Leesbevordering en ICT: Een analyse van Boekenzoeker.org

Leesbevordering en ICT: Een analyse van Boekenzoeker.org Gert Nulens Marie Daems Studies on Media Information and Telecommunication Vrije Universiteit Brussel

Eindrapport

in opdracht van Stichting Lezen Vlaanderen met steun van de Nederlandse Taalunie. Www.boekenzoeker.org is een initaitief van de Nederlandse Taalunie, Stichting Lezen Nederland en Stichting Lezen Vlaanderen.

Dit rapport kwam tot stand in opdracht van Stichting Lezen Vlaanderen vertegenwoordigd door Majo de Saedeleer. Met steun van de Nederlandse Taalunie. Het onderzoek werd uitgevoerd door het onderzoekscentrum SMIT van de Vrije Universiteit Brussel vertegenwoordigd door Prof. dr. Caroline Pauwels. Volgende SMIT-onderzoekers voerden het onderzoek uit: Gert Nulens en Marie Daems. Vanuit Stichting Lezen werden zij ondersteund door Majo de Saedeleer en Rune Buerman. ©2005 SMIT/VUB Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder de voorafgaande en schriftelijke toestemming van de auteurs.

ICT en leesbevordering. Een analyse van Boekenzoeker.org.

2

Inhoud

1

Inleiding ..........................................................................................................................4

2

Situering Boekenzoeker..................................................................................................6

3

Leesbevordering, ICT en jongeren..................................................................................8

4

3.1

Leesgedrag en leescultuur van jongeren ................................................................8

3.2

Jongeren en ICT ...................................................................................................12

3.3

ICT en cultuurbevordering.....................................................................................15

3.4

ICT en leesbevordering.........................................................................................17

Survey omtrent Boekenzoeker.org................................................................................22 4.1

Opzet van de online survey...................................................................................22

4.2

Resultaten ............................................................................................................23

4.3

Conclusie ..............................................................................................................35

5

Website-analyse Boekenzoeker.org .............................................................................37

6

Focusgroepgesprekken ................................................................................................45

7

Bibliografie....................................................................................................................56


3

1

Inleiding Dit document is een verslag van de onderzoeksresultaten van een studie die de Boekenzoeker wil analyseren. Www.boekenzoeker.org is een initaitief van de Nederlandse Taalunie, Stichting Lezen Nederland en Stichting Lezen Vlaanderen. De Boekenzoeker is de website gelinkt aan het project Fahrenheit 451. Dit project beoogt leesbevordering bij 15-plussers in het Beroeps en Technisch Secundair Onderwijs in Vlaanderen. Fahrenheit 451 is één van de leesbevorderingsprojecten van Stichting Lezen Vlaanderen. Na een pilootfase achtten de initiatiefnemers het nuttig en noodzakelijk om de Boekenzoeker op een gefundeerde wijze te evalueren. Hiervoor werd een beroep gedaan op het onderzoekscentrum voor Studies on Media Information and Telecommunication (SMIT) van de Vrije Universiteit Brussel. SMIT verricht ondermeer onderzoek naar virtuele cultuurparticipatie in Vlaanderen in het kader van het onderzoeksconsortium Steunpunt Re-Creatief Vlaanderen. De volledige studie bestaat uit vier delen. In de eerste plaats wordt een bondige literatuurstudie geschreven inzake jongeren, ICT en leesbevordering. Er wordt vertrokken van brede concepten als leesgedrag en leescultuur. Vervolgens wordt de focus verschoven naar Informatie- en CommunicatieTechnologieën (ICT) — waaronder

Internet— en de

nieuwe

opportuniteiten van

deze

media voor

cultuurbevordering met bijzondere aandacht voor de specifieke doelgroep ‘jongeren’. Tenslotte wordt leesbevordering in verband gebracht met ICT en worden een aantal buitenlandse initiatieven opgesomd. De overige delen van de studie hebben betrekking op het empirisch luik. Eerst wordt de Boekenzoeker geëvalueerd aan de hand van een online survey die aan de website wordt gelinkt. De survey peilt naar de socio-demografische achtergrond van de bezoekers, naar de motivatie en frequentie van het bezoek, naar de appreciatie van de website, naar de impact van het bezoek en naar het leesgedrag. In het rapport wordt de opzet van de online survey die aan de website Boekenzoeker.org werd gekoppeld, toegelicht. De verschillende variabelen worden kort voorgesteld. Van bepaalde variabelen zal de schaalconstructie bondig worden toegelicht.

Daarna

volgen de analyses. Vervolgens wordt een objectieve evaluatie van de website gepresenteerd. Deze evaluatie gebeurde via een gestandaardiseerde checklist die op basis van recente literatuur is samengesteld. Hiervoor wordt vooral een beroep gedaan op literatuur uit


4

het usability-domein. Het kritisch analyseren van de website resulteert in enkele voorzichtige aanbevelingen. Het laatste deel van de studie bestaat uit focusgroepgesprekken met de doelgroep die de Boekenzoeker tracht te bereiken. Op basis van de resultaten uit de voorgaande delen werden bepaalde stellingen voorgelegd aan de gesprekspartners. Deze gesprekken moeten de voorlopige conslusies uit de voorgaande delen uitdiepen en nuanceren. Vooaleer van start te gaan met de eigenlijke studie wordt de Boekenzoeker kort gesitueerd binnen de werking van Stichting Lezen en van Fahrenheit 451.


5

2

Situering Boekenzoeker Stichting Lezen Vlaanderen heeft als belangrijkste doelstelling ‘het verbeteren van de leescultuur en het leesklimaat in Vlaanderen’. Hoewel de doelgroep van Stichting Lezen in principe alle leeftijdscategorieën omvat, gaat momenteel bijzonder veel aandacht naar leesbevordering voor kinderen en jongeren. Stichting Lezen heeft immers

bij

haar

oprichting

de

opdracht

gekregen

om

reeds

bestaande

leesbevorderingsprojecten voor kinderen en jongeren te coördineren. Enkele grote projecten die Stichting Lezen momenteel stuurt zijn: de Jeugdboekenweek, de Kinderen Jeugdjury, de Voorleescampagne en Fahrenheit 451 (Stichting Lezen, 2005). Dit laatste project richt zich op 15-plussers uit het Beroeps en Technisch Secundair Onderwijs. Fahrenheit 451 wil deze jongeren op een speelse en creatieve manier aanzetten om meer boeken te lezen. Voor dit project wordt samengewerkt met scholen. Stichting Lezen biedt de deelnemende scholen een volledig lees- en leerpakket op maat van de 15-plussers uit het BSO en TSO (Fahrenheit 451, 2005). Er werd gekozen voor een laagdrempelige aanpak die aansluit bij de interessesfeer van de doelgroep. Er wordt getracht om jongeren naar boeken te leiden via een website en via gesprekken met auteurs en bekende lezers. Het project beoogt bovendien de creatieve verwerking van een boek dat tijdens een gezamelijk feestmoment wordt getoond. Tijdens dat feestmoment komen de deelnemende klassen samen en tonen elkaar hun interpretatie van een bepaald boek (Fahrenheit 451, 2005). Fahrenheit 451 stelt de leefwereld van de 15-plussers centraal. Niet de literaire canon maar de lezer vormt het vertrekpunt van het project. Stichting Lezen inspireerde zich voor deze aanpak op het Britse concept ‘Reader Development’. Dit concept, dat sinds het einde van de jaren ’80 opgang maakt in Britse bibliotheken, staat voor een andere, minder

elitaire

kijk

op

leesbevordering

(Opening

the

Book,

2005).

Veel

leesbevorderingsprojecten vertrekken immers van de auteurs of de boeken zelf. Sommige jongeren worden afgeschrikt door die klassieke aanpak. Fahrenheit 451 wil lezen hipper maken. Eén van de doelstellingen is om het imago van het lezen te verhogen. De leeservaringen van bekende lezers, die jongeren aanspreken, kunnen daarbij een belangrijk hulpmiddel zijn. Een ander instrument is het Internet. De jongeren van vandaag worden immers beschouwd als de ‘Internet-generatie’. Zij zouden het vlotst met de nieuwe media kunnen omgaan en het snelst de nieuwe media in hun leefwereld domesticeren. Nochtans blijkt uit recent onderzoek dat er binnen de groep van jongeren ook een digitale kloof bestaat. De graad van opleiding


6

en het geslacht blijken significant samen te hangen met het gebruik van Internet (Nulens et al., 2005). Fahrenheit 451 wil moeilijker bereikbare jongeren uit het BSO en TSO via die nieuwe media aansporen om meer boeken te lezen. De website die daarvoor werd ontwikkeld vertrekt eveneens vanuit de leefwereld van de jongere. Opnieuw werd hiervoor de mosterd gehaald over het kanaal. Enkele van deze buitenlandse voorbeelden worden kort toegelicht in dit rapport.


7

3

Leesbevordering, ICT en jongeren Om de website Boekenzoeker.org in een ruimer context te kunnen plaatsen, wordt in de volgende paragrafen de problematiek van leesbevordering, jongeren en ICT toegelicht vanuit een bondig literatuuronderzoek. Op de eerste plaats wordt ingezoomd op het leesgedrag en de leescultuur van jongeren. Er wordt ondermeer stilgestaan bij de interesse van jongeren voor boeken en hun daadwerkelijke leesgedrag. Verder wordt de relatie tussen ICT en jongeren onder de loep genomen. Hier bekijken we recente data over het Internetgebruik van jongeren in Vlaanderen. Daarna beschouwen we de mogelijkheden om via ICT aan cultuurbevordering te doen. Opnieuw stellen we hier recente cijfers uit Vlaanderen voor en spitsen we ons toe op de leeftijdscategorie die relevant is voor dit rapport. Tenslotte overlopen we enkele buitenlandse leesbevorderingsprojecten op het Internet, waarvan er enkele model hebben gestaan voor de Boekenzoeker.

3.1

Leesgedrag en leescultuur van jongeren “Involvement in books allows children to experience through imagination other worlds and other roles, and this involvement contributes to their personal and social development as well as to their reading abilities.” (Sainsbury & Schagen, 2004)

Om na te gaan op welke manier jongeren kunnen worden aangezet om meer te lezen, moet in de eerste plaats gekeken worden naar de attitudes van jongeren ten opzichte van boeken en lezen en naar de leescultuur van jongeren. Bijna elk onderzoek naar die attitudes en cultuur staat immers in het teken van een bredere studie naar leesbevordering.

Onderstaand

hoofdstuk

probeert

kort

een

aantal

van

die

onderzoeken te bekijken en de voor de analyse relevante resultaten samen te brengen. Een attitude tegenover lezen kan variëren van heel positieve tot heel negatieve gevoelens voor boeken. Een positieve attitude ten opzichte van boeken blijkt dikwijls het beginpunt te zijn van allerlei positieve effecten inzake lezen in het algemeen. Jongeren met een positievere attitude zouden bijvoorbeeld ook beter scoren wat betreft het niveau en de frequentie van het lezen. Van een rechtlijnige causaliteit is hier volgens verschillende auteurs niet per se sprake. Het gaat eerder om een interactie tussen plezier, succes en gemak in het lezen tegenover verveling, vermijding en inspanning voor anderen (Sainsbury & Schagen, 2004).


8

De bezorgdheid om zogenaamde ‘ontlezing’ bij jongeren is niet nieuw. In verschillende landen is onderzoek verricht om deze problematiek in kaart te brengen. Tussen maart en mei 2003 werd in Groot-Brittannië door Mori een enquête gehouden bij 11 tot 18 jarigen in 900 scholen. Op de eerste plaats werd een antwoord gezocht op de vraag of tieners lezen. Een tweede vraag richtte zich op de oorzaken van dat lezen. Wat motiveert jongeren? Het antwoord op de eerste vraag was duidelijk: 83% van de geënquêteerde jongeren las in zijn of haar vrije tijd. Opvallend was dat meisjes vaker een boek in de hand namen dan jongens, die lezen sneller omschreven als saai (MORI, 2003). Die verschillen tussen jongens en meisjes waren ook opvallend aanwezig in het onderzoek van Sainsbury en Schagen, die de attitudes tegenover lezen nagingen van jongeren tussen 9 en 11 jaar oud. Ook Nederlandse en Vlaamse onderzoeken bevestigen die vaststelling. Tot 1980 waren het steevast de jongens die vaker en liever lazen. Het is pas vanaf het begin van de jaren ’80 dat de meisjes de bovenhand hebben genomen (Vettenburg, 2004; Huysmans, De Haan & Van den Broeck, 2004). Uit Zweeds en Nederlands onderzoek blijkt dat jongeren ongeveer een half uur per dag lezen, iets minder door de week, iets meer in de weekends. Dat staat tegenover gemiddeld één uur radio en twee (door de week) tot drie (in de weekends) uur televisie (Huysmans, 2001). Onlangs werden in Vlaanderen de resultaten van het grootschalig onderzoek naar cultuurparticipatie voorgesteld door het Steunpunt Re-Creatief Vlaanderen. Daarbij werd ook gepeild naar de publieke en private participatie aan literatuur en bibliotheek. Literaire evenementen (boekenbeurzen, auteurslezingen, enz.) zijn niet erg populair in Vlaanderen. 87% van de respondenten heeft in het jaar voorafgaand aan de bevraging geen enkele literair evenement bijgewoond. Uit de resultaten worden de verschillen tussen leeftijden geselecteerd en gepresenteerd in Tabel 1. Daaruit blijkt dat de jongste leeftijdscategorie (14-17) het meest heeft geparticipeerd (22%). Dit percentage kan verklaard worden door de verplichte deelname aan literaire activiteiten die door de school worden georganiseerd (Lievens, Waege & De Meulemeester, 2005: 32). Tabel 1: Aantal keer een literair evenement bijgewoond (voorbije jaar) Literair evenement bijwonen 0

1-2

3+

totaal

87%

11%

2%

14-17 18-34 35-54 55-64

78% 87% 85% 87%

21% 12% 12% 11%

1% 2% 3% 3%


100% (2841) 100% 100% 100% 100% 9

65-85 95% 4% (Bron: survey ‘Cultuurparticipatie in Vlaanderen 2003-2004)

1%

100%

Ook wat het lezen van romans en poëziebundels betreft, zien we de hoogste participatiegraad bij jongeren (39%). Dit percentage ligt iets hoger dan de participatiegraad van alle leeftijdsgroepen samen (33%). De 14 tot 17-jarigen kenmerken zich echter wel door een aanzienlijk hoger percentage dat 1 tot 5 boeken (incidenteel) leest. Bij de jongste leeftijdscategorie behoort 37% tot die groep van incidentele lezers. Bij de totale bevolking is dat slechts 22%. Daar tegenover staat het lage precentage voor het frequent lezen (meer dan 6 boeken), namelijk 2% tegenover 11% voor alle leeftijdsgroepen samen. Opnieuw kan de verklaring voor dit afwijkende leesgedrag bij jongeren gezocht worden in de schoolse omgeving. Jongeren krijgen immers leesopdrachten in de school. Deze verplichte lectuur blijkt zich echter niet te vertalen in frequent lezen (Lievens, Waege & De Meulemeester, 2005: 32). Tabel 2: Aantal romans en poëziebundels gelezen (voorbije zes maanden) Romans en poëziebundels lezen

totaal

0

1-5

6+

67%

22%

11%

14-17 61% 37% 18-34 64% 25% 35-54 66% 23% 55-64 68% 22% 65-85 74% 15% (Bron: survey ‘Cultuurparticipatie in Vlaanderen 2003-2004)

2% 11% 12% 11% 11%

100% (2845) 100% 100% 100% 100% 100%

Het bibliotheekbezoek werd in de survey gemeten als het aantal keer dat iemand in de zes maanden voor de bevraging een bibliotheek heeft bezocht met de expliciete vermelding dat het niet om school- of bedrijfsbibliotheken mocht gaan (Lievens, Waege & De Meulemeester, 2005: 31). Uit de resultaten blijkt dat ruim twee derde van de respondenten niet naar de bibliotheek gaat. Jongeren vormen hierop een opvallende uitzondering. Het aandeel van de 14 tot 17-jarigen dat niet naar een bibliotheek gaat, is slechts 39% (tegenover 69% bij totale bevolking). Ook blijkt dat het aandeel jongeren dat meermaals per maand een bibliotheek bezoekt veel hoger te liggen dan bij de totale bevolking (18% tegenover 10%) (Lievens, Waege & De Meulemeester, 2005: 32). Tabel 3: Aantal keer bibliotheek bezocht (voorbije zes maanden, los van werk en opleiding) Aantal keer bibliotheek bezocht niet totaal

69%

1x/maand of minder 22%

14-17

39%

44%


meerm/maand of meer 10% 18%

100% (2845) 100% 10

18-34 64% 25% 35-54 64% 25% 55-64 78% 17% 65-85 86% 9% (Bron: survey ‘Cultuurparticipatie in Vlaanderen 2003-2004)

11% 11% 5% 6%

100% 100% 100% 100%

Bovenstaande cijfers tonen aan de soms alarmerende berichten over ontlezing bij de jeugd enigszins gerelativeerd kunnen worden. Jongeren tussen 14 en 17 jaar blijken net de meest actieve literatuurparticipanten te zijn. Een survey-onderzoek geeft weliswaar slechts een momentopname weer. Er kunnen vergelijkingen gemaakt worden tussen verschillende generaties die op het moment van het surveyu-onderzoek werden bevraagd. Maar er kan geen uitspraak gedaan worden over de evolutie in de tijd per generatie. Noch kunnen bepaalde vaste levensfases vergeleken worden. Zo wordt er bijvoorbeeld geregeld beweerd dat kinderen van vandaag minder zouden lezen dan kinderen van vroeger. Ander onderzoek spreekt dat dan weer tegen. Soetaert omschrijft deze tegenstrijdige resultaten als een ‘welles en nietes-spel’ (Soetaert, 2005: 63). Het aanbod van jeugdboeken is alleszins gedurende de laatste 25 jaar tamelijk stabiel gebleven. Degenen die aan de alrmbel trekken wat de ontlezing betreft, wijzen dikwijls met een beschuldigende vinger naar de nieuwe media en de daarmee gepaard gaande verschuivingen in het mediagebruik van jongeren. Dat dit weinig effect heeft op het niveau van geletterdheid, heeft dan weer te maken met het feit dat ook in de nieuwe media tekstboodschappen belangrijk zijn. Men heeft het dan over verschillende vormen van geletterdheid, of multigeletterdheid (Huysmans, De Haan & Van den Broeck, 2004). Sainsbury en Schagen constateren een afname in leesfrequentie en –plezier, terwijl het leesniveau en –comfort stabiel blijft. Ook zij zoeken hun verklaring in technologische veranderingen (Sainsbury & Schagen, 2004). Het vraagstuk inzake de motivatie van jongeren om te lezen, kan nog minder eenduidig beantwoord worden. Jongeren worden gemotiveerd om te lezen door verschillende factoren. Voor velen is een aanbeveling van vrienden of, minder belangrijk, van de leraar een motivatie om een boek in de hand te nemen. Anderen lezen dan weer graag ‘het boek van de film’, terwijl weer anderen vooral fan zijn van een bepaalde schrijver. Opvallend in de Britse Mori-studie —en ook in het kader van dit onderzoek van groot belang— is dat één op vijf respondenten liet weten dat hij meer zou lezen, indien hij beter zouden weten wát te lezen (MORI, 2003). Het is natuurlijk ook belangrijk te weten voor welke boeken jongeren een voorkeur hebben. Voor de Vlaamse jeugd blijken vooral thrillers, horrorverhalen en waargebeurde verhalen populair, terwijl poëzie, doktersverhalen en literaire werken ICT en leesbevordering. Een analyse van Boekenzoeker.org.

