De
NUMMER 6 /// JAARGANG 90 /// 12 DECEMBER 2014
Reformatie INSPIREREND KERK ZIJN
Vrede in de kerk Licht in het donker Niet meer bang voor barsten
Gemeenschap en verbondenheid Kerk-zijn met elkaar en voor de ander
COLOFON De Reformatie verschijnt om de andere week en is een uitgave van Stichting De Reformatie.
TEKST: HELEEN SYTSMA-VAN LOO, EINDREDACTEUR ///
Bestuur drs. Bernard Bos (voorzitter), Herman Rozemuller (penningmeester)
We leven toe naar Kerst, en dat bete-
Maar dan gebeurt het. Tijdens de
kent dat Maria, de moeder van Jezus,
ontmoeting met haar nicht Elisabet
in menige preek en lied aandacht zal
komt de heilige Geest langszij. Eerst
krijgen. Hoewel we haar niet zien als de
mag Elisabet profeteren over het kind
toegang tot Jezus, speelt zij natuurlijk
in Maria’s schoot en over Maria zelf.
wel een belangrijke rol in de heilsge-
Elisabet noemt haar niet ‘het eenvou-
schiedenis. In Lucas’ beschrijving van
dig boerenmeisje dat vermoedelijk de
Kernredactie drs. Bas Luiten (hoofdredacteur), drs. Heleen Sytsma - van Loo (eindredacteur), drs. Matthijs Haak, drs. Peter Hommes, drs. Erik Koning. Brede redactie kernredactie plus dr. Rob van Houwelingen, dr. Hans Schaeffer, Jan Westert
de aankondiging van de geboorte van
smaad van het hele dorp te wachten
Alle stukken voor de redactie bij voorkeur per e-mail:
[email protected]. Eventueel per post naar Redactie De Reformatie, Fontanalaan 3, 5624 KN Eindhoven. Alles wat met (abonnementen)administratie te maken heeft naar
[email protected] of per post naar De Reformatie, Postbus 89, 7730 AB Ommen.
de Heer Jezus zit een mooie opbouw
staat’, maar ‘de meest gezegende onder
die ons iets te zeggen heeft over het
alle vrouwen’. Die bemoedigende
thema van dit nummer: de kerk als
woorden maken wat los in Maria – een
gemeenschap van heiligen die elkaar
geweldig loflied waarin ze lijnen uit
mogen bemoedigen en opbouwen. In de
het Oude Testament ziet samenkomen
ontmoeting met andere gelovigen is de
in wat haar overkomt. Wat een prach-
Opmaak IDD concept.communicatie.creatie | www.idd.nu Druk Kon. BDU Grafisch bedrijf
Geest aan het werk. Hij leert ons anders
tig patroon: van nadenken, twijfelen,
kijken naar onze broers en zussen in de
overtuigd raken en nederige overgave
kerk, en naar alle mensen die op onze
naar gemeenschap. Daarin worden over
Administratie De Reformatie, postbus 89, 7730 AB Ommen
[email protected] /// tel. 0529 - 43 88 90
weg geplaatst worden.
en weer Gods woorden doorgegeven ter
Als je Lucas 1:26-45 aandachtig leest,
bemoediging. Dat leidt vervolgens tot
valt er een mooi patroon te ontdekken
uitbundige lofprijzing. Zo kan het gaan
in Maria’s reactie op de boodschap van
tussen geloofsgenoten.
Advertenties Nico Postuma, tel. 0341 - 84 21 47, tel. 06 - 139 959 05 ///
[email protected] Contracttarief op aanvraag Abonnementen 52,50 per jaar /// studenten 19,50 /// buitenland 130,Het abonnementsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december De Reformatie is op Daisy cd-rom verkrijgbaar bij de Chr. Blindenbibliotheek voor blinden en slechtzienden. Tel. 0341 - 56 54 99. Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan artikelen uit dit blad over te nemen.
www.dereformatie.nl
Volg ons op Twitter via #DeReformatie www.facebook.com/dereformatie 98
MARIA
De Reformatie
de engel Gabriël. Het eerste wat ze doet is nadenken: hoe zal dat gebeuren? Vervolgens uit ze oprecht haar twijfel: ik ben immers nog maagd? Die twijfel levert ons de geweldige uitspraak op: ‘Voor God is niets onmogelijk,’ die Maria tot volledige overgave brengt: laat er met mij gebeuren wat de engel heeft gezegd.
IN DIT NUMMER
100
104
114
GEMEENSCHAP IS GEEN
GELOVEN ALS
GEEN CHRISTELIJKE
TOVERWOORD
LEVENSWIJZE
POLITIEK ZONDER CHRISTUS
Het is tegenwoordig in om te spreken
De Bijbel gáát over gemeenschap, stelt
Christelijke politieke partijen maken
over de kerk als gemeenschap. Maar
ds. Gerrit Riemer in een interview. Hij
niet langer de dienst uit in ons land. Jan
redden we de kerk daarmee? Gemeen-
gaat komende zomer met zijn gezin in
Westert bespreekt het boek Van God los,
schap is geen toverwoord, wel een
het Kleiklooster wonen, een leefge-
dat die ontwikkeling beschrijft en duidt.
belofte van God die Hij waarmaakt voor
meenschap in de Bijlmer. ‘Het is meer
Zijn stelling is: ‘Voor christelijke politiek
mensen die vertrouwen op Hem en
dan een generatiedingetje uit onvrede
heb je slechts één ding nodig, namelijk
leven in een gebroken werkelijkheid.
met de huidige manier van kerk-zijn.’
voldoende christenen.’
EN VERDER 108 VERKEERD VERBONDEN? /// 111 COLUMN VREDE IN DE KERK /// 112 WANDELEN MET GOD NIET MEER BANG VOOR BARSTEN /// 116 ZING EEN NIEUW LIED VREUGDE BIJ DE DOOP /// 117 UIT DE KERKEN /// 118 BIJBELTAAL LICHT IN HET DONKER /// 120 ONDERWEG ZIJN IS… ///
De Reformatie 99
THEMA DE KERK ALS GEMEENSCHAP
Gemeenschap is
geen toverwoord HENK GEERTSEMA, DIRECTEUR VAN HET PRAKTIJKCENTRUM EN MEDEWERKER GH/VIAA BEIDE TE ZWOLLE, EN HANS SCHAEFFER, UNIVERSITAIR HOOFDDOCENT PRAKTISCHE THEOLOGIE AAN DE TU KAMPEN EN REDACTEUR VAN DE REFORMATIE. /// AFBEELDING 1: COLIN KEY/FLICKR.COM. AFBEELDING 2: JUSTIFIED SINNER/FLICKR.COM.
Het is tegenwoordig in om te spreken over de kerk als gemeenschap. Het lijkt een woord waarmee een mooi toekomstideaal voor de kerk geschetst wordt. Kerken merken immers aan alle kanten dat ze in een veranderingsproces zitten. Waar gaat het heen, en vooral: waar móet het heen met de kerk in de 21ste eeuw? Onderzoek van het Praktijkcentrum toont aan dat ouderen én jongeren beseffen dat de kerk er over vijftien jaar anders uit zal zien dan nu. Maar hoe dan?1
V
ertrouwde vormen van kerk-
gericht op netwerken, op verbinding
zijn blijken onder jongeren
en contact. Instituut staat dan voor
nauwelijks of geen weerklank
vast, onwrikbaar, star, veeleisend en
Basaal vertrouwen
dogmatisch. Gemeenschap lijkt een
In dit artikel willen we daarom het
te vinden. Tegelijkertijd zijn deze jongeren nog wel degelijk positief betrokken op het
Waar gaat het heen,
christelijk geloof. Maar de bekende institutionele ka-
en vooral: waar móet
ders van het kerk-zijn lijden aan erosie. Een van de vaak
het heen met de kerk
gehoorde antwoorden op de vraag waar we heen moeten
in de 21ste eeuw?
kun je samenvatten met het
schap met zich meebrengt.
toverwoord. Het is net een
woord ‘gemeenschap’ kritisch tegen het
begrip uit een sprookje:
licht houden. Is het werkelijk een tover-
zoals de namen Asse-
woord dat de toekomst van de kerken
poester of Doornroosje
veiligstelt?
werelden van verbeelding
We beginnen met een stukje geschie-
laten opengaan, zo lijkt
denis. De Engelse socioloog Gerard
‘gemeenschap’ een woord
Delanty geeft in zijn boek Community.
dat alle problemen oplost.
Key Ideas (2003) een uitgebreide beschrij-
Iedereen zoekt immers
ving van het ontstaan van het begrip
trefwoord ‘gemeenschap’. Er wordt dan
naar gemeenschap. De overheid via
gemeenschap. In het oude Griekenland
gezegd: we moeten een gemeenschap
de participatiemaatschappij, de buurt
ging het bij gemeenschap om directe
van leerlingen zijn; in een tijd van
via de buurtzorg, hulpverleners via
banden tussen burgers, waaraan ook
individualisme moeten we op zoek naar
mantelzorg, kerken door missionaire of
politieke en contractuele elementen
gemeenschap; de kerk moet minder
diaconale gemeenschappen te worden.
verbonden waren. Zo tussen 1600 en
instituut en meer gemeenschap zijn.
