Rapport Voeks Vitaal
Een verkenning deel 1: Aanbevelingen deel 2: Tekstbijlage
april 2011
2
Inhoud Rapport Voeks Vitaal: Een verkenning
Voorwoord van de voorzitter .................................................................................................................................................................... 5 Samenvatting..................................................................................................................................................................................................... 7 Deel 1: Aanbevelingen 1
Inleiding .................................................................................................................................................................................................... 9
2
Indeling van het rapport ................................................................................................................................................................... 9
3
Kernthema Financiële en Overige Materiële Belangenbehartiging ............................................................................ 10
3.1
Pensioenen ......................................................................................................................................................... 10
3.2
Zorgverzekering .............................................................................................................................................. 11
3.3
Overige Materiële Zaken .............................................................................................................................. 12
3.4
Aanbevelingen bij belangenbehartiging ................................................................................................. 12
Pensioenbelangen ................................................................................................................................................. 12
Overige belangen................................................................................................................................................... 12
4
Kernthema Vitaal langer leven .................................................................................................................................................... 13
4.1
Welzijnswerk ..................................................................................................................................................... 13
4.2
Activiteiten ......................................................................................................................................................... 14
4.3
De veranderende rol van Voeks ................................................................................................................. 14
4.4
Aanbevelingen bij Langer Leven ............................................................................................................... 15
Welzijn ....................................................................................................................................................................... 15
Activiteiten............................................................................................................................................................... 16
De veranderende rol van Voeks ...................................................................................................................... 16
5
Kernthema Communicatie en informatie ............................................................................................................................... 17
5.1
Voeksnieuws ...................................................................................................................................................... 17
5.2
Websites .............................................................................................................................................................. 17
5.3
Informatie over Shell ...................................................................................................................................... 17
5.4
Aanbevelingen bij Communicatie en Informatie ................................................................................ 17
Voeksnieuws ........................................................................................................................................................... 17
Website...................................................................................................................................................................... 18
Informatie over Shell ........................................................................................................................................... 18
3
Deel 2: Tekstbijlage ..................................................................................................................................................................................... 21 1
Voeks in 2010 ...................................................................................................................................................................................... 21
2
Organisatie van Voeks ..................................................................................................................................................................... 22
3
Financiële en overige Materiële Belangenbehartiging Pensioenen ............................................................................ 22
3.1
Organisatie Stichting Shell Pensioenfonds ............................................................................................ 22
3.2
Verantwoordingsorgaan (VO) .................................................................................................................... 24
3.3
Deelnemersraad (DR) .................................................................................................................................... 24
3.4
SSPF: Vermogen, Stortingen, Uitkeringen en Dekkingsgraden..................................................... 24
3.5
Recente ontwikkelingen pensioenen...................................................................................................... 26
3.6
Gemeenschappelijke Zorgverzekering en tegemoetkoming SSPF .............................................. 28
4
Overleg Voeks met Shell Nederland: commissie Zorg van SN ....................................................................................... 28
5
Welzijnswerk ....................................................................................................................................................................................... 29
6
Shell Vrijwilligers Fonds ................................................................................................................................................................. 29
7
Activiteiten en Ontspanning ......................................................................................................................................................... 29
8
Communicatie ..................................................................................................................................................................................... 29
9
Financiële positie van Voeks ........................................................................................................................................................ 30
10
Terugblik op de studie van 2001 ................................................................................................................................................ 31
11
Andere verenigingen van gepensioneerden .......................................................................................................................... 31
12
Ontwikkeling aantal deelnemers in Shell Pensioenfonds ............................................................................................... 32
13
Samenstelling van het Voeksledenbestand ............................................................................................................................ 33
13.1
Aantal Voeksleden vanaf 1950 .................................................................................................................. 33
13.2
Voeks regio's ...................................................................................................................................................... 34
13.3
Leeftijd Voeksleden......................................................................................................................................... 36
14
Tabellen en grafieken ...................................................................................................................................................................... 36
15
Taakopdracht Commissie Voeks Vitaal ................................................................................................................................... 44
16
Lijst van geïnterviewde personen .............................................................................................................................................. 45
17
Werkwijze van de Commissie ...................................................................................................................................................... 46
18
Lijst van afkortingen ........................................................................................................................................................................ 47
19
Enquête resultaten ............................................................................................................................................................................ 51
4
Voorwoord van de voorzitter Geachte Voeksleden,
Met genoegen vraag ik uw aandacht voor dit Voeks Vitaal Rapport, dat is opgesteld door de Commissie Voeks Vitaal. In 2010 vierde Voeks haar 60-jarig bestaan. Ter gelegenheid daarvan besloot het bestuur een verkenning naar de toekomst van Voeks te laten uitvoeren. Ontwikkelingen in de wereld van pensioenen en zorgstelsel, veranderingen in onze leefomgeving alsook in het ledenbestand waren de aanleiding dat Voeks zich beraadt op haar toekomst. De Commissie Voeks Vitaal is gevraagd te schetsen hoe Voeks er in de toekomst uit zou kunnen zien. Wat zullen de kernthema's zijn en hoe kan Voeks toekomstbestendig worden gemaakt? Ook is de Commissie gevraagd om met toepasbare aanbevelingen te komen. Het Rapport onderscheidt drie kernthema's: 1: belangenbehartiging m.b.t. pensioenen en andere materiële zaken 2: het thema langer vitaal leven en de rol van Voeks daarbij 3: communicatie Rondom elk van deze kernthema's heeft de Commissie een aantal aanbevelingen geformuleerd. Het is nu aan het bestuur van Voeks om te bekijken of deze aanbevelingen op korte dan wel lange termijn in de praktijk kunnen worden gebracht. Een speciaal woord van dank wil ik richten aan de leden van de Commissie Voeks Vitaal en de Klankbordgroep van Voeksleden die de Commissie heeft bijgestaan. De Commissie heeft veel lees- en interviewwerk verzet. Zo werd een 'online' enquête gehouden onder gepensioneerden, slapers en actieven. Een woord van dank gaat ook naar het Shell Pensioenbureau Nederland voor haar medewerking bij de studie. Voeks is en blijft een sterke vereniging van actieve mensen. Vitaliteit is voor ons een streven en een continue uitdaging. Het doel van Voeks is het bevorderen van het welzijn van de leden, zowel in geestelijk als in materieel opzicht. Het Voeks bestuur zal zich daarvoor inzetten, mede met behulp van de aanbevelingen in het Rapport.
Han Kooy
Voorzitter Voeks
april 2011
5
6
Rapport Voeks Vitaal Samenvatting De studie Voeks Vitaal geeft zicht op een 'Nieuw Voeks', en daarmee ook op het 'Oude Voeks'. De verschillen daartussen zijn samengevat in twee 'spinnenweb' grafieken. De beelden daarvan en de toelichting zijn hieronder vermeld. Voeks Oud Voeks is de van oudsher sterke vereniging van Shell gepensioneerden, met een hechte basis in de regio's. Ontmoetingen, sociale activiteiten, reizen, wandeltochten en andere regionale activiteiten bieden gezelligheid aan deelnemers en partners. Het maandblad Voeksnieuws wordt goed gelezen. Het biedt verhalen van vroeger over wonen en werken voor Shell in verre landen. Het oude Shell gevoel wordt gekoesterd. Het welzijnswerk van Voeks, het bezoeken van oudere leden die daaraan behoefte hebben, wordt alom gezien als 'een pareltje'. Andere gepensioneerden verenigingen in Nederland doen dat niet. Een veel gehoorde mening is: 'Het Shell pensioen staat zo vast als een huis. Shell zorgt goed voor zijn mensen, en het Shell Pensioenfonds doet dat ook'. Voeks zoekt actief naar ledenvoordelen en aanbiedingen. Jammer dat de 'personeel brandstofkorting' niet voor Voeksleden geldt! De Voeks website is van redelijk recente datum, maar Voeks is ermee wèl bij de tijd. Belangenbehartiging: Voeks brengt deskundigheid in in de Deelnemersraad om mee te praten over pensioenen. Goed contact met Shell is vanzelfsprekend. De gepensioneerden vormen voor Shell Nederland een belangrijke communicatie doelgroep, reden waarom zes maal per jaar het blad Ambassadeur aan Voeksnieuws wordt toegevoegd.