11

het minder goed doen. En ook hier zijn er verschillen tussen jongens en meisjes. Jongens lezen liever science fiction, terwijl meisjes eerder interesse vertonen in liefdesverhalen, poëzie, doktersromans, thrillers en dagboeken. Bovendien is gebleken dat de wil om te lezen afneemt met de leeftijd (Vettenburg, 2004). Tot slot bekijken we nog de leesvaardigheid van jongeren. Uit internationaal onderzoek blijkt dat 12% van de Belgische 15-jarigen het hoogste niveau van leesvaardigheid halen. Dat is weliswaar hoger dan het gemiddelde van de OESOlanden (9%), maar lager dan bijvoorbeeld in Nieuw-Zeeland, Finland, Australië of Canada, waar het om ruim 18% gaat. Minder rooskleurig is het beeld wanneer we kijken naar de laagste scores. 11% heeft moeite met basisteksten en 8% haalt zelfs het laagste niveau van leesvaardigheid niet. Die cijfers liggen lager dan het gemiddelde voor de OESO-landen, dat op respectievelijk 12 en 6% lag. Die frappante verschillen hebben volgens de onderzoekers (in 67% van de gevallen) te maken met de school (Vettenburg, 2004).

3.2

Jongeren en ICT

Zoals in het vorige hoofdstuk al werd gesteld, worden nieuwe media dikwijls als bron gezien van ontlezing. Maar ook andere media blijken door deze nieuw informatie- en communicatietechnologieën te worden bedreigd. Naargelang jongeren ouder worden, moet immers ook de televisie als belangrijkste medium plaatsmaken voor het Internet. Deze verschuiving vindt plaats vanaf 14 jaar (Insites Consulting, zie Devos, 2004). België volgt daarmee internationale trends binnen de Westerse wereld. Recent onderzoek toont immers aan dat slechts 3% van alle jongeren uit Europa en de Verenigde staten nog nooit gebruik heeft gemaakt van het Internet (Livingstone & Bober, 2005). Sowieso blijkt het mediagebruik van jongeren te pieken bij de overgang van de kindertijd naar de adolescentie (Shade, 2002). Jongeren zijn de meest frequente gebruikers van de computer. In 2000 brachten zij al gemiddeld bijna 3.5 uur per week achter het computerscherm door. Daarvan ging ongeveer driekwart uur naar het Internet. In datzelfde jaar bracht maar 30% van alle Vlamingen meer dan een half uur door op het Internet (Steyaert, 2000). Opnieuw wordt een beroep gedaan op de resultaten van de cultuurparticipatie-survey van het Steunpunt Re-Creatief Vlaanderen om de meest recente cijfers in Vlaanderen inzake Internetgebruik te kunnen presenteren. Uit de cijfers blijkt duidelijk dat de jongste leeftijdsgroep helemaal verknocht is aan het Internet. 92% van de 14 tot 17jarigen heeft in de zes maanden voorafgaand aan de bevraging het Internet gebruikt in de vrije tijd. In de bevraging werd expliciet vermeld dat dit gebruik los diende te


12

staan van de job of opleiding. Wanneer dan binnen de groep van Internetgebruikers wordt gepeild naar de gebruiksfrequentie zijn het opnieuw de jongeren die het hoogst scoren. Maar liefst 74% van de gebruikers gaat meermaals per week op het Internet. Tabel 4: Internetgebruik in vrije tijd en frequentie van gebruik (voorbije zes maanden) Internetgebruik in vrije tijd Frequentie van gebruik (N=1351) Gebruik (N=2843)

totaal

48%

maandelijks of minder

meermaals per maand

meermaals per week

12%

26%

62%

18% 23% 29% 24% 43%

74% 66% 58% 66% 43%


Het is niet verwonderlijk dat dergelijke cijfers de leesbevorderaars enigszins kunnen afschrikken. Want als jongeren zo verknocht zijn aan dat Internet, blijft er dan nog tijd over om boeken te lezen? In een studie van het Nederlandse Sociaal en Cultureel Planbureau werd nagegaan welke invloed Internetgebruik heeft op het lezen van boeken. De auteurs concludeerden dat het al dan niet gebruiken van het Internet geen invloed heeft op het lezen van boeken (Huysmans, De Haan & Van den Broeck, 2004). Die conclusie wordt wel tegengesproken in andere werken. Kraaykamp bijvoorbeeld besluit dat ‘goed-geletterde’ jongeren in grotere mate bezig zijn met nieuwe technologieën, maar dat jongeren die zich vaak bezighouden met ICTs, net mínder gaan lezen (Kraaykamp, 2002). Het lijkt dus een goed idee om dat populaire Internet te gebruiken om jongeren te bereiken. Uiteraard blijft het belangrijk om erop toe te zien dat àlle jongeren toegang hebben tot het Internet en vooral ook dat ze beschikken over voldoende vaardigheden om het Internet op een nuttige en zinvolle manier te kunnen gebruiken. De alomtegenwoordigheid van computers en Internet leidt immers ook tot enige onrust. Volwassenen hebben soms angst voor wat jongeren allemaal kunnen verrichten op het wereldwijde net. Constant wordt beveiligingssoftware aangeraden en verschillende organisaties kijken toe op afstand of geven certificaten aan websites die kindvriendelijk zijn. Auteurs die het gebruik van ICT voor educatieve doeleinden bespreken, waarschuwen ook voor “unsupervised use in which pupils jump from site to site with little or no engagement” (Pritchard & Cartwright, 2004).


13

Maar ook al bestaan er steeds kansen voor misbruik van het medium, toch blijft het Internet vele interessante mogelijkheden bieden om jongeren te bereiken. Maar is een website ook het aangewezen medium voor onderwijsdoeleinden? De opvattingen over de rol van ICTs, en het Internet in het bijzonder, voor educatieve doeleinden zijn enorm uiteenlopend. De ene auteur benadrukt voordelen, zoals: -

een uitbreiding van de mogelijkheden tot specialisatie,

-

stimuleren van samenwerking tussen verschillende instellingen,

-

een individualisering van het leerproces,

-

de mogelijkheid van e-assessment,

-

de leerstof komt naar de leerling in plaats van omgekeerd,

-

“anytime, anywhere” leren,

-

leerlingen buiten de formele leerstructuren kunnen gemakkelijker worden bereikt,

-

de bestaande pedagogieën kunnen worden versterkt en aangevuld,

-

de onafhankelijkheid van het leren en de mogelijkheden tot innovatie van de leerpatronen, nemen toe (Davies, Hayward & Lukman, 2005).

Andere auteurs zijn minder optimistisch en hebben het over: -

te vaak ongecontroleerd rondsurfen,

-

technische problemen waardoor de aandacht weggenomen wordt van het leren,

-

informatie wordt niet opgenomen, enkel op basis van de zuivere transmissie van gegevens,

-

hierdoor wordt ook weinig informatie concreet opgenomen,

-

het gevaar van onjuiste gegevens, door de enorme hoeveelheid aan informatie op het net (Pritchard & Cartwright, 2004).

Net zoals bij een boek dient ook een website aantrekkelijk te zijn om de aandacht van een jongere gedurende een langere tijd te kunnen vasthouden. Bovendien kan een korte afleiding (zoals een technisch hapering) voldoende zijn om de jongere te laten afhaken. Toch hebben heel wat educatieve instellingen de weg naar het Internet gevonden. En zij zijn niet alleen. Ook cultuurbevorderingsprojecten gaan steeds vaker aansluiting zoeken bij het Internet. Onderstaand hoofdstuk blijft even stilstaan bij deze link tussen cultuur en ICT. In het denken over ICT en cultuurbevordering komen immers een aantal interessante vraagstukken aan bod die ook belangrijk kunnen zijn in het kader van leesbevordering.


14

3.3

ICT en cultuurbevordering

Dat het Internet een enorme opgang kent en dat het de mogelijkheid biedt om op een goedkope en efficiënte wijze grote doelgroepen te bereiken, is niet onopgemerkt gebleven voor de culturele instellingen. Verschillende van die instellingen trachten dan ook nieuwe media in te schakelen voor zowel publiekswerving als publiekswerking. Het gebruik van ICT kan daarbij dienen als een kanaal om mensen te leiden naar reële cultuurparticipatie. De Boekenzoeker is daar een voorbeeld van. Er wordt een website gebruikt om jongeren te overtuigen om daadwerkelijk een boek te gaan lezen. Anderzijds kunnen ICT ook ingezet worden als een cultureel medium op zich. Dikwijls gaat het dan om gedigitaliseerde cultuur, bijvoorbeeld een digitale tentoonstelling van een collectie schilderijen die in het ‘echte’ leven verspreid is over verschillende fysieke musea. Een stapje verder is de digitaal geboren cultuur, met andere woorden cultuur die niet meer gebaseerd is op of een copie is van reële cultuur (Nulens & Michiels, 2005). Ook de vragen met betrekking tot cultuurparticipatie en ICT werden behandeld in de cultuurparticipatiesurvey van Steunpunt Re-Creatief Vlaanderen. Op de eerste plaats blijkt dat ruim een derde van de respondenten tot de groep van virtuele cultuurparticipanten kon worden gerekend. Net zoals bij de Internet-gebruikers blijkt er een oververtegenwoordiging van jongeren te zijn. Deze virtuele cultuurparticipatie omvatte zowel de categorieën informatie vergaren over cultuur, en cultuurprodukten verwerven als cultuur beleven via het Internet. Het opzoeken van informatie over cultuur scoorde daarbij het hoogst, gevolgd door het beleven van cultuur online. Virtuele cultuurparticipanten blijken verder vooral op zoek te gaan naar muziek (Nulens et al., 2005). De survey bevatte enkele specifieke vragen over het opzoeken van informatie over boeken. Allereerst werd aan de respondenten gevraagd of zij zich de voorbije maand hadden geïnformeerd via de media (kranten, tijdschriften, brochures, Internet, televisie, radio,...) over bepaalde onderwerpen. Eén van de bevraagde onderwerpen was ‘boekbesprekingen’. Uit de cijfers blijkt in de eerste plaats dan men zich in Vlaanderen betrekkelijk weinig informeert over boeken via de media. Of dit te wijten is aan een gebrek aan interesse vanwege de bevolking, of een gebrek aan aanbod binnen de media, willen we hier graag in het midden laten. Het valt op dat het opnieuw de jongeren zijn die zich het meest gaan informeren over boeken via de media. Bijna de helft van de jongeren deed een beroep op de media om informatie over boeken te verkrijgen. Bij de totale groep van respondenten lag het aandeel slechts op een kwart.


15

Tabel 5: Informatievergaring over boeken via alle media media (kranten, TV, Internet,...) (voorbije maand) Informatievergaring boeken via alle media

totaal

niet voorbije maand 75%

een enkele keer 14%


enkele keren per maand 8%

meermaals per week 3%

14% 5% 9% 6% 4%

6% 2% 3% 4% 2%

Verder werd ook gepeild naar het opzoeken van informatie over boeken via het Internet als aparte categorie. Let wel, deze vraag heeft betrekking op zes maanden voorafgaand aan de bevraging, en niet op één maand zoals bij de vorige vraag. 11% van alle responderen gebruikte het Internet om informatie op te zoeken over boeken. Opnieuw blijkt dat de jongst bevraagde leeftijdscategorie hier het actiefst is. 32% van de 14 tot 17-jarigen heeft de voorbije zes maanden het Internet gebruikt om informatie over boeken te zoeken. Tabel 6: Informatievergaring over boeken via Internet (voorbije zes maanden) Info boeken via Internet totaal

11%

14-17 32% 18-24 15% 25-54 13% 55-74 5% 75-85 0,5% (Bron: survey ‘Cultuurparticipatie in Vlaanderen 2003-2004) Dit duidt nogmaals aan dat jongeren geïnteresseerd zijn in boeken, maar ook dat zij het niet vreemd vinden om het Internet te gebruiken wanneer zij op zoek zijn naar informatie over boeken. Maar is die culturele informatie op het Internet dan even waardevol dan op klassiekere dragers? Binnen de pedagogische theorieën kan worden teruggegrepen naar het direct experience model om de effectiviteit van online-leren/(bij)studeren na te gaan. Dit model gaat uit van een tweedeling van onze wereld in het fysieke en het mentale. In de fysieke wereld zijn er gebeurtenissen en bestaan objecten, terwijl we mentaal in staat zijn om te memoriseren en bewust te redeneren. Een fysiek bezoek aan een museum biedt de mogelijkheid om objecten te bekijken, te voelen, met andere woorden, te ervaren. Bezoekers ontwikkelen op die manier hun vermogen om te observeren en hun vermogen tot deductie, indien in de leeromgeving voldoende ICT en leesbevordering. Een analyse van Boekenzoeker.org.

16

stimulansen om bij te leren, terug te vinden zijn. Wanneer we van een concrete realiteit via de technologie overstappen op een gemedieerde realiteit, verandert de dynamiek van het leren, maar niet per se de effectiviteit. De technologie stelt ons immers ook in staat objecten – weliswaar op een andere manier – te ervaren. De effectiviteit van de online versie is met andere woorden grotendeels afhankelijk van de effectiviteit van de stimulansen (Sumption, 2001). In een onderzoek van Hawkey omtrent museumwebsites werd ondermeer getracht na te gaan op welke manier bezoekers op de websites terechtkomen. Met uitzondering van de grotere en de officiële nationale websites, blijkt ongeveer 60% door te vloeien uit de formele educatieve sectoren. In het geval van de grotere sites gaat het nog om een 5 à 10%, wat trouwens in absolute cijfers nog een aanzienlijk aantal is (Hawkey, 2004). In het tussentijds rapport van dit onderzoek was ook al duidelijk geworden dat ongeveer drie vierde van de bezoekers van boekenzoeker.org de website had leren kennen via de leerkracht. Bij jongeren uit het BSO en TSO ging het zelfs om meer dan 80%. Dit heeft natuurlijk met meer te maken dan met een gebrek aan promotie. Jongeren zijn immers geneigd om op het Internet andere (niet-educatieve) websites te bezoeken, wanneer ze na de school achter het computerscherm kruipen (Pritchard & Cartwrigth, 2004).