Wat nu precies bedoeld wordt met
1800 versmalde de betekenis van het
Deze en soortgelijke uitspraken doen
gemeenschap blijft daarbij vaak ondui-
woord ‘gemeenschap’ (community) tot de
het goed vandaag. Gemeenschap
delijk, om nog maar te zwijgen over
onderlinge band tussen mensen en de
lijkt in deze optiek vloeiend, flexibel,
de intensieve uitdagingen die gemeen-
manier waarop ze met elkaar omgin-
100 De Reformatie
Veel mensen hebben een soort paradijsvoorstelling van gemeenschap: die is puur, ongerept, eenvoudig, en gericht op onderlinge hulp in het bestaan gen, terwijl het begrip ‘maatschappij’
die elkaar na staan en die intensieve
gemeenschap. In werkelijkheid komt
(society) meer de betekenis kreeg van het
relaties met elkaar onderhouden,
zo’n paradijselijke situatie van gemeen-
contractuele en politieke samenleven.
relaties die niet allereerst gericht zijn
schap niet voor. De gemeenschap geeft
Het begrip civil society dat tegenwoordig
op juridische, economische of politieke
ons misschien wel een veilig en zeker
vaak gebruikt wordt, heeft beide ele-
bedoelingen.
gevoel, maar daarvoor moeten we wel
menten in zich. Enerzijds gaat het om
een stuk van onze persoonlijke vrijheid
burgers die met elkaar vormgeven aan
Paradijsvoorstelling
opofferen. Dat geldt ook omgekeerd:
het dagelijks bestaan (gemeenschap).
Nu willen we het huidige gebruik van
wie meer persoonlijke vrijheid wil,
Anderzijds gaat het om burgers die zich
het woord ‘gemeenschap’ eerlijk maar
hoort minder bij de gemeenschap.
in organisaties verenigen (maatschappij
kritisch bekijken. Dat doen we met
De andere kant van gemeenschap gaat
– bijvoorbeeld in vakbonden, woning-
behulp van gedachten van de Pools-
over bewustwording. Zolang we paradij-
corporaties, verenigingen, politieke par-
Engelse socioloog Zygmunt Baumann.
selijk in overzichtelijke, helder te onder-
tijen). Gezamenlijk zijn ze beter in staat
In zijn boek Community: Seeking Safety in
scheiden en zelfverzorgende gemeen-
om bepaalde doelen te bereiken en om
an Insecure World (2000) laat hij zien dat
schappen blijven, zonder daarover na te
tegenwicht te bieden aan een teveel aan
veel mensen een soort paradijsvoorstel-
denken, is er niet veel aan de hand. Er
macht van de staat.
ling hebben van gemeenschap: die is
ontstaat een probleem wanneer we wel
Het begrip gemeenschap combineert
puur, ongerept, eenvoudig, en gericht
gaan nadenken over wat gemeenschap
een gerichtheid op de concrete, plaatse-
op onderlinge hulp in het
lijke groep mensen met een gerichtheid
bestaan.
op het welzijn van de universele men-
Daar zitten volgens
sengemeenschap. Er zit in het woord
Baumann twee kanten
‘gemeenschap’ dus iets normatiefs, het
aan. Allereerst is er de
is een ideaal met een persoonlijk en
relatie tussen individuele
een algemeen geldend element. Om te
personen en hun relatie
zorgen dat gemeenschap blijft bestaan
tot de gemeenschap. In
is communicatie van groot belang. In
zo’n paradijselijke situ-
ieder geval gaat het bij gemeenschap
atie kunnen we helemaal onszelf zijn
en over ‘het gesprek aangaan met de
om basaal vertrouwen tussen mensen
en tegelijk helemaal onderdeel van de
buitenwereld’. We moeten gaan naden- >>>
is, of wanneer we gedwon-
‘Gemeenschap lijkt
gen worden daarover na te denken omdat anderen,
soms een woord uit
van buiten de bekende gemeenschap, bij ons
een sprookje dat alle
aankloppen. Dan moeten we gaan nadenken over wie
problemen oplost’
‘wij’ en wie ‘zij’ zijn, over ‘interne communicatie’
De Reformatie 101
individuen. Het een én het ander wordt verkondigd. Een individu bestaat niet zonder gemeenschap en een gemeenschap niet zonder individuen. Vrijheid en veiligheid bestaan naast elkaar bij Jezus Christus. De christelijke gemeente heeft een taak naar de leden en een taak naar de mensen om haar heen. De verkondiging van Jezus als de verlosser geldt als bemoediging voor de leden en als uitnodiging naar anderen. De kerk is nu al een gemeenschap van heiligen en tegelijk nu nog een gemeenschap Het is dankzij Gods boodschap van redding en verlossing dat grenzen tussen kerk en wereld kunnen
van zondige en kwetsbare mensen. De
worden opgeheven
bemoediging en de uitnodiging zijn er voor heiligen en zondaren, voor leden
ken over de verhouding tussen ‘zorg
ten, op het concrete en het algemene
en buitenstaanders, voor personen en
voor de leden van de gemeenschap’
– dwingt tot nadenken. Daarmee komt
de gemeenschap als geheel.
en ‘zorg voor hen die geen lid van de
ook de dagelijkse werkelijkheid – met
In de Bijbel gaat het daarbij om verlos-
gemeenschap zijn’. Maar dan ontstaan
de spanningen en diversiteit binnen de
sing van concrete zaken: zonden als
er ook vragen over wie de ‘wij’ dan wel
christelijke gemeente en in verhouding
verslavingen, machtsmisbruik, onder-
zijn: zo’n bewustwording stelt ook de
tot anders-christelijke of niet-christelij-
drukking, hoogmoed, geld, ego- en
paradijselijkheid die we eerder gewoon
ke medemensen – met alle weerbarstig-
etnocentrisme, maar ook om losmaking
vonden ter discussie.
heid, angst en bedreiging op ons af.
van gebondenheid aan onmacht en
Kerken zouden ervoor kunnen kiezen
onwil. Die losmaking betekent dat je je
Normatief ideaal
om hierover níet na te denken. Maar
door Jezus de Heer nieuw laat maken,
Veel van wat Delanty en Baumann aan
als dat gebeurt, is dat in strijd met het
opnieuw laat maken, als individu en als
de orde stellen, is voor plaatselijke
normatieve ideaal waarin de kerk een
nieuwe gemeenschap van mensen. Ver-
kerkelijke gemeenten herkenbaar. De
boodschap voor de binnen- en de bui-
lossing en vernieuwing vinden plaats
gemeente is immers intern gericht,
tenwereld heeft. Kerken zouden er ook
op individueel niveau en op het niveau
maar tegelijkertijd ook naar buiten toe,
voor kunnen kiezen om niet aan het
van de relaties en structuren binnen de
zegt het evangelie. Dit is een normatief
normatieve ideaal te voldoen, door zich
gemeenschap en tussen gemeenschap-
ideaal, waarover we onderling en naar
niet op buiten te richten of
buiten toe in gesprek moeten gaan
niet op binnen, of door de
(Delanty). Maar dat normatieve ideaal
onderscheiding tussen bin-
roept spanningen op als het gaat om
nen en buiten helemaal los
het nadenken over de vraag wie er wel
te laten. In beide situaties
of niet bij hoort, waarom we de dingen
komt de vraag wat een kerk
doen zoals we ze doen, voor wie we zorg
tot kerk maakt niet meer
dragen als de naaste die ons gegeven is,
aan de orde.
pen. Omdat we ook een
‘Een individu
nieuwe naam krijgen die niemand anders kent, zijn
bestaat niet zonder
we niet meer kwetsbaar in onze diepste identiteit,
gemeenschap en een
kunnen we vrij zijn (Op. 2:17). Omdat we als lid van
gemeenschap niet
over hoe vrij we als individuele leden
een gemeenschap van Filistijnen, Tyriërs en Ethiopi-
zonder individuen’
van de gemeente zijn tegenover de
Bijbelse lijnen
binding aan de vertrouwdheid en veilig-
In de Bijbel zien we ver-
heid van de kerkelijke gemeenschap
schillende lijnen. Aan de ene kant lezen
we niet meer bang te zijn voor die Ty-
(Baumann). Het normatieve ideaal – de
we dat God zijn volk verlost (gemeen-
riër, die Filistijn, is er veiligheid (Ps. 87).
dubbele gerichtheid op binnen en bui-
schap), aan de andere kant verlost God
Omdat het God zelf is die mensen en
102 De Reformatie
ërs deel gaan uitmaken van het volk van God hoeven
gemeenschappen daarin plaatst, hoeven
Woord is, en de Reformatie sprak hem
de nieuwe aarde volledig werkelijkheid
we niet meer bang te zijn om onze
daarin na.
zal zijn.
handen uit te strekken naar de buiten-
Daar waar God soeverein zijn volk
wereld, want dat zijn de mensen en gemeenschap-
‘Waar God spreekt,
pen waar God zelf ook
ontstaat een
naar op zoek is. Daarom kan de gemeenschap open zijn, een vrije gemeen-
gemeenschap die
schap zijn (Op. 21:24-26). ‘Iedereen die dorst heeft,
concreet wordt in het
mag komen. Iedereen die wil, mag zomaar komen
dienen van de naaste
drinken van het water dat leven geeft’ (Op. 22:17,
en het vereren van God’
Bijbel in Gewone Taal).
bijeenroept, kan deze ge-
Weerbarstigheid
meenschap ontstaan. Dat
In het hier en nu is er alle reden om
is dan een gemeenschap
gemeenschap niet als een toverwoord te
waarin ‘wij allen in onze
gebruiken, dat op een magische manier
eigen taal [horen] spreken
de weerbarstigheid van ons bestaan
over Gods grote daden’
moet overwinnen. Een gemeenschap
(Hand. 2:11), zowel de Ty-
van gelovige christenen rekent altijd
riër als de Filistijn, de Jood
met deze zondige gebrokenheid, en
en de Nederlander. Waar
vertrouwt op Gods verlossing hiervan.
God spreekt, ontstaat een
Daarom bidt de kerk, doopt zij en viert
gemeenschap die concreet
zij avondmaal. En van daaruit kan zij,
wordt in het dienen van
gebrekkig en onvolledig, de dienst aan
de naaste (diaconie) en
de naaste vormgeven.
het vereren van God (liturgie). Zo is de
Gemeenschap is geen toverwoord.
