l Bovengronds - naast de regenpijp (tuin) Aansluiting van polyethyleen + 2 bochtstukken Peilbuis

6. Bijvulling met leidingwater 7. Beluchter 8. Peilmeter of Niveausensor 9. Afvoer van het buffervolume met gecontroleerd lekdebiet 10. Overloop

VOEDING

11. Aftappen 12. Toegang voor onderhoud 13. Distributie Onder druk zetten

14. Toebehoren 15. Leidingen 16. Zuivering / filtratie / zuivering tot drinkwaterkwaliteit

60 €

300 € 50 €

30 €

-

Pannendak 60 m²; extensief groendak 18 m² Dakgoten + zinken regenpijp Ø 80 Bladvanger + duofilter met deksel en 430 € opzetstuk Gerenoveerde oude regenwaterput 1.500 € Metselwerk / 4.000 l Ondergronds (buiten) Leiding van polyethyleen + 45 € aansluitstuk rustige toevoer In het compacte systeem inbegrepen Aquariumbeluchter 10 € In het compacte systeem inbegrepen Slang + vlotter

Buis van polyethyleen + 2 bochtstukken naar infiltratiezone in de tuin Aftapkraan onderaan de put Afneembaar deksel Vrije uitloop Afhankelijk van de hoogte van de regenton (maar te weinig druk voor besproeiing van de tuin) Tapkraan -

50 €

130 € 85 €

Mangat Elektrische pomp Compact systeem

Aanzuigset Identificatie en markeringsset Filter + zuivering tot drinkwaterkwaliteit


1.600 €

130 € 30 € 600 €

Extensief groendak 200 m² Regenpijpen van polyethyleen Kiezelbak (2 stuks) Keldertanks Polyethyleen / 2 x 1.500 l = 3.000 l Dakverdieping Leiding van polyethyleen + aansluitstuk rustige toevoer AA- of AB-aansluiting Niveausensor met automatische inschakeling voor bijvulling

80 €

1.300 € 45 €

329 €

Sifon van polyethyleen + afvoer naar buitenopslag Aftapping onderaan de tank Mangat Gravitaire werking

85 €

Afhankelijk van de hoogte van de tank/aftappunt Aanzuigset Filter

130 € 175 €

ELEMENTEN VOOR EEN DUURZAME KEUZE TECHNISCHE ASPECTEN Eerst moet de mogelijkheid van een regenwaterwinningsinstallatie voor het gebouw worden overwogen. Dat zal afhankelijk zijn van klimatologische en architectonische beperkingen en van het type en de ligging van het openbare rioolnet. > Klimatologische beperkingen De gemiddelde maandelijkse en jaarlijkse neerslag bepalen het maximaal beschikbare regenwatervolume. Gemiddelde maandelijkse neerslag in het Brusselse Gewest, gemeten door het KMI: Maand van het jaar Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December

Neerslag 66,9 mm/m² of 67 liter/m² 53,7 mm/m² of 54 liter/m² 73,3 mm/m² of 73 liter/m² 57,2 mm/m² of 57 liter/m² 70,3 mm/m² of 70 liter/m² 78,2 mm/m² of 78 liter/m² 75 mm/m² of 75 liter/m² 62,7 mm/m² of 63 liter/m² 58,7 mm/m² of 59 liter/m² 70,8 mm/m² of 71 liter/m² 78,3 mm/m² of 78 liter/m² 76,1 mm/m² of 76 liter/m² Bron: www.meteo.be

Let wel dat de regenmeting in onze regio van het ene jaar tot het andere kan variëren (van 1089 liter/m²/jaar in 2001 tot 671 liter/m²/jaar in 2003!). Het is dus verstandig om bij het ontwerp van een installatie rekening te houden met zowel periodes van droogte (de regenwaterput moet voldoende watervoorraad hebben) als met onweer (eventueel een buffervolume om het teveel aan water op te vangen en zodoende het openbare rioolnet niet te overbelasten). > Architectonische beperkingen De hoeveelheid regenwater die in verhouding tot de neerslag kan worden opgevangen, is afhankelijk van de inrichting van het gebouw op het niveau van: o

o

De opvangoppervlakken: slechts een deel van de regenval op het perceel kan worden opgevangen. Afhankelijk van het type dakbedekking en van de helling van het opvangoppervlak, zal meer of minder water worden opgevangen. De beschikbare ruimte: de keuze van een regenwaterput is afhankelijk van de beschikbare plaatsingsruimte. Afhankelijk van de inrichting van het gebouw, zal de regenwaterput ofwel worden ingegraven, ofwel in de kelder, op zolder of in de tuin worden geplaatst.

> Type van het openbare rioolnet Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft een gemengd rioolnet waar afvalwater en regenwater samen worden afgevoerd. In nieuwe woonwijken of nog in niet-gerioleerde zones, treft men echter collectieve gescheiden rioolnetten aan. Bij het bestaan van een collectief gescheiden rioolnet, kan het regenwater (of de tijdelijke opslag ervan in een opvangbekken) collectief worden opgevangen. In niet-gerioleerde zones kan een regenwaterput met buffertank het lekdebiet regelen afhankelijk van de lokale absorptiecapaciteit (infiltratie en oppervlaktewater). > Peil en ligging van het bestaande rioolnet: Het peil van het openbare of collectieve rioolnet bepaalt de minimale hoogte van de overloop van de regenwaterput, zodat het water vrij kan afvloeien zonder behulp van een pomp. Dat betekent dat de regenwaterput zich in sommige gevallen bovengronds zal bevinden of dat er met een dompelpomp moet worden gewerkt (te vermijden indien mogelijk).


MILIEUASPECTEN > Bescherming van de waterhulpbronnen Het Brusselse leidingwater is voor 68% grondwater. Nagenoeg 70% van het neerslagvolume in België wordt gedistribueerd. We moeten ons water dus doordacht gebruiken. Er wordt zwaar geput uit de voorraden, vanwege de hoge bevolkingsdichtheid in ons land nog meer dan in de buurlanden. Een duurzaam project moet bij zijn aanpak dus noodzakelijkerwijs een besparing van het leidingwater in aanmerking nemen. > Vermindering van de stedelijke afwatering Door de toenemende verharde oppervlakken die de natuurlijke infiltratie van het water in de bodem beletten, worden de waterlopen en het rioolnet bij onweer regelmatig overbelast. Een in dat opzicht gedimensioneerd regenwaterwinningssysteem kan bijdragen tot het beheer van het regenwater op het perceel met als doel een vermindering van het probleem van de stedelijke afwatering (zie praktische aanbeveling WAT01). > Kwaliteit van het regenwater Regenwater, dat zeer zacht is, bevat vrijwel geen kalk (in tegenstelling tot het leidingwater, dat tot 300 mg/l calcium kan bevatten). Door die eigenschap is regenwater corrosiever voor de leidingen, maar het biedt de volgende voordelen: o o o o

minder gebruik van wasmiddelen; het gebruik van waterverzachters is overbodig; geen kalksteenaanslag in de leidingen en op de verwarmingsweerstand van elektrische huishoudtoestellen; zachter voor de huid.

Anderzijds voert regenwater deeltjes met zich mee die zich op de daken bevinden (groendak = eventuele kleuring, metalen dak = metalen, vervuiling met diverse stofdeeltjes, vuil, vogeldrek, enz.) Bij het ontwerp van de regenwaterinstallatie moet men hiermee dus rekening houden, door een aangepaste keuze van de dakbedekkings- en afvoermaterialen, alsook van de toevoerleidingen. > Impact op de watervervuiling Toiletten met regenwater spoelen, vermindert niet de vuilvracht ervan. Enkel het gebruik van droge toiletten of van toiletten met een spaarspoeling, gecombineerd met een recyclage in situ, kunnen de vuilvracht beperken die naar het openbare rioolnet wordt afgevoerd. > Milieubalans van regenwaterwinning Een regenwaterwinningssysteem moet worden ontworpen in het kader van een ecologische totaalaanpak die verder reikt dan de waterproblematiek. In termen van energie, CO2-uitstoot, bodem-, lucht- en watervervuiling verbonden aan de productie en het vervoer van de installatieonderdelen en aan het gebruik ervan, kan de milieubelasting groter zijn dan die van de leidingwatervoorziening (zie de studies van het Zwitserse OFEFP over de milieubalans van regenwaterwinning als spoelwater voor de toiletten). Let wel dat de distributie van het leidingwater in Brussel volledig gravitair gebeurt, terwijl voor de distributie van regenwater vaak een elektrische pomp nodig is. ECONOMISCHE ASPECTEN Regenwaterwinning houdt een aardige besparing in op de factuur van het leidingwater. > Prijs van het leidingwater en mogelijke besparingen De solidaire tarifering voor de gezinnen, per verbruiksschijf, moedigt een zuinig gebruik van het leidingwater aan. Overigens worden de heffingen voor de sanering en de bescherming van de waterwinningen aangerekend per kubieke meter verbruikt water en zijn ze dus direct evenredig aan het verbruik. De watertarieven zijn beschikbaar op de website van HYDROBRU, de Brusselse intercommunale voor waterdistributie en sanering (www.biwd.be). In de onderstaande tabel vermelden we de prijzen van 2010, die voor deze handleiding als rekenbasis werden gebruikt.


WATER Huishoudelijk tarief van de gezinnen Vitaal:

van 0 tot 15 m³/jaar

0, 864 euro/m³

Sociaal:


1,5807 euro/m³

Normaal:


2,3427 euro/m³

Comfort:

60 m³/jaar en meer

3,4798 euro/m³

Niet-huishoudelijk lineair tarief:

1,7313 euro/m³

Industrieel tarief

van 0 tot 5.000 m³

1,7313 euro/m³

meer dan 5.000 m³

1,2986 euro/m³

SANERING Door de gemeente aan de BIWD toevertrouwde sanering Dienst 1

beheer van de stormbekkens en collectoren

0,0860 euro/m³

Dienst 2

toezicht op het rioolnet

0,0430 euro/m³

Dienst 3

hydraulisch beheer van het rioolnet, van het regenwater en van het afvloeiend water

0,0215 euro/m³

Dienst 4

exploitatie van het rioolnet

0,2365 euro/m³

Dienst 5

geïntegreerd beheer van het rioolnet

0,0430 euro/m³

Gemeente die de 5 diensten afneemt Vitaal:


0,3521 euro/m³

Sociaal:


0,6081 euro/m³

Normaal:


0,8962 euro/m³

Comfort:

60 m³/jaar en meer

1,2802 euro/m³-

Vitaal:


0,0704 euro/m³

Sociaal:


0,1216 euro/m³

Normaal:


0,1792 euro/m³

Comfort: Elsene (diensten 1 en 2)

60 m³/jaar en meer

0,2560 euro/m³

Vitaal:


0,1056 euro/m³

Sociaal:


0,1824 euro/m³

Normaal:


0,2689 euro/m³

Comfort:

60 m³/jaar en meer

0,3841 euro/m³

Vitaal:


0,3169 euro/m³

Sociaal:


0,5473euro/m³

Normaal:


0,8066 euro/m³

Comfort:

60 m³/jaar en meer

1,1522 euro/m³

Stad Brussel (dienst 1)

Ukkel (diensten 1, 2, 3 en 4)

Jaarlijks abonnement per woning

11,8 euro tot 23,80 euro

Bijdrage gewestelijke openbare sanering Vitaal:


0,2250 euro/m³

Sociaal:


0,3886 euro/m³

Normaal:


0,5726 euro/m³

Comfort:

60 m³/jaar en meer

0,8180 euro/m³

Lineair tarief:

niet-huishoudelijk

0,4090 euro/m³


> Prijs van het opgevangen regenwater Die prijs is afhankelijk van de opgevangen en gebruikte hoeveelheden water, van het uitgevoerde systeem en van zijn beschouwde levensduur. De onderstaande vergelijkende tabel vermeldt de orden van grootte om te voldoen aan de waterbehoeften van een gezin van 4 personen. > Flessenwater en zuivering van regenwater tot drinkwater Hoewel het leidingwater in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van goede kwaliteit is, geven velen de voorkeur aan flessenwater ondanks zijn zeer hoge prijs (150 € tot 700 € per kubieke meter). Door middel van omgekeerde osmose is het echter mogelijk regenwater te zuiveren tot drinkwater van vergelijkbare kwaliteit met flessenwater en dit voor een duidelijk lagere prijs. > Leidingwater en schaalvoordeel Bij de overweging van de vervanging van leidingwater door regenwater moeten de volgende factoren in aanmerking worden genomen: o

o

Indien een groeiend aantal Brusselse abonnees regenwater gaat gebruiken, zal dit tot gevolg hebben dat de vaste kosten verbonden aan het waterbeheer, over een kleiner aantal geleverde kubieke meter zullen worden verdeeld en waarschijnlijk tot een prijsverhoging zullen leiden, wat de opgeleverde besparingen gedeeltelijk tenietdoet. De waterbesparingen zullen niet leiden tot een beperking van de openbare industriële diensten voor waterzuivering en van de zuiveringsinstallaties, omdat de voorziening gewaarborgd moet blijven om in periodes van droogte in de totale waterbehoeften te kunnen voorzien.

> Eenheidsprijzen van de installaties Een regenwaterwinningsinstallatie blijft een dure investering, die slechts op lange termijn renderend is. Afhankelijk van de keuze van de uitgevoerde installatie, kan de prijs ervan aanzienlijk variëren, van ongeveer 1.500 € tot 8.000 € voor een volledige installatie. Volgens de Adviesgids "Technische criteria voor het duurzaam en energievriendelijk bouwen", gepubliceerd op de website van het BIM, bedraagt de terugverdientijd tussen 6 en 14 jaar. Als algemene regel kan voor een volledige installatie worden gesteld dat, hoe meer verbruiksposten op de installatie zijn aangesloten, hoe renderender die zal zijn. Een installatie die uitsluitend voor de besproeiing van de tuin dient, kan echter veel goedkoper zijn. Voor zover beschikbaar, worden de eenheidsprijzen louter ter informatie vermeld. > Premies Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en sommige gemeenten kennen premies toe: Gewestelijke premies: De renovatiepremies van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beogen onder meer, en onder bepaalde voorwaarden, de installatie of de renovatie van een regenwaterput. Voor meer informatie: Directie Huisvesting van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Gemeentelijke premies: Het door sommige gemeenten toegekende bedrag kan meestal 500 € bereiken en wordt aan de bouwheer/opdrachtgever terugbetaald op basis van de factuur en het betalingsbewijs, na voltooiing en controle van de werken en mits het vervullen van bepaalde voorwaarden. Voor meer informatie: Gemeentelijke Dienst Stedenbouw.

SOCIALE EN CULTURELE ASPECTEN > Regenwater versus leidingwater De openbare distributie van leidingwater vertegenwoordigt een element van solidariteit en democratie, voor zover de last over alle abonnees wordt verdeeld en iedereen het recht heeft te beschikken over deze essentiele hulpbron waarvan de overheid de kwaliteit waarborgt. Integendeel berust het gebruik van regenwater op de uitvoering van een, meestal individuele, privé-installatie zonder kwaliteitswaarborg. BLZ. 7 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

De keuze van een van beide voorzieningen, of de integratie ervan op de meest geschikte schaalgrootte, reikt verder dan een louter technische keuze en vertegenwoordigt een beheerskeuze op het niveau van de stedelijke infrastructuur. > Regenwaterwinning en milieubewustzijn De loutere aanwezigheid van een regenwaterwinningssysteem in een gebouw, wordt vaak als ecologisch gezien, zonder dat daarom de werkelijke prestaties worden beoordeeld (in termen van de dekking van de waterbehoeften, de effectieve buffering van regenwater bij onweer of de milieubalans). In het kader van duurzame bouw of renovatie moet men trachten dit eerste imago te overtreffen, door een systeem uit te voeren dat het best bij de lokale waterkringloop aansluit.

DE JUISTE KEUZE MAKEN > Hiërarchische indeling van de te ondernemen acties De winning van regenwater om het te gebruiken, is niet noodzakelijkerwijs een prioritaire ingreep voor een goed waterbeheer op de schaal van het project. Het meest efficiënte middel voor een betere milieubalans van de watervoorziening, blijft ongetwijfeld een rationeel watergebruik (zie infofiche WAT02 – Rationeel omspringen met water). Zo ook is infiltratie van het water, waar mogelijk, het meest efficiënte middel voor de vermindering van de stedelijke afwatering (zie infofiche WAT01 – Het regenwater op het perceel beheren). Regenwaterwinning heeft echter zijn nut: o

o o

In dicht bebouwde zones waar de uitvoering van andere voorzieningen voor waterbeheer op het perceel niet haalbaar zijn (opvangbekkens, infiltratiesystemen). In dat opzicht wordt de installatie met een buffertank uitgerust. De opvang van het water houdt een relatieve winst in die de kost van de tank compenseert. In het geval van een gravitaire of manuele distributie waarbij het water zonder elektriciteitsverbruik naar de aftappunten wordt gevoerd. Indien de keuze van de componenten uitgevoerd in duurzame en energievriendelijke materialen, bijdraagt tot een gunstige milieubalans van de installatie: een regenwaterput van gemetseld of prefab beton, binnenleidingen van polybutyleen, polyethyleen of pvc. De renovatie van een oude regenwaterput, waarvan er veel zijn in Brussel, is in deze context een zeer gunstige oplossing.

UITVOERING – VOORZIENINGEN

GEMEENSCHAPPELIJKE

PUNTEN

VOOR

ALLE

REGLEMENTAIRE ASPECTEN > Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening

Voor de bouw van nieuwe woningen en voor elke grote verbouwing van een bestaande woning, verplicht deze verordening tot de plaatsing van een regenwaterput van 33 liter per m² dakoppervlak (in horizontale projectie). Let wel, de bedoeling van de verordering is dat de riolering minder water te verwerken krijgt bij stortregens. De put moet leeg zijn bij het begin van de regenval. Het betreft hier dus niet een put voor regenwaterwinning, maar een stormtank. > Technische voorschriften voor binneninstallaties van Belgaqua Deze voorschriften betreffen onder meer de installatie van een bijvulsysteem met leidingwater en beogen elke indringing van regenwater in het distributiesysteem van het leidingwater te voorkomen om de kwaliteit ervan te beschermen.

KEUZE VAN HET SYSTEEM Voor elk project zijn eigen systeem. De keuze zal afhankelijk zijn van de verhouding tussen de hoeveelheid en de aard van de te dekken waterbehoeften en de beschikbare regenwatervoorraad. BLZ. 8 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

> In een appartementsgebouw De beschikbare hoeveelheid regenwater is meestal niet voldoende voor een gebruik in elk appartement. In dat geval is het wenselijk om, afhankelijk van de beschikbare hoeveelheid regenwater, slechts een beperkt aantal aftappunten op de installatie aan te sluiten (bijvoorbeeld de spoelbakken van de wc's in de appartementen op de benedenverdieping). Zo moet de regenwaterput niet telkens met leidingwater worden bijgevuld en vervolgens opnieuw door de pomp op druk worden gebracht. Ook zijn er minder bijkomende meters leidingen nodig. > In een gebouwencomplex Desgewenst kan de regenwaterwinning in verschillende entiteiten worden georganiseerd, waarbij verschillende systemen worden toegepast. > Op kleine schaal Een goedkope en efficiënte oplossing bestaat in een buiteninstallatie met gravitaire werking voor de besproeiing van de tuin en/of voor de schoonmaak, met een infiltratiesysteem van de overloop, gecombineerd met een geheel van waterbesparende voorzieningen voor een rationeel watergebruik (droge toiletten of toiletten met spaarspoeling, drukbegrenzers, enz.). DIMENSIONERING VAN DE REGENWATERPUT De dimensionering van een installatie zal afhankelijk zijn van het juiste evenwicht tussen behoeften en hulpmiddelen, rekening houdend met een voldoende autonomie in periodes van droogte. De dimensionering kan een buffervolume in aanmerking nemen om bij hevig onweer het regenwater te bufferen. Overigens moet men erop toezien dat de regenwaterput een tiental keer per jaar overloopt om de laag van onzuiverheden te verwijderen die op het wateroppervlak drijft.

Te kleine inhoud

Optimale inhoud

Te grote inhoud

De regenwaterput loopt te vaak over

De regenwaterput loopt slechts af en toe over

Het waterpeil bereikt nooit de overloop, waardoor de regenwaterput nooit overloopt

Vergeet niet dat de benodigde ruimte voor de regenwaterput groter zal zijn dan de berekende dimensionering. Men moet bijgevolg in voldoende ruimte voorzien voor zijn installatie. De dimensionering wordt in vier fasen uitgevoerd: 1. Schatting van de hoeveelheid opvangbaar regenwater: De hoeveelheid opvangbaar regenwater Q [l] in één jaar wordt berekend aan de hand van de volgende formule:

Q = P x S x T x R x O waarbij: o

P = de jaarlijkse neerslag [l/m²]. De gemiddelde jaarlijkse neerslag in Brussel bedraagt 780 liter water per vierkante meter

o

S = het aanvoerend opvangoppervlak [m²], in horizontale projectie van het dak, hang- en dakgoten inbegrepen

o

T = de bergingscoëfficiënt [%] van het opvangoppervlak, bepaald door het type dakbedekking: hoe gladder en hoe hellender het oppervlak, hoe hoger de bergingscoëfficiënt en hoe kleiner de hoeveelheid verdampt water (zie infra: Opvang BLZ. 9 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

Opvangoppervlakken) o

R = het rendement van de voorfilters [%], afhankelijk van welk gedeelte van het opgevangen water wordt afgevoerd (zie infra: Opvang - Voorfilters)

o

O = de hellings- en windrichtingscoëfficiënt van het opvangoppervlak. Aangezien de wind overheersend uit het Zuidwesten komt, zullen de zuidwest georiënteerde opvangoppervlakken meer water opvangen dan andere (zie infra: Opvang Opvangoppervlakken)

2. Keuze van de waterverbruiksposten die met regenwater kunnen worden gevoed: Van Belgaqua hebben we de gegevens betreffende het gemiddelde verbruik en de verdeling voor wat betreft de woningen. Het zijn indicatieve gegevens. Voor een fijnere beoordeling moet men het verbruik meten voor een specifieke bewoner. Waterbehoeften van de woningen (Bron: Belgaqua) Vereiste behandeling

Verdeling (%)

Hoeveelheid (l/d/pers.)