3.4

ICT en leesbevordering

Vanuit bovenstaande opmerkingen kunnen we nu kijken naar de mogelijkheden van ICTs en het Internet voor leesbevorderingsprojecten. Het Internet biedt, zoals hierboven reeds werd gesteld, de mogelijkheid om grote delen van de doelgroep te bereiken. Bovendien kunnen verschillende ideeën, maar vooral ook verschillende instellingen en organisaties, worden samengebracht. Algemeen wordt aangenomen dat het aangewezen is om via websites voor leesbevordering voornamelijk de ervaring van het lezen te promoten en niet zozeer het lezen an sich (Guy, 2005). In het Engels heet dat dan sell the sizzle, not the sausage. Dit past in de zgn. reader-centred aanpak van Opening the Book, een Britse organisatie die zich bezighoudt met leesbevordering. Reader-centred betekent dat de lezer en niet het boek de spil is van de initiatieven. ICTs bevorderen die aanpak die de onafhankelijkheid van de lezer/bezoeker zo hoog mogelijk wil houden. “[You can] go where you like, when you like, by yourself, for your own private reasons” (Opening the Book, 2005). Wanneer de bezoeker op een actieve wijze betrokken wordt in de site, via een zelf uit te stippelen pad en een structuur die aan de individuele noden tegemoet kan komen, zal de effectiviteit van de website


17

enkel toenemen. Wanneer we dit terugkoppelen naar het direct experience model, kan worden gesteld dat dit inderdaad voor de nodige stimulansen kan zorgen om daadwerkelijk een effect te verkrijgen, of, concreter gesteld, om jongeren effectief aan te zetten tot lezen. Het is natuurlijk ook belangrijk om jongeren de website te laten bezoeken. De universiteit van Keulen werkte een onderzoek uit naar de aangewezen pr- en 1

marketingtechnieken voor digitale projecten. De auteurs wijzen op het belang van traditionele technieken zoals radio-advertenties, folders,… om ook personen uit de doelgroep te bereiken die niet vaak op het Internet surfen. Toch primeert webmarketing. Aanwezigheid op andere —gelijkaardige, of door de doelgroep druk bezochte— websites, maar vooral een goede positie in zoekmachines kunnen het succes van een website bepalen. Bovendien moet over de trefwoorden voor de zoektermen van zoekmachines voldoende worden nagedacht. Heel wat beleidsmakers, maar ook particuliere initiatiefnemers in verschillende landen, hebben gebruik willen maken van ICTs en meerbepaald van het Internet om het lezen bij jongeren te promoten. Vooral Groot-Brittannië en Canada blijken op dit vlak zeer vooruitstrevend. In dit deel zullen een aantal initiatieven kort worden bekeken en zal worden getracht te vergelijken met de Boekenzoeker. Om te bepalen welke initiatieven zouden worden besproken, hebben we ons gebaseerd op gelijkenissen met de boekenzoeker-website. 2

Opening the Book beheert nationale opleidingsprogramma’s in Groot-Brittannië. De organisatie is samengesteld uit bibliotheekpersoneel en werkt campagnes ter promotie van het lezen uit. De organisatie gaat in haar leesbevorderingsprojecten steeds uit van een reader-centred aanpak (zie hoger). 3

Eén van de initiatieven van Opening the Book is Whichbook.net , één van de eerste websites die een aanpak implementeerde die de leefwereld van de gebruiker centraal stelt. Whichbook geeft aan lezers de mogelijkheid om op een aangename en intuïtieve manier naar een boek te zoeken. De klassieke aanpak waarbij boeken gepresenteerd worden aan de hand van auteur, titel of genre, verdwijnt hierbij volledig naar de achtergrond. Het openingsscherm van de website toont een lijst van tegengestelde elementen (happy-sad; funny-serious; safe-disturbing;…) die een lezer graag in een boek zou aantreffen. Deze elementen worden op een schaal geplaatst. De websitebezoeker kan enerzijds kiezen voor vier van de twaalf verschillende schalen, en anderzijds zijn plaats bepalen op die schaal. Zo kan een lezer bijvoorbeeld opteren 1

http://www.ukoln.ac.uk/interop-focus/gpg/Marketing/ http://www.openingthebook.com 3 http://www.whichbook.net 2


18

voor de schaal grappig-serieus en dan binnen die schaal kiezen voor een heel grappig of een heel serieus boek. Schalen kunnen ook gecombineerd worden, bijvoorbeeld een heel grappig, optimistisch en lang boek (Whichbook, 2005). Bij de oprichting van de site was het de bedoeling om het lezen te bevorderen aan de hand van een gebruiksvriendelijke website, niet uit te gaan van literaire voorkennis en de

boekenverkoop

te

stimuleren.

Whichbook.net

heeft

inderdaad

een

gebruiksvriendelijke uitstraling, hoewel enige kennis van ICT wordt verwacht van de bezoeker. Het belangrijkste verschil met andere projecten is dat whichbook.net niet uitgaat van literaire voorkennis. Andere leesbevorderingswebsites gaan er immers dikwijls van uit dat de bezoeker weet welke boeken hij of zij graag leest en op basis daarvan kan dan worden gekozen uit verschillende genres. Whichbook.net daarentegen laat de bezoeker enkel invullen welke elementen hij graag zou terugvinden in een boek en geeft dan op basis daarvan een literatuurlijst. Bovendien kan op de site, op een vrij eenvoudige manier, worden nagegaan of en waar het geselecteerde boek kan worden uitgeleend. Whichbook vertrekt uiteraard wel vanuit het standpunt dat bezoekers willen lezen. Andere

Britse

initiatieven

plaatsen

lezen

binnen

een

bredere

cultuur-

en

vrijetijdssector en trachten van daaruit mensen ondermeer naar bepaalde boeken te loodsen. Een voorbeeld daarvan, ook door Opening the Book ontwikkeld, is 4

Whatareyouuptotonight.com . Deze website plaatst op het startscherm een eerste keuze tussen ‘Staying in’ en ‘Going out’. Op de volgende schermen kunnen dan opnieuw keuzes gemaakt worden tussen bepaalde gemoedstoestanden of interesses. Naargelang de keuze krijgt de bezoeker een pagina vol tips en activiteiten. Sommige aangeboden diensten staan rechtstreeks in verband met boeken of met lezen. Ook hier wordt samengewerkt met de Britse bibliotheken, want ook op deze site kan de bezoeker in de bibliotheekcatalogi nagaan of en waar boeken kunnen worden uitgeleend. Op die manier worden de bezoekers naar boeken of websites geleid. De in het oog springende vormgeving van de website rekent radicaal af met de droge layout waarin klassieke boekencatalogi dikwijls geplaatst zijn (Whatareyouuptotonight, 2005). 4ureaders.net is een derde initiatief van Opening the Book dat zich via het Internet richt op jongeren. 4ureaders.net bestaat uit in feite uit drie websites voor drie verschillende doelgroepen: -

e claire: een site gericht op meisjes die houden van “gewoon”;

-

the lads: een site gericht op jongens;

-

girls with attitude: een site gericht op meisjes die houden van “alternatief”.

Hoewel ook aandacht wordt besteed aan safe surfing, televisieprogramma’s, uitgaan en (pop)muziek, ligt de klemtoon van de site op boeken en op lezen. 4

http://www.whatareyouuptotonight.com


19

Een andere opmerkelijke Britse boekenwebsite is Ask Chris. De website die opvalt door zijn frisse vormgeving is een initiatief van de Essex Libraries. Inhoudelijk volgt de website een eerder klassieke opbouw. Bezoekers maken hun keuze aan de hand van bepaalde genres. Het vernieuwende van deze site is dat andere lezers en lezersgroepen boekbesprekingen hebben toegevoegd op de website (Ask Chris, 2005). Een Brits initiatief van de UK Office for Library Networking, in samenwerking met tal 5

van andere bibliotheken, is storiesfromtheweb.org. De site heeft twee doelgroepen: 8-11 en 11-14. De kinderen kunnen zelf verhalen schrijven, boeken zoeken volgens interesse, recensies lezen, meer te weten komen over auteurs en interactief bezig zijn met spelletjes, competities, discussies,... De website gaat uit van het service model, waarbij de site dient als een “bindmiddel” tussen bibliotheken en boekenclubs, scholen en thuis. Een belangrijk onderscheid met andere soortgelijke initiatieven, is dat storiesfromtheweb.org ook focust op het verbeteren van de IT-vaardigheden van de bezoekers. Op die manier wilden de oprichters de problemen die jongeren zouden kunnen hebben met het Internet counteren en aldus verzekeren dat de bezoeker het maximum uit de site kan halen.

6

7

Bookadventure.org is een Amerikaans initiatief van het Sylvan learning center. Op de website kunnen kinderen kiezen uit zo’n 6000 geselecteerde boeken. Uit die selectie kunnen de bezoekers dan eigen lijsten samenstellen van favorieten. Aan deze klassieke catalogus werd een competitief element toegevoegd. Jongeren kunnen een quiz invullen over de aangeraden boeken. Op die manier kunnen ze punten verdienen en prijzen winnen. Zo hopen de makers van de website de bezoekers aan te zetten om écht het boek in de hand te nemen. Gigglepoetry.com tracht om poëzie op een grappige en speelse manier te promoten 8

bij jongeren tussen 6 en 16 jaar. Op de site kan poëzie van andere kinderen, maar ook van volwassenen voor kinderen worden gelezen en opgezocht, maar kunnen de bezoekers ook zelf een stukje schrijven. De makers van Boekenzoeker.org, de website binnen het Fahrenheit 451-project, hebben zich duidelijk geïnspireerd op de buitenlandse voorbeelden. Origineel is echter de opslitsing tussen lezers en niet-lezers. Bezoekers die aangeven dat ze graag lezen, worden onmiddellijk naar een webpagina geloodst waarop gepeild wordt naar 5

http://www.storiesfromtheweb.org http://www.ukoln.ac.uk/public/present/ala/ala-pres/ 7 http://www.bookadventure.org/ en http://www.educate.com 8 http://www.gigglepoetry.com 6


20

interesses of houdingen ten opzichte van lezen. Uiteindelijk wordt er een boekenlijstje voorgesteld waarbij het ook mogelijk is de commentaar van andere lezers te bekijken of zelf commentaar te geven. De bezoekers die aangeven dat ze niet zo graag lezen, worden op een andere manier benaderd. Redenen waarom je niet zou lezen, worden toch gekoppeld aan bepaalde boeken. De website probeert daarbij niet op abstracte wijze te overtuigen van het nut of plezier van het lezen, maar toont simpelweg aan dat er over alle mogelijk onderwerpen of interesses boeiende boeken bestaan.


21

4

Survey omtrent Boekenzoeker.org 4.1

Opzet van de online survey

Zoals eerder al gesteld, bestaat de evaluatie van Boekenzoeker.org uit drie onderdelen. De focusgroepinterviews en de evaluatie van de website via een gestandaardiseerde checklist zullen verder in dit onderzoeksrapport aan bod komen. Dit hoofdstukt richt zich enkel op de resultaten van de online survey. De online survey peilt in de eerste plaats naar de volgende socio-demografische achtergrondvariabelen: geslacht, geboortejaar, woonplaats, nationaliteit, nationaliteit ouders, beroep of studies, beroep en studies van ouders, school, studiejaar. Daarna komen de variabelen aan bod die direct of indirect met de Boekenzoeker te maken hebben: al dan niet klassikaal invullen van de survey, frequentie van bezoek aan de website, manier van kennismaking met de website, motivatie, vormelijke en inhoudelijke beoordeling, impact van de website, leesgedrag, leesgedrag ouders. Voor

de

variabelen

bezoeksfrequentie, motivatie,

vormelijke

en

inhoudelijke

beoordeling, impact en leesgedrag werd gebruik gemaakt van schalen. De bezoeksfrequentie wordt gemeten via een schaal met zes antwoordmogelijkheden, varierend van nooit tot meerdere keren per week. De motivatie om de website te bezoeken en de appreciatie van de website worden gemeten aan de hand van een schaal met vijf antwoordmogelijkheden, gaande van helemaal oneens tot helemaal eens.

De

impact

van

de

website

wordt

onderzocht

via

een

drievoudige

antwoordmogelijkheid op bepaalde stellingen. Het leesgedrag tenslotte wordt gekwantificeerd via een schaal met zes keuzes, gaande van bijna nooit tot meer dan één boek/strip/... per week. De survey wordt via een pop-up scherm gelinkt aan de Boekenzoeker. Een welkomsttekst spoort bezoekers aan om de enquête in te vullen. Deze tekst omvat verder de vermelding dat er filmtickets gewonnen kunnen worden door degenen die de enquête invullen. Het invullen van de enquête duurt maximum tien minuten. De analyse van de data verkregen via de online survey laat toe om een profiel op te stellen van de bezoekers van de website. De opdrachtgever van deze studie krijgt in de eerste plaats gedetailleerde informatie over het al dan niet bereiken van de beoogde doelgroep. Verder zullen ook de bezoekers die niet tot de beoogde doelgroep

behoren

in

kaart

kunnen

worden

gebracht.

Verder

zal

de

bezoekersappreciatie van de Boekenzoeker gepresenteerd worden. Tenslotte kunnen de resultaten met betrekking tot de impactmeting worden voorgelegd. Uiteraard


22

dienen deze resultaten later te

worden uitgediept aan

de hand van de

focusgroepgesprekken. In dit rapport worden univariate verdelingen en bivariate analyses gepresenteerd waarbij bijvoorbeeld onderwijstype gecombineerd wordt met een andere variabele. De vragenlijst en het codeboek van de survey werden in onderling overleg door de onderzoekers en de opdrachtgever samengesteld. De antwoorden op de survey werden automatisch verstuurd naar een database. De opdrachtgever van deze studie nam dit technische deel van de informatievergaring voor zijn rekening. De onderzoekers kregen een dataset in de vorm van een excell-file die zij dan omzetten voor verwerking in SPSS.

4.2

Resultaten

Uit de analyse van de 551 ingevulde enquêtes blijkt dat 79,1% van de respondenten schoollopers zijn. De Boekenzoeker richt zich echter voornamelijk op jongeren van 15 tot 18 jaar. Anno 2005 zijn deze jongeren respectievelijk geboren in 1987, 1988, 1989 en 1990. Enkel rekening houdend met het geboortejaar van de jongeren blijkt dat 71,8% van de schoollopende bezoekers tot die leeftijdsgroep behoren. We moeten echter ook rekening houden met de zittenblijvers. Recent onderzoek toont immers aan dat één derde van de jongeren uit het secundair onderwijs in Vlaanderen minstens één jaar moet overdoen. Om die reden menen we dat naast het geboortejaar ook het schoolniveau waartoe jongeren behoren, moet worden opgenomen in de analyse. Indien we ook rekening houden met het schoolniveau van de bezoekers, stijgt het aandeel met bijna 13% (=84,6%). We kunnen dus besluiten dat meer dan vier vijfde de

de

van de schoollopende bezoekers 15, 16, 17 of 18 jaar zijn en/of in het 3 , 4 , 5 6

de

de

of

leerjaar van het secundair onderwijs zitten en dus tot de doelgroep van de website

behoort. Deze groep vertegenwoordigt 67,0% van alle bezoekers van de website. In de hiernavolgende, meer gedetailleerde resultaten zullen enkel deze jongeren in beschouwing worden genomen en worden ze aangeduid met ‘bezoekers’. De andere schoollopende bezoekers zijn vooral jongeren uit de 1

ste

graad van het secundair

onderwijs. Tabel 7: Schooljaar/leeftijd van de schoollopers in% (en absolute getallen) Schoollopers behorende tot doelgroep 84,6% (369) Schoollopers niet behorende tot 15,4% (67) doelgroep Totaal 100% (436)


23

Wat de andere bezoekers betreft, stellen we vast dat bijna de helft van de nietschoollopende bezoekers leerkrachten zijn. Quasi één derde geeft aan tot de beroepscategorie ‘bediende’ te behoren. Tabel 8: Beroepscategorie van de niet-schoolgaande website-bezoekers in% (en absolute getallen) Ongeschoolde arbeider 1,1% (1) Geschoolde arbeider 1,1% (1) Bediende 41,5% (39) Onderwijzer/leerkracht 48,9% (46) Hogere bediende/kader 3,2% (3) Kleine zelfstandige 1,1% (1) Landbouwer 1,1% (1) Zelfstandig ondernemer 2,1% (2) Totaal 100,0% (94) (21 niet-schoollopende bezoekers hebben hun beroepscategorie niet verder gespecifieerd.) De 369 geanalyseerde, tot de doelgroep behorende jongeren hebben praktisch allemaal (97,3%) de Belgische nationaliteit. Ook hun ouders hebben overwegend de Belgische nationaliteit (moeder: 91,5%, vader: 91,8%). Het is opvallend dat de website meer door meisjes bezocht wordt (60,4%). Wat het opleidingstype betreft, wordt de Boekenzoeker vooral door leerlingen uit het TSO (46,5%) bezocht. Iets meer dan één derde (37,6%) van de bezoekers gaat naar het Algemeen Secundair Onderwijs en slechts 11,5% loopt school in het Beroeps Secundair Onderwijs. Tabel 9: Nationaliteit, geslacht en opleidingstype in % (en absolute getallen) Nationaliteit is Van bezoeker 97,3% (359) Belgisch Van moeder van bezoeker 91,5% (335) Van vader van bezoeker 91,8% (336) Geslacht

Meisjes Jongens

60,4% (223) 39,6% (146)

Schooltype

ASO 37,6% (128) TSO 46;5% (158) BSO 11,5% (39) KSO 4,4% (15) (Bij de variabele schooltype zijn er 29 missings en geen enkele respondent met een leercontract) De leerlingen die wel tot de doelgroep behoren op basis van hun geboortejaar maar niet gespecificeerd hebben tot welk onderwijstype ze behoren worden in de verdere analyses niet meer in rekening gebracht, aangezien de onderstaande resultaten telkens opgesplitst zullen worden per opleidingsniveau. Ook worden de leerlingen uit het KSO buiten beschouwing gelaten gezien het klein aandeel respondenten uit dit onderwijstype. Uit de gegevens in tabel 10 blijkt dat 48,0% van de bezoekers die de survey ingevuld hebben dit deden tijdens hun eerste bezoek aan de website. Bij het onderwijstype BSO was dit slechts bij 17,1% van de leerlingen het geval. Meer dan één vierde van ICT en leesbevordering. Een analyse van Boekenzoeker.org.