God roept
gemeenschap van Gods volk een getui-
Gemeenschap is alleen een belofte van
Deze Bijbelse lijnen zijn de basis voor
genis in de wereld. Christelijk spreken
God die Hij waarmaakt voor mensen die
de kerk om gemeenschap te zijn: een
over gemeenschap is bij uitstek in staat
leven in een gebroken werkelijkheid en
gemeenschap van verloste zondaren
om de relatie tussen gemeenschap en
die vertrouwen op Hem. ///
die dagelijks te maken hebben met
individu onder woorden te brengen.
de gevolgen van de zondeval. Vanuit
Wij voeren geen propaganda voor een
de gemeenschap van Gods volk wordt
paradijselijk ideaal. Wij vertrouwen ons
1. Dit artikel is een praktisch-theologische bewerking
een zoektocht zichtbaar naar allen die
toe aan Gods belofte dat Hij ons verlost
van een artikel dat eerder verscheen in Christelijk
buiten staan. Grenzen tussen de kerk
uit een gebroken schepping, die pas op
Weekblad, 2014/44, 31 oktober 2014.
en de wereld zijn er wel degelijk, maar het is juist dankzij Gods boodschap van redding en verlossing dat deze grenzen kunnen worden opgeheven. ‘Gods genade is openbaar geworden tot redding
Wie meer wil lezen over de kerk als gemeenschap kan kiezen uit een keur aan betrekkelijk recent verschenen boeken. Een aantal aanraders:
van alle mensen,’ schrijft Paulus. Om direct te vervolgen: ‘Ze leert ons dat
Rein Brouwer, Geloven in gemeenschap.
Henk de Roest, Een huis voor de ziel.
we goddeloze en wereldse begeerten
Het verhaal van een protestantse ge-
Gedachten over de kerk voor binnen
moeten afwijzen.’ Jezus Christus ‘heeft
loofsgemeenschap. Kampen (Kok), 2009.
en buiten. Zoetermeer (Meinema),
Zichzelf voor ons gegeven … om ons tot
544 pagina’s, € 34,90. Een bespreking
2010. 200 pagina’s, € 22,95. Zie voor een
zijn volk te maken, dat vol ijver is om
van dit boek is te vinden op http://www.
bespreking http://josdouma.wordpress.
het goede te doen’ (Titus 2:11-14).
opbouwonline.nl/artikel.php?id=4559
com/2010/03/17/kerk-keer-naar-binnen/
het hierbij van het grootste belang te
Stanley Hauerwas, Een robuuste kerk. De
Sake Stoppels, Oefenruimte. Gemeente
beseffen dat mensen concreet door God
christelijke gemeente in een postchriste-
en parochie als gemeenschap van
geroepen worden tot deze gemeenschap.
lijke samenleving. Zoetermeer (Boeken-
leerlingen. Zoetermeer (Boekencentrum),
Zij ontstaat niet zomaar van onderaf
centrum), 2010. 284 pagina’s, € 19,90. Zie
2013. 176 pagina’s, € 15,90. Zie ‘Oefen-
wanneer mensen bedenken: hier heb
‘Leren wat gewoon is’ in De Reformatie,
ruimte voor discipelen’ in De Reformatie,
ik behoefte aan. Luther stelde kernach-
jrg. 85 nr. 25 (7 mei 2010), pag. 436-439).
jrg. 89 nr. 23 (4 sept. 2014), pag. 508-509.
Voor het concrete gemeenteleven is
tig dat de kerk een schepping van het De Reformatie 103
THEMA DE KERK ALS GEMEENSCHAP
Geloven als levenswijze TEKST: PETER HOMMES EN HELEEN SYTSMA, REDACTEURS VAN DE REFORMATIE ///
Steeds weer komt het gesprek met Gerrit Riemer (1977) uit bij Hebreeën 13: ‘Houd de onderlinge liefde in stand en houd de gastvrijheid in ere.’ De Bijbel gáát over gemeenschap, is zijn stellige overtuiging, waarbij ‘binnen’ en ‘buiten’ niet zonder elkaar kunnen. Hij en zijn vrouw kiezen ervoor om de pastorie van Driebergen te verruilen voor een flat in een diaconale leefgemeenschap in de Bijlmer.
W
at hen drijft is het verlan-
liefde voor “de vreemdeling” – hand in
binnen als naar buiten toe.’
gen om hun bestaan zó
hand gaan, zoals in Hebreeën 13, dat
‘Want je moet wel reëel zijn,’ vervolgt
vorm te geven dat er meer
is mijn ideaalbeeld van de christelijke
hij. ‘Voor een gezin of een mens alleen
ruimte is voor elkaar, voor anderen en
gemeenschap,’ vertelt Riemer. ‘De kerk
is het gewoon te zwaar om een plek te
voor God, meer ruimte om te luisteren
zou een plek moeten bieden waar ie-
zijn waar iedereen echt altijd binnen
en te bidden. De familie Riemer gaat
dereen een thuis kan vinden. Daar is in
kan lopen. Gastvrijheid is bovendien
samen met anderen wonen in het
onze maatschappij een grote behoefte
een gave die niet iedereen gegeven is. In
Kleiklooster, dat bestaat uit vijf wonin-
aan, aan plekken waar zonder agenda
het Kleiklooster hebben we net zo goed
gen plus een kernwoning in de Kleiburgflat in
‘Er is behoefte aan
Amsterdam-Zuidoost. De kernwoning is bedoeld
plekken waar de
als huiskamer voor de buurt, er is een kapel
homoseksuele broeder of
waar dagelijks volgens een vast ritme gezamen-
mensen nodig met organisatietalent
Waar bijvoorbeeld tieners
als mensen die goed zijn in zomaar een
opgevangen kunnen
praatje maken in de speeltuin. Maar
worden die het thuis even
in het totaalplaatje van een kerkelijke
niet meer kunnen vinden,
gemeente moeten onderlinge liefde en
of gescheiden mensen die
gastvrijheid hand in hand gaan.’
tijdelijk onderdak zoeken.
zuster even op de bank
lijk gebeden wordt en er zijn gastenverblijven. De
ontmoet kan worden.
kan ploffen’
woongroep combineert
Waar de homoseksuele
Kringen
broeder of zuster even op
Een leefgemeenschap als verlengstuk
de bank kan ploffen.’
van de kerk kan daar invulling aan ge-
De kerk zoals die nu func-
ven. Zo ziet Riemer het Kleiklooster dan
zodoende diaconie met liturgie. De
tioneert, kan aan die behoefte meestal
ook. ‘In Stroom Amsterdam functione-
bewoners, in totaal acht volwassenen en
niet tegemoet komen en dat ervaart hij
ren zogenaamde tafelkringen – kleine
vijf kinderen, hopen daarmee te laten
als een gemis. Riemer: ‘Ik durf genera-
groepen van mensen die proberen om
zien dat geloven en handelen een een-
liserend wel te stellen dat onze kerken
tot op zekere hoogte echt samen te
heid zijn. Hun belangrijkste doel is als
veelal uit losse adressen bestaan, waar
leven. In hun omgeving zagen zij veel
christenen ‘er zijn’ in en voor de buurt.1
overigens individueel veel goeds gedaan
nood die ze in die opzet niet konden le-
kan worden. Een gemeenschapsvorm als
nigen; uit die observatie is het Kleikloos-
Ideaalbeeld
het Kleiklooster biedt de mogelijkheid
ter ontstaan.’ Hij vervolgt: ‘De tafelkring
‘Dat philadelphia en xenophilia – liefde
om daadwerkelijk vorm te geven aan de
en Stroom zijn meteen ook de bedding
voor broeders en zusters in de kerk en
sociale functie van de kerk, zowel naar
van het Kleiklooster, we gaan daar niet
104 De Reformatie
Gerrit Riemer: ‘Ik wil met anderen delen van en in het goede dat Jezus de mensheid geeft: God.’ het geloof. Er is veel lauwigheid in de kerken. Gesprekken van hart tot hart vinden we dikwijls moeilijk: hoe ga jij om met je vragen en twijfels, waar loop jij tegenaan in je leven met Christus?’ ‘Ik denk dat het voor de kerk als gemeenschap goed is als we durven pelgrimeren,’ vervolgt hij. ‘God riep Abram weg uit Haran zonder dat die enig benul had van waar hij naartoe moest. Als gelovigen onderling moeten we dat eigenlijk ook durven. We weten niet waar God ons naartoe leidt in de ontmoeting met elkaar, maar in Haran blijven is geen optie. Vanuit een levende relatie met de Heer moeten we bekende en vertrouwde standpunten durven loslaten, vanuit het diepe verlangen om de ander te begrijpen, tegemoet te komen, lief te hebben. Dat zou net zo kenmerkend voor de kerk moeten zijn als de dienende houding naar buiten toe. Vergis je niet, die vreemde rare ander is dichterbij dan je denkt. Die woont niet alleen bij je in de straat, die zit feitelijk ook naast je in de kerk. ‘Binnen’ en ‘buiten’ op een eilandje diaconaal kerkje zitten
welke keuzes passen daarbij? Ga in de
zijn niet zo scherp te onderscheiden als
spelen. Die band met de kerken is es-
kerk in elk geval met elkaar door deze
we misschien graag willen geloven. Het
sentieel. Ook andere kerken kunnen ons
vragen heen en maak de keuzes die
vreemde betreden komt trouwens met
steunen door gebed en door giften. We
voortvloeien uit je antwoorden dan ook
een prachtige belofte, ook uit Hebreeën
zijn vast van plan om het contact met
echt. Dat zal wel wat losmaken.’