Voeks oud financiële belangen behartiging 10 websites
welzijnswerk
ledenwerven
voeksnieuws 0
nieuws over Shell
sociale activiteiten info pensioen, geldzaken
vrijwilligers werk info kwaliteit van leven
7
Voeks nieuw financiële belangen behartiging 10 websites
welzijnswerk
ledenwerven
voeksnieuws 0
nieuws over Shell
sociale activiteiten
info pensioen, geldzaken
vrijwilligers werk info kwaliteit van leven Voeks Nieuw
De leden verlangen van Voeks goede financiële belangenbehartiging. Maar de recente economische gebeurtenissen hebben ook het Shell pensioen niet ongemoeid gelaten. Er zijn allerlei ontwikkelingen, waaronder wettelijke, die invloed kunnen hebben op wat vroeger zo robuust leek. Zowel binnen als buiten Shell moet Voeks zijn invloed uitoefenen, via de deelnemersraad en bv landelijk via PUSH en NVOG. Voeks blijft sterk in expertise inzake financiële belangenbehartiging. Ook de zorgverzekeringsbelangen vergen belangenbehartiging. Voeksleden hechten onverminderd aan het welzijnswerk voor oudere leden: dit pareltje moet behouden blijven, ook al blijft het moeilijk nieuwe welzijnswerkers te vinden. Meer ledenvoordelen en kortingen, eventueel samen met PUSH en NVOG zijn gewenst. Traditionele activiteiten in de regio's lopen terug in bezoekersaantal, men wil nieuwe onderwerpen. Lezingen, bijeenkomsten over pensioenen, geld en notariaat vragen om aandacht, net als onderwerpen aangeboden via externe cursussen zoals HOVO. Een belangrijk onderwerp bij Voeksleden is 'langer leven'. Gezondheid en kwaliteit van leven gaan hand in hand met een actieve en vitale instelling. Informatie op dit gebied hoort thuis bij Voeks: diverse instanties in het land zijn beschikbaar om Voeksleden hierover bij te staan. Veel gepensioneerden in Nederland, en zeker Voeksleden zijn maatschappelijk op allerlei gebied actief. Voeks kan hier met informatie stimuleren en bemiddelen bij vrijwillige inzet voor maatschappelijke projecten van Shell in Nederland. Ook de vraag naar vrijwilligers binnen Voeks (welzijnswerkers en bestuurstaken) wordt hiermee gediend. Het ledental van Voeks blijft op niveau door extra werving onder Slapers en Gepensioneerden. Met de ontwikkeling van nieuwe (Sociale) Media worden de Voeks websites steeds belangrijker. Het maandblad Voeksnieuws bevat veel pensioeninformatie, zowel van buiten als van binnen Shell. Ook over actuele onderwerpen bij Shell wordt bericht, uiteraard in afstemming met Shell. Met Shell heeft Voeks een goede en zakelijke verhouding. 8
Deel 1: Aanbevelingen 1
Inleiding
In december 2009 besloot het bestuur een verkenning naar de toekomst van Voeks te laten doen in het kader van het 60-jarig bestaan. De vorige studie dateert van 2001: 'Op weg naar een Voeks met toekomst'. De veranderende samenstelling van het ledenbestand, reorganisaties binnen Shell en de wereldwijde kredietcrisis van 2008 zijn slechts enkele van de omgevingsfactoren waarmee Voeks te maken heeft. In de afgelopen 10 jaar zijn er een kleine zes duizend gepensioneerden bijgekomen. Daarvan was driekwart uit de groep 'slapers' afkomstig, velen van hen met een Shell arbeidsverleden van een beperkt aantal jaren. Nederlanders worden gemiddeld steeds ouder, en oud-Shell employés leven gemiddeld nog eens drie jaar langer. Dat hangt onder meer samen met hun gemiddeld hogere opleiding, aard van het beroep en stimulerende werkomgeving. De uitdaging om de kwaliteit van dat langere leven actief en in goede gezondheid te beleven wordt gesymboliseerd door de titel van deze toekomstverkenning: Voeks Vitaal. Om zicht te krijgen op de kenmerken van die toekomst en wat dat betekent voor Voeks werd de Commissie Voeks Vitaal ingesteld. In zijn taakopdracht vraagt het bestuur om toepasbare aanbevelingen. Bij haar werk heeft de Commissie in augustus 2010 een online enquête ingesteld onder jong gepensioneerden (leden en nietleden van Voeks van 55-70 jaar), slapers (55+) en actieven (55+). Daarnaast zijn publicaties en websites van de Stichting Shell Pensioenfonds geraadpleegd. Ook publicaties en websites van andere pensioenfondsen, de Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (OPF), ouderenbonden en gepensioneerdenorganisaties, vanuit de politiek en vakbonden en van vakspecialisten op het terrein van pensioenen en de economie in het algemeen zijn bestudeerd. Interviews zijn gehouden met actieve en voormalige Shell medewerkers. Binnen en buiten Voeks werden 'materiekundigen' om hun mening en advies gevraagd. Het resultaat van dit werk ligt hier. De Commissie bestond uit zes Voeksleden, die zijn voortgang steeds toetste aan het oordeel van een Klankbordgroep van negen leden. Een toelichting op de werkwijze van de Commissie is in de bijlagen opgenomen.
2
Indeling van het rapport
De studie Voeks Vitaal onderkent een drietal kernthema's met daaraan verbonden taken voor het Voeks bestuur:
Financiële en overige Materiële Belangenbehartiging Vitaal langer leven Communicatie en Informatie
In het rapport worden de kernthema's nader benoemd en zijn de taken voor Voeks toegelicht in een aantal aanbevelingen. In de hoofdstukken 3, 4 en 5 zijn de aanbevelingen vermeld. Het bestuur zal kunnen besluiten om per aanbeveling (of groep van aanbevelingen) een ad-hoc commissie of project groep aan te stellen voor de nadere uitwerking en implementatie, afhankelijk van de haast die is geboden. Het is evident dat sommige aanbevelingen op korte termijn uitgevoerd kunnen worden, waar andere een lange adem vergen en in zorgvuldig overleg met andere partijen ontwikkeld moeten worden. 9
In de Tekstbijlage van het Rapport wordt de huidige situatie van Voeks geschetst, waarbij doelstelling van Voeks, behoeftenkader van gepensioneerden, organisatie en middelen van Voeks aan de orde komen. De organisatie van de pensioenen en schets van recente ontwikkelingen worden ook in deze Tekstbijlage behandeld. Tevens wordt in de bijlage de ontwikkeling van het aantal pensioenfondsdeelnemers vanaf 1950 tot 2009 en een schatting tot 2020 zichtbaar gemaakt. Hetzelfde geldt voor het aantal Voeksleden. Ten slotte worden de resultaten van de enquête onder gepensioneerden, slapers en actieven vermeld. Op bladzijde 47 is een overzicht van veel voorkomende afkortingen te vinden.
3
Kernthema Financiële en Overige Materiële Belangenbehartiging
3.1
Pensioenen
Een belangrijke taak van Voeks is het behartigen van de pensioenbelangen van gepensioneerden en slapers aangesloten bij SSPF. Voeks nomineert de leden van de Deelnemersraad die de gepensioneerden en de slapers vertegenwoordigen bij het overleg met SSPF. Voeks vertegenwoordigt deze groepen ook bij het overleg met Shell Nederland, naar de politiek via PUSH, en via PUSH in de gepensioneerdenorganisatie NVOG. In het (officiële) overleg met SSPF zijn zij vertegenwoordigd in de Deelnemersraad (DR) en het Verantwoordigingsorgaan (VO). Voeks is niet vertegenwoordigd in het bestuur van de SSPF. Het Verantwoordingsorgaan heeft vooral een controlerende taak achteraf. Slechts op enkele gebieden kan het VO advies uitbrengen. De DR kan altijd gevraagd of ongevraagd advies uitbrengen. De gesprekken van de DR en het VO met het bestuur zijn vertrouwelijk, de adviezen van beide organen zijn niet bindend en het bestuur kan er altijd voor kiezen deze adviezen naast zich neer te leggen. De DR en het VO kunnen hiertegen in beroep gaan bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam. Dit heeft de DR recent gedaan ten aanzien van het niet doorvoeren van een inhaalindexatie in 2010 m.b.t. de inflatiecorrectie van 2009. De tweede helft van 2008 werd gekenmerkt door een zeer ernstige wereldwijde kredietcrisis en economische recessie. Het herstel vanuit deze recessie verloopt ook nu nog moeizaam en de verwachting is dat ook de komende jaren het verdere economische herstel traag zal zijn en mogelijk gepaard zal gaan met inflatie of misschien zelfs deflatie. Bijna alle pensioenfondsen in Nederland werden sterk geraakt door deze crisis. Bij ongeveer 50% van alle Nederlandse pensioenfondsen dook in 2008 de dekkingsgraad zelfs onder de minimaal vereiste 105%. DNB eiste van deze fondsen zowel een korte als een langere termijn herstelplan in 2009. Eind 2010 ligt de dekkingsgraad bij vele fondsen echter nog steeds onder de door DNB minimaal vereiste 105%. Ook SSPF werd getroffen door de crisis. Het behaalde in 2008 een zeer laag rendement op zijn beleggingen (-43%) en zag mede daardoor de dekkingsgraad van 180 % in het begin van 2008 dalen naar 80 % aan het eind van het jaar. SSPF diende ook een korte en langere termijn herstelplan in bij DNB. Tevens werd een aanzienlijke uitbreiding van de beleggingsexpertise binnen SSPF en beleidsveranderingen ten aanzien van de beleggingsrisico’s aangekondigd. Bovendien stortte SPNV € 2 miljard extra in het fonds om de vermogenspositie te verbeteren. Het bestuur van SSPF kende geen indexatie van de pensioenen toe in 2009, en besloot in 2010 deze niet toegekende indexatie vooralsnog niet in te halen. De pensioenpremies van de werkgever en werknemers werden ook aanzienlijk verhoogd in de jaren 2009 en 2010. Eind december 2010 was de dekkingsgraad van het Shell Pensioenfonds 123%. 10
De Uitvoeringsovereenkomst (UO) tussen SSPF en Shell Petroleum NV geeft gedetailleerde richtlijnen over de hoogte van de te betalen werknemers- en werkgeverspremie en wanneer Shell Petroleum NV zal bijstorten (bij een dekkingsgraad voor een bepaalde periode onder de 105%) (Zie in Tekstbijlage 3). De plannen voor de aanpassing van de pensioenwetgeving en het Pensioenakkoord van 2010 tussen werkgevers en werknemers (vakbonden) creëert de mogelijkheid dat in de nieuwe wet extra ruimte zal worden geboden aan de pensioenfondsen om hun vermogenspositie te verbeteren door de beleggingsrisico’s meer naar de gepensioneerden, slapers en werknemers zelf te verschuiven. . Over de uitwerking van het akkoord wordt nog onderhandeld. De belangen t.a.v. pensioenen van werkgevers, werknemers en gepensioneerden/slapers lopen niet altijd parallel. Bovendien is de belangenbehartiging van gepensioneerden in de politiek en in de overlegstructuur van het Nederlandse poldermodel veel minder effectief dan voor de andere twee groepen. Deze veranderingen kunnen mogelijk ook voor de Shell gepensioneerden nadelig uitpakken. De kennis van Shell-gepensioneerden over (hun) pensioenrechten is veelal beperkt. Tot voor kort gingen de meeste gepensioneerden ervan uit dat hun pensioen niet alleen altijd uitgekeerd zou worden, maar ook ieder jaar geïndexeerd zou worden. SSPF streeft ernaar de pensioenen waardevast te houden, en beziet ieder jaar of de pensioenen aangepast kunnen worden aan de hand van de afgeleide prijsindex van het CBS. Daarnaast kijkt men of een extra toeslag nodig en mogelijk is (de zogenaamde ‘discretionaire indexatie’ naar aanleiding van ‘andere factoren’). Indexatie is dus voorwaardelijk, en dat wordt vaak over het hoofd gezien. SSPF kan slechts dan indexatie toekennen als de dekkingsgraad voldoende hoog is. De discussies over het Pensioenakkoord en de mogelijke gevolgen voor gepensioneerden (ook met betrekking tot indexaties) worden nauwgezet gevolgd door Voeks, ook via PUSH, NVOG en CSO. Het is dan ook belangrijk dat zoveel mogelijk Shell/Billiton-gepensioneerden lid zijn van Voeks. Veel Shell gepensioneerden en slapers zijn ongerust over de ontstane financiële problemen bij het Shell Pensioenfonds. Deze onrust werd mede gevoed door het haperende communicatiebeleid van SSPF in vooral 2008, en de beperkte mogelijkheden van de DR en het VO om over hun bevindingen te communiceren naar hun achterban. Hierbij dient bedacht te worden dat de VPC een geheimhoudingsplicht heeft ten aanzien van alle zaken- en bedrijfsgeheimen betreffende SSPF. De recent ingevoerde nieuwsbrieven en andere publicaties van de SSPF en de uitgebreide rapportage over pensioenen in Voeksnieuws en op de Voeks- en SSPF websites hebben deze onrust voor een deel kunnen wegnemen. De gegevens in deze paragraaf zijn ontleend aan openbare publicaties. De meest geraadpleegde bronnen zijn Het Financieele Dagblad, NRC, Jaarverslagen, statuten en websites van de pensioenfondsen van Shell, Unilever, Philips en Akzo en de websites van PUSH, NVOG en de verenigingen van gepensioneerden van Shell, Unilever, Philips en Akzo.