Hoeveelheid (m³/jaar/pers)

Spoeling van de toiletten

31%

33

12,04

schoonmaak / besproeiing

9%

12

3,65

12%

15

4,38

52%

55

20,07

36%

38

13,87

7%

8

2,92

5%

5

1,82

Subtotaal

48%

51

18,61

TOTAAL

100%

106

38,68

Regenwatergebruik:

Was

Primaire filtratie

Verkregen kwaliteit

Helder water

Subtotaal Persoonlijke hygiëne Afwas

Zuivering tot drinkwater

Drank en voeding

Drinkwater of biocompatibel

Voor tertiaire activiteiten moet een onderscheid worden gemaakt tussen industrieel gebruik en sanitair gebruik. Het eerste is specifiek voor de uitgeoefende activiteit. De nodige hoeveelheid regenwater en de kwaliteit ervan moeten voor elk specifiek geval apart worden berekend. Bij gebrek aan gedetailleerde verbruiksgegevens, kan men voor het sanitair gebruik aannemen dat dit gebruik hoofdzakelijk de spoeling van toiletten betreft. De onderstaande tabel vermeldt ter informatie de verbruiksgegevens van drie tertiaire gebouwen. Sanitaire waterbehoeften voor de activiteiten Referentie = 8,4 m³ per fulltime-equivalent voor alle sanitaire behoeften (gemiddelde van 80 organisaties met het label "Ecodynamische onderneming") Regenwatergebruik: Spoeling van de toiletten

Vereiste behandeling

Vereiste kwaliteit

Primaire filtratie

Helder water

Referentiegebouw Test-Aankoop Drukkerij Avenue Ariane Les Mureaux (Fr)

Hoeveelheid (l/d/pers.) 3,4 12,3 16

Hoeveelheid (m³/jaar/pers) 2,15 4,5 5,8

De praktische aanbeveling "EAU02 – Rationeel omspringen met water", vermeldt gewogen waterhoeveelheden afhankelijk van de uitgevoerde waterbesparende voorzieningen, waarbij met dezelfde hoeveelheid opgevangen water meer aftappunten kunnen worden gevoed. 3. Eerste schatting van de inhoud (V) van de regenwaterput: De inhoud van de regenwaterput kan ruwweg op verschillende wijzen worden geschat: o

Volgens de GSV (Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening): 33 liter per m² dakoppervlak. V = S x 33 liter/m²

o

Volgens de "waterwegwijzer", de code van goede praktijk van de VMM (Vlaamse Milieumaatschappij): 50 liter per m² vanaf een dakoppervlakte van 50 m², met een minimum van 1000 liter per begonnen 20 m² dakoppervlakte. V = S x 50 liter/m² waarbij S = N x 20


o

Afhankelijk van de schatting van de gemiddelde dagelijkse hoeveelheid opgevangen regenwater, vermenigvuldigd met 21 of met 30 overeenstemmend met het aantal dagen autonomie. V = Q x 21/365 of V = Q x 30/365

o

Afhankelijk van de beschikbare ruimte in het gebouw of van de inhoud van een bestaande regenwaterput

4. Aanpassing van de inhoud Deze fase neemt het aantal dagen droogte en voorraad van de regenwaterput in aanmerking. o

De wisselvalligheid van de behoeften en van de neerslag, betekent enerzijds een verhoging van de inhoud van de regenwaterput om in een aantal dagen reserve te voorzien en te voorkomen dat de regenwaterput te lang leegstaat (met leegstand wordt bedoeld een waterpeil van 20 cm om te vermijden dat zwevende deeltjes of slib worden opgepompt). Zo ook zal een voldoende lange verblijftijd – van minstens drie weken – van het water in een gemetselde of betonnen regenwaterput de zuurgraad neutraliseren die eigen is aan regenwater en corrosief is voor de binnenleidingen.

o

Daarnaast is het aanbevolen dat de toplaag van het water regelmatig via de overloop wordt afgevoerd. Daarom mag de regenwaterput niet overgedimensioneerd zijn, tenzij het een regenwaterput met een buffervolume betreft, die naast de overloop uitgerust is met een afvoer voor een gecontroleerd lekdebiet.

De juiste dimensionering wordt dus bepaald door de inhoud aan het maximaal aantal droogtedagen aan te passen. Hiertoe bestaan een aantal min of meer ingewikkelde methoden. De Vlaamse Milieumaatschappij VMM heeft de hierna afgebeelde dimensioneringsgrafiek gepubliceerd. De y-as beeldt de beschikbare waterhoeveelheid af en de x-as de te dekken behoeften. De curven van 1 tot 10 drukken het percentage van het aantal dagen leegstand uit dat niet minder mag bedragen dan 5 tot 10%. De gekozen inhoud van de regenwaterput moet zich dus op of tussen deze curven bevinden. Indien te ver naar links zal de regenwaterput overgedimensioneerd en indien te ver naar rechts zal hij ondergedimensioneerd zijn.

Op de y-as: de geschatte hoeveelheid van het werkelijk opgevangen regenwater per 100 m² opvangoppervlak, vermenigvuldigd met de bergingscoëfficiënt. Op de x-as: het geschatte dagelijkse verbruik per 100 m² opvangoppervlak, vermenigvuldigd met de bergingscoëfficiënt. Figuur 3: dimensioneringsgrafiek die de effectieve opvangoppervlakte in aanmerking neemt. Bron: VMM


5. Berekening van het buffervolume

overloop

buffervolume

lekdebiet

opslagvolume

Regenwaterputten die gedimensioneerd zijn voor het gebruik van regenwater, zijn bij korte en hevige neerslag (hoofdzakelijk zomers onweer) geen afdoend middel voor het beheer van de stedelijke afwatering. Zodra de regenwaterput vol is kan hij niet langer zijn rol van regulerende buffer vervullen. Om dit te verhelpen wordt bij de dimensionering, behalve het nodige volume voor het gebruik van het regenwater, een buffervolume in aanmerking genomen. De regenwaterput wordt dan uitgerust met een afvoervoorziening met gecontroleerd lekdebiet, die de afvloeiing van het watersurplus naar het rioolnet of het infiltratiesysteem vertraagt. Afhankelijk van de lokale omstandigheden kan die voorziening een deel van het buffervolume opvangen.

In dit kader schrijft de GSV voor alle regenwaterputten een inhoud voor van 33 liter per vierkante meter dakoppervlak. Om werkelijk doeltreffend te zijn voor het beheer van de stedelijke afwatering, moet deze maatregel op het buffervolume worden toegepast, wat voor een dakoppervlak van 60 m² dus een buffervolume van 1980 liter betekent. o o o o

Het buffervolume moet worden aangepast afhankelijk van: de eventuele aanwezigheid van een infiltratievoorziening en haar capaciteit; het neerslagtype dat moet worden beheerd; de instructies van de beheerder van het rioolnet waarop het perceel is aangesloten.

> Belang van een goede dimensionering De berekening kan op het niveau van het ontwerp een gebrek aan samenhang vertonen en de nodige aanpassingen vereisen. Bijvoorbeeld de onmogelijkheid, vanwege een te klein opvangoppervlak, om alle verbruiksposten in aanmerking te nemen waarvoor men regenwater wil gaan gebruiken. Zo zou men in sommige gevallen kunnen overwegen om, met de toestemming van de eigenaars, de daken van de aangrenzende gebouwen op het systeem aan te sluiten, of enkel de dichtstbijzijnde verbruiksposten aan te sluiten. VOORBEELDEN

Brussels huis

Functie

Entiteiten

Woning

Huis

Selectie

Bewoners ja

Appartementsgebouw

Entiteiten 4 App. 2 kamers

neen

App. 2 kamers

neen

App. 2 kamers

neen


Selectie

Bewoners

App. 2 kamers

neen

App. 4 kamers

neen

App. 4 kamers

neen

Kantoor

ja

15

1. SCHATTING VAN DE HOEVEELHEID OPVANGBAAR REGENWATER Jaarlijkse neerslag

liter/m²

780

liter/m²

780

m²

60

m²

200

Type / bergingscoëfficiënt

dakpannen

0,75

extensief groendak

0,50

Filtertype / filterrendement

cycloonfilter

0,90

cycloonfilter

0,90

Dakoppervlakte 1 (S1)

Windrichtingscoëfficiënt

zadeldak

1,00

plat dak

1,00

Dakoppervlakte 2 (S2)

m²

18,00

m²

75,00

Type / bergingscoëfficiënt

extensief groendak

0,50

extensief groendak

0,50

Filtertype / filterrendement

cycloonfilter

0,90

cycloonfilter

0,90

zadeldak

1,00

plat dak

1,00

m²

78

m²

275

Jaarlijks opgevangen hoeveelheid

liter/jaar

37.908

liter/jaar

96.525

Dagelijks gemiddelde (Qj)

liter/dag

104

liter/dag

264

Windrichtingscoëfficiënt Totale dakoppervlakte (S)

2. SELECTIE VAN DE BEHOEFTEN (B) Behoeften woning

l/dag/pers.

l/dag

selectie

l/dag

Spoeling toiletten

40

160

neen

Schoonmaak

10

40

ja

Was

15

60

ja

Persoonlijke hygiëne

36

144

Afwas

8

Voeding

5

Behoeften activiteit

l/dag/pers.

Spoeling toiletten

l/dag

l/dag

selectie neen

40

360

neen

60

540

neen

neen

1.296

neen

32

neen

288

neen

20

neen

180

neen

selectie

l/dag

l/dag

selectie

12 0

neen

0

180

3 0

neen

0

0

neen

0

liter/dag

100

Schoonmaak Overige Totaal van de geselecteerde behoeften (B)

l/dag

1.440

l/dag ja

180

45

ja

45

0

neen liter/dag

225

3. SCHATTING VAN DE INHOUD VAN DE REGENWATERPUT (V) GSV

S x 33 l/m²

liter

2.574

liter

9.075

VMM Autonomie van 30 dagen

S x 50 l/m²

liter

3.900

liter

13.750

Qj x 30 dagen

liter

3.120

liter

7.920

4. AANPASSING VAN DE INHOUD VAN DE REGENWATERPUT Omrekening van het opslagvolume in m³ voor 100 m² dakoppervlak (V/S) x 100 m² GSV

m³ voor 100 m²

3,30

m³ / 100 m²

3,30

VMM

m³ voor 100 m²

5,00

m³ / 100 m²

5,00

Autonomie van 30 dagen m³ voor 100 m² 4,10 m³ / 100 m² Omrekening van de geselecteerde behoeften in liter per dag voor 100 m² dakoppervlak (B/S) x 100m² l / dag voor 100 m²

128

l / dag / 100 m²


2,88 82

Opslag

Leegstand

Appartementsgebouw

Brussels huis

82

128

5,00 4,10 3,30 2,88

Verbruik (l/dag/100m²)

Commentaar bij de aanpassing: Brussels huis: De regenwaterput staat af en toe leeg (1 tot 3 %). Een opslagvolume van 5 m³ is voldoende voor het geselecteerde gebruik.