13: “Zo hebben sommigen het zonder te
de achterban levend te houden.’
weten engelen ontvangen.” Dat betekent
Ook veel andere kerken kennen kringen
Onderlinge liefde
dat in die pelgrimerende ontmoeting de
als organisatiestructuur en lopen tegen
Als het gaat om de onderlinge liefde
hemel geopend is.’
hetzelfde probleem aan: een kring, hoe
waartoe Hebreeën 13
goed die ook functioneert en vormgeeft
aanspoort, en die kenmer-
aan christelijke gemeenschapszin, is
kend is voor de kerk als
geen manier van leven. Wat raadt Rie-
gemeenschap, formuleert
mer kerken aan die binnen bestaande
Riemer bewust heel voor-
structuren willen werken aan diaconale
zichtig. ‘Toen ik bezig was
gemeenschapsvorming?
met dit onderwerp en er
Riemer: ‘Een pasklaar antwoord is er
veel over las en preekte,
niet. Het Kleiklooster is ons antwoord
kreeg ik het gevoel: mijn
op de grote vragen: waarom ben ik op
leven klopt niet met wat ik zeg. Ik
afgelopen decennia? Leefgemeenschap-
aarde, welke waarden wil ik uitleven en
mis vaak de gezamenlijke vreugde om
pen schieten niet alleen in christelijke
‘Die vreemde rare ander Generatiedingetje Is kiezen voor het wonen
is dichterbij dan je
in een leefgemeenschap uiteindelijk ook niet
denkt. Die zit feitelijk
gewoon iets wat past in deze tijd, in het klimaat
naast je in de kerk’
van de jaren na het hyperindividualisme van de >>>
De Reformatie 105
ZING EEN NIEUW LIED kring als paddenstoelen uit de grond. Dat zegt ook iets over de samenleving waarin waarden als verbondenheid
Vreugde bij de
herontdekt worden. Niet voor niets zet ook de overheid in op een participatiesamenleving.
FRANK SCHNEIDER, MUSICUS EN ALS PREDIKANT VERBONDEN AAN DE NGK BREUKELEN. ///
Riemer: ‘Natuurlijk past het in die bedding om voor een leefgemeenschap te
Om gemeenten en predikanten hun weg te laten vinden in het
kiezen. Maar het gaat wel verder, in die zin dat we dit niet alleen doen voor ons-
nieuwe Liedboek dat in 2013 gepresenteerd werd, belicht De
zelf, hoewel het wel altijd onze droom is geweest, maar ook omdat we geloven
Reformatie iedere maand een lied. In deze laatste editie lied 355:
dat God betrokken is op het alledaagse leven. Het is meer dan een generatiedingetje uit onvrede met de huidige manier van kerk-zijn. Wij hopen juist heel concreet handen en voeten te geven aan de roeping van de kerk om in daden van belangeloze liefde de aanwezigheid van Christus te zijn in deze wereld. Feitelijk staan we in een heel oude christelijke traditie.’ Maar als je God wilt representeren als woongroep, krijg je onvermijdelijk te maken met grenzen aan je gemeenschap; je moet met elkaar staan voor bepaalde waarden. Waar liggen die grenzen bij het Kleiklooster? ‘Dat gaan we in de praktijk ontdekken,’ zegt Riemer, ‘dat hoort bij onze pelgrimsreis. Ik ben heel nieuwsgierig naar het verhaal dat wij over een jaar of zeven te vertellen hebben. In elk geval is het geloof in Jezus als redder van de wereld de kracht en bron van waaruit we allemaal leven. We weten ons door Jezus, Gods Zoon, die zit aan de rechterhand van zijn Vader, geïnspireerd en gedragen.’ Dat geldt voor de kernbewoners. ‘Maar als er iemand een beroep op ons doet, gaan we echt niet eerst een gesprek aan over onze levensbeschouwing.’ /// 1. Zie het artikel ‘Elke kerk een klooster’ in de Special van 1 november jl. over de diaconale kerk. Zie ook www.kleiklooster.nl.
106 De Reformatie
‘Vol van vreugde, dankbaar voor het wonder’.
doop D
it dooplied van de Noorse
dering over de doop. Dat is een mooie
het namelijk meer over de inhoud van
dichter Svein Ellingsen is voor
combinatie, die vooral in het derde
de doop: het delen in Christus’ leven,
het eerst in een Nederlands
couplet tot uitdrukking komt: God kent
de doop als bevestiging van Gods be-
vertaling opgenomen in het Liedboek.
een mens vanaf het eerste begin en zijn
lofte en de zegen van de verbondenheid
Het is te vinden in de rubriek ‘De
handen dragen ook ‘de
eerste dag – belijdenis en doop’. Van
kleinste in ons midden’.
de ongeveer vijftien doopliederen die
Het gaat ons verstand te
zijn opgenomen is een aantal specifiek
boven!
gericht op het dopen van kinderen,
Mooi qua taal vind ik
terwijl andere zich ook lenen voor
ook de woorden ‘vol van’.
gebruik bij de doop van een volwassene.
Tot driemaal toe klinken
Dat dit lied geschreven is voor bij een
ze in het lied. In het eerste couplet (‘vol
kelijk mee te zingen. Vooral in het
kinderdoop, blijkt al direct uit de eerste
van vreugde’) en het tweede couplet
eerste couplet wordt de tekst prachtig
zin: ‘Dankbaar voor het wonder van het
(‘vol van zorg’) vormen ze een contrast.
ondersteund door de melodie, doordat
kind dat onze handen dragen.’
Naast de vreugde en dankbaarheid is er
de hoogste noot bereikt wordt op het
in het geloof. Daarna
‘Geen moeilijke woorden,
eindigt het lied waar het ook mee begon: vol van
maar toch een tekst met diepgang’
vreugde! De melodie is heel eenvoudig en gemak-
ook vanaf het begin zorg over de kwets-
woordje ‘U’. Door de rust aan het einde
De kracht van het lied zit wat mij
baarheid van ons bestaan. In die zorg is
van iedere regel (en dus ook aan het
betreft in de mooie maar eenvoudige
God een ‘toevlucht in het water’.
eind van ieder couplet) kan het lied
taal die gebruikt wordt. Geen moeilijke
Het is fraai hoe het lied als het ware
zonder onderbreking van begin tot eind
woorden, maar toch een tekst met
een beweging maakt van de vreugde
in de maat doorgezongen worden. Dat
diepgang.
van de ouders over het nieuwe leven
zorgt voor een mooie cadans.
Het lied bezingt de verwondering over
naar de vreugde over de inhoud van de
het nieuwe leven, maar ook de verwon-
doop. In de laatste drie coupletten gaat
De Reformatie 12-12-2014_301-Opwekking 01-12-14 11:44 Pagina 1 advertentie
Ongemakkelijke teksten van het Oude Testament Hoe kan God nu vragen de Kanaänieten uit te roeren? Is het Godsbeeld van het Oude Testament niet verouderd? Is dit wel dezelfde God als van wie Jezus hield? Onder leiding van Hetty Lalleman hebben enkele kenners van het Oude Testament zich over de 75 meest prangende vragen gebogen: Gert Kwakkel, Eric Peels, Arie Versluis, Evelien van Staalduine, Mart-Jan Paul en Gieneke van Veen.
Buijten & Schipperheijn Motief
Uit de kerken /// Beroepbaar: Kandidaat W.Q. Hoorn te Dalfsen, tel. 06-38260262, e-mail
[email protected]. Ds. H.J. Boersma te Haulerwijk, beschikbaar als interimpredikant (deeltijd of voltijds voor de duur van maximaal twee jaar. Tel. 06-39791666, e-mail
[email protected], www.huibboersma.nl.
www.buijten.nl – in de boekwinkel – 224 p. – € 15,90
Beroepen: Te Leek: R.T. te Velde te Pijnacker-Nootdorp.
De Reformatie 107
THEMA DE KERK ALS GEMEENSCHAP In de gemeente zijn we in Christus met elkaar verbonden. Zomaar kan er in de relatie tussen broeders en zusters in de kerk sprake zijn van onbegrip, met onverbondenheid als gevolg. Hoe zorg je ervoor dat bijvoorbeeld in pastorale of diaconale situaties de verbinding niet verbroken maar gevoed wordt? Als gevoelens serieus genomen worden, haalt dat vaak al de angel uit een gesprek. Eerst twee praktijksituaties.
Verkeerd verbonden?
Met elkaar in gesprek blijven in de kerk TEKST: JEANET VAN RAMSHORST, KERKMAATSCHAPPELIJK WERKER BIJ DE DRIEHOEK EN RELATIETHERAPEUT BIJ VANRAMSHORSTCONSULT ///
108 De Reformatie
‘I
k kom nu al een paar jaar bij dit
ven. Kinderen hebben veilige, langdu-
pijnlijke plekken van ons leven. Wat de
echtpaar op huisbezoek. Elke
rige, fysieke en emotionele intimiteit
ander zegt, roept herinneringen op aan
keer komen ze erop terug hoe
nodig om te kunnen uitgroeien tot
vroeger, inclusief de bijbehorende gevoe-
slecht alle vernieuwingen zijn en wat we
evenwichtige volwassenen. Als ouders
lens over onszelf. Bijvoorbeeld ‘ik doe
verloren laten gaan als kerk. Ik probeer
hun kinderen die intimiteit bieden, als
er niet toe’, of ‘als ik niet stevig van me
steeds weer uit te leggen dat nieuwe
zij reageren op de behoeftes van hun
afsla, lopen ze over me heen’ of ‘ik moet
dingen ook goed kunnen zijn, maar ze willen het
‘Als er strubbelingen
gewoon niet horen. Ik word doodmoe van die
ontstaan in relaties,
mensen.’
gaat het zelden over ‘Wat ze nu gaan doen rondom het bezoekwerk,
specifieke inhoud’
heb ik twee jaar geleden
kinderen, dan ontwik-
mijn mond houden, anders worden ze
kelen die het gevoel dat
boos op me’. Afhankelijk van karakter en
ze waardevol zijn en ertoe
ervaringen ontwikkelt iedereen zo zijn
doen.
eigen reactiepatroon in situaties waarin
Ook volwassenen in een
we elkaar wat dichter naderen.
liefdesrelatie hebben boven alles behoefte
Interpretatie
aan veiligheid. En of we
Deze patronen kunnen ons ook parten
ons ook daadwerkelijk
spelen in het contact met broeders en
al voorgesteld. Toen werd het alleen
veilig, geliefd en gerespecteerd kunnen
zusters in de gemeente. We weten gauw
maar aangehoord. Niemand is er bij me
voelen, heeft alles te maken met onze
genoeg wat we ergens van vinden, maar
op teruggekomen. Nu komt het bij een
vroegere ervaringen daarmee. Als er
zijn ons niet zo vaak bewust van wat
diaken vandaan en vindt de kerkenraad
strubbelingen ontstaan in relaties, gaat
bepaald gedrag of bepaalde opvattingen
het ineens een prachtig en inspirerend
het zelden over specifieke inhoud, over
met ons of met anderen doen. En als iets
idee. Als ze maar niet denken dat ik ga
een onderwerp waarover verschil van
ons raakt, weten we vaak niet waar dat
meedoen!’
mening bestaat. Steeds weer blijkt de
vandaan komt.
kern van het probleem te zijn hoe een
Dat wordt duidelijk in het tweede
Emoties
of beide partners zich bejegend voelen.
voorbeeld waarmee dit artikel begon.