3.2
Zorgverzekering
Bij zorgverzekeringen ziet het er naar uit dat in de toekomst de stijging van de kosten van deze zorg voor een groter deel door de ouderen zelf gedragen moet gaan worden. Immers de stijging van de aanvullende premie voor ziektekosten, die door de gepensioneerden zelf moet worden betaald, is 11
veel hoger dan bij de basispremie en bovendien worden er steeds meer soorten vergoedingen uit het basispakket gehaald. De huidige ziektekostenverzekering van Zilveren Kruis/Achmea voor Shell werknemers en een specifieke groep Shell gepensioneerden is gunstig. Voeks spreekt mee namens de gepensioneerden. De tegemoetkoming uitgekeerd door SSPF voor de ziektekosten wordt betaald door Shell Nederland.
3.3
Overige Materiële Zaken
De Commissie Overige Materiële Zaken is erin geslaagd om voor Voeksleden een aantal kortingen te bedingen (Zie Voeks website: www.Voeks.nl). Uit o.a. de enquête blijkt dat Voeksleden ook graag gebruik zouden willen maken van de brandstofkorting die verstrekt wordt aan Shell medewerkers in Nederland. Helaas blijkt dit, na door ons nogmaals te zijn onderzocht, niet mogelijk te zijn. De brandstofkorting is een arbeidsvoorwaarde die betaald wordt door de Shell werkmaatschappijen en vervalt bij het verlaten van de actieve dienst. Gepensioneerden kunnen wel als particulier gebruik maken van Euroshell, maar zonder korting. Uit de enquête komt naar voren, dat het uitbreiden van de diensten waarbij Voeksleden kortingen kunnen verkrijgen zeer op prijs wordt gesteld.
3.4
Aanbevelingen bij belangenbehartiging Pensioenbelangen 1. Bevorder waar nodig het nauwlettend volgen van de ontwikkelingen op pensioengebied door de Voeks Pensioencommissie en de mogelijke effecten daarvan op gepensioneerden. 2. Bevorder waar nodig de deskundigheidsontwikkeling van de Voeksleden die betrokken zijn bij het overleg met diverse instanties over pensioenzaken verder, en stel eventueel hiervoor budgettaire ruimte beschikbaar. 3. Bezie, indien wettelijke ontwikkelingen daartoe aanleiding geven, opnieuw bestuursdeelname van gepensioneerden. 4. Ga na of aansluiting bij andere lobbygroepen dan PUSH of NVOG wenselijk is en de politieke lobby verder kan versterken. 5. Breidt indien nodig de informatie over pensioenzaken, zowel Shell als landelijk, uit in Voeksnieuws en op de Voeks website. 6. Bevorder, indien de ontwikkelingen in het Shell Pensioenfonds daartoe aanleiding geven, regionale presentaties aan Voeksleden door de Pensioencommissie in samenwerking met SSPF.
Overige belangen 1. Ga na welke opties er bestaan voor de zorgverzekeringen (bijv. aansluiting bij de zorgverzekering van een van de andere gepensioneerden verenigingen) 2. Versterk de Commissie Overige Materiële Zaken om de lijst met attractieve kortingen op producten en diensten uit te breiden. Ga na of samenwerking met PUSH kan helpen.
12
4
Kernthema Vitaal langer leven
Het onderzoek van de Voeks Vitaal Commissie geeft naast de belangen met betrekking tot materiële zaken ook zicht op andere belangrijke pijlers binnen het beleid van Voeks. Met name die van het welzijnswerk en het organiseren van activiteiten. Bij activiteiten ligt de nadruk op evenementen waar leden elkaar ontmoeten (gezelligheid/sociaal) en informatie (waaronder reizen). Het is belangrijk om de kwaliteit van deze activiteiten en de rol van Voeks daarin de komende jaren te waarborgen, en waar nodig aan te passen. Uit de gevoerde gesprekken en de enquête is duidelijk gebleken dat er de afgelopen jaren op dit gebied veranderingen zijn opgetreden. We worden ouder, Shell employees zelfs ca. drie jaar ouder dan de gemiddelde Nederlander, en we blijven langer vitaal. Ook de sociale context is veranderd en zal wellicht nog verder veranderen. Individualisering, minder binding met buurt, streek, en ook bedrijf spelen een rol.
4.1
Welzijnswerk
Welzijnswerk is een belangrijke pijler van Voeks, en het hoe en wat is uitstekend vastgelegd in het ‘Groene Boekje’. Het welzijnswerk van Voeks wordt zeer gewaardeerd, ook door jong gepensioneerden en zelfs door 'actieven' zoals de enquête aangeeft. Van welzijnswerkers wordt gehoord dat ook de huidige doelgroep, leeftijd categorie 80+, de contacten met welzijnswerkers zeer waardeert. Het door Voeks landelijk en regionaal goed georganiseerde team welzijnsmedewerkers voorziet binnen deze categorie gepensioneerden in een belangrijke behoefte. Vraag is of de nu jong- en toekomstig gepensioneerden deze wijze van contact met de Voeks welzijnswerker nodig zullen hebben en kunnen blijven waarderen. Veelal is er nu de behoefte bij de huidige 80+ ers aan persoonlijk contact dat gerelateerd is aan de oude werkkring en daarbij behorende oud-collega's. Bovendien is de scope van het welzijnwerk niet zo heel groot, de nadruk ligt op sociale kontakten (één tot enkele keren per jaar) en niet op zorgbemiddeling. De groep toekomstig gepensioneerden zou door de verdergaande individualisering van de samenleving andere behoeften op dit gebied kunnen hebben. Immers, voor velen worden sociale netwerken buiten Shell verband sterker, en deze blijven, door hogere vitaliteit van ouderen, ook langer effectief. Bovendien wordt verwacht dat steeds meer op maat afgestemde professionele (commerciële) hulpverleningsinstanties voor ouderen ontstaan die het Voeks welzijnswerk overlappen en bovendien breder en dieper zijn in de ondersteuning van de ouderen en hulpverlening. Daar staat tegenover dat juist diegenen die niet zo’n sterk sociaal netwerk hebben, en geen eenvoudige toegang tot hulpverlening op maat, kunnen vereenzamen en mogelijk graag contact onderhouden met een Voeks welzijnswerker. De behoeften van de “cliënten” binnen het welzijnswerk dienen dan ook met regelmaat te worden getoetst teneinde een zinvolle invulling te kunnen blijven geven. Vraag is ook of de leeftijdscategorie om in aanmerking te komen voor Voeks welzijnwerk moet worden aangepast aan de hogere leeftijdsverwachting. Bovendien is het de vraag of in de toekomst voldoende welzijnswerkers gevonden kunnen worden. Feitelijk is dat nu al een punt van grote zorg.
13
4.2
Activiteiten
Ook binnen de organisatie van landelijke en regionale activiteiten is er een duidelijke verandering in behoefte waarneembaar. De enquête die is gehouden onder de diverse groepen deelnemers laat een duidelijke accentverschuiving zien. Het accent lag in de vorige eeuw meer op het gebied van gezelschapsbijeenkomsten waar men elkaar als oud-collega's kon ontmoeten. Dat leeft nog steeds in gebieden met hoge concentraties van gepensioneerden als de Randstad en de omgeving van Assen. Daar worden goed bezochte activiteiten georganiseerd waar men elkaar ontmoet. Maar de algemene klacht is dat het meestal steeds dezelfde deelnemers zijn en er weinig aanwas van jong gepensioneerden plaats vindt. Elders ervaart men zelfs een duidelijke terugval in deze vorm van activiteit. Dat heeft er toe geleid dat momenteel vaak niet meer dan 5% van de leden regelmatig aan activiteiten deelneemt. Bovendien kan worden geconstateerd dat de deelneming aan deze bijeenkomsten bestaat uit een vaste groep geïnteresseerden. Onder jong gepensioneerden vindt slechts een handvol zijn weg naar de Voeks bijeenkomsten. Deze hebben hieraan mogelijk minder behoefte door hun sociale netwerken buiten Shell/Voeks. Afnemende affiniteit met Shell na pensionering, vooral ook door het grote aantal ‘slapers’ onder nieuwe gepensioneerden, maar ook door de toename van spreiding op geografisch gebied van de Voeksleden speelt een belangrijke rol. In dit licht is het niet zo verwonderlijk dat het moeilijk is om nieuwe, jongere leden te vinden om activiteiten te initiëren, te organiseren of bijvoorbeeld in de regio activiteitencommissaris te worden. Uit de enquête wordt duidelijk dat op het gebied van activiteiten accenten moeten worden verlegd. De voorheen traditionele activiteiten op het gebied van kaarten, bowlen en biljarten, staan niet meer zo in de belangstelling. Er blijkt meer behoefte aan bijenkomsten met als doel informatieverstrekking. Als voorbeelden hiervan worden genoemd: o.a. lezingen op het gebied van financiële zaken zoals pensioenen, belastingen, notariszaken en het zorgstelsel. Mogelijk kan dit landelijk met de hiervoor in aanmerking komende partijen worden gecoördineerd en regionaal worden aangeboden. Ook blijkt uit de enquête dat er behoefte is aan het verkrijgen van meer kennis en vaardigheden over onderwerpen als computergebruik en 'Health Care'. Maar uit de enquête blijkt ook een grote belangstelling voor persoonlijke ontwikkelingscursussen zoals die worden gegeven door bv. HOVO en de Volksuniversiteit, alsook ook via provinciale en locale cursusprojecten. Dat is gezien de relatief hogere opleiding van Voeksleden verklaarbaar. Uit de enquête blijkt tevens dat een sportief leven als gepensioneerde, fysiek vitaal blijven, als zeer belangrijk wordt ervaren. Daarom staan activiteiten op het gebied van fitness, wandelen, fietsen en golfen nu en naar verwachting in de toekomst meer in de belangstelling. Het belang van gezond leven door meer beweging wordt door Shell gepensioneerden goed begrepen.