24

de BSO-leerlingen geeft aan de Boekenzoeker enkele keren per jaar te bezoeken. Slechts 10,1% van alle respondenten bezoekt minimaal één maal per week de website. Ook hier zien we dat de resultaten bij de leerlingen uit het BSO hoger liggen dan bij de anderen. De frequentie van bezoek vertoont ook duidelijke verschillen naar geslacht. Meisjes blijken frequenter voor de eerste maal de website te hebben bezocht (52,3% tegenover 41,9% voor jongens). Anderzijds blijken meisjes ook trouwere bezoekers te zijn van Boekenzoeker. Bijna 30% komt minstens 1 keer per week naar de website. Bij jongens is dit slechts de helft. Tabel 10: Frequentie van bezoek en kennismaking met de website in % (en absolute getallen) BSO TSO ASO Totaal Hoe vaak bezoek je de website

Hoe heb je de website leren kennen

Dit is de eerste keer Slechts enkele keren per jaar 1 tot 3 keer per week Minstens 1 keer per week Meerdere keren per week Via mijn leerkracht

17,1%(6)

47,1%(66)

57,9%(70)

48% (142)

45,7%(16)

34,3%(48)

17,4%(21)

28,7%(85)

17,1%(6)

13,6%(19)

11,6%(14)

13,2%(39)

11,4%(4)

4,3%(6)

6,6%(8)

6,1%(18)

8,6%(3)

0,7%(1)

6,6%(8)

4,1%(12)

87,9%(29)

88,3% (121)

62,7%(64)

78,7%(214)

Ik las erover in een blad of krant Via mijn ouders

3,0%(1)

1,5%(2)

10,8%(11)

5,1%(14)

3,0%(1)

1,5%(2)

0,0%(0)

1,1%(3)

Via mijn vrienden/vriendinn en Via een andere website Ik ben er toevallig op uitgekomen

3,0%(1)

1,5%(2)

5,9%(6)

3,3%(9)

0,0%(0)

3,6%(5)

16,7%(17)

8,1%(22)

3,0%(1)

2,9%(4)

3,9%(4)

3,3%(9)

Meer dan drie vierde van de bezoekers heeft de website leren kennen via hun leerkracht. Bij de jongeren uit het BSO en TSO is dit zelfs in respectievelijk 87,9% en 88,3% het geval. Wanneer vervolgens ingezoomd wordt op het leesprofiel van de bezoekers, dan kunnen we stellen dat het lezen van dichtbundels het minst populair is. Zo geeft bijna 60% van de jongeren die de online survey hebben ingevuld aan nooit een gedicht ter hand te nemen. Bij meer dan de helft van de anderen beperkt het lezen van gedichten zich tot maximum 3 dichtbundels per jaar. Vervolgens blijkt het lezen van non-fictie niet erg in trek bij de jongeren. Eén derde (33,3%) leest bijna nooit non-fictie en bijna 40% van de respondenten uit de doelgroep leest slechts 1 tot 3 waargebeurde verhalen per jaar. Het lezen van strips en romans blijkt iets populairder te zijn bij ICT en leesbevordering. Een analyse van Boekenzoeker.org.

25

jongeren. Hoewel één vierde (24,6%) van de jongeren aangeeft nooit strips te lezen, is het frappant dat ongeveer even veel respondenten wekelijks minimum 1 strip leest. Wat het lezen van romans betreft, geeft 28,6% van de jongeren aan bijna nooit deze vorm van literatuur aan te raken. Slechts een klein aandeel van de jongeren (9,2%) leest minstens 1 roman per week. Daarenboven stellen we vast dat iets minder dan de helft van de jongeren minimum 1 roman per maand leest; één vierde zelfs meer dan 1 per maand. Het lezen van een krant wordt door 53,2% van de jongeren wekelijks gedaan, meer dan één vierde (28,5%) van de jongeren geeft aan dagelijks de krant ter hand te nemen. Het lezen van tijdschriften is het populairst bij jongeren. Slechts 8,7% van de respondenten geeft aan bijna nooit een tijdschrift in te kijken. Bijna één vierde (23,8%) van de jongeren leest wekelijks een tijdschrift en een even groot aandeel van de jongeren leest meer dan 1 tijdschrift per week. Door de resultaten op te splitsen naar schooltype kunnen we enkele grote trends en verschillen in het leesgedrag van de bezoekers schetsen. Voor wat betreft uitspraken over de bezoekers uit het BSO is een grote voorzichtigheid op zijn plaats. Het aantal respondenten uit het BSO is niet erg groot (29) waardoor bepaalde resultaten een onrealistisch beeld kunnen laten zien. Het aantal respondenten uit het TSO en ASO waarover cijfers inzake leesgedrag beschikbaar zijn, bedragen respectievelijk bedraagt 62 en 73. Op basis van de beschikbare cijfers kan gesteld worden dat de bezoekers uit het BSO het minst lezen. De bezoekers uit het ASO lezen het meest. Deze cijfers bevestigen de klassieke kennis omtrent de relatie leesgedrag en schooltype. Tabel 11: Leesgedrag van de jongeren in % (en absolute getallen) BSO TSO Lees je strips?

Lees je romans?

Bijna nooit

ASO

Totaal

37,0%(10)

28,6%(36)

16,2%(16)

24,6%(62)

1 tot 3 albums per jaar

29,6%(8)

17,5%(22)

20,2%(20)

19,8%(50)

Ongeveer 1 album per maand Meer dan 1 album per maand Elke week 1 album

11,1%(3)

13,5%(17)

20,2%(20)

15,9%(40)

14,8%(4)

12,7%(16)

13,1%(13)

13,1%(33)

0,0%(0)

11,9%(15)

13,1%(13)

11,1%(28)

Meer dan 1 album per week Elke dag

3,7%(1)

8,7%(11)

9,1%(9)

8,3%(21)

3,7%(1)

7,1%(9)

8,1%(8)

7,1%(18)

51,9%(14)

34,9%(44)

14,1%(14)

28,6%(72)

25,9%(7)

32,5%(41)

24,2%(24)

28,6%(72)

7,4%(2)

17,5%(22)

18,2%(18)

16,7%(42)

7,4%(2)

11,1%(14)

27,3%(27)

17,1%(43)

3,7%(1)

2,4%(3)

9,1%(9)

5,2%(13)

Bijna nooit 1 tot 3 boeken per jaar Ongeveer 1 boek per maand Meer dan 1 boek per maand Elke week 1 boek


26

Meer dan 1 boek per week Elke dag Lees je non-fictie?

Lees je gedichten?

Lees je tijdschriften ?

Lees je kranten

Lezen je ouders veel boeken?

3,7%(1)

1,6%(2)

3,0%(3)

2,4%(6)

0,0%(0)

0,0%(0)

4,0%(4)

1,6%(4)

Bijna nooit

33,3%(9)

34,9%(44)

31,3%(31)

33,3%(84)

1 tot 3 boeken per jaar

33,3%(9)

46,0%(58)

32,3%(32)

39,3%(99)

Ongeveer 1 boek per maand Meer dan 1 boek per maand Elke week 1 boek

14,8%(4)

11,1%(14)

21,2%(21)

15,5%(39)

7,4%(2)

4,0%(5)

10,1%(10)

6,7%(17)

7,4%(2)

1,6%(2)

0,0%(0)

1,6%(4)

Meer dan 1 boek per week Elke dag

0,0%(0)

2,4%(3)

4,0%(4)

2,8%(7)

3,7%(1)

0,0%(0)

1,0%(1)

0,8%(2)

63,0%(17)

62,7%(79)

55,6%(55)

1 tot 3 bundels per jaar

18,5%(5)

18,3%(23)

29,3%(29)

59,9% (151) 22,6%(57)

Ongeveer 1 bundel per maand Meer dan 1 bundel per maand Elke week 1 bundel

3,7%(1)

11,1%(14)

7,1%(7)

8,7%(22)

0,0%(0)

4,0%(5)

5,1%(5)

4,0%(10)

0,0%(0)

1,6%(2)

1,0%(1)

1,2%(3)

Meer dan 1 bundel per week Elke dag

3,7%(1)

0,0%(0)

0,0%(0)

0,4%(1)

11,1%(3)

2,4%(3)

2,0%(2)

3,2%(8)

Bijna nooit

14,8%(4)

11,1%(14)

4,0%(4)

8,7%(22)

1 tot 3 nummer per jaar

14,8%(4)

11,1%(14)

9,1%(9)

10,7%(27)

Ongeveer 1 nummer per maand Meer dan 1 nummer per maand Elke week 1 nummer

22,2%(6)

19,0%(24)

25,3%(25)

21,8%(55)

3,7%(1)

9,5%(12)

19,2%(19)

12,7%(32)

22,2%(6)

24,6%(31)

23,2%(23)

23,8%(60)

Meer dan 1 nummer per week Elke dag

14,8%(4)

18,3%(23)

16,2%(16)

17,1%(43)

7,4%(2)

6,3%(8)

3,0%(3)

5,2%(13)

Bijna nooit

33,3%(9)

22,2%(28)

15,2%(15)

20,6%(52)

0,0%(0)

10,3%(13)

7,1%(7)

7,9%(20)

Ongeveer 1 krant per maand Meer dan 1 krant per maand Elke week 1 krant

11,1%(3)

7,1%(9)

13,1%(13)

9,9%(25)

3,7%(1)

8,7%(11)

9,1%(9)

8,3%(21)

18,5%(5)

12,7%(16)

17,2%(17)

15,1%(38)

Meer dan 1 krant per week Elke dag

14,8%(4)

5,6%(7)

13,1%(13)

9,5%(24)

Bijna nooit

1 tot 3 kranten per jaar

Bijna nooit Meer dan 1 boek per jaar Meer dan 1 boek per maand Meer dan 1 boek per week

18,5%(5)

33,3%(42)

25,3%(25)

28,6%(72)

44,4%(12)

29,3%(36)

22,9%(22)

28,5%(70)

18,5%(5)

27,6%(34)

26,0%(25)

26,0%(64)

29,6%(8)

25,2%(31)

41,7%(40)

32,1%(79)

7,4%(2)

12,2%(15)

5,2%(5)

8,9%(22)


27

Elke dag

0,0%(0)

0,0%(0)

0,0%(0)

0,0%(0)

Weet ik niet

0,0%(0)

5,7%(7)

4,2%(4)

4,5%(11)

De verschillen tussen het leesgedrag van de ouders naargelang het schooltype dat de respondenten volgen, vormen opnieuw geen verrassing. Bijna de helft (44,4%) van de ouders van de BSO-leerlingen die de online survey hebben ingevuld, lezen bijna nooit een boek. Bij de respondenten uit het TSO is dit 29,3% en uit het ASO 22,9%. Het aandeel ouders van de leerlingen uit het BSO en TSO dat meer dan 1 boek per maand leest, is nagenoeg gelijk, respectievelijk 37% en 37,4%. Bij de ouders van de bezoekers uit het ASO loopt dit uit tot 46,9%. Uit bovenstaande tabel werden twee kruistabellen gedistilleerd. Terwijl in de bovenstaande

tabel

de

verschillen

qua

leesgedrag

duidelijk

werden

naar

opleidingsniveau, geeft onderstaande tabel de verschillen naar geslacht weer. De variabele lezen werd vereenvoudigd naar drie categorieën (nooit, incidenteel, frequent). Uit de cijfers blijkt dat meisjes frequenter lezen dan jongens, een resultaat dat alle andere onderzoeken bevestigt. Tabel 12: Verschil qua leesgedrag naar geslacht in % (en absolute aantallen) jongen meisje Leesgedrag van de doelgroep Nooit 24,8%(27) 5,6%(8) Incidenteel 44,0%(48) 20,3%(29) Frequent 31,2% (34) 74,1%(106)

Totaal 13,9%(35) 30,6%(77) 55,6%(140)

Ook werd de variabele leesgedrag van de ouders gekruist met de variabele leesgedrag van de doelgroep. Uit de resultaten blijkt dat binnen de groep van jongeren die nooit lezen ook 40% van de ouders nooit lezen. Andersom geldt ook dat binnen de groep van jongeren die frequent lezen 51,5% van de ouders ook frequent lezen. Dit zijn significante verschillen en wijzen op een samenhang tussen leesgedrag van ouders en hun kinderen. Tabel 13: Verschil leesgedrag ouders naar leesgedrag doelgroep in % (en absolute aantallen) Leesgedrag doelgroep

Leesgedrag van de ouders

Nooit

incidenteel

frequent

Totaal

Nooit

40,6%(13)

33,8%(24)

24,6%(33)

29,5%(70)

Incidenteel Frequent

31,3%(10) 28,1% (9)

31%(22) 25,2%(25)

23,9%(32) 51,5%(69)

27%(64) 43,5%(103)

In tabel 14 wordt weergegeven waarom de bezoekers de website raadplegen, met andere woorden wat de beweegredenen zijn voor een bezoek aan de Boekenzoeker. Aan de hand van 11 mogelijke redenen die in de survey opgenomen zijn, werd aan de


28

respondenten gevraagd om aan te geven in hoeverre deze voor hen van toepassing zijn. Uit de analyse kwam duidelijk naar voor dat veel jongeren geen standpunt innemen en de vraag met ‘noch oneens, noch eens’ beantwoordden. Vooral bij de jongeren uit het BSO bleek dit het geval te zijn. Algemeen beschouwd geven 58,2% van de jongeren aan dat ze de website bezoeken omdat ze graag lezen. We zien echter grote verschillen naargelang het schooltype van de jongeren. Zo geeft 79,8% van de ASO-jongeren aan dat ze graag lezen, bij de TSO-bezoekers is dit ongeveer 50% en bij de BSO-jongeren daalt het tot maar liefst 30,3%. Dit lage percentage valt enerzijds te verklaren door het grote aantal jongeren uit het BSO dat geen uitgesproken mening heeft over het feit of ze al dan niet graag lezen. Anderzijds herhalen we dat er omzichtig moet omgesprongen worden met de resultaten gezien het lage aantal respondenten in deze groep. Vervolgens stellen we vast dat de Boekenzoeker niet bezocht wordt onder sociale druk van de peers. Slechts 9,6% van de respondenten geeft aan de website te consulteren omdat vrienden of vriendinnen van hen dat doen. Wel blijkt dat één derde van de jongeren de website bezoekt omdat ze verplicht worden door hun leerkracht. Verder is het frappant dat bijna 40% van de BSO-bezoekers geen uitgesproken mening heeft op deze vraag. Daarnaast valt het ook op dat de helft (54,4%) van de ASO-bezoekers aangeeft het ‘helemaal oneens’ te zijn op de vraag of ze de website bezoeken omdat hun leerkracht hen dit verplicht. Uit de analyse blijkt dat veel van de respondenten de website raadplegen omdat die hen kan helpen bij het maken van hun schoolwerk. Deze reden werd door meer dan drie vierde (76%) van de bezoekers positief beantwoord en slechts 13,1% van de bezoekers antwoordde met ‘noch oneens, noch eens’. Een opsplitsing van de resultaten naar het gevolgde schooltype levert geen noemenswaardige verschillen op. Het is duidelijk dat schoolwerk rond literatuur niet enkel bestaat uit het afleveren van boekbesprekingen. Slechts een derde van de jongeren (36,3%) geeft aan de website te bezoeken omdat die hen snel en goede boekbesprekingen aanbiedt. Hoewel 35,5% van de jongeren uit het BSO geen uitspraak doet op deze vraag, is het vooral voor jongeren uit het BSO (51,6%) een belangrijke reden om de website te bezoeken. Het percentage jongeren uit het TSO en ASO dat positief op deze vraag geantwoord heeft, schommelt rond de 32%. We stellen ook vast dat de Boekenzoeker door 56,2% van de jongeren bezocht wordt omdat er leuke boekentips te vinden zijn. Bekijken we de resultaten naargelang de schooltypes, dan valt het op dat één derde (32,3%) van de TSO-bezoekers de website


29

niet bezoeken voor de leuke boekentips tegenover 15,2% bij de BSO-bezoekers en 12,5% bij de ASO-bezoekers. Niettegenstaande is het weer opmerkelijk dat 39,4% van de BSO-bezoekers zich niet uitspreekt over het al dan niet aanwezig zijn van leuke boekentips op de website. Bijna de helft van de jongeren geeft aan de website te bezoeken omdat ze vaak op zoek zijn naar informatie over boeken (48%) of en iets minder omdat ze meer willen opsteken van boeken (39,7%). Dat jongeren de website niet bezoeken om de tijd te doden valt heel duidelijk af te lezen uit de resultaten. Meer dan 70% van de jongeren beantwoordde deze vraag negatief. 52,8% van de jongeren brengt de Boekenzoeker een bezoekje omdat ze het een leuke en toffe site vinden. Toch heeft ook op deze vraag één derde van de jongeren zich niet uitgesproken. Een laatste reden waarom jongeren de website zouden kunnen bezoeken, was “Ik bezoek de website omdat ik de informatie die op Boekenzoeker staat nergens anders kan vinden.”