Dit zijn twee voorbeelden van mensen
Meestal gaat het over vragen als: voel ik
Daarin is een verontwaardigd gemeente-
die zich machteloos voelen, niet serieus
me gerespecteerd? Wordt er écht naar
lid aan het woord. Misschien is hij zich
genomen, niet gerespecteerd. Van wat
me geluisterd? Doet het ertoe wat ik
wel bewust van zijn gekwetstheid, maar
we van het gedrag van de ander vinden
voel? Word ik serieus genomen?
mogelijk voelt hij alleen maar boosheid en verontwaardiging. Hij is vooral bezig
zijn we ons meestal wel bewust, maar van wat het met ons doet niet. De een
Pijnlijke plekken
met hoe de kerkenraad zich gedraagt.
ervaart boosheid en frustratie, de ander
Stel dat het in een verstoorde relatie
Wat gebeurt er onder de oppervlakte?
machteloosheid en verdriet. De oorzaak
lukt om de ander te overtuigen van het
Boosheid is een secundaire emotie, dat
van onze emoties is doorgaans gelijk:
eigen gelijk, dan leidt dat meestal niet
wil zeggen: een emotie die voortkomt
we voelen ons niet gehoord en niet
tot een betere relatie.
gezien. De mensen uit de bovenstaande
Toch is de verleiding
voorbeelden hebben geen ruzie gekre-
groot om, als we ons
gen met hun broeder of zuster in de
onbegrepen voelen,
kerk, maar de relatie met hen is verkild.
vooral te hebben over
De verbinding, voor zover die er was, is
de inhoud van onze
verbroken.
verschillen in plaats van over de oorzaak van onze
uit onze interpretatie
‘We worden bij verschil
van de situatie. In dit geval kan dat zijn: het is
van mening geraakt op
niet terecht dat ze mij passeren, naar gewone
de kwetsbare of pijnlijke
gemeenteleden wordt hier niet geluisterd, het
plekken van ons leven’
is altijd hetzelfde hier.
Veiligheid
gevoelens. Terwijl we
Verbondenheid is nauw verweven met
praten over de inhoud, reageren we on-
als pijn en afwijzing, die voortkomen uit
veiligheid. Over hoe er in je vroege jeugd
gemerkt op een manier die voortkomt
eerdere ervaringen, zijn onprettig en die
een gevoel van veiligheid ontstaat en
uit het verleden. We worden bij verschil
duwen we graag weg. We zijn daar vaak
hoe noodzakelijk dat is, is veel geschre-
van mening geraakt op de kwetsbare of
zo bedreven in geraakt dat we het niet
De primaire emoties zo-
>>>
De Reformatie 109
eens opmerken. We zijn gewoon boos
kiest om aandachtig te luisteren en
je denkt: als zij mij steeds onderbreekt
en daarmee ligt de aandacht bij wat de
oog te hebben voor wat er gebeurt bij
en het gesprek overneemt, dan lijkt het
ander ons heeft aangedaan en niet meer
de ander en bij zichzelf, is het patroon
of ze mij onbelangrijk vindt; ik doe er
bij wat er met onszelf gebeurt. Zo raken
in veel situaties verrassend snel om te
blijkbaar niet toe. Zo ging het vroeger
we als er iets vervelends gebeurt zowel
buigen. Iemand die merkt dat hij ten
ook, dat maakt me razend!
de verbinding met de ander als met
diepste serieus genomen wordt in zijn
onszelf kwijt.
bedoelingen (gehoord en gezien wordt),
Ordenen
voelt zich veilig. Deze veiligheid maakt
Als je hier wat langer bij stilstaat,
Vertragen
ruimte om ook open te staan voor de an-
ontdek je misschien dat hier niet alleen
Als je dit in een gesprek meemaakt, is
der. Hij kan nu zelf ook ‘horen en zien’.
sprake is van boosheid, maar ook van
het belangrijk om bij de gekwetstheid
een gevoel van afwijzing. Ook hier is
van de ander te komen. Daartoe is het
Denken versus voelen
zinvol om het gesprek te vertragen. In
Dit klinkt mooi in theorie,
plaats van inhoudelijk te reageren neem
maar de praktijk is vaak
je de tijd om stil te staan bij wat de an-
weerbarstig. Toch kunnen
der zegt en voelt. De verleiding bestaat
we ons wel trainen in deze
om in discussie te gaan over de redelijk-
manier van gespreksvoe-
heid van wat de ander zegt, bijvoorbeeld
ring. Dat komt de onder-
om de broeder uit het tweede voorbeeld
linge verbondenheid in de
te motiveren om gewoon mee te gaan
gemeente ten goede.
doen met het bezoekwerk. Hij is daar
Het begint met het besef van je eigen
geeft dat en wat vind ik daar moeilijk
toch geschikt voor en vond het zelf toch
kwetsbaarheden op dit punt. Die ontdek
aan, wat heb ik nodig en wil ik graag
ook een goed idee? Maar deze broeder
je door stil te staan bij situaties die je
dat de ander me geeft?
zal hier waarschijnlijk niet op ingaan
irriteren, waar je ongeduldig of boos
De volgende stap is daarnaar handelen.
als hij zich niet eerst gehoord, gezien en
van wordt, waar je van dichtklapt of die
Vertel de ander wat er bij je gebeurt
erkend voelt.
je vermijdt. Blijkbaar gebeurt er dan op
en doe dat niet beschuldigend, maar
Het gaat om veiligheid bieden en veilig-
een dieper niveau iets met je. Probeer
vanuit jezelf: ik zie, denk, merk, voel,
heid ervaren. Dat is een voorwaarde om
te achterhalen aan welke houding van
wil enzovoort. Regelmatig zal blijken
wat de ander zegt te laten binnenko-
de ander je behoefte hebt. Scheid wat je
dat de ander helemaal niet bedoelde
men. Dat kan als beide gesprekspartners
denkt van wat je voelt.
wat jij dacht waar te nemen. Onze
eerst goed naar elkaar luisteren zonder
Een voorbeeld van hoe dat in de praktijk
reactie is vaak gebaseerd op aannames
te oordelen, terwijl ze zich proberen te
werkt is de gedachte: als hij me met
die we niet checken. Als duidelijk is wat
verplaatsen in de ander.
zo’n klein lachje aankijkt nadat ik wat
de gesprekspartners werkelijk bedoelen,
Dit is een circulair proces. Een boze re-
gezegd heb, krijg ik de indruk dat hij
is de angel vaak al grotendeels uit een
actie roept een tegenreactie op. Een geïr-
me niet serieus neemt, daar klap ik van
moeilijk gesprek.
riteerde ouderling gaat geen aansluiting
dicht en dan voel ik me rot. Mogelijk
vinden bij een boos gemeentelid en zo
roept zijn gezichtsuitdrukking herinne-
Spiegelen
raken ze samen in een negatieve cirkel.
ringen op aan eerdere situaties waarbij
Andersom zijn deze stappen ook van
Maar andersom geldt dat ook: als één
je je niet serieus genomen voelde. Een
toepassing als we zien dat onze ge-
van beide gesprekspartners ervoor
ander voorbeeld is de situatie waarin
sprekspartner afhaakt, dichtklapt of
vertraging een goed in-
‘Een geïrriteerde
strument. Dat geeft je de gelegenheid om je bewust
ouderling gaat geen
te worden van wat je nodig hebt. Dat kan door je
aansluiting vinden bij
gedachten en gevoelens te ordenen. Vraag je af: wat
een boos gemeentelid’
gebeurt er, welke indruk geeft het, welk gevoel
emotioneel wordt. Voorwaarde om dan
‘gehoord en gezien’ worden
veiligheid ervaren
zelf kunnen ‘horen en zien’
te kunnen vertragen is de vaardigheid om je eigen gevoelens en gedachten tijdelijk te parkeren, gemotiveerd door Paulus’ oproep om de ander belangrijker te achten dan jezelf. Wil je luisteren
110 De Reformatie
COLUMN en begrijpen in plaats van je eigen punt
TEKST: JAN WESTERT, REDACTEUR VAN DE REFORMATIE ///
maken? Richtinggevend is de vraag: wat gaat er achter de woorden van de ander schuil?
Vrede in de kerk
Om daar achter te komen, helpt het om in eerste instantie te spiegelen wat je ziet en hoort: ‘Ik zie/hoor dat je boos
In de jaren tachtig werkte prof. Douma
wordt, of teleurgesteld, dat je je niet
op verzoek van het GMV aan een visie
begrepen voelt of het gevoel hebt dat je
op maatschappelijke vraagstukken, wat
alleen staat.’ Die erkenning brengt rust
uitmondde in het boek Vrede in de maat-
en helpt de ander om verder te onder-
schappij (1985). In deze periode werkte ik
zoeken waar hij nu vooral last van heeft
nauw met hem samen. Met waardering
en waar hij behoefte aan heeft.
denk ik terug aan dat project, aan zijn brede ethische blik. Het onderscheid dat
de zijlijn. Het maakt een open gesprek
Gespreksvaardigheden
hij maakte tussen de diepe vrede met
buitengewoon ingewikkeld.