Appartementsgebouw: De regenwaterput staat nooit leeg. Een opslagvolume van 3 m³ is voldoende voor het geselecteerde gebruik.

5. BEREKENING VAN HET BUFFERVOLUME (zie praktische aanbeveling WAT01) GSV

S x 33 l/m²

liter

2.574

liter

9.075

UITVOERING – SPECIFIEKE PUNTEN VOOR ELKE VOORZIENING OPVANG - OPVANGOPPERVLAKKEN Meestal worden de daken als opvangoppervlak gebruikt, omdat ze het minst vervuild zijn. De andere beschikbare oppervlakken op het perceel zijn namelijk aan divers vuil blootgesteld dat naar de regenwaterput kan worden meegevoerd (koolwaterstof op de berijdbare oppervlakken, hondendrek, vuil afkomstig van menselijke activiteiten of andere vervuilende stoffen). > Invloed van de helling en de oriëntatie op de hoeveelheid opgevangen regenwater Indien beide tegenoverliggende hellingen van een dak worden gebruikt, worden deze coëfficiënten niet in aanmerking genomen. Dakhelling 30° 35° 40° 45° 50° ≥ 55°

Noordoost 0,75 0,70 0,64 0,57 0,48 0,45

Noordwest 1 1 1 1 1 1

Zuidwest 1,25 1,30 1,36 1,43 1,52 1,55

Zuidoost 1 1 1 1 1 1 Bron: Water nr. 101, 1998

> Invloed van het type dakbedekking op de hoeveelheid opgevangen regenwater: Zoals vermeld onder het punt over de dimensionering van de regenwaterput, is de hoeveelheid BLZ. 14 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

opgevangen water sterk afhankelijk van de dakoppervlakte en van het type dakbedekking. > Invloed op de kwaliteit van het opgevangen regenwater: Het type dakbedekking beïnvloedt de kwaliteit van het opgevangen water. Het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en Wonen (VIBE), vermeldt dat onderzoek in Nederland heeft uitgewezen dat afvloeiend regenwater van zinken en koperen daken en van daken die zware metalen bevatten, erg vervuild kan zijn, zozeer zelfs dat in Amsterdam voor dit type daken geen stedenbouwkundige vergunningen meer worden uitgereikt. Oude daken van kunstlei die asbest bevatten, kunnen eveneens een bron van vervuiling voor het regenwater zijn. Daarentegen zijn "natuurlijke" materialen zoals hout, riet, terracotta, of nog groendaken, het meest aangepast voor regenwaterwinning, gevolgd door beton en leisteen, en vervolgens vezelcement en bitumen. Overigens hebben groendaken de eigenschap de in de omgevingslucht aanwezige vervuilende stoffen te filtreren en het water met organische en minerale stoffen te verrijken; mineralen kunnen de natuurlijke zuurgraad van het regenwater verminderen. In sommige gevallen echter kan geurhinder optreden, of nog een kleuring van het regenwater, waardoor het ongeschikt is voor gebruik dat helder water vereist.

Types bedekking van het opvangoppervlak:

Bergingscoëfficiënt van het opvangoppervlak

Invloed op de kwaliteit

*

**

***

60%

60%

0

Plat dak bedekt met kunststof of bitumen

80%

70 tot 80%

0

Plat dak bedekt met extensieve vegetatie

50 tot 70%

/

Plat dak bedekt met weinig uitvoerige intensieve vegetatie

30 tot 40%

Plat dak bedekt met uitvoerige intensieve vegetatie

10 tot 20%

Hellend dak bedekt met gelakte platen, dakpannen of leien

75 tot 95%

75 tot 95%

Hellend dak bedekt met metalen platen

75 tot 95%

75 tot 95%

-

Hellend dak bedekt met kunststof of bitumen

/

80 tot 95%

0

Hellend dak bedekt met gras of andere planten

/

25%

+

Plat dak bedekt met grind

20%

+ / kleuring 0

* Bron: A&C (Ademe en KUL) - ** Bron: WWF/VIBE (WILO-Duitsland) - *** Bron: VIBE

OPVANG - LEIDINGEN De buitenleidingen moeten elk jaar na de herfst worden gereinigd om bladeren, slijk en takken te verwijderen die er zich kunnen in ophopen. Bovenaan de regenpijpen kan een bladvanger worden geplaatst om de reiniging ervan te vergemakkelijken en verstopping te voorkomen. Evenals voor de daken raadt het VIBE het gebruik af van metalen leidingen zoals zink, koper en lood. Aanbevolen worden pvc, polyethyleen, hout of zink bedekt met een folie van het EPDMtype.

OPVANG - VOORFILTERS Vóór de ingang van de regenwaterput wordt een voorfilter geplaatst, met mazen kleiner dan 2 cm, om een overbelasting van organisch materiaal in de regenwaterput te vermijden, dat kan fermenteren en geurhinder veroorzaken, waardoor de put vaak moet worden gereinigd. Die voorfilters kunnen zowel op het niveau van het opvangoppervlak, van de hanggoot, van de regenpijp of in de grond worden geplaatst, waarbij de laatste uitgerust zijn met een inspectieluik voor eventuele reiniging. Sommige fabrikanten bieden oplossingen aan met een voorfilter die in de regenwaterput zelf is ingebouwd. De voorkeur gaat uit naar zelfreinigende voorfilters, eerder dan naar niet-zelfreinigende voorfilters, die regelmatig moeten worden schoongemaakt. De zelfreinigende filters zijn uitgerust met een fijne filter van roestvrij staal die bladeren en andere deeltjes tegenhoudt en ongeveer 90% van het water naar de regenwaterput laat stromen. De overige 10% water voert het vuil via een tweede afvoer af. Die filters zijn in verschillende vormen beschikbaar, namelijk in de vorm van een put, van een cycloon of van een verticale filter in de regenpijp. BLZ. 15 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

Het rendement van een voorfilter is het percentage van gefilterd regenwater in verhouding tot de hoeveelheid regenwater die door de filter stroomt. Bij een gebrek aan onderhoud kan dat rendement verminderen. De hierna volgende tabellen bieden een overzicht van de belangrijkste filtertypes volgens hun plaatsing.

HANGGOOT

DAK

Beschrijving, materialen, reiniging, benodigde ruimte

R (%)

Richtprijs in euro excl. BTW

Groendak of met grind bedekt dak Het opvangoppervlak filtreert het stof. Zie groendaken.

Bladvangers, kiezelbakken en beschermrooster voor de hanggoten. Voorzieningen die aan de bovenkant van de regenpijpen of op de hanggoot worden geplaatst om verstopping door bladeren, fijne takjes en fijn grind te voorkomen (kiezelbak) Materiaal: verzinkt staal, roestvrij staal, koper, pvc, polypropyleen (bladvanger en beschermroosters) of geperforeerde zinkplaat (kiezelbak) Afmetingen: aangepast aan de regenpijpen

De efficiëntie, het rendement en de prijs zijn afhankelijk van de opbouw van het dak

100

2,00 tot 37,00 per stuk


Opmerkingen

De voorzieningen moeten regelmatig worden gereinigd om het rendement te handhaven en om kleuring van het water en de aanwezigheid van bacteriën te vermijden.

Beschrijving

R (%)

Regenpijpfilter Filterlichaam van zink, koper of kunststof, bestemd om op de regenpijp te worden gemonteerd . Filtreert het water van een dakoppervlakte tot 180 m². Filter van roestvrij staal in de wanden van de hanggoot. Op elke regenpijp moet een filter worden gemonteerd. Aangepast voor regenpijpen van 80, 87, 110 of 100 mm. Benodigde minimale inbouwhoogte van 1 m stroomopwaarts. Aansluiting naar de regenwaterput: 50 mm

70 tot 90 (65)


185 tot 270


Opmerkingen Gemakkelijk op de bestaande regenpijpen te monteren (renovatie). Bij hevige regen daalt het rendement tot 65%

In te graven filter Kunststof behuizing en RVS filter. Zelfreinigende filters of uitgerust met een korf die regelmatig moet worden leeggemaakt. Geschikt voor dakoppervlakten van 350 m² tot 1500 m². In de hoogte verstelbaar dankzij een uitschuifbaar opzetstuk. Beloopbaar en berijdbaar deksel.

95 tot 100

300 tot 1.000 volgens capaciteit

Vereist een ingraafdiepte die niet altijd beschikbaar is

430

Horizontaal systeem waarbij minder hoogte nodig is

GROND

Afbeelding: graf http://www.regenwasser.edingershops.de/index.php

Duofilter Ingegraven filtervoorziening voor dakoppervlakten tot 350 m², bestaande uit een voorfilter (grove maas van 5 mm) en een filter (fijne maas van 0,5 of 1 mm). Voor een in te graven uitvoering zijn filters met een opzetstuk en deksel beschikbaar. Ze kunnen eveneens in een inspectieput worden geplaatst (zonder deksel noch opzetstuk)

99

inclusief opzetstuk en deksel

265 zonder opzetstuk en deksel

Afbeeldingen: Wilo

Regenwaterput

Beschrijving

R (%)


Korffilter in de regenwaterput Is eveneens geschikt voor bestaande installaties voor zover hij gemakkelijk toegankelijk is. Vereist een regelmatige reiniging. Hoogte: ongeveer 18 cm Ø binnen: 37 cm Ø buiten: 40,5 cm

100

80

In de regenwaterput ingebouwde zelfreinigende filter Maas: 0,35 mm Maximale dakoppervlakte: 350 m² Aansluiting: ND 100 De filter kan worden gecombineerd met een toevoervoorziening voor de regenwaterput en een overloop

95

Filter: 230 Combinatie:

Opmerkingen

350

Afbeeldingen: "récupérer les eaux de pluie" Brigitte Vu - Eyrolles http://www.regenwasser.edingershops.de/index. php

OPSLAG - DE REGENWATERPUT EN ZIJN TOEBEHOREN Afhankelijk van de inrichting van het gebouw, wordt de regenwaterput, beschermd tegen vervuiling van buitenaf, in een koele en donkere ruimte geplaatst om algengroei te voorkomen, zo mogelijk op een zandbed van 10 cm. Idealiter wordt de regenwaterput ingegraven – echter niet onder een berijdbaar oppervlak – maar hij kan ook bovengronds worden geplaatst, in een kelder, in de tuin, of nog op de bovenverdieping van een gebouw met het oog op een gravitaire waterdistributie, indien de structuur van het gebouw dit echter toelaat. BLZ. 18 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

Er bestaat een ruim aanbod van regenwaterputten waarvan de belangrijkste kenmerken en onderdelen hierna worden toegelicht. Een samenvattende tabel beeldt de voornaamste categorieën af. > Dimensionering Voor de gemeenschappelijke punten voor alle voorzieningen, wordt een dimensioneringsmethode voorgesteld. De dimensionering is van twee factoren afhankelijk: o o

het gebruik van het opgevangen regenwater; de buffering van korte en hevige regenbuien.