Uit de analyse blijkt dat bijna de helft van de jongeren deze reden

positief beantwoord heeft. Wel merken we verschillen op tussen de jongeren van de verschillende schooltypes. Vooral jongeren uit het BSO (64,5%) vinden dit een belangrijke reden om de website te raadplegen. Bij de bezoekers uit het ASO en TSO is dit aandeel iets lager met respectievelijk 41,1% en 44,4%. Toch durven we besluiten dat jongeren de Boekenzoeker als een unieke website ervaren. Tabel 14: Motivatie van de jongeren in % (en absolute getallen) BSO TSO Omdat ik graag lees

Helemaal oneens

14,3%(20)

3,5%(4)

9,1%(26)

21,2%(7)

12,9%(18)

2,6%(3)

9,8%(28)

42,4%(14)

25,7%(36)

14,0%(16)

23,0%(66)

9,1%(3)

22,1%(31)

34,2%(39)

25,4%(73)

Helemaal eens

21,2%(7)

25,0%(35)

45,6%(52)

32,8%(94)

Helemaal oneens

18,2%(6)

28,1%(39)

54,4%(62)

37,4%(107)

9,1%(3)

13,7%(19)

7,9%(9)

10,8%(31)

39,4%(13)

15,8%(22)

14,0%(16)

17,8%(51)

18,2%(6)

19,4%(27)

9,6%(11)

15,4%(44)

15,2%(5)

23,0%(32)

14,0%(16)

18,5%(53)

Helemaal oneens

3,0%(1)

7,2%(10)

5,4%(6)

6,0%(17)

Eerder oneens

9,1%(3)

14,4%(20)

2,7%(3)

9,2%(26)

27,3%(9)

36,0%(50)

28,6%(32)

32,0%(91)

45,5%(15)

32,4%(45)

47,3%(53)

15,2%(5)

10,1%(14)

16,1%(18)

13,0%(37)

Helemaal oneens

3,0%(1)

7,9%(11)

1,8%(2)

4,9%(14)

Eerder oneens

3,0%(1)

5,8%(8)

7,2%(8)

6,0%(17)

Eerder oneens

Eerder oneens Noch oneens, noch eens Eerder eens Helemaal eens

Omdat ik het een leuke, toffe site vind

Noch oneens, noch eens Eerder eens Helemaal eens

Omdat ik de site kan

Totaal

6,1%(2)

Noch oneens, noch eens Eerder eens Omdat het moet van mijn leerkracht

ASO


39,8%(113)

30

gebruiken voor m'n schoolwerk Omdat ik vaak op zoek ben naar leuke boekentips

Omdat m'n vrienden en vriendinnen deze website bezoeken

Noch oneens, noch eens Eerder eens

12,1%(4)

12,9%(18)

13,5%(15)

42,4%(14)

37,4%(52)

37,8%(42)

38,2%(108)

Helemaal eens

39,4%(13)

36,0%(50)

39,6%(44)

37,8%(107)

Helemaal oneens

6,1%(2)

12,9%(18)

4,5%(5)

8,8%(25)

Eerder oneens

9,1%(3)

19,4%(27)

8,1%(9)

13,8%(39)

39,4%(13)

20,1%(28)

17,1%(19)

21,2%(60)

30,3%(10)

24,5%(34)

29,7%(33)

27,2%(77)

Helemaal eens

15,2%(5)

23,0%(32)

40,5%(45)

29,0%(82)

Helemaal oneens

24,2%(8)

44,2%(61)

38,7%(43)

Eerder oneens

18,2%(6)

22,5%(31)

23,4%(26)

22,3%(63)

48,5%(16)

23,9%(33)

27,9%(31)

28,4%(80)

6,1%(2)

8,0%(11)

1,8%(2)

5,3%(15)

3,0%(1)

1,4%(2)

8,1%(9)

4,3%(12)

16,1%(5)

19,9%(27)

7,4%(8)

14,5%(40)

9,7%(3)

16,2%(22)

17,6%(19)

16,0%(44)

22,6%(7)

19,9%(27)

23,1%(25)

21,5%(59)

35,5%(11)

33,1%(45)

29,6%(32)

32,0%(88)

16,1%(5)

11,0%(15)

22,2%(24)

16,0%(44)

Helemaal oneens

9,7%(3)

22,8%(31)

9,3%(10)

16,1%(44)

Eerder oneens

9,7%(3)

20,6%(28)

14,0%(15)

16,8%(46)

38,7%(12)

22,8%(31)

29,9%(32)

27,4%(75)

29,0%(9)

24,3%(33)

34,6%(37)

28,8%(79)

12,9%(4)

9,6%(13)

12,1%(13)

10,9%(30)

Helemaal oneens

9,7%(3)

27,4%(37)

18,7%(20)

22,0%(60)

Eerder oneens

3,2%(1)

14,8%(20)

18,7%(20)

15,0%(41)

35,5%(11)

25,2%(34)

26,2%(28)

26,7%(73)

35,5%(11)

23,7%(32)

21,5%(23)

24,2%(66)

16,1%(5)

8,9%(12)

15,0%(16)

12,1%(33)



Omdat ik vaak op zoek ben naar informatie over boeken

Helemaal oneens Eerder oneens Noch oneens, noch eens Eerder eens Helemaal eens

Omdat ik meer wil opsteken, leren over boeken


Omdat ik er snel goede boekbespreki ngen vind


Om de tijd te doden

Omdat ik de informatie die op Boekenzoeke r staat, nergens anders kan vinden

Helemaal oneens

13,1%(37)

39,7%(112)

45,2%(14)

53,3%(72)

41,1%(44)

Eerder oneens

12,9%(4)

23,7%(32)

27,1%(29)

23,8%(65)


29,0%(9)

15,6%(21)

21,5%(23)

19,4%(53)

9,7%(3)

5,9%(8)

7,5%(8)

7,0%(19)

Helemaal eens

3,2%(1)

1,5%(2)

2,8%(3)

2,2%(6)

Helemaal oneens

0,0%(0)

10,4%(14)

2,8%(3)

6,2%(17)

Eerder oneens

0,0%(0)

13,3%(18)

7,5%(8)

9,5%(26)

35,5%(11)

31,9%(43)

48,6%(52)

48,4%(15)

34,8%(47)

29,9%(32)

38,8% (106) 34,4%(94)

16,1%(5)

9,6%(13)

11,2%(12)

11,0%(30)



47,6%(130)

31

Tabel 15 geeft de resultaten weer van de vragen die betrekking hadden op de appreciatie van vormelijke en inhoudelijke aspecten van de Boekenzoeker. Twee zaken vallen onmiddellijk op. Ten eerste is de algemene evaluatie van de respondenten met betrekking tot de Boekenzoeker zeer positief. Ten tweede zijn er geen grote verschillen tussen de drie opleidingstypes. Een eerste reeks vragen hebben betrekking op de algemene vormelijke en inhoudelijke appreciatie. Meer dan drie vierde van de respondenten vindt de website mooi. Evenveel respondenten vindt de website boeiend (= niet saai) en niet ouderwets. Ruim de helft van de jongeren die de survey invulden, is het er mee eens dat de Boekenzoeker de nieuwsgierigheid prikkelt. Toch vindt ook een meerderheid (57,5%) van de respondenten dat er wat meer beeldmateriaal op de Boekenzoeker geplaatst zou mogen worden De website wordt ook algemeen beschouwd als zeer toegankelijk. Het merendeel van de jongeren (66,9%) heeft geen last met de gebruikte woordenschat op de Boekenzoeker. Een grote meerderheid (ruim 80,2%) van de respondenten vindt gemakkelijk zijn weg op de website. Een laatste reeks vragen heeft te maken met het ervaren nut van de Boekenzoeker. Opnieuw zijn de scores heel positief. Ruim 80% is het er mee eens dat de website nuttig kan zijn in het kader van de school. Meer dan 61% van de respondenten menen dat ze de website ook zouden bezoeken als dit niet verplicht zou worden door de leerkracht. De helft van de jongeren gaat eveneens grotendeels akkoord met de stelling dat de website de zin om te lezen aanscherpt. De evaluatie van de Boekenzoeker is kortom bijzonder gunstig. Tabel 15: Evaluatie van de website door de jongeren in % (en absolute getallen) BSO TSO ASO Deze website ziet er mooi, aantrekkelijk uit

Helemaal oneens

0,0%(0)

4,6%(6)

1,0%(1)

2,7%(7)

Eerder oneens

0,0%(0)

4,6%(6)

4,9%(5)

4,2%(11)

20,0%(6)

20,8%(27)

11,7%(12)

17,1%(45)

53,3%(16)

48,5%(63)

48,5%(50)

49,0%(129)

26,7%(8)

21,5%(28)

34,0%(35)

27,0%(71)

Helemaal oneens

40,0%(12)

30,0%(39)

38,8%(40)

34,6%(91)

Eerder oneens

50,0%(15)

42,3%(55)

42,7%(44)

43,3%(114)

10,0%(3)

23,1%(30)

13,6%(14)

17,9%(47)

2,9%(3)

2,3%(6)


Deze website is eigenlijk ouderwets


Op deze website staan vaak te moeilijke en

Totaal

0,0%(0)

2,3%(3)

0,0%(0)

2,3%(3)

1,9%(2)

1,9%(5)

26,7%(8)

30,0%(39)

35,9%(37)

31,9%(84)

Eerder oneens

33,3%(10)

36,2%(47)

34,0%(35)

35,0%(92)

Noch oneens, noch eens

33,3%(10)

26,2%(34)

24,3%(25)

26,2%(69)

Helemaal oneens


32

te geleerde woorden

Eerder eens

6,7%(2)

5,4%(7)

3,9%(4)

4,9%(13)

Helemaal eens

0,0%(0)

2,3%(3)

1,9%(2)

1,9%(5)

Met deze website kan ik zeker iets doen voor school

Helemaal oneens

3,3%(1)

2,3%(3)

0,0%(0)

1,5%(4)

Eerder oneens

3,3%(1)

5,4%(7)

2,9%(3)

4,2%(11)


6,7%(2)

10,8%(14)

17,5%(18)

12,9%(34)

43,3%(13)

49,2%(64)

43,7%(45)

46,4%(122)

Helemaal eens

43,3%(13)

32,3%(42)

35,9%(37)

35,0%(92)

Helemaal oneens

3,3%(1)

5,4%(7)

0,0%(0)

3,0%(8)

Eerder oneens

0,0%(0)

3,8%(5)

5,8%(6)

4,2%(11)

Ik vind gemakkelijk mijn weg op deze website


10,0%(3)

13,1%(17)

12,6%(13)

12,5%(33)

43,3%(13)

41,5%(54)

42,7%(44)

42,2%(111)

Helemaal eens

43,3%(13)

36,2%(47)

38,8%(40)

38,0%(100)

Deze website zou ik nooit bezoeken als ik niet verplicht zou worden door leerkracht/ docent

Helemaal oneens

20,0%(6)

27,7%(36)

50,5%(52)

35,7%(94)

Eerder oneens

30,0%(9)

28,5%(37)

23,3%(24)

26,6%(70)


23,3%(7)

22,3%(29)

14,6%(15)

19,4%(51)

20,0%(6)

10,8%(14)

6,8%(7)

10,3%(27)

Helemaal eens

6,7%(2)

10,8%(14)

4,9%(5)

8,0%(21)

Als ik deze website bezoek, krijg ik zin om te lezen

Helemaal oneens

6,7%(2)

13,8%(18)

0,0%(0)

7,6%(20)

3,3%(1)

11,5%(15)

7,8%(8)

9,1%(24)

33,3%(10)

29,2%(38)

27,2%(28)

28,9%(76)

43,3%(13)

30,8%(40)

39,8%(41)

35,7%(94)

13,3%(4)

14,6%(19)

25,2%(26)

18,6%(49)

Helemaal oneens

33,3%(10)

27,7%(36)

35,9%(37)

31,6%(83)

Eerder oneens

43,3%(13)

40,8%(53)

40,8%(42)

41,1%(108)

20,0%(6)

19,2%(25)

17,5%(18)

18,6%(49)

0,0%(0)

5,4%(7)

3,9%(4)

4,2%(11)

Helemaal eens

3,3%(1)

6,9%(9)

1,9%(2)

4,6%(12)

Helemaal oneens

0,0%(0)

6,9%(9)

0,0%(0)

3,4%(9)

16,7%(5)

8,5%(11)

8,7%(9)

9,5%(25)

40,0%(12)

33,8%(44)

32,0%(33)

33,8%(89)

26,7%(8)

41,5%(54)

48,5%(50)

42,6%(112)

16,7%(5)

9,2%(12)

10,7%(11)

10,6%(28)


Deze website is saai

Noch oneens, noch eens Eerder eens Van deze website steek ik veel op


Dit is een website die mijn nieuwsgierigh eid prikkelt

Helemaal oneens

0,0%(0)

9,2%(12)

0,0%(0)

4,6%(12)

Eerder oneens

3,3%(1)

10,0%(13)

7,8%(8)

8,4%(22)

43,3%(13)

31,5%(41)

23,3%(24)

29,7%(78)

36,7%(11)

36,9%(48)

52,4%(54)

43,0%(113)

16,7%(5)

12,3%(16)

16,5%(17)

14,4%(38)

6,7%(2)

3,1%(4)

1,0%(1)

2,7%(7)


Er zou best

Helemaal oneens


33

wat meer beeldmateria al op deze website mogen staan


3,3%(1)

6,9%(9)

4,9%(5)

5,7%(15)

36,7%(11)

28,5%(37)

40,8%(42)

34,2%(90)

33,3%(10)

35,4%(46)

45,6%(47)

39,2%(103)

20,0%(6)

26,2%(34)

7,8%(8)

18,3%(48)

Wat betreft de impact van de Boekenzoeker op het leesgedrag van jongeren, blijkt dat één derde van de bezoekers (34,4%) nog nooit een boek is gaan lezen dat op de website besproken staat/stond. Vooral jongeren uit het TSO (39,5%) gaven aan dit nog nooit gedaan te hebben. Meer dan de helft van de andere TSO-jongeren (36,4%) is wél al meerdere keren een boek beginnen lezen na een bezoekje van de website. Het is ook opvallend dat slechts 16,7% van de jongeren uit het BSO nog nooit een boek is gaan lezen na een bezoekje aan de website, en exact de helft van de BSOrespondenten dit al meerdere keren gedaan heeft. Dit resultaat geeft duidelijk aan dat de website jongeren aanspoort tot lezen. Vervolgens stellen we vast dat jongeren niet snel boeken kopen maar die eerder gaan uitlenen in een bibliotheek. 75,2% van de bezoekers is nog nooit een boek gaan kopen nadat die besproken werd op de website. Met anderen spreken over een boek dat ze via de website hebben leren kennen wordt door de helft van de jongeren nooit gedaan. Bijna één derde van de jongeren gaf aan dit reeds meerdere malen te hebben gedaan. Ook dit resultaat geeft aan dat de impact van de website niet te verwaarlozen is. Tabel 16: Verschil van impact van de website naar opleiding, in % (en absolute getallen) BSO TSO ASO Is het al gebeurd dat je een boek bent gaan lezen dat men op deze website besprak?

Is het al gebeurd dat je een boek dat men op deze website besprak, bent gaan lenen in de bibliotheek? Is het al gebeurd dat een boek dat men op deze website besprak, bent gaan kopen?

Is het al gebeurd dat je met anderen hebt gesproken over een boek dat je via deze website hebt leren kennen?

Totaal

Nog nooit

16,7%(5)

39,5%(51)

33,0%(34)

34,4%(90)

Slechts één keer Meerdere keren Nog nooit

33,3%(10)

24,0%(31)

23,3%(24)

24,8%(65)

50,0%(15)

36,4%(47)

43,7%(45)

26,7%(8)

42,6%(55)

25,2%(26)

34,0%(89)

Slechts één keer Meerdere keren Nog nooit

20,0%(6)

20,2%(26)

27,2%(28)

22,9%(60)

53,3%(16)

37,2%(48)

47,6%(49)

43,1%(113)

66,7%(20)

74,4%(96)

78,6%(81)

75,2%(197)

Slechts één keer Meerdere keren

33,3%(10)

16,3%(21)

14,6%(15)

17,6%(46)

0,0%(0)

9,3%(12)

6,8%(7)

7,3%(19)

Nog nooit

36,7%(11)

52,7%(68)

48,5%(50)

Slechts één keer Meerdere keren

33,3%(10)

20,2%(26)

20,4%(21)

21,8%(57)

30,0%(9)

27,1%(35)

31,1%(32)

29,0%(76)


40,8%(107)

49,2%(129)

34

Naast de verschillen betreffende de impact van de website naar opleidingsniveau, blijken er ook aanzienlijke verschillen te bestaan naar geslacht. De tabellen worden hier niet volledig herhaald, de cijfers vertonen immers een duidelijk patroon. Meisjes blijken telkens in de categorie ‘Meerdere keren’ ongeveer de helft hoger te scoren dan de jongens.

4.3

Conclusie

De website is in de eerste plaats bedoeld om jongeren tussen 15 en 18 jaar uit het BSO en TSO op een aangename manier in contact te brengen met boeken en hen aan te zetten om meer te lezen. Uit de analyse blijkt dat ongeveer een derde van de bezoekers die de survey hebben ingevuld tot die specifieke doelgroep van de website behoort. Wanneer echter alle jongeren die tot de doelgroepleeftijd en/of –studiejaar behoren geselecteerd worden uit de steekproef, blijkt dat de leerlingen uit het Algemeen Secundair Onderwijs, die niet tot de onmiddellijke doelgroep behoren, het best vertegenwoordigd zijn. Deze groep werd opgenomen in de verdere analyses. Vooral jongeren uit het Beroepsonderwijs moeten blijkbaar hun weg nog vinden naar de website. Dit zal niet vanzelfsprekend zijn. Terwijl ASO-ers nog relatief dikwijls in contact komen met de Boekenzoeker via de media, via vrienden of via een weblink, heeft 87% van de respondenten uit het BSO de Boekenzoeker leren kennen via hun leerkracht. Verder hebben er aanzienlijk meer meisjes de survey ingevuld wat voor een stuk verwonderlijk is gezien de grotere populariteit van het Internet bij jongens. De nietschoollopers die de survey hebben ingevuld zijn hoofdzakelijk leerkrachten. Uit de analyse van het algemene leesgedrag blijkt dat de bezoekers —bezoekers duidt hier dus op 15-plussers in de tweede en derde graad van het ASO, BSO of TSO die de website Boekenzoeker.org bezocht hebben en de online survey hebben ingevuld— vooral tijdschriften en kranten lezen. Romans en strips zijn populairder dan non-fictie en dichtbundels. De Boekenzoeker wordt vooral bezocht door bezoekers die graag lezen. Peers blijken minder invloed te hebben op een eventueel bezoek. Toch gaf een groot deel van de respondenten aan de website te bezoeken omdat hun leerkracht hen daartoe verplicht. Ook blijkt de website vaak gebruikt te worden als hulpbron bij schoolwerk.