Deze gespreksvaardigheden van reflec-
Christus en de oppervlakkige vrede in
Ik ben lid van een kerkelijke gemeente
teren en doorvragen zijn heel waardevol
menselijke verhoudingen heeft mijn visie
waar niet alles naar mijn zin gaat. En
voor de onderlinge verbondenheid in de
op de samenleving gestempeld. Wanneer
dat is maar goed ook. Onze kerk is niet
gemeente van Christus. Dat geldt voor
ik hem na zijn emeritaat ontmoette,
volmaakt, maar ze belijdt en verkondigt
ambtsdragers, maar net zo goed voor
was hij altijd een meelevende broeder.
wekelijks de kern van het evangelie. Zo
alle andere gemeenteleden. In het eerste
Nu hebben Jochem Douma en zijn
wordt de diepe vrede met Christus bevor-
voorbeeld waar dit artikel mee begon,
vrouw ons kerkverband verlaten. Bij het
derd. Er zijn ook zaken die de oppervlak-
horen we gemopper maar daaronder
scheiden van onze kerkelijke wegen staat
kige vrede raken, zoals de inrichting van
gaat zorg schuil. Het gemopper zal pas
de waardering voorop. Ik betreur deze
de eredienst, de invulling van leerdien-
kunnen veranderen als de broeder en
stap als onnodig en voorbarig, maar ook
sten, de omgang met het burgerlijk
zuster voelen dat deze zorg gehoord en
passend in deze tijd: als de kerk niet op
huwelijk, de minder massieve regels bij
serieus genomen wordt. Dat kan ruimte
jouw maat gesneden is, kies je voor een
toepassing van de tucht, de zichtbare
bieden om die zorg samen te onderzoe-
andere. Ik hoop dat het broeder en zuster
worsteling met de levensvragen van
ken. Doorvragen levert in deze situatie
Douma onder de zegen van de Heer goed
homoseksuele kerkgenoten. Allemaal
meer op dan het weerleggen van het
gaat in hun nieuwe gemeente.
kwesties die je volop kunnen bezighou-
gemopper.
In zijn afscheidsbrochure schrijft Douma
den, waarbij je soms het gevoel hebt dat
In het tweede voorbeeld kan de houding
dat hij zich niet kan verenigen met de
je geen invloed hebt op de ontwikkelin-
van het gemeentelid veranderen als hij
weg die onze kerken gaan. Het is niet zijn
gen. Maar onderschat je invloed niet, bij-
de volle erkenning krijgt voor het feit
beste boek. Het is geschreven vanuit een
voorbeeld door als oudere generatie een
dat zijn idee vroeger weinig serieus
opvatting over kerkelijk leiderschap en
voorbeeld te zijn in wijsheid, lankmoe-
genomen is. Als hij zijn irritatie en
autoriteit die zo niet meer functioneert
digheid en innerlijke vroomheid. Douma
gekwetstheid mag uiten zonder dat die
voor de netwerkgeneratie. Formeel past
wees op drie effecten van invloed: rem-
toegedekt of afgekapt worden, ontstaat
dat top-down leiderschap ook niet bij
mend (niet van kwaad tot erger), kritisch
er ruimte voor verder gesprek. ///
onze kerkelijke structuur, waarin de
(ontmaskeren en getuigen) en sanerend
plaatselijke gemeente voorop gaat. Dou-
(aansprekende voorbeelden in levens-
ma blafte tegen een caravaan die gewoon
stijl). Zo kun je verbindend lid zijn van
doortrok, lees ik (pag. 56). Kerkelijke
een niet-volmaakte kerkgemeenschap,
ontwikkelingen staan inderdaad niet stil.
gericht op de diepe vrede met Christus.
Je hoeft het niet met alles eens te zijn,
Graag was ik met hem voortgegaan op
maar door je eigen opvattingen voor de
die vredestichtende weg, uitziend naar
enig ware te houden, plaats je jezelf aan
de volmaakte kerk. /// De Reformatie 111
WANDELEN MET GOD
Niet meer bang voor barsten TEKST: MAURITS OLDENHUIS, PREDIKANT TE BERGSCHENHOEK ///
Barsten zijn niet fijn. Barsten tonen aan dat iets kapot is gegaan. Daarom vermijd je ze liever: in je servies, in je huis, maar ook in je leven, in je zijn zoals je bent. Maar wat als die barsten nu eens openingen geven? Openingen voor het licht van God om bij jou naar binnen te komen?
I
n de afgelopen tijd kwam mij een
Zelf was ik de zin al een keer eerder
heid en De moed van imperfectie. Alleen
aantal keren een zin onder ogen van
tegengekomen. Een klein jaar geleden
zulke titels al zouden genoeg uitnodi-
de zanger Leonard Cohen. In zijn
heb ik vanwege ziekte een tijd lang mijn
ging moeten zijn om deze boeken eens te
lied ‘Anthem’, dat gaat over leven in een
werk als predikant niet kunnen doen.
lezen. Haar centrale punt is: wij mensen
onvolmaakte wereld, zingt hij: ‘There’s a
Voor mij was dat een tijd waarin ik
hebben onszelf aangeleerd om onze
crack, a crack in everything, that’s how the
pijnlijk werd geconfronteerd met eigen
kwetsbaarheid te overschreeuwen of te
light gets in.’ Ergens in de zomer van 2014
kwetsbaarheid en onmacht. In die tijd
onderdrukken. We doen zo veel moeite
kwam ik de zin tegen in het Nederlands
stuitte ik bij toeval (?) op een boek van de
om sterk en krachtig over te komen,
Dagblad. Onlangs werd er in het blad De
Amerikaanse psychologe Brené Brown,
dat we overstuur en onthand raken als
Nieuwe Koers een artikel gewijd aan het
die van schaamte haar onderzoeksterrein
we met kwetsbaarheid geconfronteerd
oeuvre van Leonard Cohen, waarin ook
heeft gemaakt. Zij heeft boeken geschre-
worden. In dat kader haalt Brené Brown
deze zin werd aangehaald.
ven met titels als De kracht van kwetsbaar-
Leonard Cohen aan: ‘There’s a crack in
112 De Reformatie
everything, that’s how the light gets in.’
digd mens, terwijl de ander kennelijk
donkere en zwakke kant leert kennen.
Barsten hebben we allemaal. In alles zit
met lege handen staat. There’s a crack in
Jezus omarmt deze geschiedenis, jouw,
een barst. Gelukkig maar, want zo kan
everything, that’s how the light gets in...
mijn, onze geschiedenis. Door de barsten
er tenminste licht bij jou naar binnen
stroomt Gods licht naar binnen.
komen. Voor mij was het een belang-
De Bijbel is eerlijk
rijk moment. Waarom probeerde ik zo
Dit verhaal kom je overal in de Bijbel te-
krampachtig de barsten in mijn bestaan
gen. Kijk naar Jakob, de grote stamvader
te verhullen?
‘Waarom probeerde Het licht komt binnen Nieuw psychologisch
ik zo krampachtig
inzicht? Ja, die kant zit er zeker aan. Waarom ook
de barsten in mijn
niet? Ook in de wereld geeft God wijsheid, en dat
bestaan te verhullen?’
is maar goed ook. Tegelijk
Kwetsbaarheid omarmen Ik zou willen dat deze les zich meer in
van het volk Israël. In het
het hart van mijn leven zou nestelen. Ik
boek Genesis wordt niet
betrap mijzelf er (nog steeds) vaak op dat
de loftrompet over hem
ik liever de dingen vertel die mij goed
gestoken, maar wordt eer-
af gaan, verhalen over overwinningen
lijk verteld over de zonde,
en successen. Dat is leuker en het praat
zwakte en kwetsbaarheid
gemakkelijker. Veel gemakkelijker dan
in zijn leven. Dit is ons
vertellen hoe het soms ook is: moeizaam,
verhaal, wilde Israël ermee
weerbarstig, vol missers. Kwetsbaarheid
vertellen, wat je bij Jakob
vinden we moeilijk. Zwakheid verkoopt
is er meer over te zeggen, zeker in het
ziet zit ook ons in de genen. Dat we zijn
niet. In de samenleving niet, en ook in
kader van Bijbel en geloof. Dat juist door
wie we zijn is dankzij het genadige licht
de kerk vaak niet. Bieden we elkaar daar
de barsten in je leven het licht van God
van God, dat ons heeft gevonden en in
de ruimte om te vertellen dat het niet
naar binnen komt, is een inzicht dat je
de ruimte heeft gezet. Niet voor niets
gaat, dat je vol twijfel zit, dat je het ei-
goed kunt verbinden aan het onderwijs
wordt God in de Bijbel vaak ‘de God van
genlijk helemaal niet ziet zitten, dat het
van Jezus. Ik denk aan Jezus’ gelijkenis
Jakob’ genoemd: de God van falende,
je niet lukt om te veranderen? Kortom,
van de farizeeër en de tollenaar (Luc.
zwakke en zondige mensen. Hetzelfde
vertellen we elkaar de verhalen van
18:9-14). Daar staat de farizeeër en hij
kun je zeggen over Paulus, Petrus of
mislukking en onmacht? We zeggen niet
dankt God voor het goede, moreel zui-
David. Hij, de grote koning, zegt op het
snel tegen iemand die aan de grond zit:
vere leven dat hij leidt. Het is te gemak-
eind van Psalm 40: ‘Ik ben arm en zwak,
je bent dicht bij het koninkrijk van God.
kelijk om hem als opschepper weg te
Heer, denk aan mij’ (Ps. 40:18). Dit past
Voor je het weet stralen we met elkaar
zetten. Wat als deze man echt dacht dat
naadloos op al die levens die in de Bijbel
uit dat het eigenlijk not done is om met
dat belangrijk was voor God, voor andere
beschreven worden, al die verhalen van
lege handen bij God aan te komen, om
mensen? Wat als hij was grootgebracht
mensen die leefden en ons voorgingen
gewoon de barsten in het bestaan open
in een omgeving die uitstraalt dat je niet
op de weg van het geloof. Voor God
en bloot te benoemen. Bang voor barsten
kwetsbaar, armoedig, zwak of zondig
hoef je de schijn niet op te houden.