> Materiaal Het materiaal van de regenwaterput moet zijn waterdichtheid waarborgen en de kwaliteit van het water beschermen. Bijgevolg gaat de voorkeur uit naar prefab betonnen regenwaterputten uit één stuk of van gecementeerd metselwerk, vanwege hun vermogen de zuurgraad van het regenwater te neutraliseren. Voor een gemakkelijker onderhoud kan (enkel) de bodem eventueel worden betegeld. Indien de lokale omstandigheden pleiten voor een kunststof regenwaterput, moet men erop toezien dat die ondoorschijnend is en van gerecycleerd of van volledig recycleerbaar materiaal. Om de zuurgraad van het regenwater te neutraliseren en de leidingen en het kraanwerk tegen corrosie te beschermen, worden kalkstenen in de regenwaterput geplaatst. Metaal moet worden vermeden omdat zijn contact met het regenwater corrosie veroorzaakt. > Plaatsbepaling, plaatsing Idealiter wordt een regenwaterput ingegraven, zo nodig beschermd met een waterdichte coating tegen ongewenste infiltraties. Indien de lokale omstandigheden pleiten voor een bovengrondse regenwaterput, moet men erop toezien dat de regenwaterput wordt gezet op een koele plaats en beschermd tegen het zonlicht. Het plaatsingsoppervlak moet stabiel zijn (Fundering: op een zandbed van min. 10 cm). > Toebehoren Een regenwaterput moet met het volgende toebehoren uitgerust zijn: o o o o o o o o

een regenwatertoevoer voorzien van een vertrager (rustige toevoer); een bijvulvoorziening met leidingwater; een beluchter; een peilmeter of niveausensor (facultatief); een afvoervoorziening voor het buffervolume, eventueel met gecontroleerd lekdebiet; een overloop; een aftapvoorziening; een toegang voor het onderhoud: deksel of mangat afhankelijk van de grootte van de regenwaterput.

> Toevoer van het regenwater De toevoer van het regenwater wordt zodanig ontworpen om het slib op de bodem van de put niet op te woelen. Een eerste "filtratie" gebeurt in een bezinkput, die 10 tot 20 % van de inhoud van de regenwaterput bedraagt. Hier bezinken het stof en andere deeltjes die zich in het water bevinden. Omdat het regenwater in de tweede put minder stofdeeltjes bevat, moet de stroomafwaartse filter minder vaak worden gereinigd. Het water van de bezinkput is niet voor gebruik beschikbaar.


Een speciaal toebehoren "rustige toevoer" van recycleerbaar polyethyleen, is eveneens beschikbaar. Het is uitgerust met een aansluitstuk D110 of D125, waarop men de watertoevoer aansluit. Een dergelijke voorziening is eveneens mogelijk met een U-stuk. Let wel dat de ventilatie van de regenwaterput hier niet langer door de watertoevoer wordt verzekerd. Richtprijs excl. BTW: 45,00 euro/stuk

> Bijvulling met leidingwater Het kan gebeuren dat de regenwaterput komt leeg te staan (zie dimensionering). In dat geval doet men een beroep op een bijvulling met leidingwater. Dit kan ofwel in de regenwaterput, wat de inwerkinstelling van de pomp en een verarming van de waterkwaliteit inhoudt doordat het water niet-drinkbaar wordt, ofwel door een dubbele onafhankelijke aansluiting. Om een volledige uitdroging van het systeem te voorkomen, wat schadelijk is voor de pomp en een bron van ongemak is, bestaan verschillende systemen om de regenwaterput bij te vullen, van de handbediende kraan die direct in de regenwaterput uitkomt, tot automatische sensorbestuurde systemen. Recente compacte systemen groeperen de pomp en de regeling van de bijvulling met leidingwater door middel van een reglementaire onderbreker. Belgaqua maakt jaarlijks een inventaris op van de conforme toestellen (zie infra: Voeding - Distributiesystemen en hydrofoorgroepen). De bijvulling moet tot het strikt nodige minimum worden beperkt, zodat het regenwater later kan worden toegevoerd en verspilling wordt voorkomen. In ieder geval, om elk risico van vervuiling van het leidingwaternet te vermijden, is de abonnee van het leidingwaternet contractueel verantwoordelijk voor de inachtneming van de door Belgaqua opgestelde technische voorschriften betreffende de onderbreking tussen het leidingwater en het regenwater. Een terugstroming van het regenwater kan namelijk worden veroorzaakt door een drukvermindering in het distributienet of door een overdruk in de regenwaterwinningsinstallatie. Terugslagkleppen zijn in geen geval geschikt en uitsluitend beveiligingen van het AA- en het AB-type zijn toegestaan, met een zichtbare scheiding van minstens 2 cm tussen de toevoerleiding van de bijvulling en het hoogste peil dat het water in de regenwaterput kan bereiken. b (binnendiameter)

b (binnendiameter)

Afvoer (optie) AA-type

Afvoer (optie) AB-type

> Beluchter Een beluchter voorkomt eventuele geurhinder ten gevolge van de anaerobe afbraak van de organische vervuiling, aanwezig in het slib op de bodem van de regenwaterput. Afhankelijk van de grootte van de regenwaterput kan men een beluchter installeren van het aquariumtype of van het type voor minizuiveringsinstallaties (meer dan 30 m³). Indien ondanks de beluchter de geurhinder aanhoudt, moet de regenwaterput worden gereinigd. > Een peilmeter of een niveausensor Een pneumatische peilmeter of vacuümmeter meet het waterpeil in de regenwaterput. Het hiernaast afgebeelde model is geschikt voor waterniveaus van 900 tot 2500 mm, met de mogelijkheid van een lezing op afstand tot 50 m. De wijzer duidt het percentage aan van het huidige waterpeil ten opzichte van het maximaal peil van de regenwaterput. Voor bovengrondse regenwaterputten volstaat echter een eenvoudige doorzichtige peilbuis, aangesloten aan de onderkant van de regenwaterput en verticaal ertegen bevestigd.


> Afvoer van het buffervolume met gecontroleerd lekdebiet Een buis voor vertraagde afvoer, geplaatst in de regenwaterput en aangesloten op de afvoer naar het rioolnet, maakt het mogelijk het water met een constant debiet af te voeren wanneer het waterpeil het niveau van deze aansluiting overschrijdt. Een vlotter en een afstandhouder houden de zuigmond op een constante diepte ten opzichte van de waterspiegel, waardoor het lekdebiet wordt gehouden. Deze buizen zijn beschikbaar in drie standaarddebieten: 35, 115 en 155 liter/minuut (tolerantie van 5%). Een sifon voor vertraagde afvoer, uitgerust met een vlotter aan het einde van een scharnierarm, kan eveneens zorgen voor een constant lekdebiet. De sifon kan op 5 verschillende posities tussen 1 en 6 liter/seconde worden ingesteld.

Montageschema

Afvoergrafiek in functie van de tijd

Legenda bij het montageschema:

Legenda bij de grafiek

1. 2.

De bovenstaande grafiek duidt de hoeveelheid afgevoerd water aan in functie van de tijd (L/min).

3. 4. 5. 6.

Drijver / flotteur Beugel met afstandhouder (inox) / support avec écarteur (inox) Zuigmond / bouche d’aspiration Flexibele slang / tuyau flexible T-Stuk 110 mm / T 110 mm Noodoverloop / trop plein

Rood: piekdebiet bij een normale regenbui Groen: de afvloeiing via een regenwaterput Blauw: de afvloeiing via een regenwaterput met een buis voor vertraagde afvoer

Zoals uit de bovenstaande afbeelding blijkt, is het mogelijk het gebruik van regenwater te combineren met de buffering van korte en hevige regenbuien, door infiltratie en zo nodig met een afvoer met constant debiet naar het rioolnet (of door enig andere afvoer met een vertraagd debiet).


> Overloop van de regenwaterput De overloop is noodzakelijk ingeval de regenwaterput overloopt. Het is goed dat de regenwaterput een tiental keer per jaar overloopt om de stoflaag te verwijderen die zich onvermijdelijk op het water vormt en om te vermijden dat de sifon uitdroogt. De overloop moet zo hoog mogelijk op de regenwaterput worden aangesloten om een maximale inhoud van de regenwaterput te garanderen. De afvloeiing gebeurt naar het rioolnet – indien een gescheiden rioolstelsel, naar het regenwaternet – of zo mogelijk naar een infiltratievoorziening (zie supra en ook infofiche WAT02). De overloop wordt met een sifon of eventueel met een terugslagklep uitgerust om geurhinder te vermijden. Voor zover mogelijk, wordt de overloop hoger geplaatst dan het riool om een natuurlijke afvloeiing mogelijk te maken. Een bescherming van roestvrij staal moet de indringing van knaagdieren in de ondergrondse regenwaterput beletten. Materiaal: gemakkelijk recycleerbaar. Diameter 100 mm. Richtprijs: 85,00 €

> Aftapvoorziening Voor een gemakkelijker onderhoud, is het nuttig voor de ondergrondse regenwaterputten in een zinkput te voorzien waarin men een dompelpomp kan plaatsen, of voor de bovengrondse regenwaterputten in een aftapkraan. > Toegang voor het onderhoud Afhankelijk van de grootte en van de plaatsing van de regenwaterput, moet een deksel of een mangat (minimaal 50 cm x 50 cm) zorgen voor een vlot onderhoud. Voor grote regenwaterputten moet in een waterdichte verlichting aan het plafond van de put worden voorzien, met een schakelaar uitgerust met een controlelampje binnen het gebouw. > Onderhoud van de regenwaterput Afhankelijk van de efficiëntie van de voorfilter, moet de regenwaterput regelmatig worden gereinigd: jaarlijks voor putten zonder voorfilter, en om de 5 tot 10 jaar in de andere gevallen. De regenwaterput wordt afgetapt, maar niet zonder vooraf de automatische aansluiting op het leidingwater te hebben afgesloten. Het slib op de bodem wordt door een tankwagen geruimd. Vervolgens worden de wanden met een harde borstel of met een hogedrukreiniger gereinigd. Bleekwater is uit den boze, tenzij een grondige ontsmetting nodig is. Het onderhoud wordt bij voorkeur in een periode van droogte uitgevoerd. Tijdens de duur van het onderhoud moet de directe aansluiting van de toestellen op het leidingwater mogelijk zijn zodat die continu door leidingwater kunnen worden gevoed. Het onderhoud moet van bij de ontwerpfase in aanmerking worden genomen. Een goed uitgevoerde regenwaterput kan 10 jaar functioneren alvorens hij moet worden gereinigd.