4.3
De veranderende rol van Voeks
De rol van Voeks zal in de toekomst minder op sociaal gebied komen te liggen en, naast belangenbehartiging, meer een informatieve zijn. Voeks kan eraan bijdragen dat de leden ‘bij blijven’, en vaardigheden verkrijgen en behouden die een moderne, van technologie doordrongen maatschappij vraagt. Daarnaast kan Voeks op het gebied van vitaliteit een rol spelen bij het fysiek en mentaal fit blijven. Voeks zou hierbij kunnen samenwerken met, of zelfs intermediair kunnen zijn naar professionele instanties en instituten, zowel voor wat betreft informatie en training, als voor het fysiek 14
welzijn. In dit kader zou Voeks wellicht ook commerciële afspraken kunnen maken t.b.v. de leden. Er is aantrekkelijke informatie beschikbaar over de kwaliteit van leven, en wat daaraan te doen, vanuit de ouderengeneeskunde. Waar de organisatie van Voeks van oudsher rust op een structuur van actieve regio's is de vraag relevant of de meer centrale rol van financiële belangenbehartiging nog bij die structuur past. Gemeend wordt dat dit het geval is, en dat de huidige structuur met sterke regio's en vertegenwoordiging in het Hoofdbestuur geen wijziging behoeft. Maar het is wel zaak hierop alert te zijn. Aangrenzende regio's zouden, met behoud van identiteit, kunnen samenwerken en functies kunnen delen. De veranderende rol van Voeks past ook bij het toenemende aantal ‘slapers’ dat tot de Voeksleden gaat behoren. Hierdoor zal het ‘familie gevoel’ onder oud Shellers verder afnemen en de behoefte aan op sociale contacten gerichte activiteiten en op den duur ook welzijnsactiviteiten, verminderen. Door de voortgaande vergrijzing van de samenleving zal er druk ontstaan op de basisvoorzieningen voor ouderen. Het is denkbaar dat, mede door versobering van taken door de overheid en verdergaande vergrijzing, de behoefte in de maatschappij aan vrijwilligerswerk zal toenemen. Denkbaar is ook dat door toegenomen vitaliteit van ouderen het aanbod van vrijwilligers groter wordt. Voeks kan daarin een faciliterende en wellicht sturende rol vervullen door, al of niet in afstemming met Shell in Nederland, het 'aanbod met de vraag' te verbinden. Het doen van vrijwilligerswerk door de leden in zijn algemeenheid kan door Voeks worden bevorderd. Alle taken binnen Voeks worden door vrijwilligers vervuld. Met inbegrip van de welzijnswerkers en hun partners betreft dat ongeveer 300 tot 400 personen. In 'betaalde arbeidstijd' uitgedrukt zou dit gelijk kunnen staan aan ongeveer 40 manjaar. Zie hiervoor ook het DNB Magazine van december 2010. Daarnaast zijn (getuige ook het gebruik dat van de donaties van het Shell Vrijwilligers Fonds wordt gemaakt) veel Voeksleden actief als vrijwilliger in de Nederlandse samenleving. Volgens het CBS is ruim de helft van de Nederlanders in de leeftijdsgroep van 65-75 en een met de Shell populatie vergelijkbare opleiding actief in het vrijwilligerswerk Deze, misschien wel fundamenteel, veranderende rol van Voeks betekent echter niet dat er geen traditionele taken over blijven. Zo is uit de enquête gebleken dat wellicht het ‘familiegevoel’ onder gepensioneerden afneemt maar niet de affiniteit met Shell. Men volgt Shell via de bladen en de media op de voet en blijft geïnteresseerd in contact met het bedrijf Shell. Voeks kan hier op inspelen door meer contactmomenten met Shell te initiëren. (Zie ook de paragraaf onder ‘communicatie' in Hoofdstuk 5). Een probleem hier is dat Shell locaties steeds minder een organisatorische eenheid zijn en dus minder goed benaderbaar zijn om lokaal ‘business’ mee te doen.
4.4
Aanbevelingen bij Langer Leven Welzijn 1. Continueer het welzijnswerk in zijn huidige opzet. Dit vereist een meer effectieve aanpak bij het rekruteren van welzijnswerkers onder jong gepensioneerden. Ook hierbij de eventueel geïnteresseerde partner betrekken. 2. Zet een toetsingsprocedure op, in aansluiting met het ‘Groene Boekje’, om de waardering voor en behoefte aan welzijnswerk met regelmaat te volgen. Ga na of de huidige criteria van bezoek en frequentie nog actueel zijn, de leeftijdscategorie is nu erg bepalend en minder de behoefte lijkt het. 15
3. Op die locaties waar in de toekomst onvoldoende of geen welzijnswerkers gevonden kunnen worden zal geaccepteerd moeten worden dat een landelijke dekking niet meer haalbaar is.
Activiteiten 4. Opzetten van informatieve bijeenkomsten over die materiële onderwerpen welke de doelgroep raken. Aanbeveling is om deze centraal te initiëren om de consistentie en kwaliteit ervan te waarborgen. Uitvoering zou in de regio’s moeten plaatsvinden. 5. Communiceer deze bijeenkomsten niet alleen in het Voeksnieuws, maar ook op de website. Overweeg het beschikbare email adressenbestand te gebruiken om deze activiteiten meer direct onder de aandacht te brengen, vooral jong gepensioneerden worden zo beter bereikt. Dit geldt overigens ook voor werving van jongere leden voor bestuursfuncties en welzijnswerk. 6. Bevorder en steun lokale (afdeling) gerichte initiatieven binnen regio’s vooral voor sociaal gerichte activiteiten. Dat werkt in veel gevallen waarschijnlijk beter dan regiobrede activiteiten, m.n. voor de geografisch grotere regio’s. 7. Het faciliteren en promoten van cursussen zoals die bijvoorbeeld door HOVO worden gegeven. 8. Zet een bemiddeling service op voor vrijwilligerswerk waar Voeksleden die geïnteresseerd zijn zich kunnen melden en gekoppeld kunnen worden aan projecten. Het verdient aanbeveling om een samenwerkingsverband aan te gaan met bestaande Shell Nederland vrijwilligersprojecten zoals bv “Shell Cares”. 9. Betrek de gepensioneerden directer bij de ontwikkelingen bij Shell door bedrijfsbezoeken (waar mogelijk) en het verstrekken van informatie op Shell locaties.
De veranderende rol van Voeks 1. Enkele malen per jaar stuurt het Shell Pensioenbureau Nederland (SPN) pensioeninformatie aan actieven, gepensioneerden en slapers. Maak in goed overleg gebruik van de mogelijkheid om specifiek Voeks promotie- en ledenwerf materiaal mee te zenden. Thans bekende gelegenheden zijn: de 'indexatiebrief' van eind juni aan 27 duizend gepensioneerden en slapers, de UPO brief (Uniform Pensioen Overzicht) van februari aan actieven en het Pensioenoverzicht van januari aan 19 duizend gepensioneerden. Stijl en inhoud van dit materiaal moet duidelijk communiceren dat Voeks en het Shell Pensioenfonds verschillende organisaties zijn die onafhankelijk van elkaar opereren vanuit een eigen verantwoordelijkheid. 2. Biedt actueel materiaal (Voeksbrief + brochure + lidmaatschapsformulier) aan bij de verzendafdeling van Shell Pensioenbureau Nederland. Zij zenden om de paar dagen aan slapers en actieven die binnen enkele weken in pensioenbetaling gaan komen een pensioen informatiepakket toe. Het Voeks materiaal kan daaraan worden toegevoegd. Ook hier geldt dat de onafhankelijkheid van Voeks ondubbelzinnig gecommuniceerd moet worden. 3. Ga samenwerkingsverbanden aan met professionele instellingen op het gebied van gezondheid (bv. Het Leids Universitair Medisch Centrum, afdeling ouderengeneeskunde) en zorg en faciliteer een adviesservice voor Voeksleden. Dat kan aanvankelijk in de vorm van algemene adviezen en informatie maar zou kunnen uitgroeien tot een verdergaande service 16
4. Ontwikkel een talent- en skill pool van beschikbare Voeksleden voor diverse functies en kennisgebieden waarvoor opvolging in de nabije toekomst voor de hand ligt. 5. Breng de ledenkenmerken in de administratie van Voeks in lijn met die van Shell Pensioenbureau Nederland. Bij toepassen van gelijke kenmerken kan een betere jaarlijkse analyse en trendontwikkeling worden gemaakt. Rapporteer het DB per kwartaal.
5
Kernthema Communicatie en informatie
5.1
Voeksnieuws
Het maandblad Voeksnieuws heeft een groot bereik. De Voeks enquête geeft aan dat het blad goed wordt gelezen en ingezien. Bijna 20 duizend gepensioneerden in Nederland en daarbuiten ontvangen het blad 10 maal per jaar. Deze gepensioneerden en hun gezinsleden vormen een belangrijke communicatie doelgroep voor Shell in Nederland. In het blad valt naar de mening van veel lezers doorgaans te weinig te lezen over actuele pensioenen andere financiële belangenbehartiging door Voeks vertegenwoordigers. Deels hangt dit samen met afspraken over vertrouwelijkheid van lopend overleg. Ook traditie bij opmaak en bladindeling, rubriekkeuze, stijl kan een rol spelen. De balans van algemeen relevante informatie met al dan niet nostalgische verwijzing naar ons Shell verleden en regionieuws kan bijgesteld worden. Bij de implementatie van deze aanbevelingen speelt inzet van de Voeksnieuws redactie en bestuur een prominente rol.
5.2
Websites
Waar Voeksnieuws het traditionele nieuwsmedium is, neemt de kracht van de Voeks website als medium met groot bereik toe. Op dit moment is het gebruik van internet al 90% in de leeftijdsgroep tot 75 jaar. De Voeks website is eind 2009 ingrijpend aangepast en voldoet thans aan de hoogste eisen. Bij de volgende aanbevelingen speelt de webmaster een primaire rol.
5.3
Informatie over Shell
Gepensioneerden blijven Shell volgen in de pers; meer dan de helft zelfs dagelijks. Shell verandert in hoog tempo: de stijl van werken anno 2010 verschilt op tal van punten met die van 2000 of daarvoor. Niettemin zijn Voeksleden nieuwsgierig naar het Shell van nu. Ook hier spelen de Voeksnieuws redactie en het bestuur een prominente rol.