35

De evaluatie van vormelijke en inhoudelijke aspecten van de website is bijzonder positief. De meeste bezoekers vinden de website mooi, interessant en toegankelijk. Verder blijkt dat een ruime meerderheid van de bezoekers de website ook zou raadplegen indien er geen schoolse verplichting zou plaatsvinden. De respondenten blijken de impact van de Boekenzoeker zeer hoog in te schatten. De website zet aan tot meer zin in lezen, meer discussie over lezen, en meer lezen op zich. De vraag naar de impact van Boekenzoeker zal zeker verder uitgediept worden tijdens de focusgroepgesprekken. Uit de eerste analyse blijkt dat vooral BSO-leerlingen moeilijk bereikt worden. Anderzijds is het eveneens duidelijk dat onder de BSO-ers die de website bezoeken, ook al is het omdat de leerkracht hen daartoe verplicht, het enthousiasme groot is. De Boekenzoeker wordt geapprecieerd en het effect wordt hoog ingeschat. Een eerste duwtje vanuit de school richting website blijkt dus zijn vruchten af te werpen.


36

5

Website-analyse Boekenzoeker.org

In dit deel wordt de website geëvalueerd aan de hand van website usability heuristics. Deze methode houdt zowel rekening met de gebruikerscontext als met de web- of technische context. We gebruiken hiervoor de zevenpuntenlijst van Waller (Waller, 2005). Hoewel deze checklist opgesteld is om commerciële websites te evalueren, kan ze ook gebruikt worden om niet-commerciële websites te beoordelen. Wij zullen onszelf in de plaats van de bezoeker stellen en de website onderwerpen aan de gestandaardiseerde checklist. De checklist is lichtjes aangepast zodat die beter past in de context van de Boekenzoeker. Zo werden bvb de normen met betrekking tot commerciële doeleinden weggelaten. Tijdens de analyse zullen we de checklist ook niet slaafs volgen. De resultaten zullen in een volgend hoofdstuk verfijnd worden met de verkregen inzichten uit de focusgroepsgesprekken. Wel willen we de aandacht vestigen op het ‘levendige’ karakter van een dergelijke checklist. De snelgroeiende technologische vernieuwingen zorgen er immers voor dat bepaalde ‘normen’ snel verouderd kunnen zijn. Daarom moet de lezer er zich van bewust zijn dat onderstaande analyse slechts een momentopname is. Tabel: Seven point checklist (Waller) 1.Good First Impression Simple address URL See title immediately See content in eight seconds Attractive

5. Appropriate for Audience Appropriate style and tone Access for disabled

2. Friendly Image Show key info above the fold Easy to read Images are useful Printer friendly Technically Sound

6. Clear Contact Information Branding on every page Contact Email on every page Name, address, phone Name, Address, Telephone, Fax, Email all on the homepage

3. Easy Navigation Clear structure Clear text links Consistent Search Tool and Sitemap

7. Good for Search Engines Good META statements Clear text with keywords Clear text links

4. Useful Content Clear Objective Clear target audience Clear target area Quality content Good Organisation of content Regularly updated Useful links


37

Boekenzoeker geeft een goede eerste indruk. De website heeft een eigen domeinnaam wat belangrijk is voor de identiteit en de traceerbaarheid van de website. De URL is simpel en duidelijk: www.boekenzoeker.org. Ook www.boekenzoeker.be kan gebruikt worden. Wanneer de website geopend wordt, is het voor de bezoeker onmiddellijk duidelijk dat de website zich toespitst op 2 groepen. De eerste pagina wordt aan de hand van een verticale stippellijn in tweeën gedeeld. Aan de linkse zijde kunnen kinderen van 8 tot 10 jaar het logo (een vos) aanklikken van ‘hun’ Boekenzoeker. Aan de rechterkant staat het logo van de Boekenzoeker voor jongeren van 15 tot 18 jaar.

Nadat de bezoeker een keuze gemaakt heeft door een logo aan te klikken, verschijnt het openingsscherm van de desbetreffende Boekenzoeker. De Boekenzoeker voor 8 tot 10 jarigen is op het moment van de analyse nog in een testfase en niet toegankelijk voor het grote publiek. Daarenboven spitst dit rapport zich toe op de 15 tot 18 jarigen. Om die redenen zal enkel het luik van de website voor de jongeren geanalyseerd worden en hierna kortweg aangeduid worden met ‘de Boekenzoeker’. Een snelle blik op het openingsscherm van de Boekenzoeker volstaat niet om onmiddellijk het doel van de website te begrijpen, maar het logo, trekt de aandacht van de bezoeker. Daarnaast spreekt de naam van de website voor zich en is er een informatiepagina voorzien waarop het doel van de website staat. Het logo van de Boekenzoeker bestaat uit een cirkel, een ster en een karikaturale hondenkop, die uit de cirkel steekt en, met de tong uit de bek, naar de bezoekers kijkt. De cirkel is als het ware geplakt op een ster. Aan de buitenzijde van de cirkel staat de URL van de website alsook “Powered by Fahrenheit 451”, het project waarmee de website is verbonden. Het logo vinden we enkel terug op de homepage. Hoewel één van de grondregels voor een goede website erin bestaat dat het logo op elke pagina ICT en leesbevordering. Een analyse van Boekenzoeker.org.

38

terugkomt, hebben we dit niet als een gebrek ervaren aangezien verschillende “hondenattributen”, zoals een hondenhok, een been, een eetbak, een hondendrol of pootafdrukken, op elke pagina terugkomen. Ook treffen we varianten op de hondenkop aan op de website. De site heeft een duidelijke structuur en is consistent met links. Op de homepage staan slechts 7 links waardoor het overzicht behouden blijft. Vooreerst staat de startknop waarmee de website geopend kan worden. Dit gebeurt eveneens als men het logo aanklikt. De volgende zes links staan in een kleiner lettertype en vijf ervan zijn vergezeld met de pootafdruk van een hond. Als de bezoeker de link ‘info’ aanklikt, verschijnt een nieuwe pagina waar het doel van de Boekenzoeker beschreven staat, alsook een korte uitleg hoe die optimaal gebruiken kan worden. Om de nieuwtjes van het Fahrenheit 541-project te lezen, volstaat een simpele klik op de gelijkgenoemde link. Wel zijn wij de mening toegedaan dat de makers van de website hier een gemiste kans hebben laten liggen om op deze pagina een link te zetten van de website van het project. Zoals verder in dit hoofdstuk meer uitvoerig zal worden beschreven, kunnen bezoekers scores, van 0 tot 9, toekennen aan een boek. Op de homepage staat de link ‘top 10’, die de boekentips weergeeft van de 10 best scorende boeken op de website. Bij deze boekentips staan telkens 3 scores vermeld: de ‘gemiddelde score’ die het boek behaald heeft, het ‘aantal stemmen’ dat uitgebracht werd op het boek en de ‘totale score’ die het boek behaald heeft. Als de ‘top 10’ aanklikt wordt, verschijnen de boekentips van de 10 boeken die de hoogste gemiddelde score behalen, waarbij het boek met de hoogste score op de eerste plaats staat. Bezoekers kunnen echter ook aan de hand van de andere twee bovengenoemde scores de top 10 opvragen, die vanzelfsprekend niet dezelfde 10 boekentips inhouden. Deze mogelijkheid heeft als meerwaarde dat er eigenlijk drie verschillende lijstjes van 10 ‘beste’ boeken beschikbaar zijn. Dit lijkt ons zeer terecht aangezien bezoekers op die manier ook cijfers leren interpreteren en relativeren. Vervolgens kunnen de bezoekers op de homepage klikken op ‘links’ die hen een overzicht biedt van websites die iet of wat met boeken, lezen, literatuur en/of jongeren te maken hebben. Bij elke URL staat een korte beschrijving wat men kan terugvinden op de desbetreffende websites. Er staan zowel links naar Vlaamse, Nederlandse als naar anderstalige websites. Twee URL’s, www.fifteen.be en www.digikids.be/NL/sites&forums/media/k-over.htm, bleken op het moment van de analyse inactief of onbestaande. De andere websites openen allemaal in een nieuw venster, behalve www.whichbook.net. De volgende link op de homepage geeft foto’s weer van het Fahrenheit 541-project en wordt logischerwijs ‘foto’s’ genoemd. Ons inziens had deze link ondergebracht kunnen worden onder de link ‘Fahrenheit 541’, vermits de foto’s verband houden met het project. Ten slotte vinden we op de homepage ook een ‘contact’ link terug, die niet vergezeld is van een


39

pootafdruk, maar met een hondenbak waar een papier in zit. Een leuk detail is het opschrift op de hondenbak: de medeklinkers uit het woord BoeK ENZOEK ER. Een klik op deze link opent onmiddellijk de outlook van de bezoeker en er kan een e-mail worden geschreven naar [email protected]. Dit is ook de enige manier waarop men de Boekenzoeker kan bereiken. Een contactpersoon, adres of telefoonnummer vinden we nergens terug op de website. Naast het logo, de startknop en de zes links krijgen geregistreerde bezoekers reeds op de homepage de mogelijkheid om zich in te loggen door hun login en paswoord in te vullen in de daarvoor voorziene kaders. Naast deze twee kaders staat weerom een pootafdruk, die deze maal dienst doet als ‘enter’-knop.

Nadat de bezoeker op ‘start’ of op het logo geklikt heeft, opent zich een nieuwe pagina.

Bovenaan deze pagina staat als het ware een twee centimeter dikke, witte menubalk, die we vervolgens op elke volgende pagina en op identieke wijze aantreffen en waar basisinformatie terug te vinden is. Aan de rechtse zijde staat de functieknop ‘INLOGGEN’ (zie verder). Aan de linkse kant van de witte menubalk zijn er drie knoppen voorzien: een terugknop, een homeknop en een zoekfunctie. De terugknop staat voluit geschreven (TERUG) en de homeknop bestaat uit een rood hondenhok. Naast het woord ‘ZOEK’ is een kader voorzien waar bezoekers een trefwoord, auteur of titel van een boek kunnen intypen. Door een klik op het groengekleurde ‘beentje’ dat ernaast afgebeeld staat of een simpele klik op de enterknop van je PC, start de Boekenzoeker zijn zoekactie en toont vervolgens alle boekentips die verband houden met de ingebrachte zoekterm. Onderaan elke boekentip staan een of meerdere links ICT en leesbevordering. Een analyse van Boekenzoeker.org.

40

om andere boekentips binnen dezelfde interessesfeer (zie verder) op te vragen. Een boekentip zoeken via zoektermen is een eerste manier om boeken te zoeken op de website. De andere, tweede manier wordt hieronder beschreven. De ruimte onder de witte balk is weerom verticaal in tweeën opgedeeld; aan de linkse zijde staat een lezende en rokende hond, een variant op het ‘hondenlogo’, met daaronder het opschrift “natuurlijk lees ik”. De achtergrond van deze kant is groengekleurd. De andere, volledig rood gekleurde zijde bevat een hond en de titel “waarom zou ik lezen?”. Beide logo’s en opschriften zijn aanklikbaar. Afhankelijk van de gekozen optie verschijnt op de volgende pagina een overzicht met interessesferen van jongeren. Elke interessesfeer wordt afgebeeld met een variant op het hondenlogo (zoals bvb een verliefde hond, een voetballende hond, een hond in een vliegtuig,…) met eronder telkens een omschrijving van de interessesfeer. Onder de rubriek “natuurlijk lees ik” heeft de bezoeker keuze uit 11 rubrieken, bij “waarom zou ik lezen” zijn er 15 keuzemogelijkheden voorzien (bvb. “ik wil lezen over andere culturen”, “ik zie graag mooie dingen”, “ik kijk liever naar een film”, “ik heb geen tijd”, “ik doe liever iets aan mijn conditie”). Vier hondenlogo’s zijn terug te vinden bij zowel ‘de lezers’ als bij de ‘niet -lezers’, weliswaar met een licht verschillende omschrijving van de interessesfeer. Zo wordt de categorie die verband houdt met ‘film’ bij de nietlezers omschreven als “ik kijk liever naar de film” en bij de lezers als “maar ik ga ook graag naar de film”. Eens een interessesfeer aangeklikt is, verschijnt ofwel onmiddellijk een lijst met boekentips, ofwel moet de bezoeker eerst nog kiezen tussen onderdelen binnen de gekozen interessesfeer. Zo moet de bezoeker die geïnteresseerd is in ‘mensen en relaties’ kiezen tussen boeken over ‘romantiek’, ‘moeilijke situaties’, ‘vriendschap’ of ‘sex’. Bij elke boekentip staat naast de bibliografische gegevens (titel, auteur(s), uitgever, jaar van uitgave en aantal pagina’s) een afbeelding van de boekomslag. Er wordt ook telkens een korte inhoud gegeven alsook een motivering waarom het boek gelezen moet worden. Onderaan elke boekentip staan drie functies. De eerste functie, met de afbeelding van een stembus, geeft de bezoeker de mogelijkheid om het boek een score toe te kennen van 0 tot 9. Eenmaal de bezoeker een stem uitgebracht heeft, verschijnt zowel het totaal aantal punten het boek tot nu toe gekregen heeft, als het aantal bezoekers die reeds een score toegekend hebben aan het boek. Om het boek aan te bevelen aan een vriend of vriendin kan men klikken op de ‘brievenbus’. Dan wordt een scherm geopend waarin de informatie over het boek staat alsook een leeg kader waarin de bezoeker een boodschap kan schrijven voor de vriend(in). De boekentip wordt gemaild naar de vriend(in) en de bezoeker krijgt een kopie ervan in zijn mailbox


41

toegestuurd. Deze twee opties zijn enkel mogelijk als je ingelogd bent. Met de laatste functie kan de bezoeker zelf commentaar geven op een boek. Het icoontje, een hondenbak, is identiek als deze die op de startpagina staat bij de ‘contact’-link. Als men op de ‘hondenbak’ klikt, verschijnt een venster om zelf commentaar te geven aan een boek en ook alle commentaren die anderen reeds gegeven hebben op het boek. Deze optie is mogelijk zonder geregistreerd te zijn. Wel verschijnt de boodschap “Je commentaar wordt toegevoegd. Na goedkeuring door de boekenspecialist zal deze op de site verschijnen”, waaruit blijkt dat de commentaren eerst gescreend worden door de organisatie vooraleer ze op de Boekenzoeker komen. Volgende twee functies vinden we (nog) niet bij elke boekentip terug: het ‘beentje’ en het ‘boekje’. Geïnteresseerden kunnen een kort fragment (enkele zinnen) uit het boek opvragen door op het gesloten ‘boekje’ te klikken dat onder de korte beschrijving van het boek staat. Het icoontje verandert als de bezoeker het aanklikt: het gesloten boek wordt een opengeslagen boek. Een volgende klik doet het boekje weer sluiten en het tekstfragment verdwijnen. Als het ‘beentje’ bij een boekentip staat, staat het naast de titel. Het kan volledig rood, volledig wit ofwel half rood, half wit ingekleurd zijn. Het geeft als het ware de moeilijkheidsgraad van het boek weer. Met een klik op het beentje verschijnt een nieuw venstertje waarin de betekenis staat van de drie mogelijkheden (‘licht verteerbaar leesplezier’, ’trouw leesvoer, degelijk’ en ‘om je tanden in te zetten’). Ook als de bezoeker met de muis over het ‘beentje’ gaat, verschijnt binnen de seconde de betekenis van het desbetreffende beentje. Ook bij de andere vier bovenvermelde iconen wordt de betekenis ervan weergegeven als de bezoeker er met de muis over gaat. Bij bepaalde boekentips staat ook de URL vermeld van een website die verband houdt met de boekentip, zoals de persoonlijke website van de auteur zoals die bij Joke Van Leeuwen of bvb de URL van de website van Technopolis bij het boek ‘Hoe?Zo!’. Als de bezoeker de URL aanklikt, wordt de website geopend in een nieuw venster. Toch staat (nog) niet bij alle auteurs die een persoonlijke website hebben, de URL ervan vermeld bij de boekentip, zoals bvb die van Karel Verleyen. Ten slotte staat onderaan de lijst met boekentips aan de linkerkant vermeld hoeveel boeken tot het gekozen onderdeel behoren, aan de rechterkant staat de klikbare tekst: ‘Meer boeken in deze categorie?’ Een klik op deze tekst geeft de bezoeker andere boekentips uit dezelfde categorie, deze boekentips behoren reeds tot het archief van de Boekenzoeker. Bovenstaande

beschrijving

geeft

duidelijk

aan

dat

de

website

gemakkelijk

navigeerbaar is, wel ontbreekt een sitemap die een overzicht moet geven van de structuur van de website. De teksten en afgebeelde boekencovers zijn nuttig en makkelijk leesbaar voor de bezoekers. Zowel het taalgebruik als de lay-out is aangepast aan de doelgroep. Er worden slechts vier kleuren gebruikt op de website (wit, zwart, rood en groen) die op een