Beschrijving / Inhoud / Richtprijzen Prefab kunststof regentanks De kuip is meestal van polyethyleen of pvc. Men kan meerdere regenwaterputten in serie op elkaar aansluiten. Om de zuurgraad van het regenwater te verhelpen, wordt aanbevolen de bodem van de tank met een laag van ongeveer 50 kg grind te bedekken. Die laag zal eveneens beletten dat de tank onder druk van het grondwater naar boven wordt geduwd. Inhoud: 1.600 l tot 9.000 l Richtprijs: 1.000 € tot 3.700 €

Voor- en nadelen (+) Lichter dan beton. Kunnen zonder de hulp van een kraan worden geplaatst. (+) Kunnen met eenheden van 1500 liter in serie worden gemonteerd om het binnenbrengen te vergemakkelijken. (–) De kunststof neutraliseert de zuurgraad van het regenwater niet. (–) Duurder. (–) Hun maximale inhoud is meestal beperkt tot 10 m³.

(+) Neutraliseren de zuurgraad van het regenwater. Ronde of parallellepipedumvormige (+) Goedkoper regenwaterputten. (+) Hun thermische inertie waarborgt Dragen bij voorkeur het BENOR-keurmerk. een constante watertemperatuur. De wanden en de bodem moeten uit één stuk (–) Hun plaatsing vereist het gebruik zijn. van een kraan. De prefab betonnen regenwaterputten zijn meestal de goedkoopste oplossing, voor zover de regenwaterput kan worden geïnstalleerd op een plaats die gemakkelijk met vrachtwagen en kraan toegankelijk is. Inhoud: 1.500 l tot 15.000 l Richtprijs: 700 € tot 3.000 € (+) Mogelijk in kelders of tuinen die via Gemetselde regenwaterputten een enkele deur toegankelijk zijn. Regenwaterputten van betonblokken, (+) Neutraliseren de zuurgraad van het gebouwd volgens de traditionele methode. regenwater. Dit systeem is renderend voor volumes van (–) Duur. meer dan 10 m³. Inhoud: onbeperkt Richtprijs: zie prijs voor graafwerken en metselwerken Oude regenwaterputten die opnieuw in (+) Neutraliseren de zuurgraad van het regenwater. gebruik worden genomen (+) Zeer gunstige milieubalans voor Bestaande gemetselde regenwaterputten zover de levensduur van bestaande kunnen opnieuw in gebruik worden genomen installaties wordt verlengd. of meer intensief worden benut. Men moet ze leegmaken, hun staat controleren (waterdichtheid, reinheid, stabiliteit), en zo nodig herstellen. Hun waterdichtheid wordt uitgevoerd met een gladde pleister op basis van cement en/of kalk. Inhoud: afhankelijk van de huidige inhoud; uitbreidbaar Richtprijs: afhankelijk van hun staat (+) Verschillende kleine tanks kunnen in Stijve kunststof regentanks een bestaande kelder in serie op Men legt kalkstenen op de bodem om de elkaar worden aangesloten. zuurgraad van het regenwater te neutraliseren. Zodoende kan men in een minder toegankelijke ruimte een grote Inhoud: 1.500 l tot 1.700 l per combineerbare inhoud opbouwen. module (+) De vierkante modellen passen door Richtprijs: 600 €; aansluiting: 65 € de opening van een deur.

Prefab betonnen regenwaterputten

Soepele kunststof regenreservoirs Bereiken slechts hun maximaal volume nadat ze gevuld zijn.

(+) Kunnen in kruipruimten en andere beperkte ruimten worden geplaatst.


Tuinregentonnen voor besproeiing Zijn beschikbaar in de vorm van zuilen of houten tonnen. Gravitaire werking Inhoud: 200 l tot 2.000 l Richtprijs: 150 € tot 600 €

(+) Een eenvoudige installatie waarbij geen binnendistributienet, geen ingewikkelde regenwaterputvoorzieningen noch een bijkomende filtratie nodig is en die vanuit financieel en technisch oogpunt dus toegankelijker is. (-) Moet bij vorst worden leeggemaakt.

VOEDING - LEIDINGEN: Voor een aangepast en veilig gebruik van het regenwater, moet de toevoerleiding van de aftappunten de volgende factoren in aanmerking nemen: > Een apart net Om een onderbreking tussen het leidingwater en het regenwater te handhaven, moet een apart binnennet enkel die toestellen op de regenwaterwinningsinstallatie aansluiten die bestemd zijn om met regenwater te worden gevoed. De bijvulling met leidingwater gebeurt via deze installatie (zie supra: Bijvulling met leidingwater). > Identificatie van het regenwaternet De installaties die met leidingwater en met regenwater worden gevoed, moeten onuitwisbaar en duidelijk worden gemerkt zodat geen enkel misverstand mogelijk is. Hiertoe worden de volgende middelen gebruikt: o o o o

Markering van de leidingen (gekleurde ringen en leidingen) Etiketten "geen drinkwater" aangebracht in de directe nabijheid van de aftappunten van regenwater. Eventuele kleuring van het regenwater (bij voorkeur blauw of groen). Een principeschema van de installatie met aanduiding van de verschillende componenten en eventueel de vermelding van de uitgevoerde werken.

> Keuze van de materialen Door de natuurlijke zuurgraad van regenwater, kunnen metalen leidingen op de duur gaan corroderen. Daarom gaat de voorkeur uit naar leidingen van het type PVC, PE, polybutyleen. > Onderhoudsgemak Een afsluitkraan ter hoogte van sommige voorzieningen zoals een filter stroomafwaarts van de regenwaterput, kan op het moment van zijn onderhoud of eventuele vervanging bijzonder nuttig blijken. > Beveiliging Buitenkranen worden buiten het bereik van kinderen geplaatst (hoogte 160 cm) of beveiligd. Sommige technische kranen kunnen met een speciale sleutel worden uitgerust. > Informatie De eigenaar of beheerder van een appartementsgebouw kan de bewoners informatie geven over de principes en voordelen van de uitgevoerde regenwaterwinningsvoorziening. > Meters Een metersysteem kan de effectieve hoeveelheid opgevangen regenwater en de bijvulling met leidingwater meten. Hiertoe worden twee meters geplaatst: de ene op de toevoerleiding van de bijvulling en de andere op de toevoerleiding met regenwater van de aangesloten toestellen. VOEDING - DISTRIBUTIESYSTEMEN EN HYDROFOORGROEP > Verschillende distributiesystemen De aftappunten kunnen op verschillende wijzen met regenwater worden gevoed, afhankelijk enerzijds van hun bestemming en de nodige hoeveelheid water, en anderzijds van hun plaatsbepaling ten opzichte van de regenwaterput: o

Met een elektrische pomp: het water wordt uit de regenwaterput opgezogen en (onder druk) door de leidingen gestuwd die de aftappunten voeden. BLZ. 24 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

o

Met een handpomp: het water wordt handmatig aangezogen en loopt ter plaatse aan de pomp uit. Er bestaan eveneens handmatige aanzuig- en stuwpompen waarmee een van de pomp verwijderd aftappunt kan worden gevoed.

o

Via gravitaire werking: het water vloeit in vrij verval uit de regenwaterput die hoger is geplaatst dan het distributiesysteem. De druk is afhankelijk van het waterpeil in de regenwaterput in verhouding tot het aftappunt (1 bar voor 10 m waterkolom).

o

Via vrije uitloop: het water wordt geput aan de onderkant van de regenwaterput via een kraan waarop een waterslang kan worden aangesloten. Meestal voor buitengebruik.

> De meest gebruikte types elektrische pompen Centrifugaalpompen worden het meest gebruikt. Centrifugaalpompen bestaan uit een schoepenwiel in een behuizing (pomphuis) met twee of meer openingen: de eerst in de draaias (aanzuiging) en de tweede loodrecht op de draaias (stuwing). Het water dat zich tussen twee schoepen bevindt, moet verplicht meedraaien waarbij de middelpuntvliedende kracht de watermassa buiten het schoepenwiel stuwt waar het uitsluitend via de stuwopening kan ontsnappen. De energie is dus afkomstig van de middelpuntvliedende kracht. Men onderscheid eentrapspompen en meertrapspompen: Het eentrapssysteem biedt het voordeel dat de pomp minder componenten bevat en bijgevolg robuuster is. De pomp is wel luidruchtiger, vereist een groter motorvermogen en veroorzaakt een snel drukverlies bij een hoger debiet. Het meertrapssysteem biedt de volgende voordelen: een lager motorvermogen, geluidsarm en voert het water met een toereikend debiet af. Vanwege het groter aantal componenten is dit systeem echter minder robuust. Bron: http://www.leroymerlin.fr/mpng2-front/pre?zone=zonecatalogue&idEIPub=1100625659

Er bestaat nog een ander soort pomp, de volumetrische pomp (met zuiger of met schroef of tandwiel of membraan enz.). Ze onderscheidt zich in hoofdzaak van de centrifugaalpomp door het toepassingsgebied: centrifugaalpompen zijn beter geschikt voor grote volumes (van 5 tot 10.000 m³/u) maar met kleine drukverschillen (van 1 tot 20 bar). Volumetrische pompen zijn beter geschikt voor kleine volumes (0 tot 10 m³/u) en grote drukverschillen (van 1 tot 4000 bar). Voordelen van de centrifugaalpomp tegenover de volumetrische pomp: o Compacter bij gelijk vermogen o Eenvoudige constructie, zonder kleppen of ventielen o Gebruiksgemak o Niet duur o Beter rendement o Regelmatig debiet en minder lawaai o In geval van dichtslibben of verstopping van de afvoer treedt geen schade op en is er geen gevaar dat de installatie barst. > Parameters van de pompcapaciteit De pompkarakteristiek wordt weergegeven door een curve die afhankelijk is van twee variabelen: het debiet en de opvoerhoogte: o

o

Het te leveren debiet Q [m³/h] is afhankelijk van de gelijktijdig te voeden aftappunten. Voor individuele woningen rekent men 1 tot 2 m³/u voor een plaatselijke aftapping (spoelbak, wasmachine, schoonmaak, enz.), en 2 tot 3 m³/u voor een constante aftapping (besproeiing van de tuin, enz.); De opvoerhoogte H [m] of de hoogte van de waterkolom kan met de volgende formule bij benadering worden berekend: BLZ. 25 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

H = Hgeo + (0,2 x L) + 10

waarbij:

Hgeo = geodetische opvoerhoogte of het hoogteverschil tussen het waterpeil in de regenwaterput en het hoogste aftappunt [m] 0,2 = benaderingswaarde voor de weerstand van het toevoernet met bochten, kraanwerk, kleppen, etc. L = totale lengte van de aanzuig- en toevoerleidingen [m] 10 = hoogte van de waterkolom die overeenstemt met de verplichte minimale druk [1 bar] aan het verst verwijderde aftappunt.

22,6 m 3 m³/h

Voorbeeld: Regenwaterput onder het tuinterras: waterpeil –2 m onder het niveau van de benedenverdieping. Horizontale afstand tot de toevoerleiding: 8 m. Hoogst aftappunt: WC op de 2e verdieping, 7 m boven het niveau van de benedenverdieping en op 1 m van de toevoerleiding Hgeo = 2 + 7 = 9 m ; L = 2 + 8 + 7 + 1 = 18 m H = 9 + (0,2 x 18) + 10 = 22,6 m Debiet = 3 m³/u te leveren debiet (gebruik: WC, was, besproeiing tuin) De pomp AF Comfort/Basic 304 is bv. geschikt.