dus, want het kan niet en mag niet, stel
moet overkomen, en dat je met barsten
Juist de mensen met barsten zijn Hem
je voor dat God je afwijst of dat mensen
in je bestaan beter niet bij God aan kunt
lief. ‘Gebroken mensen is
komen?
de HEER nabij’ (Ps. 34:19),
Een eindje verderop staat de tollenaar, zo
‘In hoogheid en heiligheid
vertelt Jezus. Hij heeft alleen dit te zeg-
zal Ik tronen met hen die
gen: ‘O God, wees mij zondaar genadig.’
verslagen en onaanzienlijk
Juist op een plek waar iedereen hem
zijn’ (Jes. 57:15). Raak er op-
kan zien en horen, komt hij met zijn
nieuw van onder de indruk
zwakheid en armoede. Hij verschuilt zich
in deze maand van advent.
nergens achter en zegt tegenover God
Jezus komt op aarde. Gods
waar het op staat. Reken maar dat God er
licht komt binnen door de barsten van
arm en zwak, Heer, denk aan mij. Niet
vliegensvlug bij is om deze man in zijn
ons bestaan. Lees de namen in Matteüs 1,
meer bang voor barsten. Want het is door
licht te zetten, zo besluit Jezus de gelijke-
de genealogie van Jezus. Daar zitten ver-
de barsten heen dat het licht van God
nis. Hij gaat naar huis als gerechtvaar-
halen tussen waarin je mensen van hun
naar binnen stroomt! ///
te veel weten? Maar kwets-
‘Gods licht komt
baarheid kun je leren en ook leren delen. Onderaan
binnen door de
het kruis op Golgota, oog in oog met Jezus de gekrui-
barsten van ons
sigde, vind je het geloof en de moed om maar gewoon
bestaan’
open kaart te spelen. Wees mij zondaar genadig. Ik ben
De Reformatie 113
BOEKBESPREKING
Geen christelijke politiek zonder Christus TEKST: JAN WESTERT, REDACTEUR VAN DE REFORMATIE EN TOT 1 JANUARI A.S. NOG VOORZITTER VAN HET WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VAN DE CHRISTENUNIE. ///
Je hoeft geen vreemde te zijn in Jeruzalem om vast te stellen dat christelijke politieke partijen niet meer de dienst uitmaken in onze democratie. Is daarmee het einde van de christelijke politiek in zicht? In Van God los beschouwen de historici Ewout Klei en Remco van Mulligen het veranderde politieke landschap. Zij stellen kritische vragen aan christenpolitici en christelijke partijen, maar ook aan het seculiere D66.
D
e historici Klei (D66) en Van
politieke missie van de ChristenUnie
Zij vormt niet langer het centrum van
Mulligen (ChristenUnie) zijn
en het veranderende wereldbeeld bij
de macht. Deze teloorgang heeft zich
bepaald geen eeneiige tweeling
de SGP. Ook staan ze stil bij de onopval-
vervolgens niet vertaald in een evenre-
geworden in hun boek. Het bijzondere
lende rol van christenen binnen andere
dige groei bij de ChristenUnie en SGP.
duo schrijft beurtelings een hoofdstuk
partijen. Ik heb het boek in één ruk van
Het zeteltal van die partijen is licht
over de toekomstbestendigheid van de
kaft tot kaft gelezen. Dat is een com-
toegenomen, maar van een doorbraak is
christelijke politiek. Ze ronden af met
pliment. De schrijvers hebben een zeer
geen sprake.
een gezamenlijk slothoofdstuk over
toegankelijke stijl en schetsten grote
Op de ‘c’ valt het CDA niet erg eendui-
het einde van de bevoorrechte positie
lijnen. Je hoeft geen politieke insider te
dig aan te spreken. En ja, soms lijkt het
van christelijke politiek en met twee
zijn om de dilemma’s en vragen die zij
meer op nostalgische dorpspolitiek. Om
afzonderlijke nabeschouwingen met een
aan de orde stellen te kunnen begrijpen.
met Bart Jan Spruyt bij de presentatie
eigen stellingname.
Hun kernvragen raken ons allemaal:
van het boek van Klei en Van Mulligen
Klei vindt dat christelijke politiek die
heeft christelijke politiek toekomst als
te spreken: ‘De partij zal geen machts-
alleen maar uit is op het verdedigen
minderheidsstroming in een seculier
factor meer worden. Het Nederlands
van eigenbelang snel moet verdwijnen.
politiek landschap? Moet je je heil in
bestuur is seculier, bleek en liberaal.
Over die opvatting zijn we het snel eens.
deze tijd wel bij een christelijke partij
Het CDA heeft geen immaterieel verhaal
Christelijke politiek heeft altijd een
zoeken? Waar staat die partij dan voor?
meer.’ Ik beaam dat, met als kantteke-
bredere scope gehad (Fil. 2:3). Van Mul-
Is zij er vooral voor christelijke lieve-
ning: zolang er geen nieuwe Balkenende
ligen eindigt niet minder radicaal, maar
lingsthema’s?
opstaat die het waarden- en normendebat nieuw leven inblaast.
ogenschijnlijk wat troostvoller. Hij zoekt nieuwe wegen en vitale contrasterende
Liberaal en seculier
De ChristenUnie en SGP komen in de
gemeenschappen.
Het schrijversduo staat uitvoerig stil bij
essays van Klei en Van Mulligen ook
In hun analyse trekken de beide schrij-
de neergang van het CDA. Deze partij
uitgebreid aan de orde. Bij de Chris-
vers samen op. Zij beschrijven de neer-
had vijftig jaar geleden nog 76 zetels
tenUnie zien zij de worsteling met het
gang van het CDA, de zoektocht naar de
in de Tweede Kamer, nu nog maar 13.
politieke profiel. De vanouds steile en
114 De Reformatie
stevig orthodoxe SGP vertoont eveneens
einde van christelijke politiek nabij. Met
Deze uitspraak doet Klei, en inderdaad
haarscheuren, omdat de zuil waarbin-
Van Mulligen wil ik niet dramatiseren.
is dat geen houdbaar perspectief voor
nen de SGP opereert, verandert en
Een christelijke partij is
opener wordt. Het beeld dat Klei en Van
geen doel, maar slechts
Mulligen schetsen lijkt niet erg hoopvol.
een instrument. De
Het politieke landschap voor christe-
kracht van Christus vindt
lijke partijen is in de afgelopen halve
niet zijn voltooiing in
eeuw inderdaad volstrekt veranderd.
onze structuren. Als zulke
De samenleving is geseculariseerd, het
structuren geen betekenis
bestuur liberaal en seculier geworden.
of bereik meer hebben,
Universeel en humaan
waarde deze krampachtig
De vanzelfsprekende invloed van
overeind te houden.
een toekomstbestendige
‘De kunst van democratie
christelijke politiek. Het is ook niet de lijn van de
is niet de dictatuur
ChristenUnie. Zij wordt wel geconfronteerd met
van de meerderheid,
aanvallen op thema’s als vrijheid van onderwijs,
maar bescherming
heeft het geen meer-
huwelijkswetgeving, het verbod op godslastering
van de positie van de minderheid’
christelijke partijen op het beleid is dus
en dergelijke, thema’s die voor christenen grote
1
betekenis hebben en vaak
sterk afgenomen. Waarom dan toch nog
Kritische reflectie
christelijke partijen? Omdat ik geloof
Over Van God los moet meer worden
de seculiere meerderheid voorstaat. Het
dat een christelijke partij bij uitstek
gezegd. Het schrijversduo daagt name-
politieke debat heeft daardoor vaak iets
(universele) waarden in het publieke
lijk uit na te denken over vernieuwing.
van een gevecht voor het behoud van
debat kan inbrengen en zo een bijdrage
Hoewel Ewout Klei niet geheel aan zijn
de laatste schans. Dat is nog wat anders
kan leveren aan de goede samenleving.
verleden en zijn moeizame relatie met
dan een smal pleidooi voor christelijke
Bestuur en beleid kunnen niet zonder
christelijke politiek ontkomt, waardeer
lievelingsthema’s.
voeding vanuit overtuiging. Neutraliteit
ik zijn kritische vragen aan christenpo-
is een illusie die D66 nu al niet kan
litici. Als kenner van de GPV-traditie bij
Kunst van de democratie
waarmaken. Dat houdt mij bij de Chris-
uitstek moet hij weten dat christelijke
Fundamenteler is namelijk de vraag
tenUnie. Niet primair vanwege de macht
politiek niet enkel bestaat uit het strij-
naar de achterliggende waarden. Vrij-
die zij representeert of de christelijke
den voor en het bewaken van christelij-
heid bijvoorbeeld wordt soms met een
lievelingsthema’s die zij zou verdedigen.
ke lievelingsthema’s. Hoe tijdgebonden
te groot gemak opgeofferd ten gunste
Een christelijke partij waar Christus niet
ook, Verbrughs Universeel en Antirevoluti-
van gelijkheid. D66 propageert het ide-
het eerste en het laatste woord heeft,
onair heeft altijd een breder perspectief
aal van een liberale seculiere overheid
kan de ‘c’ ook maar beter schrappen.
beklemtoond. Dat geldt evenzeer voor
die ruimte laat voor diversiteit. Dat is
‘Er is geen christelijk-sociaal zonder
de reformatorische staatsvisie.
mij alleen iets waard als diversiteit ook
Christus,’ zei ds. J.C. Sikkel ooit. Dat
Toch vraagt Ewout Klei terecht om een
in vrijheid mag worden vormgegeven.
geldt ook voor christelijke politiek.
kritische reflectie op christelijke poli-
Een christelijke school bestaat niet
Voor wie gelooft in de levenskracht van de
‘Een christelijke partij
christelijke boodschap voor het inrichten van
waar Christus niet het
een goede samenleving is een christelijke partij, in
eerste en het laatste
al haar bescheidenheid, nog steeds een uitste-
woord heeft, kan de ‘c’
kende route. De woorden van de Bijbel bieden
maar beter schrappen’
zoveel humaniteit dat
haaks staan op dat wat
tiek. Wordt zij, mede om
zonder de christelijke leraar, zoals de
de achterban tevreden te
montessorischool geen mensen voor de
houden, niet te veel in
klas kan hebben die niet geloven in dat
beslag genomen door het
onderwijsconcept. Het concept van de
veiligstellen van christe-
seculiere overheid zit te veel op de toer
lijke verworvenheden?
van het gedwongen gelijk zijn. Ruimte
‘Conservatieve christe-
voor diversiteit vraagt om tolerantie,
lijke politiek, exclusief en
recht doen aan vrijheid en rekenschap
expliciet en alleen maar
geven van de positie van de minder-
uit op het verdedigen van
heid. De kunst van democratie is niet
christelijk en nationaal
de dictatuur van de meerderheid, maar
zij universeel betekenis hebben. Zodra
eigen belang, die oikofiele politiek moet
bescherming van de positie van de
christelijke partijen dat loslaten, is het
zo snel mogelijk verdwijnen.’
minderheid.