5.4
Aanbevelingen bij Communicatie en Informatie Voeksnieuws 1. Plaats actuele opvattingen en informatie over pensioenzaken ex PUSH, NVOG en materie deskundigen. Combineer op verstandige wijze met nieuws over Shell pensioenen. Relevante actuele discussies en commentaar bij politieke initiatieven hoeven niet geschuwd te worden. Kanaliseer via Pensioencommissie. 17
2. Plaats met regelmaat informatie over ontwikkelingen rondom ziektekostenverzekering; de bron ervan kan een externe deskundige zijn 3. Plaats informatie over vitaal ouder worden, bv met verwijzing naar de LUMC studies (en andere bronnen) over de kwaliteit van leven en ouderengeneeskunde 4. Laat voorbeelden zien van allerlei vrijwilligerswerk binnen en buiten Voeks, door Voeksleden verricht, beschrijf het als stappen ter verhoging van de kwaliteit van leven en van vitaliteit 5. Schrijf over het aanbod van 'overige materiële zaken' zoals fitness, kwaliteit van leven 6. Plaats elke maand een compact landelijk overzicht van regionale activiteiten, in combinatie met meer regio gericht nieuws op de websites 7. Plaats in elk Voeksnieuws nummer een Nieuwe Ledenbon met als argument: Voeks sterker maken 8. Promoot de mond-tot-mond reclame voor Voeks door Voeksleden bij alle contactmomenten in de regio en landelijk
Website 1. Verfris de 'look and feel' van de website met veel foto's en door het aanbrengen van beschermde webpagina's voor leden, toegang via unieke lidcode, en plaatsen van specifieke informatie voor Voeksleden 2. Breng een ledenadministratie module aan. Nieuwe leden kunnen zich hier aanmelden, bestaande leden kunnen hier (beschermd) hun persoonlijke gegevens wijzigen 3. Maak een zoekfunctie "voor leden van leden" (waar is X die bij Y werkte) zoals bij een 'Social Network' als Facebook of Yammer 4. Maak een online panel van 300 leden met landelijke dekking voor meningspeiling, minimaal 2x per jaar te gebruiken op initiatief van DB, zoals Clicktool Survey of Survey Monkey 5. Stimuleer, en faciliteer zonodig, voor alle regio's een regionale website (adviseer bij de afstemming van de bestaande sites). Zorg er voor dat alle Voekswebsites een gelijke “look en feel” hebben en een gelijke(nde) menustructuur voor regionale (lokale) en landelijke onderwerpen. Zorg er ook voor dat (belangrijke) landelijke informatie ook via regionale websites eenvoudig te benaderen is, bijvoorbeeld via een “link” of door een regionale kopie. Stel de landelijke webmaster in staat landelijke Voeks informatie en gegevens centraal in te brengen en waar nodig deze te (laten) plaatsen op de regionale websites. Regionale informatie, bestuur & commissie informatie, regionale activiteiten en welzijnswerk worden regionaal beheerd. Indien gewenst kan het beheer van een regionale website ook als “centrale service” opgezet worden. Het regiobestuur is inhoudelijk verantwoordelijk voor de regionale website. 6. Bied aan Slapers informatie die specifiek voor hen van belang en op hen gericht is.
Informatie over Shell 1. Ontwikkel een passend contact met de redactie van Shell Venster en Corporate Communicatie van Shell in Nederland, onder erkenning van verschillen en gemeenschappelijke 18
belangen en onderscheiden verantwoordelijkheden; stem af welke onderwerpen vanuit de verschillende gezichtshoeken (Voeks naast Shell Nederland) geplaatst kunnen worden. 2. Gebruik frequent Voeksnieuws en de Voeks website om wederzijds artikelen te publiceren 3. Plaats interviews met actieve Shell medewerkers, zowel jonge nieuwe als oud-collega's die dicht bij pensioen zijn
19
20
Deel 2: Tekstbijlage 1
Voeks in 2010
Met bijna 13 duizend leden is Voeks een van de grotere ondernemingsverenigingen van gepensioneerden in Nederland. Het aantal medewerkers in actieve dienst bij Shell in Nederland is ruim 11 duizend en het aantal gepensioneerden (inclusief partner/weduwe pensioenen) bijna 20 duizend. Daarnaast is het aantal deelnemers met een uitgesteld pensioen (zogenoemde 'slapers') ruim 6 duizend. Het jaarbudget van Voeks bedroeg in 2010 rond € 370 duizend. Het doel van Voeks is: het bevorderen van het welzijn van de leden, zowel in geestelijk als in materieel opzicht. De belangrijkste middelen hiervoor zijn:
behartigen van de algemene belangen van de leden op het gebied van pensioenen en andere financiële regelingen (zoals ziektekostenverzekering) welzijnswerk: zorgcontacten met (doorgaans oudere) leden die dat wensen activiteiten: het organiseren en faciliteren van bijeenkomsten en vergaderingen communicatie (maandblad Voeksnieuws, websites)
De enquête onder gepensioneerden gaf belangenbehartiging aan als belangrijkste dienst die Voeks aan haar leden kan bieden, en die tevens de hoogste waardering opleverde voor de inspanningen die Voeks verricht. Op de tweede plaats volgde het blad Voeksnieuws, gevolgd door Welzijnswerk en de website Voeks.nl. Aan gezelligheid en activiteiten wordt op dit moment relatief minder belang gehecht. Zie de matrix Behoeftenkader van huidige gepensioneerden tot 70 jaar.
Matrix behoeftenkader van gepensioneerden
hoog midden
Voeksnieuws
Activiteiten
Welzijnswerk Voeks.nl
Regionale websites laag
Waardering Voeks diensten
Belangenbehartiging
laag
midden
hoog
Belang volgens gepensioneerden
21
2
Organisatie van Voeks
De vereniging telt 11 regio's met een uit eigen kring gekozen bestuur: voorzitter, secretaris, penningmeester, etc. Regio's zijn autonoom in hun keuze van activiteiten voor leden, zoals wandelen, dineren, biljarten, bowlen, bridgen, klaverjassen, busreizen en dergelijke. De organisatie hiervan is in handen van regionale activiteiten commissarissen. Leden worden toegewezen aan een regio op basis van woonplaats, maar leden kunnen verzoeken in een andere regio te worden ingedeeld. Regionale activiteiten staan open voor Voeksleden van elders en voor introducés. De 'regio buitenland' wordt door de regio Den Haag waargenomen. Bestuursleden blijven vaak lang in functie, mede vanwege een gebrek aan nieuwe kandidaten. De 11 regionale voorzitters vormen mede het hoofdbestuur (HB). Voor de landelijke coördinatie is een dagelijks bestuur (DB) ingesteld dat onderdeel is van het hoofdbestuur. Het dagelijks bestuur verzorgt de collectieve belangenbehartiging en onderhoudt formele externe contacten met Shell Nederland, en andere landelijke organisaties zoals PUSH en NVOG. Het dagelijks bestuur delegeert taken aan commissies. Zo is er een redactiecommissie voor het maandblad Voeksnieuws, een Voeks pensioencommissie (VPC) voor onder meer het verstrekken van adviezen en voor afvaardiging in de Deelnemersraad, een budgetadviescommissie, een begeleidingscommissie zorg, een coulancecommissie zorg, een PUSH commissie en een commissie overige materiële zaken. Bepaalde besluiten van het DB behoeven bekrachtiging door het HB. Bepaalde besluiten van het HB behoeven bekrachtiging door de Algemene Ledenvergadering (ALV). Het Bureau Voeks voert de ledenadministratie en ondersteunt bestuur en commissies waar nodig. Met uitzondering van de twee parttime medewerkers op het Bureau Voeks worden alle functies in Voeks door vrijwilligers bekleed.
3
Financiële en overige Materiële Belangenbehartiging Pensioenen
Voeks behartigt de belangen van de Shell/Billiton gepensioneerden en houders van een uitgesteld Shell/Billiton pensioen (Slapers) bij de Stichting Shell Pensioenfonds. Voor een aantal gepensioneerden en partners van gepensioneerden is het mogelijk deel te nemen aan de gemeenschappelijke ziektekostenverzekering voor Shell werknemers. Voeks fungeert ook als vertegenwoordiger van deze groep in contacten met het Zilveren Kruis Achmea. Daarnaast is Voeks lid van PUSH, en via PUSH ook lid van de gepensioneerdenorganisatie NVOG en oefent zo invloed uit op de politieke (wettelijke) besluitvorming rondom de AOW, aanvullende pensioenen, het zorgstelsel en het belastingstelsel in het algemeen.
3.1
Organisatie Stichting Shell Pensioenfonds
De pensioenregelingen van de Shell maatschappijen in Nederland zijn ondergebracht bij SSPF. Naast de statuten van deze stichting zijn ook verschillende reglementen opgesteld waarin de pensioenaanspraken en -rechten van de bij SSPF aangesloten werknemers/gepensioneerden en slapers geregeld zijn. Het bestuur van SSPF bestaat uit 8 leden, namelijk 4 werkgevers (leden A) en 4 werknemers (leden B) vertegenwoordigers. Het bestuur is verantwoordelijk voor het gevoerde pensioenbeleid. Het bestuur wordt bijgestaan door het Shell Pensioenbureau Nederland B.V. (SPN), Shell Asset Management Company BV (SAMCo) en de recent ingestelde beleggingscommissie (leden A+B +onafhankelijk lid) en visitatiecommissie. Ook wordt het bestuur geadviseerd door de DR en legt 22
het verantwoording af aan en wordt geadviseerd door het VO. In deze laatste twee zijn gepensioneerden/slapers en hun partners vertegenwoordigd door leden voorgedragen door het Voeks bestuur (leden C). De gepensioneerden/slapers en hun partners zijn niet vertegenwoordigd in het bestuur en de visitatiecommissie.
Deelnemersraad Advies Leden B+C
Verantwoordingsorgaan Advies Leden A+B+C
DNB Toezicht breed AFM toezicht Informatieverstrekking
Bestuur SSPF Leden A+B
Externe actuaris Controle deel pensioenwet
SPN BV Uitvoering + Advies SAMCO BV Advies beleggingen
Externe Accountant Interne beleggingscommissie Van het bestuur Leden A+B+onafhankelijk lid
O.a. leden C
Intern toezicht door Externe deskundigen Benoemd door Bestuur
Externe controle
Ombudsman pensioenen
100% controle SSPF/Shell
Van overheidswege wordt het bestuur gecontroleerd door de toezichthouders De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Daarnaast is er externe controle door een door het pensioenfonds benoemde externe accountant en certificerend actuaris. Persoonlijke klachten van gepensioneerden/werknemers/slapers kunnen, na de interne klachtenprocedure doorlopen te hebben, worden voorgelegd aan de Ombudsman pensioenen. Een commissie intern toezicht kijkt kritisch naar het functioneren (van het bestuur) van het Pensioenfonds en brengt jaarlijks verslag uit. De commissie bestaat uit ten minste drie onafhankelijke externe deskundigen. Eind 2010 is deze commissie in de statuten van het Pensioenfonds verankerd. De bemensing zal in de loop van 2011 plaatsvinden. De Statuten, reglementen en richtlijnen van SSPF en de uitvoeringsovereenkomst van SSPF met Shell Petroleum NV worden van tijd tot tijd aangepast. Veel nadere informatie over de verschillende taken van deze organisatie onderdelen zijn te vinden in de jaarverslagen van het Pensioenfonds en de website van SSPF, zie ook www.voeks.nl
23
3.2
Verantwoordingsorgaan (VO)
Op dit moment telt het Verantwoordingsorgaan zes leden, namelijk 2 vertegenwoordigers van de werkgever (leden A), 2 vertegenwoordigers van de werknemers (leden B) en 2 Voeksleden, die optreden als vertegenwoordigers van de gepensioneerden en slapers (leden C). Deze leden worden benoemd door het bestuur van SSPF op voordracht van respectievelijk Shell, COR en Voeksbestuur. Het VO mag vooraf advies uitbrengen over enkele zaken betreffende het Pensioenfonds. De belangrijkste taak is echter het achteraf te vormen oordeel over het door het bestuur van SSPF gevormde en gevoerde beleid en over de naleving van de Uitgangspunten van goed Pensioenbestuur.