Bron: http://www.wilo.be/cps/rde/xbcr/be-fr/Trucs_et_astuces_09-2006_FR.pdf

Gebruikelijke waarden voor de aanzuighoogte: 6 à 8 m > Andere elementen die bij de keuze en de plaatsbepaling van een elektrische pomp in aanmerking moeten worden genomen Hydraulische kenmerken van de pomp: o

Kies een zelfaanzuigende pomp (noodzakelijk indien hoger geplaatst dan de regenwaterput) of een dompelpomp.

Materialen: o

Kies een pomp met corrosiewerende componenten (pomphuis van roestvrij staal) om kleuring van het water te voorkomen.

Plaatsbepaling: o

Plaats de pomp op een vorstvrije plaats.

o

Plaats de pomp hoger dan de regenwaterput (behalve voor dompelpompen) om te voorkomen dat de pomp bij defect een overstroming veroorzaakt.

Akoestiek: o o o o

Plaats de pomp in een ruimte verwijderd van de rustige vertrekken (slaapkamer, bureau, enz.). Geef de voorkeur aan een meertrapspomp. Plaats de pomp op een trilvaste steun. Gebruik soepele koppelstukken om te vermijden dat de trillingen zich door de leidingen voortplanten.

> Kenmerken van de meest gebruikte pompen De onderstaande tabel geeft een overzicht van de meest gebruikte pompen die in verschillende merken beschikbaar zijn. Om uw keuze te verfijnen kunt u de twee voorgaande pagina’s raadplegen.


Toepassing / beoordeling

Beschrijving / buitenafmetingen / richtprijs Hydrofoorgroep Een hydrofoorgroep is een combinatie van een centrifugaalpomp en een membraandrukvat. Door de werking van de pomp wordt het membraan met water gevuld, waardoor de lucht in het vat en rond het membraan wordt samengedrukt. Wanneer het water wordt afgetapt, verhoogt het luchtvolume en vermindert de druk tot de (instelbare) drempel waarbij de pomp inschakelt om het membraan opnieuw te vullen. Buitenafmetingen: L = 670 mm; B = 350 mm; H = 675 mm Richtprijs: eentrapspomp: 350 €; meertrapspomp: 300 € tot 800 €

Goedkoop en bedrijfszeker Luidruchtig. Risico van bacteriegroei op het membraan van het drukvat Geen gelijkmatige verdeeldruk. Een drukregelaar kan nuttig zijn Geschikt voor een plaatselijk huishoudelijk gebruik

Voor huishoudelijke toepassingen waar akoestische criteria gelden, gaat de voorkeur uit naar een zelfaanzuigende meertrapscentrifugaalpomp, voor zijn geluidsarme werking, uitgerust met een manometer en een debietmeter (droogloopbeveiliging). Deze pomp houdt de persleiding constant onder druk. Een elektronisch besturings- en controlesysteem schakelt de pomp in bij de vraag, namelijk wanneer water wordt afgetapt en de druk tot de inschakeldrempel daalt. Een ingebouwde droogloopbeveiliging vervangt de vlotterschakelaar. Buitenafmetingen: L = 450 mm; B = 250 mm; H = 390 mm. Richtprijs: 300 € tot 1100 €

Duurder Geluidsarme werking (meertrapspomp) Ingebouwde droogloopbeveiliging Die beveiliging reageert op kleine waterverliezen, waardoor kleine en zelfs minieme waterlekken tot ongewenste inschakelingen kunnen leiden.

Dompelpomp Dit pomptype wordt rechtstreeks in de regenwaterput geplaatst en kenmerkt zich door zijn vermogen om een grote afstand tussen de regenwaterput en de aftappunten te dekken. De afbeelding toont een pomp uitgerust met een grondplaat met trilvaste blokjes en toebehoren (zie infra). Buitenafmetingen: Ø basis = 175 mm ; 540 tot 710 mm Richtprijs: 200 € tot 600 €

Geschikt voor waterdistributie in bedrijven en voor regenwaterwinning Plaatsbesparend want de pomp wordt in de regenwaterput geplaatst Duurder Geluidsarm De pomp wordt door de vervoerde vloeistof (water) gekoeld

> Compacte systemen Recente compacte systemen groeperen de pomp en de regeling voor de bijvulling met leidingwater met een reglementaire onderbreker. Belgaqua maakt jaarlijiks de inventaris op van de conforme toestellen (http://www.belgaqua.be/homeNL.htm). Beschrijving / buitenafmetingen / richtprijs Individuele systemen met ingebouwde pomp Regenwaterwinningssystemen met ingebouwde pomp. Automatische omschakeling op leidingwater wanneer de regenwaterput leeg is. In dat geval loopt het leidingwater in een reservoir (uitgerust met een overloop overeenkomstig de geldende normen). Wanneer het waterpeil daalt, vult een vlotterkraan het reservoir bij, zoals voor een spoelbak. Sommige modellen zijn met een LCD-scherm uitgerust voor de afbeelding van het waterpeil. Dit systeem komt in een behuizing met beschermdeksel.

toepassing / beoordeling Geschikt voor gezinswoningen. Bijvulling met leidingwater is tot het strikt nodige beperkt. Geen bijvulling van de regenwaterput met leidingwater. Wanneer het systeem op leidingwater overschakelt, is energie nodig om de druk van het toevoernet te verzekeren. Geluidsarme werking (uitgerust met een meertrapspomp).


Buitenafmetingen: L = 660 mm; H = 633 mm; B = 393 mm Richtprijs: 1.600 € tot 2.500 € Collectieve systemen Voor een beter rendement en om bij het onderhoud of de reparatie van een pomp een continue werking te verzekeren, kan men kiezen voor twee in serie geschakelde pompen. Buitenafmetingen: B = 660 mm; L = 835 mm; H = 1225 mm

Gecombineerd systeem watertank + pomp Kunststof watertank en pomp met elektronische bediening. Bij sommige modellen wordt de tank automatisch gevuld.

Geschikt voor regenwaterwinningssystemen in collectieve woongebouwen en kleine bedrijven (50 tot 60 toiletten), voor de besparing van leidingwater in combinatie met regenwaterputten of waterreservoirs

Geschikt voor bestaande gebouwen Voor een grotere inhoud kan men de watertanks in serie installeren.

Buitenafmetingen: B = 820 mm; L=1730 mm; H=1700 mm

> Toebehoren voor elektrische pompen Beschrijving / buitenafmetingen / richtprijs Aanzuigset Samengesteld uit een soepele of stijve aanzuigleiding met zuigfilter en vlotter. De soepele leiding is bestand tegen aanzuiging en stuwing. Ze is met een terugslagklep uitgerust. De zuigfilter kan een grove of fijne maas hebben. Door de vlotter wordt het water op 10 cm onder het water aangezogen. Richtprijs: filter met maas van 1,2 mm: 60 €; filter met maas van 0,23 mm: 80 €; slang 3 m: 75 €; 5 m: 125 €

Toepassing Regenwaterfilter geschikt voor dakoppervlakten tot 350 m2 In de grond te installeren of reeds in de regenwaterput ingebouwd

Ingebouwde of externe droogloopbeveiliging Een elektronisch besturings- en controlesysteem of pressostaat, is een mechanisme dat de overschrijding van een ingestelde waarde van de vloeistofdruk detecteert. Richtprijs: 130 € Automatische bijvulling Een volledig set voor de automatische bijvulling met leidingwater van ondergrondse regenwaterputten. Op dagen met weinig of geen regen blijft het regenwaterwinningssysteem werken maar op leidingwater. Richtprijs: 140 € Expansievat Wordt bij collectieve systemen altijd gebruikt.

Drukregelaar Een drukregelaar vermijdt drukstoten en/of past de druk aan, afhankelijk van de nodige opvoerhoogte om de hoogste aftappunten te voeden. Richtprijs: zie WAT02 – Rationeel omspringen met water


> Distributie met een handpomp Beschrijving / buitenafmetingen / richtprijs Handbediende zuigpomp Moet dicht bij de regenwaterput worden geplaatst Beschrijving van het afgebeelde model (van gietijzer): • maximaal debiet: 1 200 l/u • maximale aanzuighoogte: 6 tot 7 m • aanzuigdiameter: F33/42 • diameter zuiger: 75 mm • Hoogte: 70cm Richtprijs: 85 € Handbediende zuigen stuwpomp Droge zelfaanzuiging - Diameter zuiger: 80 mm Pomphuis van roestvrij staal - Debiet: 20 tot 30 l/min - Gewicht: 4,5 kg Aanzuiging tot 8 m, stuwing tot 5 - 7 m boven het niveau van de pomp.

Toepassing Goedkoop Vrij laag debiet, vereist spierkracht De pomp kan ook buiten worden gemonteerd. De zuigpompen zuigen het water omhoog om het vervolgens simpelweg ter plaatse te laten uitlopen (er is dus helemaal geen druk).

Aanzuigset Slang van 7 m, Ø 25 mm, waarmee de handpomp op de regenwaterput wordt aangesloten. Richtprijs: 80 €

> Distributie door gravitaire werking Beschrijving / buitenafmetingen / richtprijs De watertank wordt hoger geplaatst dan het distributiesysteem Het water stroomt door gravitaire werking en is dus enkel geschikt voor gebruik waarbij weinig druk nodig is, zoals de vulling van een spoelbak. Men rekent een druk van 1 bar per 10 m hoogteverschil (buiten het drukverlies van de leidingen).

Vrije uitloop (Plubo-zuil en andere regenwaterwinningssystemen voor de tuin) Aansluiting: De zuil heeft twee aftappunten. De eerste wordt met een kraan uitgerust, op de tweede kan een waterslang, een hogedrukreiniger of een tuinpomp worden aangesloten. Afmetingen: V: 400 liter; H: 215 cm, Ø: 50 cm Materiaal: polyethyleen (PE) Richtprijs: zie regenwaterputten

Toepassing Dit systeem biedt het voordeel dat geen pomp nodig is en bijgevolg geen energie voor de distributie. Dit type van watertank wordt veel gebruikt in regio’s waar de voorziening van leidingwater niet permanent is.

Voor systemen met kraan voor buitengebruik (besproeiing van de tuin, wassen van de auto, enz.) Indien niet tegen vorst beschermd, moet de tank in de winter worden leeggemaakt.

VOEDING – FILTRATIE / ZUIVEREN TOT DRINKWATER > Filtratie Hoewel voor de werking een voorfiltratie volstaat, is een filtratie na de hydrofoorgroep nodig om de stroomafwaarts geïnstalleerde toestellen te beschermen. Men plaatst een mechanische filter om de fijne deeltjes tegen te houden: o 1 tot 9 micron: wasmachine o 15 tot 20 micron: toiletten BLZ. 29 VAN 33 – REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN PRAKTISCHE AANBEVELING WAT03

Afhankelijk van de hoeveelheid en de kwaliteit van het gefilterde water, mag u niet vergeten de filters regelmatig te reinigen. Zorg eveneens voor een goede luchtdichtheid om bacteriegroei te voorkomen.