42

consequente manier toegepast worden. De kleurcontrasten tussen tekst en achtergrond zijn goed. De achtergrond is ofwel groen gekleurd als het boekentips betreffen die onder de categorie “natuurlijk lees ik” vallen en rood gekleurd voor de andere categorie. Boekentips die verschijnen als men ze via een trefwoord opvraagt, krijgen een rode achtergrond. Op al deze achtergronden staan ook telkens zwarte pootafdrukken. Ook verandert een wit gekleurde, aanklikbare tekst in zwart als men erover gaat met de muis en omgekeerd. Er worden meerdere lettertypes in verschillende groottes gebruikt. Dit is helemaal niet storend, integendeel het geeft een speels karakter aan de website. Bij de Boekenzoeker zijn er geen gebroken links of pagina’s in opbouw. Ook zijn nergens spellingsfouten te bespeuren. Op de pagina’s waar de boekentips staan, moeten bezoekers verticaal scrollen. Dit wordt niet als storend ervaren. Er is echter geen optie voorzien om een boekentip te printen. Als een bezoeker wil printen, moet die eerst het deel waarin hij geïnteresseerd is selecteren. Deze optie zou nochtans handig kunnen zijn voor een bezoeker die een boek wil kopen of uitlenen in de bibliotheek. Wat het registreren betreft, zijn we van mening dat enkele verbeteringen kunnen aangebracht worden. Als een bezoeker zich wil registreren, moet hij/zij de functie ‘inloggen’ aanklikken bovenaan elke pagina in de witte menubalk. Er verschijnt dan een nieuw scherm waarin geregistreerde bezoekers kunnen inloggen door hun login en paswoord in te vullen. Nieuwe bezoekers kunnen zich hier registreren door op de desbetreffende functie te klikken. Er verschijnt een scherm waar basisgegevens (naam, voornaam, e-mailadres, login en paswoord) worden gevraagd en ook enkele bijkomende vragen zoals het land waarin ze wonen (keuze tussen Nederland en België), leeftijd en geslacht. Daarnaast wordt gepeild naar hun favoriete “reality TV” waarbij de bezoeker keuze heeft tussen 6 programma’s. Ten slotte worden enkele dilemma’s opgegeven, zoals “kaas of salami” waartussen de bezoeker telkens één moet uitkiezen. We vermoeden dat deze bijkomende vragen tot doel hebben een profiel te kunnen schetsen van de bezoeker. Toch is het mogelijk om zich te registreren zonder de extra vragen in te vullen. Eens een bezoeker geregistreerd is, kan hij/zij inloggen op de website. Deze optie verschijnt reeds onderaan op het openingsscherm van de website. Op alle andere pagina’s staat deze optie rechts boven op het scherm. Wanneer een bezoeker inlogt, verschijnt een scherm met een overzicht van de boeken waarop de bezoeker al gestemd heeft of commentaar op gegeven heeft. Daaronder staat de persoonlijke ‘boekenplank’ van de bezoeker. Onder deze optie kan hij/zij zijn/haar gelezen boeken bijhouden die niet op de website staan. Op het moment van de analyse werkte deze optie niet, bij het toevoegen van een nieuw boek (zowel aanwezige of afwezige op de website) aan de boekenplank verscheen een foutmelding en dit herhaaldelijke keren. Eens een bezoeker zich


43

ingelogd heeft, verschijnt zijn login bovenaan elke pagina. Dit maakt het bezoek aan de website persoonlijker. Indien een ingelogde bezoeker de website afsluit zonder zich uit te loggen door op de desbetreffende functie te klikken, wordt hij/zij rechtstreeks ingelogd bij een volgend bezoek aan de website, zonder dat het paswoord gevraagd wordt. Dit kan leiden tot misbruik indien bvb op een openbare computer gesurft wordt. Volgens Waller betekent een duidelijke navigatie ook dat pop-ups vermeden moeten worden (Waller, 2002). Echter, bij het openen van de website verschijnt een pop-up met een boekentips: de “tip van de week” en de recent toegevoegde boekentips op de website. De top van de week wordt wekelijks vernieuwd. Gezien de aard van de popup en gezien dit slechts voorkomt bij het openen van de website, is dit voor de bezoeker minder storend. Daarenboven kan men vanaf de pop-up doorklikken naar een verwante pagina op de website. De website wordt op regelmatige basis geupdated, dit blijkt uit het wekelijkse vernieuwen van de boekentip. Hoewel dit niet op de Boekenzoeker vermeld staat, staan er de dato 30/10/05 258 boekentips op de website. Deze gegevens hebben we gevonden op de website van Fahrenheit 541 (www.fahrenheit541.be). Op deze site vonden we verschillende bijkomende informatie terug over de Boekenzoeker. Zo werd ons duidelijk dat niet zo maar eender welk boek op de website verschijnt integendeel, Stiching Lezen heeft criteria vastgelegd waaraan een boek moet voldaan vooraleer ze op de website verschijnt: “De boeken worden geselecteerd door een redactie. Zij hanteren strikte criteria voor goede boekenzoekerboeken. Zo wordt er nagegaan of er veel voorkennis vereist wordt, de taal makkelijk of moeilijk is, er een aanknopingspunt is met de jongeren, etc. Maar vooral wordt nagegaan of het boek hen enthousiast maakte als lezer” (website fahrenheit541). Wat het aanbod betreft, zou men kunnen aangeven dat 258 boeken een eerder beperkt aanbod is. Op de website van Fahrenheit541 vonden we ook een overzicht terug van alle boeken die op de Boekenzoeker staan. Deze lijst leerde ons dat slechts weinig auteurs met meerdere titels op de website staan. Daarenboven bestaat de website nog maar enkele jaren en gezien het feit dat elk boek door een redactie wordt gelezen en aan strikte criteria moet voldoen, lijkt 258 ons niet zó klein.


44

6

Focusgroepgesprekken Aan de hand van focusgroepsgesprekken werd naar de waardering van de Boekenzoeker gepeild bij de doelgroep. Focusgroepen worden veelvuldig gebruikt in de sociale wetenschappen (Hüttner & van Snippenburg, 1995). Kenmerkend voor deze onderzoeksmethode is het ontbreken van een strakke structuur, zoals bij de klassieke vraag- en antwoordgesprekken. Er wordt gestreefd naar een openhartig gesprek in een informele setting om ieders mening te weten te komen over bepaalde onderwerpen. Deze onderwerpen worden aangebracht door een moderator die het gesprek (bege-)leidt en erover waakt dat de vrije meningsuiting gewaarborgd wordt. De literatuur stelt dat het aantal deelnemers aan een focusgesprek niet te groot mag zijn, zo’n 7 à 10 deelnemers per groep wordt vooropgesteld (Krueger & Patton, 1988). Daarnaast moet gestreefd worden naar een bepaalde graad van homogeniteit van de groep (Hüttner & van Snippenburg, 1995; Krueger & Patton, 1988). In ons onderzoek werden vijf focusgroepsgesprekken gehouden met de doelgroep (twee groepen leerlingen uit het TSO, twee groepen uit het BSO en een controlegroep uit het ASO) en een focusgesprek met leerkrachten uit de bovengenoemde onderwijstypes. Eén leerkracht is bibliothecaris van de school, de anderen zijn leerkrachten Nederlands. In dit deel zullen we de resultaten uit deze gesprekken schetsen. Waar mogelijk zullen we terugkoppelen naar de resultaten uit de enquête om deze te kunnen bevestigen of nuanceren. Telkens worden de letterlijke woorden van de jongeren geciteerd ter illustratie. Om af te sluiten zullen we enkele citaten van de leerkrachten weergeven waaruit blijkt dat ze heel enthousiast tegenover de Boekenzoeker staan. Uit de focusgroepsgesprekken blijkt heel duidelijk dat jongeren in contact komen met de website via de school, vooral tijdens de les Nederlands. We mogen hier wel niet uit het oog verliezen dat alle deelnemers van de focusgroepsgesprekken meedoen aan het Fahrenheit 541-project en dus op school vaak werken rond de Boekenzoeker. Tenzij er op school expliciet een opdracht rond de Boekenzoeker wordt gegeven, worden de leerlingen niet verplicht om de website te raadplegen als ze op zoek zijn naar een boek, “Maar zo meer als tip zo, voor degenen die echt niet wisten wat ze moesten nemen, dan zei ze [de leerkracht] dat je daar [Boekenzoeker] eens kon gaan kijken.” (Ine, ASO) Er werd tijdens de focusgroepsgesprekken gepeild naar de belangrijkste motivatie om de website te bezoeken. De aangehaalde beweegredenen zijn dezelfde als deze die uit de enquête naar boven kwamen. Alle groepen halen ‘op zoek naar een boek’ en ‘voor school’ aan als belangrijkste motivatie. Sommigen gingen meer in detail en omschreven het als volgt:


45

“En ook zo, als je naar de bib gaat, dan, allez ja, er zijn heel veel boeken en zo en ja, dat is dan moeilijk om iets te kiezen. Maar als je zo op de website, daar kun je zo kiezen, allez ja welke stijl en zo. Dat vind ik wel goed.” (Daisy, ASO) “Ik ga er [de Boekenzoeker] vooral naartoe omdat ik zelf totaal niet graag lees of ook problemen heb met lezen. En het ding is heel interessant van “natuurlijk lees ik niet” en er zitten dan boeken bij die dan, van genre, die mij interesseren en die zijn dan ook weer niet te moeilijk. Want als je direct een boek voor je krijgt…” (Katrijn,, BSO3) “Goeie criteria voor te zoeken. Dat wordt zo opgesplitst en dan kun je kiezen van ik lees dat of dat het liefst en kies je uw eigen weg en dat is meestal wel juist.”(Vincent, BSO2) Dat de Boekenzoeker jongeren, die niet graag lezen aanspoort tot lezen, blijkt uit volgende uitspraken: “Normaal gezien lees ik niet echt graag, alleen als het moet. Maar ik heb er eigenlijk wel een interessant boek in gezien. […] En toen ik er een stukje uit las, dat interesseert mij eigenlijk wel.”(Patrick, TSO3) “’t is ook als je niet graag leest, dan vind je daar eigenlijk toch wel uw stijl op die site.(Silvie, TSO3) “Ja, het feit als je een paar boeken hebt gezien dat je toch eigenlijk wel wilt lezen. En met die aanrader en zo en het stukje dat er geschreven staat.” (Deborah, TSO3) Bijna de helft van de respondenten uit de enquête gaven aan dat ze nergens anders de informatie van op Boekenzoeker kunnen vinden. Dit resultaat moet sterk genuanceerd worden na de focusgroepsgesprekken. “Ik denk dat, als je echt op zoek bent naar tips of boeken en zo, dat je dat ook wel ergens anders kunt vinden” (Ilse, TSO3) Dit antwoord kregen we bij alle groepen te horen. Maar toen we naar specifieke websites vroegen, werd enkel verwezen naar de websites van uitgevers of naar Google als zoekmachine bij uitstek. “Ik denk als je gewoon een naam hebt van een boek, een titel en die bij Google intikt” (Saar, BSO3)


46

“Wat het handigste nog altijd is, als je Boekenzoeker niet zou kennen, is gewoon Google […]” (Jochen, TSO2) “Je kunt wel op verschillende sites gaan halen wat je nodig hebt, maar op die site [Boekenzoeker] heb je eigenlijk alles ineen.” (Daisy, ASO) Naast het internet vermelden de jongeren ook vaak de bibliotheekcomputer als informatiebron. Toch heeft die zijn beperkingen: “Dan staat er wel geen beschrijving bij en moet je elke keer het boek wel gaan zoeken om die flap te lezen en daar ben je wel lang mee bezig.” Ook het lezen van de boekentips in de krant of de leerkracht Nederlands aanspreken, werd genoemd.

Algemeen beschouwd kunnen we ervan uitgaan dat alle deelnemers de website sterk appreciëren en zeker wat betreft de layout. Om het met het taalgebruik van de jongeren te omschrijven: “Hij is echt flashy” (David, TSO2) “Cool werk” (Vincent, BSO2) Hieronder enkele redenen die aangehaald werden waarom de jongeren de website ‘mooi en aantrekkelijk’ vinden: “Het is mooi afgewerkt” (David, TSO2) “Overzichtelijk en duidelijk.[…] Je hebt zo voor iedereen iets” (Nathan, TSO2) “’t Is ook niet afschrikkend of zo. Niet té veel uitleg want een volledige doorlopende tekst, dat schrikt zo wat af.” (Saar, BSO3) “En zo met die icoontjes erbij, dat maakt het altijd wel wat toffer.” (Naomi, BSO3) “Die hondjes zijn echt wel grappig.” (Inge, TSO3)

Maar wat de kleuren op de website betreffen, zijn de meningen toch verdeeld: “Aangename kleuren, het is niet saai” (Deborah, TSO3)


47

“Het is een site die opvalt met die kleuren en al” (Saskia, ASO) “Ik vind de kleur wat minder, ze deed pijn aan m’n ogen” (Nico, ASO) “Ik vind de kleuren wel leuk maar ik vind, de ene kant staat zo in het rood en de andere kant in het groen en dat komt zo over van het groene is goed en het rood is slecht” (Natacha, BSO2)

De opbouw van de website, met de categorieën “Natuurlijk lees ik!” en “Waarom zou ik lezen?” die de website uniek maakt, valt heel erg in de smaak bij de jongeren. “Origineel” (Ciska, BSO3) “Ik denk dat er veel mensen zijn die van een categorie houden en dan een boek kiezen en dat spreekt hen dan meer aan in plaats van dat al die boekentips onder elkaar staan.”(Patrick, TSO3) “Anders moet je zo door elkaar gaan zoeken wat je echt wilt.”(Anja, BSO2) “[…] met dit systeem dat je beter boeken kunt vinden voor die persoon zelf” (Jytte, BSO3) “Ja, en ook zo die domme onderwerpen, zo van ‘ik ga liever met de hond uit’. Ik vind dat wel goed.” (Elise, ASO) “De mens van tegenwoordig wil niet meer lang op een website zitten hé, het moet allemaal rap rap gebeuren.” (Vincent, BSO2) Hieronder de reacties van twee niet-lezers: “Ja, dat spreekt ook meer aan hé. Toen ze tegen mij zegden: je moet op een boekensite een boek zoeken, dan was dat bij mij van: ‘oei, ik moet een boek lezen’, en dat zag ik direct ‘niet lezen’ en dan heb je zoiets van ‘ah, dat is wel interessant voor mij en dan zo, en op den duur heb je die dan allemaal gezien en dan heb je zoiets van ‘wie weet, staat er bij die van ‘natuurlijk lees ik’ staat daar ook iets interessants en da ga ik daar ook bij kijken. En ik denk ook vooral voor mensen die totaal niet graag lezen, dat is echt wel interessant dat er een indeling staat. Zo van ‘ah, kijk, ze denken toch nog aan die mensen die


48

dat dan niet graag doen. En wie weet vinden ze het toch leuk en leren ze het dan appreciëren, een boek om te lezen, ook al is dat niet direct een boek van 300 en zoveel bladzijden. Als je een boek hebt van 50 bladzijden, zo’n dunneke, dan geraakt dat wel uit. Dat is goed.” (Katrijn, BSO3) “Ook dat dat in twee gedeeld is, zo van “ik lees graag”, “ik lees niet graag”. Ik vind eigenlijk dat dat goed is. Omdat je dan niet expliciet zegt te gaan lezen. Als je dan niet graag leest dan kun je in die categorie zien of je daar een boek vindt. (Inge, TSO3) Hoewel boekentips op twee manieren kunnen opgevraagd worden (via de categorieën en via trefwoorden) kwam uit de focusgesprekken heel duidelijk naar boven dat de jongeren enkel zoeken via de categorieën. Velen wisten zelfs niet dat er kan gezocht worden via trefwoorden. Een ander opvallend resultaat uit de analyse van de enquête is dat meer dan de helft van de respondenten meer beeldmateriaal op de website willen hebben. Buiten een enkeling die akkoord ging met de woorden: “Met als die tekeningskes, dat is alleen maar achtergrond en met dat prentje dat is alleen maar, allez ja, in ’t zwart getekend en dat is, ja, dat vind ik wel redelijk eentonig” (Jonas, TSO3) vielen de anderen tijdens de focusgroepsgesprekken uit de lucht: “Er staan al keiveel foto’s op!” (Nathan, TSO2) “Nee, ik vind de site goed zoals hij is met de foto’s die erop staan. Niet te veel, niet te weinig.” (Gerit, TSO2) “Anders ga je het te druk maken.” (Elke, BSO3) “Je hebt toch een foto van dat boek, dan weet je toch al iets. Ik zou niet weten wat er nog bij moet.” (Nicky, BSO2) En als ze dan dieper nadachten over welk beeldmateriaal er misschien toch nog bij zou mogen, kwam het volgende naar boven: “Misschien stukjes over de schrijvers van de boeken. Korte informatie erover, van waar ze afkomstig zijn en al, misschien wel leuk om te weten.” (Kathy, ASO) “Misschien ook een foto van de schrijver erbij.” (Daisy, ASO)


49

Tijdens elk gesprek werd aan de deelnemers een boekentip getoond waarbij gevraagd werd of ze de betekenis van de icoontjes (het botje, het boekje, de stembus, de brievenbus en het hondenbakje) kenden. De reacties waren frappant. Op een paar uitzonderingen na, kenden de jongeren de betekenis van de icoontjes niet. Volgende citaten maken dit duidelijk “Ik dacht dat dat versiering was” (Patrick, TSO3) “Ik wist zelfs niet dat je daar op kon klikken.” (David, TSO2) “Nee, ik dacht ook zo precies animatie, ja gewoon een beetje” (Natacha, BSO2)

Hoewel de meeste jongeren de betekenis van de icoontjes niet kenden, en deze aldus niet gebruiken tijdens hun bezoek aan de website, waren de leerlingen overwegend positief over de gekozen icoontjes, “Ja, het past bij de hond” (Ine, ASO) en hun nut op de website. Over het boekje, dat een boekfragment laat zien, zeiden Naomi en Katrijn het volgende: “[…] en als je dan een paar zinnekes gelezen hebt, dan weet je toch of dat dat boek je aanspreekt of niet.” (Naomi, BSO3) “Ja, ik vind dat ook wel interessant dat daar een citaat in staat. Het dan van “oh ja” of “oh nee”. (Katrijn, BSO3)