3.3
Deelnemersraad (DR)
De deelnemersraad telt 12 leden. Vier van de leden vertegenwoordigen de werknemers. Deze worden benoemd door SPNV op voordracht van de COR. Acht leden zijn Voeks afgevaardigden namens de gepensioneerden en slapers. Deze worden benoemd door SPNV op voordracht van het Voeks bestuur en vertegenwoordigen de gepensioneerden en slapers. De deelnemersraad kan gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen aan het bestuur over belangrijke aangelegenheden betreffende het Pensioenfonds. Het bestuur kan de adviezen van de deelnemersraad gemotiveerd naast zich neer leggen. Tegen het niet opvolgen van zijn adviezen kan de deelnemersraad middels een juridische procedure bij de ondernemingskamer in Amsterdam in beroep gaan. Ook is het mogelijk om als gepensioneerde een civielrechtelijke procedure te starten. Beide procedures zijn tijdrovend en zullen slechts voor de meest belangrijke zaken worden toegepast.
3.4
SSPF: Vermogen, Stortingen, Uitkeringen en Dekkingsgraden
Het aanvangspensioen van Shell gepensioneerden is gebaseerd op het eindloon en het aantal gewerkte jaren bij Shell. Op het moment waarop de werknemer Shell verlaat is er een vast pensioenbedrag opgebouwd in het Pensioenfonds. Dit pensioenbedrag wordt later niet meer door Shell Maatschappijen in Nederland aangevuld. Het is een nominale pensioenuitkering gedurende de rest van het leven van de ex-werknemer (en partner). Voor dit pensioen is kapitaal opgebouwd in het Pensioenfonds. SSPF heeft de ambitie om de pensioenen en de opgebouwde rechten van de slapers ieder jaar te indexeren met de door het CBS vastgestelde afgeleide consumenten prijsindex. Deze is voorwaardelijk en wordt betaald uit de rendementen die het Pensioenfonds maakt op haar beleggingen. Deze indexatie wordt alleen uitbetaald indien de financiële positie van het Pensioenfonds dit toelaat (dekkingsgraad in principe ≥ 105%; Tabel B). Over het wel of niet toepassen van deze indexatie wordt altijd advies aangevraagd bij de DR. Het bestuur beslist uiteindelijk hierover. Wanneer de indexatie een bepaald jaar niet wordt toegepast, kan dit later alsnog gebeuren (inhaalperiode maximaal 5 jaar). Het bestuur kan ook besluiten om naast deze voorwaardelijke indexatie de pensioenen te verhogen met een extra toeslag. Dit is gebeurd in 2001, met een extra toeslag van 2,5%. Volgens de huidige richtlijnen van de Uitvoeringsovereenkomst tussen Shell Petroleum NV en SSPF zal SPNV bijstorten tot een dekkingsgraad van 105% wanneer voor een bepaalde overeengekomen periode de dekkingsgraad onder dit niveau zakt. Dit is gebeurd in 2009. De storting bedroeg € 2 miljard. 24
Het vermogen van SSPF wordt verkregen door betaalde premies van werknemers en werkgevers en door de rendementen op haar beleggingen. Het vermogen kan per jaar wisselen door de variatie die optreedt in de marktwaarde van de beleggingen en de behaalde rendementen op de beleggingen. De aangroei van pensioenaanspraken en de stijging van de levensverwachting hebben invloed op de pensioenverplichtingen. De verplichtingen zijn ook onderhevig aan volatiliteit ten gevolge van de marktrente die gebruikt moet worden voor de vaststelling van de verplichtingen(rentetermijnstructuur). In de jaren voor 2005 werd een vaste rekenrente van 4% gebruikt.
Tabel A: Vermogen, Bijdragen, Uitkeringen en Dekkingsgraden van de SSPF Vermogen SSPF
Premiestorting werkgevers en werknemers SSPF
Uitgekeerde pensioenen + saldo waardeoverdracht SSPF
€ miljoen
€ miljoen
€ miljoen
1999
14.425
10
413
184
2000
13.487
9
416
166
2001
12.253
7
479
142
2002
10.404
8
488
111
2003
12.158
133
495
127
2004
13.770
276
529
135
2005
16.153
179
536
145
2006
18.570
197
552
165
2007
19.257
181
575
180
2008
10.598
69
597
80
2009
15.473
302 + 2.000
624
119
jaar
Dekkingsgraad(%) SSPF
De pensioenuitkeringen stijgen geleidelijk. (Tabel A) Het aantal pensioengerechtigden neemt jaarlijks toe. De premies aan het pensioenfonds worden door de toegetreden maatschappijen en de werknemers betaald. Ze worden berekend aan de hand van een percentage van de pensioenpremiegrondslag. Het premiepercentage kan fluctueren, afhankelijk van de dekkingsgraad van het Pensioenfonds. 25
Tabel B: Richtlijnen voor Werkgever en Werknemerspremies van SSPF Dekkingsgraad
Werkgeverspremie
Werknemerspremie
Werknemerspremie
Salaris ≤ maximum SG5
Salaris≥ maximum SG5
≥ 16%
2%
8%
5-16%
2%
Helft werkgeverspremie
5%
2%
2%
≤ 105 %
Bijstorten tot dekkingsgraad 105%
105% - 145%
Maximale gedempte werkgeverspremie
145%-173%
Verlaging met 2-5% per jaar tot minimaal 5%
173%-200%
5%
≥ 200%
Terugstorten naar Shell
3.5
Recente ontwikkelingen pensioenen
De tweede helft van 2008 werd gekenmerkt door een ernstige kredietcrisis en een economische recessie. Ook bijna alle pensioenfondsen in Nederland werden hevig geraakt door de kredietcrisis. Niet alleen zagen zij hun vermogen sterk verminderen door een lager rendement op hun beleggingen, maar ook de lage marktrente aan het eind van het jaar maakte dat de dekkingsgraad, dwz. de verhouding tussen vermogen en de voorziening voor de (toekomstige) pensioenverplichtingen niet alleen daalde onder de vereiste dekkingsgraad (129 %), maar zelfs onder de wettelijk vereiste minimum dekkingsgraad (105%). Ongeveer 350 van de 680 pensioenfondsen kenden aan het eind van 2008 een dekkingsgraad onder de 105%. Ook SSPF werd zwaar getroffen. Begin 2008 was de dekkingsgraad nog 180%, maar aan het eind slechts 80%. Het rendement op de beleggingen bleek aanzienlijk slechter te zijn dan de benchmark (Figuur A). Het 10-jaars gemiddelde rendement op de beleggingen was aan het einde van 2009 slechts 1,7%. DNB eiste van de pensioenfondsen met een dekkingsgraad onder de 105% per eind december 2008 een korte en lange termijn herstelplan. Beiden zijn ingediend in 2009 en goedgekeurd door DNB.
26
Het verantwoordingsorgaan heeft het oordeel van de visitatiecommissie afgewacht en heeft daarna, gebruikmakend van de gegevens van de visitatiecommissie zijn oordeel over het beleid van het bestuur over 2008 en 2009 gevormd. Dit oordeel is voor een deel openbaar gemaakt via het jaarverslag van SSPF van 2009 in april 2010. Belangrijke conclusies zijn: 1. Het bestuur heeft op zorgvuldige en adequate wijze de problemen aangepakt in 2008 en 2009. 2. Het bestuur had meer aandacht kunnen hebben voor de risico's en de risicobeheersing van het beleggingsbeleid van SAMCo. (bijvoorbeeld door regelmatig raadplegen van externe deskundigen). 3. Het communicatiebeleid in 2008 was niet effectief genoeg en te veel op de werkgever gericht en er had gedurende 2008/2009 meer aandacht moeten zijn voor de vragen van aanspraakgerechtigden en gepensioneerden. De belangrijkste andere acties van het bestuur van SSPF in 2009 om de financiële positie van het Pensioenfonds te verbeteren zijn: 1) Eenmalige storting van Euro 2 miljard door SPNV in het Pensioenfonds (verplicht volgens de Uitvoeringsovereenkomst) 2) Verhoging van de werkgevers- en werknemerspremie stortingen (Tabel A, B) 3) Afzien van indexatie ingegane pensioenen en opgebouwde rechten slapers op 1 juli 2009 Voorts werd het risico verlaagd door aanpassingen in het strategisch beleggingsbeleid en werd de verwachting inzake de toekomstige rendementen op beleggingen verlaagd. Het takenpakket van SPN werd uitgebreid met risk and investment advisering en het bestuur besloot tot een striktere aansturing van SAMCo door instellen van een beleggingscommissie.
Dit heeft, naast het herstel in de kapitaalmarkten, geleid tot een verbetering van de dekkingsgraad (119 %) op 31 december 2009. Eind maart 2010 was de dekkingsgraad 121%. In de loop van het jaar verslechterde de dekkingsgraad en het vermogen van SSPF echter weer. In belangrijke mate werd dit veroorzaakt door een verdere daling van de marktrente. Omdat de dekkingsgraad te laag was werden de pensioenen niet aangepast in 2009. De gestegen dekkingsgraad in 2010 bood weer ruimte voor indexatie en er werd 0,8 % toegekend. Het bestuur besloot om geen inhaalindexatie over 2009 toe te passen. Hiertegen is de DR in beroep gegaan bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam. Met name om een antwoord op de vraag te krijgen of de beleidsruimte door het bestuur evenwichtig is gehanteerd. Op dit moment is er nog geen uitspraak. In de afgelopen jaren is er veel discussie geweest over de medezeggenschap van gepensioneerden in pensioenfondsbesturen. Dit mondde uit in het wetsvoorstel Koser Kaya/Blok dat op 1 juli 2010 werd aangenomen in de Tweede Kamer en vervolgens werd aangeboden aan de Eerste Kamer. In september 2010 bepleitte de minister van SZW een bredere aanpak en bood hiertoe op 27 september 2010 een voorontwerp van wet aan bij de Eerste Kamer. Het is de bedoeling om dit voorontwerp nog verder uit te breiden en in de loop van 2011 aan te bieden aan de Tweede Kamer. De belangen tussen werkgevers, werknemers en gepensioneerden/slapers lopen niet steeds parallel. Bovendien is de belangenbehartiging van gepensioneerden in de politiek en in de overlegstructuur van het Nederlandse poldermodel veel minder effectief dan voor de andere twee groepen. 27
Daarnaast wordt de huidige organisatiestructuur en de vertegenwoordiging van gepensioneerden en slapers in de pensioenfondsen herbezien. Naast de druk op de hoogte van de huidige pensioenen, neemt de politieke druk ook toe om de AOW uitkering voor gepensioneerden met hogere pensioenen extra te belasten en de inkomensafhankelijke ziektekostenpremie de stijgende kosten van de ziektekosten te laten dragen. Aangezien ook voor Shell gepensioneerden deze additionele kosten niet worden vergoed door de oude werkgever of het Pensioenfonds betekent dit, wanneer dit wettelijk wordt ingevoerd een verdere financiële achteruitgang voor Voeks gepensioneerden.