Filter met keerspoeling (backwash) (http://seme.cer.free.fr/index.php?cat=recuperation-eau-pluie)

> Zuiveren tot drinkwater In het kader van een gebruik voor voeding, zijn voorfilters niet bestemd om het regenwater tot drinkwater te zuiveren. Hiervoor is een derde filtratie nodig om de micro-organismen, bacteriën, virussen, pesticiden, zware metalen, enz. te verwijderen. Let wel dat de beheerder van een zuiveringsinstallatie voor de zuivering van regenwater tot drinkwater, de verantwoordelijkheid op zich neemt van leverancier van drinkwater. Wat de reiniging en het onderhoud van een dergelijk systeem betreft, zal hij dus blijk moeten geven van stiptheid, de aanbevelingen van de fabrikanten en leveranciers strikt in acht moeten nemen (vb. vervanging van de filters, enz.), en elk probleem van lozing van verontreinigende stoffen in het verbruikte water moeten vermijden. Bovendien is een regelmatige analyse van het water nodig om de drinkbaarheid ervan te controleren. In de handel zijn zuiveringsinstallaties beschikbaar die men onder de gootsteen kan installeren waar het leidingwater toekomt, om enkel de kraan van het leidingwater te voeden. Vóór echter in zo'n systeem – meestal duur en energieverslindend – te investeren, is het verstandig om de werkelijke noodzaak ervan te overwegen.

Omgekeerde osmose waterzuivering - 6 filterniveaus met ultravioletlamp en uitgerust met een boosterpomp PURE PRO 50 GPD - 190 liter/dag

> Voorzieningen voor het zuiveren van regenwater tot drinkwater Actief koolfilter

Voordelen Goedkoop

Keramische filter

Goedkoop

UV-filter

Vereist geen toevoeging van chemische stoffen Zeer efficiënt

Omgekeerde osmose Ultrafiltratie Ozon

Zeer efficiënt Efficiënt

Nadelen De filter moet regelmatig worden vervangen. Houdt de opgeloste stoffen niet tegen. Energieverslindend

Richtprijs

Duur

300 € tot 1000 € 700 € tot 1700 €

Verwijdert noch de smaak noch de slechte geur. Van nature onstabiel, zeer korte levensduur.


300 €

o Actief koolfilters: Actief kool, een zeer absorberende stof, is een vorm van microporeuze filtratie. De microporiën vormen samen een groot contactoppervlak waar de koolatomen bepaalde elementen die zich in het water bevinden, door absorptie binden. Door chloor en bepaalde organische verbindingen (pesticiden, trihalomethanen, enz.) te verwijderen, verbetert de actief koolfiltratie de smaak van het water en zijn organoleptische beoordeling. Actief kool kan eveneens calcium en zware metalen gedeeltelijk absorberen. De absorptie van deze verschillende ongewenste elementen leidt geleidelijk aan tot de verzadiging van de microporiën van de filter. Afhankelijk van zijn eigen volume, kan elke filter dus een bepaalde hoeveelheid water filtreren (men spreekt van 500 g voor 100 l water), waarna de filter moet worden vervangen. De filter kan enkel worden gereinigd op een temperatuur die de verbranding van de filter benadert. Een late vervanging van de filter verhoogt het risico dat de filter, die waardeloos is geworden, niet meer reageert en het risico van bacteriewoekering vergroot. Om dit nadeel te vermijden, doordrenken de fabrikanten het actief kool met zilverzout. o Keramische filters: Keramische filters zorgen voor een fysieke filtratie van het water door microporiën met een grootte van 0,5 tot 1 micron. Dit soort filter verwijdert dus de eventueel in het water aanwezige micro-organismen. Het betreft hoofdzakelijk een bacteriële filtratie die de fysicochemische aard van het water niet wijzigt. Het filterpatroon moet regelmatig worden gespoeld, na de doorgang van een bepaalde hoeveelheid water. De levensduur van een patroon bedraagt ongeveer 1 jaar. o UV-filters: De ontsmetting en zuivering tot drinkbaar water door UV-straling. Principe: een UV-lamp bevestigd in een kwartsmof, wordt in het te behandelen water gedompeld en inactiveert met zijn UV-stralingen de pathogene micro-organismen. Dit procédé vereist geen enkele toevoeging van chemische stoffen. Het te behandelen water moet volkomen helder zijn en vereist dus een efficiënte voorfiltratie. Maandelijks wordt de lamp vervangen en de mof (indien nodig) gereinigd om een goede werking te verzekeren. o Filters met omgekeerde osmose: Waterzuiveringssysteem met een zeer fijne filtratie waarbij het water dat opgeloste stoffen bevat, door een membraanfilter stroomt die enkel de watermoleculen doorlaat. Een systeem van omgekeerde osmose bevat een inlaat voor het te zuiveren water en twee uitlopen: een voor het gezuiverde water en een voor het "afvalwater". De hoeveelheden variëren tussen 2 tot 8 liter "afvalwater" voor 1 liter osmosewater. (Hier schuilt uiteraard het grote en vaak onbekende nadeel van dit soort filter.)

PROLINE-osmosetoestel


De installatie van een systeem met omgekeerde osmose vereist een voorafgaande analyse van het te zuiveren water en het advies van een vakman. De meeste osmosetoestellen op de markt zijn samengesteld uit drie hoofdcomponenten: o Een fysieke voorfilter van 5-10 micron om de kleinste niet-opgeloste onzuiverheden tegen te houden; o Een omgekeerd osmosemembraan met een poriëngrootte van ± 0,0005 micron. Deze filter houdt ziektekiemen en vrijwel alle al dan niet vervuilende, organische en minerale elementen tegen. Om te vermijden dat de tegengehouden moleculen het membraan te snel verstoppen, moet dit permanent worden gespoeld; o De zuivering wordt voltooid door een actief koolfilter die vooral de chloorhoudende stoffen absorbeert en de smaak van het water verfijnt. Dit systeem verbruikt eveneens water. Dit systeem voor de productie van drinkwater is thans het duurste (de prijs van het water varieert van 1 tot 10 cent per liter) maar biedt de beste resultaten. Osmosewater is zeer zacht, bevat weinig minerale zouten, heeft goede biologische kenmerken en kan dus voordeliger zijn dan flessenwater, dat niet bijzonder aangewezen is voor dagelijks gebruik. o Ultrafiltratie: Deze filtratietechniek verschilt niet fundamenteel van de omgekeerde osmosetechniek, behalve wat de grootte van de tegengehouden deeltjes betreft. De deeltjes gaan van 0,002 tot 0,1 micron en kunnen bacteriën, macromoleculen, enz. zijn. o Ozon: Waterzuivering met ozon (een natuurlijk oxiderend agens) biedt het voordeel de toevoeging van chemische middelen zoals chloor te halveren en vermindert dus ook hun negatieve gevolgen. Ozon verwijdert micro-organismen en onzichtbare vervuilende stoffen. Dit systeem wordt meestal toegepast in de industrie, voor de reiniging van zwembadwater, enz. Het gezuiverde water is helderder en heeft minder geur en smaak. > Kwaliteitscontrole van het water Helder en smaakloos water, schijnbaar drinkbaar, kan veel verontreinigende stoffen bevatten. Een regelmatige analyse van het water is aangewezen om zich van zijn zuiverheid en drinkbaarheid te vergewissen, en is voor de aanvraag van een premie zelfs verplicht. Hiertoe kan men met de leverancier van het product een contract sluiten of een beroep doen op een laboratorium. Een indicator zoals een geleidbaarheidsmeter kan een eerste aanwijzing geven van de efficiënte werking van het zuiveringssysteem en aangeven dat de filter aan vervanging toe is.

Draagbare HANNA-geleidbaarheidsmeter


MOGELIJKE PROBLEMEN: -

Geurproblemen en/of een geelachtige kleuring van het water, zijn vaak te wijten aan een teveel aan organische stoffen, die bij gebrek aan zuurstof of waterverversing kunnen fermenteren. Dit probleem komt echter niet vaak voor. Indien het probleem na de verversing van het opgeslagen water aanhoudt, moet men de werking van de voorfilters controleren om de oorzaak van dit teveel aan organische stoffen op te sporen.

-

Bitumen dakbedekkingen, vooral bij verhitting door de zon, kunnen geur in het water veroorzaken.

-

De aanwezigheid van dood ongedierte: de voorfilter(s) alsook de rooster en de terugslagklep in de overloop, moeten dergelijke problemen normaal voorkomen.

AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Infofiches die eveneens met regenwaterwinning verband houden: o o o

WAT01 WAT02 WAT04

Het regenwater op het perceel beheren Rationeel omspringen met water Recyclage van grijs water in situ

BIBLIOGRAFIE o o o o o o o o o o o

VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ, Waterwegwijzer voor architecten - een handleiding voor duurzaam watergebruik in en om de particuliere woning, 2002. WWF-België, Water voor morgen; een gids voor verantwoord watergebruik, mei 2002. ORZAGH Joseph, Pluvalor en Traiselect, Introduction à la gestion écologique de l’eau à la maison, Mons, 1998. BELGAQUA, Technische voorschriften binneninstallaties, Brussel, 2007 WTCB, De Cuyper K., Duurzaam waterbebeer, in WTCB-contact nr. 13 – maart 2007 DE CUYPER K., Rationeel gebruik van drinkwater, Concrete acties voor een duurzame bouw, in WTCB magazine, zomer 1998 BIM, Gids voor het energiezuinig en duurzaam ontwerp van collectieve woningen, december 2005 HENNICO E., La gestion de l’eau en milieu urbain ? De l’idée à la pratique, scriptie ISA St-Luc Brussel, 2005 VU Brigitte, Récupérer les eaux de pluie, Uitg. Eyrolles, Parijs 2007 ARENE Ile-de-France en WTCB, Récupération et utilisation de l’eau de pluie dans les opérations de construction, Retours d’expériences et recommandations, 2007 VAN DEN BOSSCHE P., E. JANSSEUNE, P. THOELEN, Hemelwater gebruiken! Een handleiding voor gebruik van regenwater in huis, VIBE, Antwerpen, 2002

WEBSITES o

(Brussels Instituut voor Milieubeheer, het bestuur milieuzaken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest)

o

www.eautarcie.com (Joseph Orzàgh – informatie over selectieve zuivering van grijs water volgens het TRAISELECT-systeem) http://www.rommens-eng.be/_nederlands/producten_regenwatertanken.asp?menu=2 http://www.juncus.fr/page0001000c.html http://www.aquaboutique.fr/packs-cuves-enterrees-pack-jardin-ecoconfort-c-24_37.html http://www.regenwater.com/ http://www.seabvba.com/diensten/hemelverkoop.html

o o o o o

Installatievoorschriften: http://www.juncus.fr/page00010003.html


REGENWATERWINNING EN -GEBRUIK

Recommend Documents