Over het toevoegen van commentaar aan boekentip en die van anderen lezen, kregen we het volgende te horen: “ja, als er staat, ’t is slecht, ’t is slecht, ’t is slecht, dan weet je het hé” (Naomi, BSO3) “De commentaar dat ze erbij schrijven en dat ze dat aanraden, dat overtuigt u ook wel meestal.” (Elise, ASO) “Pff, als andere mensen dat [boek] nu wel goed vinden, betekent dat nog dat je het zelf goed vind.” (Kathy, ASO)


50

Een boekentip doorsturen naar vrienden vinden jongeren het minst interessant. “Je komt dat op veel sites tegen van ‘dit doorzenden naar je vriend’” (Jytte, BSO3). En het moment we hen vertelden dat je moet ingelogd zijn om dit te kunnen doen, was het hek helemaal van de dam: “Dat is irritant” (Katrijn, BSO3) “Oh nee, ik haat dat” (Elise, ASO) “Pfff, dat is altijd zo’n heel gedoe om uw gegevens in te typen” (Kathy, ASO) Toch gaven de voorstanders van een inlogsysteem volgende voordelen aan: “Volgens mij is dat eerder voor een fatsoenlijke bescherming. (David, TSO2) “Iets dat je erop kunt zeggen zonder je in te loggen, is meestal iets dat ze niet echt serieus menen. […] Ik vind dat wel goed om in te loggen.” (Jochen, TSO2)

Een opmerkelijk gegeven tijdens de gesprekken betreft het aanbod op de website. Bij elke groep kwam dit thema spontaan aan bod. Het feit dat dezelfde boeken onder verschillende categorieën zijn ondergebracht vonden de jongeren maar niks, ook over het aantal boeken dat terug te vinden is op de website hadden bepaalde jongeren hun bedenkingen bij: “Maar wat dat mij wel al is opgevallen, is dat er nog niet zo veel boeken op staan.” (David, TSO2) “maar ik vind wel dat het soms lang duurt eer dat de boeken veranderen, als je ze al gelezen hebt of zo.”(Natacha, BSO2) En over de boeken die op de Boekenzoeker staan, kregen we het volgende te horen: “Maar echt bekende schrijvers staan er nooit op of wel? Ik bedoel, ofwel ligt dat aan mij, maar meestal zijn dat van die schrijvers waar dat weinig mensen iets van lezen, niet?” (Natacha, BSO2)


51

“Ik lees zo echt van die fantasy’s en science fiction en zo. Er staan er wel een deel op maar ik lees zo meer van die ‘raardere’ eigenlijk, zo van die die de meeste mensen eigenlijk nooit lezen. (David, TSO2) Dat jongeren niet snel een boek kopen maar eerder naar de bibliotheek gaan, kwam reeds naar voren uit de analyse van de enquête. Deze bevinding wordt bevestigd tijdens de focusgroepsgesprekken. “Ik koop nooit boeken” of “ik ga ze eerst lezen en een uitzonderlijke keer kopen”, waren de meest genoemde antwoorden. Dat jongeren boeken niet aanzien als een waardevol object, blijkt uit volgende citaten:

“Ik vind eigenlijk als je die koopt en je leest die één keer, twee keer omdat je het een goed boek vindt, daarna ligt die thuis en je doet er niets meer mee.” (Gerit, TSO2) “Ik zie dat ook bij mijn ouders, die hebben zo een hele muur vol met boeken en uiteindelijk die hebben dat ene keer gelezen en wat gebeurt er met die boeken? Die blijven daar staan en die blijven daar jaren staan tot dat je eens verhuist en je denkt van ‘oh, die boek, die mag weg’. Dus, ik zie er eigenlijk het nut niet van in om een boek te kopen. Ik zou dat meer gaan huren.”. (Katrijn, BSO3) “een boek is ook niet echt goedkoop om het zo te zeggen en ja, in de bibliotheek, als je een lidkaart hebt, dan kun je zoveel boeken ontlenen als je wilt. En ja, ik vind dat wel vrij gemakkelijk.” (Sandrien, BSO2)

Een ander opmerkelijk resultaat is het praten over boeken met anderen. Bijna de helft van de jongeren die de enquête invulden, gaven aan dit nog nooit gedaan te hebben. Dit wordt bevestigd tijdens de focusgroepsgesprekken. “In de klas wel” (Sandrien, BSO2) werd vaak gezegd “maar met mijn vrienden niet. Ik ken ook niet veel mensen die echt graag boeken lezen.” (Nathalie, TSO2). Dat ‘lezende jongeren’ nog steeds niet populair zijn bij de peers blijkt ook uit volgend citaat: “Die gaan automatisch niet luisteren. […] zo van ‘daar is ze weer met haar boeken’”(Kathy, ASO) Om de gesprekken af te sluiten werd de jongeren gevraagd wat ze zouden willen veranderen aan of toevoegen & weglaten op de website. Naast “meer boeken hé” (Nathan, TSO2), gaven de creatievellingen volgende voorstellen:


52

“Een geluidsfragment, een versje bijvoorbeeld van een bekende schrijver.” (Mara, BSO3) “Ik zou zo een soort van test voor welk genre van boeken dat het best bij je past, zo een soort van test.” (Evelyne, BSO3) “Vooral dat je dat kunt afprinten. Das gewoon al zo handiger dat je zo bvb naar de bibliotheek gaat en dan moet je dat niet moet gaan overschrijven. Printen is gemakkelijk tegenwoordig, je moet zelf niet meer veel doen. (Katrijn, BSO3) “dat er zo een mandje en dan moest je boeken gaan zoeken en als je dan een boek tegenkwam kon je die in een mandje steken en kon je nadien kiezen welke boeken je goed vond en dan kon je daaruit je keuze maken. Maar ik weet niet meer welke site dat was.[…] want als je dan niet meer weet welk boek je ervoor hebt gekozen, dan kon je dat in dat mandje steken en kon je erna een overzicht krijgen.” (Deborah, TSO3) “Nu staan de reacties allemaal per boek maar als je zo een soort van forum maakt, met niet alleen over boeken maar ook alles wat met schrijvers heeft te maken.[…] En een chat, dan heb je contact met mensen van overal zo wat. In België hé, die ook dan graag boeken lezen en die kunnen dan je eens van mening wisselen” (Natacha, BSO2) Twee “non-stop lezers” - zoals ze zichzelf omschrijven - gaven het volgende advies: “Ik zou zeggen, je hebt echt wel al mensen van 12,13,14 jaar die al volwassenboeken beginnen lezen en die dan op zo’n site de meeste boeken kinderachtig gaan vinden.” (Jochen, TSO2) “Misschien zo’n categorieke van zwaardere boeken of zoiets. Of “ik lees extreem graag” en daarin dan nog een paar onderverdelingskes met echt zo van die boeken, van die superdikke boeken en zo die de meeste mensen eigenlijk liever niet lezen.” (David, TSO2) De vier leerkrachten die geparticipeerd hebben aan het focusgesprek nemen allen, met de school of klas, deel aan het Fahrenheit 541-project. Eén leerkracht was er zelfs al bij vanaf het prille begin. Nog voor het gesprek officieel van start ging, droop hun liefde voor boeken ervan af, alsook hun enthousiasme tegenover het project en


53

de Boekenzoeker. Uit hun verhalen kwam duidelijk naar voren dat leerlingen baat hebben bij het project en de Boekenzoeker. Dit bewijzen volgende citaten: “Er was toen ook één leerling die zei van ‘oh, mevrouw, kijk eens, […]’ Dat was ene, die had nog nooit een leesdossier afgegeven, dus die kreeg daar altijd nullen voor zijn, ja, hij moest een grote taak afgeven en hij weigerde dat gewoon. En ik heb er dan wel op ingesproken en proberen en op die dag is er wel iets losgekomen zo van ‘ah, mevrouw, mogen wij zoiets ook lezen voor een leesdossier?’ en ik heb gezegd ‘ja natuurlijk’.(Greet) “Dat is gewoon een ding van ons, dat is zo heel tof. ‘Ah ja, de Boekenzoeker vandaag’ en van ‘mogen wij er echt maar drie kiezen?’ Je voelt zo van, drie jaar geleden was dat zo van ‘moeten wij een boek lezen?’ en nu is dat van echt, dat is, ja dat werpt echt wel z’n vruchten af.” (Alice) “Ongelooflijk, een paar jaar geleden had ik een leerling in het beroeps en die zei: ’mevrouw, ik heb nog nooit een boek gelezen en ik ben dat ook niet van plan’. En euh, ik had zo die negen boekjes van Averbode en ik zeg ‘ja, kijk eens daarnaar’ en ‘oh, mag ik dat, mag ik dat?’. Het was nog geen tien minuten nadat hij dat gezegd had, waren ze al aan het vechten want ze wilden allemaal ‘Geluk in een pil’ want er staat daar zo iemand op de cover, een toffe cover met tong uit en zo’n pilletje erop en dan wilden ze wel weten waarover dat ging. En ja, diezelfde leerling heeft dan drie boeken gelezen dat jaar. Wel van die hele dunn.”, (Ingrid) “Wij hebben wel leerlingen die de volledige Boekenzoeker-reeks lezen, denk ik. En die hem ook echt zo gebruiken, veel lezers die zeggen van ‘ho’, zeker die tip van de week, dat rolt en dat is nieuw en nog eens nieuw en de maand daarna nog eens. De veellezers halen vooral veel uit de Boekenzoeker, vinden het makkelijker dan in de bib, waar ze dan nog moeten kijken of er nieuwe aanwinsten staan. Dit kunnen ze thuis en dan gaan ze naar de bib of de bib op school. (Isabelle)

De leerkrachten zijn verwoede fans van de Boekenzoeker en willen er niet veel aan veranderen, maar de website vooral behouden zoals die nu is: “Vooral geüpdatet blijven en zeker niet minder, ’t mag altijd meer zijn.”(Ingrid)


54

“Ja, ’t moet duidelijk blijven hé, ze mogen wel dingen toevoegen maar het moet kort blijven.” (Greet) “Het moet snel gaan hé, ze moeten geen 5 minuten wachten naar het volgende. Maar nu gaat dat super hé!” (Goedroen) “Een supergoeie website!” (Alice)


55

7

Bibliografie Ask Chris (2005). http://askchris.essexcc.gov.uk. Website geconsulteerd in juni 2005. Buckingham (D.). Media education and the end of the critical consumer. In: Harvard educational review. Vol. 37, nr. 3, herfst 2003, pp. 309-328. Davies (C.), Hayward (G.), Lukman (L.). 14-19 and Digital Technologies: A review of research and projects. Department of Educational Studies, Oxford University, 2005, 45 p. http://www.nestafuturelab.org/research/lit_reviews.htm#lr13 D’Haenens (L.), Kokhuis (M.), Van Summeren (C.). Kijken of surfen? Mediagebruik van kinderen en adolescenten. Leuven, Acco, 2001, 124 p. Dimarso. Studie naar het internetgebruik bij de Vlaamse burger. CORV@. Coördinatiecel Vlaams e-government. 2004. http://www2.vlaanderen.be/ned/sites/egovinfo/studies_EgovBevraging2.html Dyson (H.D.). “Welcome to the Jam”: Pop culture, school literacy and the making of childhoods. In: Harvard educational review. Vol 37, nr. 3, herfst 2003, pp. 328-361. Elkin (J.), Train (B.), Denham (D.). Reading and reader development. The pleasure of reading. Londen, Facet Publishing, 2003, 241 p. Fahrenheit 451 (2005). http://www.fahrenheit451.be. Website geconsulteerd in mei en juni 2005. Frantom (C.G.), Green (K.E.), Hoffman (E.R.). Measure development: the children’s attitudes toward technology scale (CATS). In: Journal of educational computing research. Vol. 26, nr. 3, 2002, pp. 249-263. Guy (M.). Finding Someplace to Go: Reading and the Internet. In: Ariadne. Vol. 43, april 2005. Hawkey (R.). NESTA Futurelab Series. Learning with Digital Technologies in Museums, Science Centres and Galleries. King’s College, London, 2004, 48 p. http://www.nestafuturelab.org/research/lit_reviews.htm#lr13 Hüttner H. & van Snippenburg L.B. (1995). Groepsinterview en groepsdiscussie. In: H. Hüttner, K. Renckstorf & F. Wester (Eds.) Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap. (pp. 659-669) Houten: Bohn Staflen Van Loghum Huysmans (F.). Mediagebruik en de temporele organisatie van het dagelijkse leven in huishoudens. Amsterdam, Thela Thesis, 2001, 391 p. Huysmans (F.), De Haan (J.), Van den Broeck (A.). Achter de schermen. Een kwarteeuw lezen, luisteren, kijken en internetten. Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2004, 297 p. Jongen (B.). Leesbevordering. Theorie en buitenlandse praktijkervaring; naar een gecoördineerd Vlaams leesbevorderingsbeleid. Leuven, licentiaatsverhandeling, 1992, 185 p. Kraaykamp (G.). Leesbevordering door ouders, bibliotheek en school. Delft, Eburon, 2002, 135 p. Krueger R.A. & Patton M.Q. (1988) Focus Groups: A practical guide for Applied Research. Newbury Park: Sage.


56

Livingstone (S.), Bovill (M.). Children and their changing media environment. A European comparative study. New Jersey, Lawrence Erlbaum Associates, 2001, 383 p. Nulens (G.), Daems (M.), Bauwens (J.). Virtuele cultuurparticipatie in Vlaanderen. In Lievens (J.), Waege (H.) (eds.) Cultuurparticipatie in breedbeeld. Eerste analyses van de survey ‘Cultuurparticipatie in Vlaanderen 2003-2004’. Antwerpen, De Boeck, 115138. Nulens (G.), Michiels (K.). Culture of the Future. Paper at the First European Communication Conference, Royal Tropical Institute Amsterdam, 24-26 November 2005 (to be published). Opening the Book. http://www.openingthebook.com. Website geconsulteerd in juni 2005. Pritchard (A.), Cartwright (V.). Transforming what they read: helping eleven-year-olds engage with Internet information. In: Literacy – Oxford. Vol. 38, nr. 1, 2004, pp. 26-31. Punie (Y.). Een theoretische en empirische benadering van adoptie, gebruik en betekenis van Informatie- en Communicatietechnologie in het dagelijks leven. In: Carpentier (N.), Pauwels (C.), Van Oost (O.). (red.). Het on(be)grijpbare publiek. Een communicatiewetenschappelijke verkenning van het publiek.Brussel, VUBPress, 2004, p. 187. Raukema (A.M.), Schram (D.), Stalgers (C.). Lezen en leesgedrag van adolescenten en jongvolwassenen. Verslag van het congres van 23 en 24 mei 2002 georganiseerd door Stichting Lezen en de Provinciale Bibliotheekcentrale Noord-Brabant. Delft, Eburon, 2002, 298 p. Sainsbury (M.), Schagen (I.). Attitudes to reading at ages nine and eleven. In: Journal of Research in Reading. Vol. 27, Nr. 4, november 2004, p. 373. Schaller (D.T.), Allison-Bunnell (S.), Borun (M.), Chambers (M.B.). How Do You Like To Learn?Comparing User Preferences and Visit Length of Educational Web Sites. Educational Web Adventures & Museum Solutions, VS, 2002. http://www.archimuse.com/mw2002/papers/schaller/schaller.html Schwartz (D.), Burnette (A.). Making Web Sites for Young Audiences. In: Museums and the Web 2004. The Museum of Modern Art, VS, 2004. Sefton-Green, Julian. Computers, creativity, and the curriculum: The challenge for schools, literacy, and learning. In: Journal of Adolescent & Adult Literacy, Vol. 44, Nr. 8, 2002, pp. 726-729. Smith, Michael; Wilhelm, Jeffrey D. "I just like being good at it": The importance of competence in the literate lives of young men. In: Journal of Adolescent & Adult Literacy, Vol. 47, Nr. 6, 2004, pp. 454-462. Soetaert (R.). De cultuur van het lezen. Den Haag, Nederandse Taalunie, 2005, 71 p. Sokolowski (R.). Key Ingredients: How the Smithsonian Built an Interactive Web Site for 150 Small Museums. In: Museums and the Web 2004. Interactive Knowledge, Inc., Museums on Main Street, Smithsonian Institution Traveling Exhibition Service, VS. 2004. Steyaert (J.). Nieuwe-mediabezit en –gebruik in Vlaanderen. In: Mediagids.Telecom. Nr. 3. 2000. pp. 127-140.


57

Stichting Lezen. http://www.stichtinglezen.be. Website geconsulteerd in oktober 2004, maart, mei en juni 2005. Strommen, Linda Teran; Mates, Barbara Fowles. Learning to love reading: Interviews with older children and teens. In: Journal of Adolescent & Adult Literacy. Vol. 48, Nr. 3, 2004, pp. 188-201. Sumption (K.). "Beyond museum walls" -- A critical analysis of emerging approaches to museum web-based education. Powerhouse Museum, Australian Museums On Line, 2001. http://www.archimuse.com/mw2001/papers/sumption/sumption.html Van de Ven (M.). Nieuwe media en lezen. Amsterdam. Stichting Lezen. 2000. 46 p. Waller (R.) Usability rules for good websites. http://www.waller.co.uk/usability.htm. Website geconsulteerd in juni 2005 Whatareyouuptotonight. geconsulteerd in juni 2005.

http://www.whatareyouuptotonight.com.

Website

Whichbook. http://www.whichbook.net. Website geconsulteerd in juni 2005. Zhao (Y.), Hueyshan Tan (S.), Mishra (P.). TECHNOLOGY. In: Journal of Adolescent & Adult Literacy. Vol. 44, Nr. 4, Dec2000/Jan2001, pp. 348-355.


58

Leesbevordering en ICT: Een analyse van Boekenzoeker.org

Recommend Documents