3.6
Gemeenschappelijke Zorgverzekering en tegemoetkoming SSPF
Door Shell Nederland is een collectieve verzekering afgesloten bij Zilveren Kruis Achmea, die in principe voor alle Shell werknemers en een deel van de gepensioneerden/partners toegankelijk is. Voor deelname aan deze verzekering gelden voor gepensioneerden/partners de volgende voorwaarden: in Nederland woonachtig, pensioen in betaling bij SSPF en pensioen ingegaan aansluitend aan het vertrek bij Shell. De huidige ziektekostenverzekering voor de gecombineerde groep van werknemers en gepensioneerden is o.a. vanwege schaalvoordelen aantrekkelijk te noemen. De combinatie van werkenden en niet-werkenden in één collectieve zorgverzekering (met daaruit voortvloeiende schaalvoordelen) en het 'contract management' door Shell Nederland worden als waardevol ervaren. Bij de invoering van de nieuwe wet op de zorgverzekering raakten alle werknemers en gepensioneerden bij Shell hun veel aantrekkelijker OMS zorgverzekering kwijt. Niet alleen werden gepensioneerden geconfronteerd met een hogere premieheffing, maar ook werden aan de gepensioneerden een inkomensafhankelijke premie opgelegd, die alleen voor gepensioneerden niet langer werd vergoed door de werkgever. Ter gedeeltelijke compensatie wordt door het Pensioenfonds namens SN een tegemoetkoming uitgekeerd aan gepensioneerden en is op dit moment deze premie voor gepensioneerden wat lager (4,95% in 2010; 5,65% in 2011) dan voor werknemers (7.07% in 2010; in 2011 7,75%). De gegevens in dit hoofdstuk over pensioenen zijn ontleend aan openbare publicaties. De meest geraadpleegde bronnen zijn Het Financieele Dagblad, NRC, Jaarverslagen, statuten en websites van de pensioenfondsen van Shell, Unilever, Philips en Akzo en de websites van PUSH, NVOG en de verenigingen van gepensioneerden van Shell, Unilever, Philips en Akzo.
4
Overleg Voeks met Shell Nederland: commissie Zorg van SN
Met de invoering van de zorgwet per 1 januari 2006 is de ziektekostenverzekering voor alle Nederlanders en dus ook voor de (ex-)Shell werknemers drastisch gewijzigd. Door Shell Nederland is toen een collectieve verzekering afgesloten bij het Zilveren Kruis Achmea (ZKA). Het was voor de gepensioneerden een grote verandering dat de relatie niet meer rechtstreeks met Shell bestond. De afhandeling werd in een aantal gevallen als formeler en strikter ervaren. Nieuwe regels en wettelijke voorwaarden en beperkingen maakten de zaken minder transparant. Om haar leden te helpen heeft het Voeksbestuur in de regio’s voor ondersteuning gezorgd in de vorm van ZKA contactpersonen. Deze hebben in de eerste jaren na de verandering veel goed werk 28
verzet bij het oplossen van en het bemiddelen bij problemen tussen individuele verzekerden en het ZKA. In bijzondere gevallen, als de locale contactpersoon er met ZKA niet helemaal uitkwam, kon via een vertegenwoordiger in het DB van Voeks de zaak op een hoger niveau binnen ZKA nogmaals onder de aandacht gebracht worden. Op deze wijze zijn gedurende de eerste jaren na de overgang door Voeks veel zaken tot een goede oplossing gebracht. Een Voeks DB lid maakt deel uit van de Zorgbegeleidingscommissie. Deze komt tweemaal per jaar bijeen om de gang van zaken rond het Shell/ZKA contract te evalueren en bestaat uit vertegenwoordigers van Shell Nederland, een door de COR aangewezen vertegenwoordiger van de werkenden en een door Voeks aangewezen vertegenwoordiger van de gepensioneerden.
5
Welzijnswerk
Voeks houdt zich sinds jaar en dag bezig met welzijnswerk met als doelstelling: zorg en aandacht voor leden die daarom vragen. Een team van circa 300 vrijwillige medewerkers en medewerksters bracht in 2009 rond 3900 bezoeken in het land en legde daarbij 66 000 km af. Naast de maatschappelijke en kerkelijke instanties waarop zo nodig een beroep kan worden gedaan, is het dikwijls de belangstelling uit de kring van oud-collega's die zeer op prijs wordt gesteld. In 2009 werd 31% van de uitgaven van Voeks besteed aan welzijnswerk (€78 duizend) en dit bedrag groeit met het jaar.
6
Shell Vrijwilligers Fonds
Gepensioneerden kunnen gebruik maken van het Shell Vrijwilligers Fonds van Shell Nederland. In 2009 werden 473 aanvragen van gepensioneerden gehonoreerd, voor een bedrag van €150.000. Dit bedrag wordt door Shell Nederland uitgekeerd.
7
Activiteiten en Ontspanning
De 11 regio's kennen een soms levendige praktijk van sociëteitsbijeenkomsten, diners, recepties, presentaties, cabaret- en theatervoorstellingen, diners, biljart-, klaverjas- bowling- en bridgewedstrijden, wandeltochten, lezingen en dergelijke. Landelijk is er veel belangstelling voor de nieuwjaarsreceptie nabij Schiphol, waar vaak meer dan 1000 deelnemers en hun partners vanuit het gehele land elkaar ontmoeten. Ook worden landelijk reizen georganiseerd en wordt de cursus 'landschappen herkennen' aangeboden. Waar traditionele activiteiten als bowlen en klaverjassen de laatste jaren in populariteit dalen, neemt de belangstelling voor persoonlijke ontwikkeling toe, zoals computercursussen, schilderen, tekenen en bepaalde lezingen. Toch is, met uitzondering van de twee grootste regio's, een gestage daling in participatie aan activiteiten in het land zichtbaar. Schattingen van maximaal 5% voor participatie van leden in de regio zijn genoemd.
8
Communicatie
Het maandblad Voeksnieuws verschijnt 10 keer per jaar in een oplage van ruim 21 000. Hoewel gemaakt voor en door de leden wordt het blad (op verzoek van, en) door het Shell Pensioenfonds toegezonden aan alle ontvangers van een Shell pensioen in Nederland. Op deze wijze kan het Pensioenfonds ook de niet-Voeksleden informeren over voor hen relevante pensioenontwikkelingen. De redactiecommissie verzorgt jaarlijks 230 pagina's, waarvan rond 60 over nieuws en ontwikkelingen 29
in de regio's. Uit de enquête onder gepensioneerden blijkt dat Voeksnieuws door meer dan 8 van de 10 ontvangers wordt gelezen en door twee derde van hen zelfs geheel of grotendeels. Voeks heeft een landelijke website www.Voeks.nl die op jaarbasis 130 duizend hits scoort. De website werd in oktober 2009 gemoderniseerd. Op een 60-tal webpagina's is een keur aan informatie en contactmogelijkheden te vinden. Ook regio's hebben eigen websites, maar het aantal is nog beperkt tot 7 (Het Noorden, Leiden, Rijnmond, Amsterdam, Den Haag, Twente, Haarlem/Alkmaar). Via de landelijke website heeft een 1850 tal Voeksleden zich bekend gemaakt met een mailadres. Zij kunnen door de webmaster direct over actuele ontwikkelingen en nieuwe publicaties worden geïnformeerd. Bovendien kunnen zij elkaar per email benaderen.
9
Financiële positie van Voeks
Het Voeks jaarbudget (2009) beloopt ruim € 370 duizend, waarvan ruim € 145 duizend aan Voeksnieuws wordt besteed. Daarvan wordt jaarlijks € 123 duizend door het Shell Pensioenfonds vergoed. In ruil daarvoor zijn Shell Nederland en het Pensioenfonds in de gelegenheid mededelingen over pensioenzaken te doen als zij daartoe aanleiding zien. De overige 250 duizend euro wordt besteed aan vijf hoofdtaken met tussen haakjes de bedragen in duizend euro per jaar: het Voeksbureau (47), Voeksnieuws (22 netto), bestuur en belangenbehartiging (57), welzijn (78) en activiteiten (46). Een gestage groei is zichtbaar bij welzijn, het bezoeken van (doorgaans oudere) Voeksleden die daarop prijs stellen. Ook de kosten van het bestuur, met name voor belangenbehartiging nemen de laatste jaren toe. Vanaf 2010 is hier een belangrijke wijziging opgetreden na de toetreding tot NVOG (via PUSH) in juli 2010, een stap waarmee ook de ledenjaarcontributie verhoogd wordt van 17,50 naar 20 euro. De cijfers in de figuur zijn actueel t/m 2009 en begrotingen voor 2010 en 2011.
Voeks uitgaven per jaar 300 250 200 150 100 50 0 1991 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2009 2010 2011 activiteiten
welzijn
bestuur/belangen
Zie voor details Figuur 1 30
Voeksnieuws
Voeksburo
10
Terugblik op de studie van 2001
De Voeks Toekomst Commissie (VTC) wees 10 jaar terug op ingrijpende veranderingen binnen Shell: bedrijfscultuur, organisatie en personeelsbestand. Minder "vader Shell weet het beter" en meer individualisme, meer autonomie, minder binding met instituties. Zo werd een daling van het ledental voorzien, een gemiddeld hoger opleidingsniveau en een keuze voor Voeks voordelen boven loyaliteit jegens Shell. De belangrijkste aanbeveling was dat Voeks zich moest richten op belangenbehartiging en welzijnswerk. Behoeften aan ontspanning en persoonlijke ontwikkeling (activiteiten) zouden buiten Voeks vervuld kunnen worden. De aanbevelingen zijn in 2005 op hun voortgang geëvalueerd. De bevindingen gelden ook vandaag nog:
Organisatiestructuur: het Hoofdbestuur (HB) en een klein slagvaardig Dagelijks Bestuur (DB) handhaven, ondersteund door vaste commissies Aan eis van onafhankelijkheid, zakelijke houding en respect t.o.v. de Shell organisatie wordt voldaan Welzijnswerk wordt zeer gewaardeerd, omschakeling van aanbod- naar vraaggestuurd nog steeds gewenst Duaal lidmaatschap past niet bij het actuele Voeks Ledenwerving intensiveren Voeksnieuws moet meer informeren over belangenbehartiging Interactie met leden: aanbeveling voor workshop, raadpleging, nog niet opgevolgd
De enquête van 2010 bevestigt het prominente belang van financiële belangenbehartiging, de waardering voor welzijnswerk en terugloop van regionale activiteiten. Ook het gemiddeld hoge opleidingsniveau werd zichtbaar. Meer dan de helft van de Shell medewerkers en gepensioneerden heeft een HBO of academische opleiding gevolgd. Het belang van ledenwerving en relevante informatie in Voeksnieuws komt ook in de huidige studie naar voren.
