Referentieniveaus en leesbevordering voor zwakke lezers Lezing voor studiedag Pro Biblio Guuske Ledoux Kohnstamm Instituut Universiteit van Amsterdam 15 september 2011
Inhoud • • • •
• •
Kenmerken referentieniveaus Herkomst referentieniveaus Relatie met opbrengstgericht werken Gaan referentieniveaus het onderwijs verbeteren? Taaldomeinen en onderwijssucces Wat kunnen bibliotheken hiermee?
Wat zijn referentieniveaus? •
• •
•
Referentieniveau = beheersingsniveau (taal, rekenen) op moment x Voor einde PO, einde VO, einde MBO Indeling in twee niveaus: fundamenteel niveau en streefniveau Te halen door resp. 75% en 50% van de leerlingen
Waar komen ze vandaan? •
•
•
•
Herhaalde pleidooien van de Onderwijsraad voor invoering leerstandaarden 2007: Commissie Meijerink, alias Expertgroep Doorlopende leerlijnen taal en rekenen Advies uitgebracht over wat leerlingen moeten kunnen op schoolloopbaanmomenten Uitgewerkte niveaubeschrijvingen taal en rekenen
Beleidsverwachtingen •
•
•
•
Kwaliteit onderwijs beter in beeld Kwaliteit onderwijs beter bewaakt > signaleren van zwakke scholen Kwaliteit onderwijs omhoog voor achterstandsleerlingen > definitie ‘bodemniveau’ Kwaliteit onderwijs omhoog algemeen > ref niv als extra prikkel & doorlopende leerlijnen
Beleidskader •
Kwaliteitsagenda OCW: accent op opbrengstgericht werken en basisvaardigheden
•
Ambitie: onderwijsniveau verhogen
•
Doelen stellen daarbij belangrijk
•
•
Kerndoelen zijn te algemeen; behoefte aan preciezere omschrijvingen en ‘drempelwaarden’ Wettelijke invoering augustus 2010, maar invoering loopt nog een tijdje door
Niveaubeschrijvingen • •
•
•
Omschrijving wat leerlingen moeten kunnen Omschrijving domein (bv bij lezen omschrijving tekstsoorten) Omschrijving kenmerken taakuitvoering (bv woordenschat, begrip, interpreteren, reflecteren, samenvatten, opzoeken) Zie bijlage hand-out voor Lezen
Wat kunnen scholen hiermee? • •
•
Houvast (meer dan de kerndoelen?) Indien toetsen beschikbaar: evalueren eigen niveau en eigen doelen Steun bij werken met leerlijnen (wanneer wat, opbouw) en keuze leerstof (ook leesboeken!)
Maar ………… •
Geen referentieniveaus voor tussenjaren
•
Er zijn nog geen toetsen
•
•
Doorgaande lijn voor vmbo b/k probleem: voor hen geen startniveau vastgelegd Verschillen tussen leerlingen en tussen scholen: kan iedereen hetzelfde niveau halen?
Onderzoek Kohnstamm Instituut - Cito •
Referentieniveaus gelden nationaal > voor alle scholen dezelfde standaard
•
Fundamenteel niveau als ‘bodem’
•
Gaat dat voor alle soorten scholen werken?
•
Scholen verschillen in type leerlingen
•
Hoe haalbaar en werkzaam zijn de referentieniveaus voor verschillende groepen leerlingen/scholen?
Vraagstelling •
Welke groepen leerlingen en welke scholen halen momenteel wel/niet absolute leerstandaarden op verschillende niveaus, voor rekenen, taal en begrijpend lezen, in groep 8 van het basisonderwijs?
Conclusies leerlingen •
•
•
Fundamentele niveau alleen gehaald door autochtone leerlingen met MBO/HO ouders en vanaf advies vmbo-t (data 2005) Autochtone leerlingen halen vaker het fundamentele niveau dan allochtone leerlingen, ook na controle voor SES Allochtone en autochtone leerlingen met lage SES en zorgleerlingen halen ook een lager gesteld minimumniveau (90%) vaak niet
Conclusies scholen •
•
Op scholen met meerderheid Turkse en Marokkaanse leerlingen van laag opgeleide ouders haalt gemiddeld 37% van de leerlingen het fundamentele niveau Op scholen met meerderheid leerlingen van ouders met hbo/wo-opleiding gemiddeld 84%
•
Overige schooltypen tussenin
•
Binnen elk schooltype nog wel verschillen
•
SBO ver weg van referentieniveaus
Gaan referentieniveaus het onderwijs verbeteren? •
•
•
Voor sommige leerlingen en scholen ligt de lat te laag: geen uitdaging Voor andere leerlingen en scholen ligt de lat te hoog: frustrerend Zullen de prestaties hierdoor stijgen??
Opbrengstgericht werken •
•
•
•
Referentieniveaus mogelijk, maar niet noodzakelijk hulpmiddel bij opbrengstgericht werken Opbrengstgericht werken = evaluatiegericht werken (met gebruik van data) Inspectie let vooral hierop (kwaliteitszorg, onderwijs evalueren, planmatig verbeteren) Kern: evaluatieve cyclus
Wat zijn de voordelen? • • • • • • • •
Sterker bewustzijn eigen onderwijskwaliteit Nauwkeuriger zicht op zwakke plekken Voorkomt ongemerkte niveaudaling Helpt bij gericht & planmatig verbeteren Betere beslissingen over leerstofselectie Stimuleert differentiatie Stimuleert doelgericht werken Bij succes > enthousiasme
Maar valkuilen zijn er ook… • • • • •
• •
Analyseren zonder vraag of doel Alleen kijken naar de laagpresteerders Te grove maatstaven, zoals A B C D E ‘Oneerlijke’ vergelijkingen Te snel tevreden of ontevreden zijn (doelen stellen is een kunst) Wordt het een afrekencultuur? Beperking tot wat makkelijk toetsbaar is
Taaldomeinen en schoolsucces •
•
•
Veel scholen zijn bezig met verbeteren technisch lezen (BO) of met spelling (VO, SBO) Maar: cruciaal voor schoolsucces zijn woordenschat en begrijpend lezen Wat moeten scholen dus bieden: lezen, wereldorientatie > de wereld groter maken en daarmee zowel de taalvaardigheid als het cognitief vermogen (academische taal!)
Wat kunnen bibliotheken doen? • •
• •
Scholen helpen bij goede doelen stellen Scholen helpen bij leerstofselectie (welke boeken voor welke leeftijden en niveaus) Kennis nemen van referentieniveaus Prioriteit leggen bij leesbevordering van kinderen uit gezinnen met weinig leescultuur en de 25% kinderen onderaan de prestatieverdeling
Leesbevordering zwakke lezers •
•
•
Enerzijds zorgleerlingen, anderzijds achterstandsleerlingen Zorgleerlingen vinden lezen moeilijk > makkelijklezenplein biedt hulp Achterstandsleerlingen moeten liefst heel veel lezen, fictie en non-fictie > zorg voor een rijk aanbod
Dank voor jullie aandacht