>>> De Reformatie 115
van D66 over gelijkheid versus vrijheid
heeft gefunctioneerd in samenlevingen
onder een seculiere overheid zou een
waar niet-christenen de macht hadden.
goede stap in de beeldvorming zijn.
De basis van het christelijk geloof ligt
En zouden de christelijke partijen, die
niet in politieke macht, maar in kerken
elkaar omwille van de kiezersgunst
die zich zullen moeten ontwikkelen tot
gevangen weten te houden in een ver-
contrasterende gemeenschappen, soci-
loren strijd over de vraag wie van hen
aal bewogen naar de medemens en dui-
het meest christelijk is, elkaar niet wat
delijk christelijk van identiteit. Chris-
meer mogen bevragen op hun doel en
tenpolitici die die lijn versterken blijven
perspectief?
ertoe doen. Dat is de zoektocht die ik zie bij de ChristenUnie, waar Gert Jan
De nieuwe route
Segers zich sterk maakt tegen vrouwen-
En nu de troostvolle Van Mulligen. In
handel en prostitutie en waar Joël Voor-
zijn analyse staat hij Ewout Klei nabij.
dewind zich laat zien in het debat over
Hij is ook radicaal over de toekomst van
de vluchteling. Niet de terugkeer naar vervlogen tijden maakt
christelijke politiek. Maar in zijn nabeschouwing
‘Voor christelijke politiek
spoor. Hij keert zich
heb je slechts één ding nodig, namelijk
Iedereen lijkt alles wel best te vinden, vanuit
het onrecht van deze tijd. Een politieke beweging
tegen de onverschilligheid in de seculiere tijd.
sterk, maar het scherp aan de kaak stellen van
trekt hij een geheel eigen
die deel uitmaakt van zo’n christelijke gemeen-
voldoende christenen’
een houding van: val mij
schap levert nog altijd een uitstekende bijdrage
vooral niet lastig. Christelijke politiek
aan het politieke debat. De vraag voor
is kansloos zonder bloeiende kerk. Een
hoe lang en in welke vorm is dan van de
christelijke politieke partij dankt zijn
tweede orde. Christelijke politiek gewor-
De inzet van de ChristenUnie voor het
identiteit niet aan zijn grondslag, maar
teld in Christus vindt altijd zijn weg.
behoud van privileges gaat dan ook
aan de kerkelijke betrokkenheid, aan
dieper dan die privileges zelf. Het dient
het geloof van de kiezer.
N.a.v. Ewout Klei en Remco van Mulli-
gericht te zijn op de waarde van de klas-
Van harte mee eens! Van Mulligens ont-
gen, Van God los. Het einde van de christelij-
sieke grondrechten in de rechtsstaat.
spannen benadering van de grondslag-
ke politiek? Uitgeverij Nieuw Amsterdam,
Ik waardeer het in Ewout Klei overi-
discussies spreekt mij aan. Voor chris-
2014. 208 pagina’s, € 21,95. ///
gens dat hij D66 oproept tot eenzelfde
telijke politiek heb je slechts één ding
kritische zelfreflectie. Hij beschouwt
nodig, namelijk voldoende christenen.
zijn partij niet als antichristelijk, maar
In de seculiere samenleving zijn die niet
in de beeldvorming roept zij dat wel
dik genoeg gezaaid. Christelijke partijen
op. Als dat een te simpel beeld is, sta ik
zullen daardoor hooguit incidenteel
hem graag bij om die beeldvorming bij
van regeringsdeelname verzekerd zijn.
te stellen. Niet zonder reden heb ik in
Anderzijds: in het diffuse en onrustige
de Overijsselse Provinciale Staten een
politieke spectrum bestaat de kans
motie van D66 tot behoud van kerk-
dat een betrouwbare spilfunctie van
1. Zie mijn artikel ‘Nieuwe putten slaan’ in De
torens gesteund. Ik zie mensen graag
christelijke partijen nog altijd een goed
Reformatie, jrg. 84 nr. 30 en 31. In die situatie is het
naar boven kijken! Iets fundamenteler:
en stabiliserend effect op het bestuur
van belang vooral waarde te hechten aan een politieke
een debat tussen het Wetenschappelijk
kan hebben. Van Mulligen wijst erop
denktank, zoals het Wetenschappelijk Instituut, om
Instituut van de ChristenUnie en dat
dat het christelijk geloof altijd het beste
christenen te voeden.
116 De Reformatie
Ook zo benieuwd naar het eerste nummer van OnderWeg?
Onder
We zijn er uiteraard al druk mee bezig! Dit mag u verwachten:
Verder:
Ad de Boer en Henk Hoksbergen: ‘De kerk: oefenruimte voor mensen van de weg’, over de rol van de kerk voor christenen die onderweg zijn naar Gods grote toekomst; Rob van Houwelingen: ‘Onderweg als Jezusbeweging’, over de aanduiding ‘(mensen van) de Weg’. Bart Cusveller: ‘Onderweg in beeld: road movies.’
facebook.com/onderwegonline @onderwegonline
Weg
Inspiratie voor en reisgenot
een interview met Bas Plaisier over zijn levensweg en over Gods leiding in zijn leven; een reportage over Nij Kleaster in Jorwert, een plek om te ontmoeten en tot rust te komen; een beschouwing over Hebreeën 13:14, over de toekomende stad waar we verlangend naar uitkijken, twee bijzondere levensverhalen en veel nieuwe rubrieken.
Donatus verzekert vert ro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
www.donatus.nl tel. 073 - 5221700 De Reformatie 117
Licht in het donker 118 De Reformatie
BIJBELTAAL TEKST EN BEELD: HAN HAGG, PREDIKANT VAN ZWOLLE-ZUID ///
WANNEER JE DE HONGERIGE SCHENKT WAT JE ZELF NODIG HEBT EN DE VERDRUKTE GUL ONTHAALT, DAN ZAL JE LICHT IN HET DONKER SCHIJNEN, JE DUISTERNIS WORDT ALS HET LICHT VAN HET MIDDAGUUR.
Jesaja 58:10 ‘Al die hongerlijders in al die kampen, op
Hij ons niet aan, om in zijn naam licht in de
sterven na dood – om moedeloos van te
wereld te zijn?!
worden… Daar is toch geen beginnen aan…’
Amanda Strydom, die in een Zuid-Afrikaanse
Maar dat is nu juist waar de HEER ons, bij
pastorie opgroeide, geeft eigentijdse woorden
monde van Jesaja, hebben wil: dat we er wél
aan de eigen verantwoordelijkheid die jij en ik
aan beginnen! Hij heeft het niet over ‘al die
hebben – en aan de mooie gevolgen die het kan
hongerlijders’. Hij heeft het over ‘de hongerige’.
hebben wanneer we onze verantwoordelijkheid
Die ene, waar we mee mogen beginnen.
nemen.
Niet voor niets staat op de poster van een
Denk er goed om: Christus’ wereldwijde
hulporganisatie altijd die ene. Dat ene kind dat
lichtvermenigvuldiging vindt nog steeds plaats.
erom vraagt gered te worden. Dat we desnoods
Zorg dat je er bij bent!
met z’n tweeën of met z’n tienen te hulp kunnen komen. Als het maar gebeurt! Zo niet,
Die Liggie
dan blijft het donker. Voor die ander, maar ook voor ons!
Die kleinste kers se liggie
Wanneer de HEER in Jesaja 58 zijn volk bijles
Kan die diepste donker breek
geeft over vasten wordt Hij akelig concreet.
En ’n duisend ander liggies
Of laat ik zeggen heerlijk concreet, precies zo
Kan by daardie een aansteek
concreet als Jezus in Matteüs 25:31-46. ‘Vasten? Dat is niets anders dan je brood delen met de
Dan by daardie duisend liggies
hongerige! Wat zul jij dan gaan merken hoezeer
Nog miljoen of twee of tien
Ik jou nabij ben!’ (Jes. 58:2,8).
Totdat almal in die wêreld
Je zult merken dat het donker dat je nu nog zo
Deur die donkerte kan sien
om je heen voelt, op de vlucht slaat. Zodra jij het licht aansteekt in het donker van het leven
Dit neem een eerste liggie
van een medemens, wordt het ook licht in je
Maak nie saak hoe dof of klein
eigen leven.
Een liggie wat alleen staan
En dat zou wel eens heel aanstekelijk kunnen
En die krag het om te skyn
werken. Kun je niet met één klein kaarsje (één toegewijd mensenleven) zomaar duizend
Amanda Strydom
andere lichtjes aansteken? Christus kwam het
(op de cd Kerse teen die donker)
ons voordoen als het licht van de wereld. Stak
Christus kwam het ons voordoen als het licht van de wereld
De Reformatie 119
Onder
Weg
e Inspirarti o vo ten reisgeno