11
Andere verenigingen van gepensioneerden
Tijdens het onderzoek heeft een aantal interviews plaatsgevonden, onder meer met vertegenwoordigers van andere verenigingen van gepensioneerden binnen PUSH. In eerste instantie waren deze contacten bedoeld om enige achtergrond te verkrijgen inzake de wijze waarop deze organisaties functioneren. De gesprekken hebben een duidelijker beeld gegeven van met name hoe de financiële belangen bij andere pensioenorganisaties worden vertegenwoordigd. Veelal staan deze pensioenverenigingen op grotere afstand van het bedrijf respectievelijk de fondsen die de pensioengelden beheren dan dit geldt voor Voeks in relatie met de Shell organisatie. De overlegstructuur binnen deze andere organisaties steekt veelal ongunstiger af ten opzichte van de onze. Op het gebied van welzijn en activiteiten wordt er binnen deze geconsulteerde pensioen organisaties weinig tot niets gecoördineerd. Er worden vanuit een aantal bedrijven ter ondersteuning van lokale initiatieven enige subsidies verstrekt. De recente ontwikkelingen binnen pensioenland als gevolg van de financiële crisis worden ook binnen de besturen van deze verenigingen ervaren als turbulent en zorgwekkend. Er bestaat nog enige 31
twijfel omtrent de slagvaardigheid binnen de samenwerking tussen PUSH en NVOG voor de naaste toekomst. PUSH werkt samen met NVOG bestuur en commissieleden aan het verbeteren van de slagvaardigheid.
12
Ontwikkeling aantal deelnemers in Shell Pensioenfonds
In het oprichtingsjaar van Voeks (1950) telde Shell in Nederland ruim 12000 actieve medewerkers, een klein aantal van 110 slapers en bijna 1100 gepensioneerden. Het aantal medewerkers in actieve dienst van Shell in Nederland (actieven) nam in de loop der jaren toe tot bijna 19000 in 1980, waarna het van jaar op jaar bleef dalen tot een niveau tussen 10 en 11 duizend. Naar verwachting zal het verder dalen tot onder de 10 duizend in 2020. Het aantal slapers nam toe tot ruim 7600 in 2000 en daarna zelfs tot boven 8100 door het toetreden van de Billiton gepensioneerden en slapers tot het Shell Pensioenfonds in 2001. Het aantal gepensioneerden nam gestaag toe tot ruim 18500 in het jaar 2002, de verwachting is dat het ruim boven 20 duizend zal uitkomen in 2020. Waar de populatie van slapers groeit door het verlaten van de actieve dienst zonder op dat moment met pensioen te gaan (uitgesteld pensioen) zal een deel binnen enkele jaren alsnog in pensioenbetaling komen, maar een ander, omvangrijk deel der slapers, pas vele jaren later omdat men al na enkele Shell dienstjaren het bedrijf verlaat voor een werkkring elders, maar wel het recht op pensioen behoudt. Van elke vier ingegane pensioenen in de afgelopen tien jaar betrof het één uit actieve dienst en drie slapers. SPF deelnemers Estimate 2010-2020 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000
Actieven
Slapers
2020
2018
2016
2014
2012
2010
2009
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1980
1970
1960
1950
0
Pensioen
Zie voor details Tabel 1 en Figuur 2 De projectie van 2010 tot 2020 is door de Commissie Voeks Vitaal gemaakt. 32
13
Samenstelling van het Voeksledenbestand
13.1 Aantal Voeksleden vanaf 1950 De organisatiegraad van Voeksleden was altijd hoog. Tussen 1950 en 2000 was meer dan 70% van alle Shell gepensioneerden lid van Voeks. Vanaf medio jaren '90 tot eind 2008 telde Voeks meer dan 13 duizend leden. In 2009 volgde een daling tot 12930, een organisatiegraad van 66%. Dit is inclusief een beperkt aantal donateurs en ongeveer 600 aspirant-leden (slapers). Onder nieuw gepensioneerden vanuit actieve dienst scoort Voeks mogelijk nog 70%, maar de afgelopen jaren betrof dat minder dan 200 personen per jaar. Het merendeel van nieuw gepensioneerden is voormalig slaper, meer dan 500 per jaar. Voor de aspirant-leden onder hen geldt dat ze bij pensionering het Voeksledental niet doen toenemen. Een groot deel van de slapers draagt een Shell verleden van (soms) enkele jaren van lang geleden met zich mee. Niet altijd een goede basis om lid te worden. Ondanks het feit dat zij vanaf hun pensioendatum het blad Voeksnieuws ontvangen is de Voeks organisatiegraad onder hen laag, minder dan 50%. In 2002 werden ruim 2000 ex Billiton medewerkers toegevoegd aan het Shell Pensioenfonds. Omdat de Voeks organisatiegraad bij hen rond 20% is daalde het totale Voekspercentage met enkele procentpunten. De laatste jaren daalt het Voeksledental met ongeveer 100 per jaar. De oorzaak hiervan lag enerzijds in dalende instroom van nieuwe leden, maar ook in hogere uitstroom door overlijden van oudere leden. Deze ontwikkeling wordt door het Voeks bestuur onderkend. Met veel inzet is gewerkt aan extra ledenwerving en het aantrekkelijk maken van het Voeks lidmaatschap. De verwachting dat in 2010 meer leden gaan toetreden vanwege de pensioendiscussie en de vrees voor mogelijke inperking van pensioenrechten, wordt vooralsnog niet waargemaakt. Het ledental blijft, zij het licht, dalen. In tabel 1 zijn de aantallen slapers, gepensioneerden en actieven te vinden, met de samenstellende groepen daarbinnen, tussen 1999 en 2009 en een schatting tot 2020. Bronnen hiervan zijn de jaarverslagen van het Shell Pensioenfonds. De schatting tot 2020 is gebaseerd op een dalend Shell werknemersbestand en een trendmatige ontwikkeling van slapers en gepensioneerden subgroepen, in lijn met historische trend- en verhoudingscijfers. Zo lijkt een gestage jaarlijkse instroom van 450 slapers (later 405) in pensioenbetaling te komen, naast een aantal van 200 vanuit actieve dienst. Bijgevolg 650 potentiële Voeksleden. Bij een aangenomen "Voeks kans" van 0,5 voor slapers en 0,7 voor actief gepensioneerden levert dat jaarlijks 225 + 140 = 365 nieuwe leden op. Daarnaast zal ook een aantal slapers aspirant-lid gaan worden, maar die zijn nog niet in pensioenbetaling. Waar in het Shell Pensioenfonds het aantal gepensioneerden daalt door overlijden van fondsleden zal het deels weer toenemen doordat partners/weduwen hun plaatsen innemen. Bij de Voeksleden is dit ook het geval. Probleem is wel dat een weduwe bij Voeks 'opnieuw' lid moet worden na het overlijden van haar echtgenoot. Velen doen dat ook, maar toch niet allemaal, en zo ontstaat een gestage afkalving van het ledenbestand. Probleem is dat nieuwe leden, ongeacht hun herkomst (voorheen slaper, vanaf actieve dienst gepensioneerd, weduwe/partner) bij Voeks dezelfde lidcode krijgen waardoor instroom en doorstroom in de loop der jaren niet gevolgd kan worden. Het Voeks Vitaal Rapport doet aanbevelingen om hierin verbetering te brengen. 33
Ook worden aanbevelingen gedaan voor ledenwerving door actief zo veel mogelijk contactmomenten met slapers en gepensioneerden te benutten. Het Shell Pensioenbureau Nederland houdt regelmatig contact met Fondsleden via brieven en mailings. Voeks zou kunnen vragen om bij deze mailings aan te sluiten met extra brochures. Van belang is hier de onafhankelijke posities van Voeks en het Pensioenfonds in het oog te houden. aantal Voeksleden tot 2010 schatting tot 2020 25000
20000
15000
10000
5000
0
Pensioen
VOEKSleden
Zie voor details Figuur 3 De projectie van 2010 tot 2020 is gemaakt door de Commissie Voeks Vitaal Inzet daarbij is om de "Voeks kansen" te verhogen door aansprekende boodschappen uit te dragen, en in te spelen op het behoeftekader van gepensioneerden. De Voeks enquête onder slapers, gepensioneerden en actieven heeft daarvoor een aantal indicaties opgeleverd. Deze zijn in aanbevelingen opgenomen. Het Voeks Vitaal rapport voorziet in een jaarlijkse netto toename van het Voeksledental onder gepensioneerden in betaling van gemiddeld 50 tot 100 leden per jaar, waarmee het ledental over 5 jaar op 13300 zal uitkomen, en in 2020 op 13 600. Daarnaast moet het mogelijk zijn om een groeiend aantal toekomstig gepensioneerden (slapers) te kunnen binden met een aspirant lidmaatschap. In de afgelopen 5 jaar zijn deze 'veronderstelde' Voeks kansen niet gerealiseerd, reden waarom de instroom van nieuwe leden achterbleef bij de 'overlijdensaantallen' en het Voekstotaal bijgevolg terugliep.
13.2 Voeks regio's De 11 regio's vormen met hun jaarlijkse ledenvergaderingen, besturen, commissarissen en afvaardigingen in het Hoofd Bestuur de basis van de Voeks structuur. De regio's zijn echter ook van ongelijke grootte. Voeksleden zijn druk bezette mensen. Ze zijn maatschappelijk actief en reizen veel. Soms moet er gewerkt worden met onvolledig bezette besturen, tekort aan welzijnswerkers etc. 34
Enkele regio's zijn met aantallen onder 400 het kleinst. Waar de helft van de leden ouder is dan 75 wordt de rekruteringsbasis voor bestuurskandidaten dan bijzonder smal. Waar doorgaans 5 tot 10% van de leden zowel activiteiten organiseren als bijwonen, gaat het dan om 10 tot 20 leden per regio. Een smalle basis om duurzaam te kunnen zijn. Kan samenwerking voor bepaalde activiteiten met aanliggende regio's een oplossing bieden?
per januari 2010
Voeksleden per regio leeftijd
A'dam
Hrl/Alkm
t Sticht
DHaag
Leiden
Rijnmond
Zuiden
Apeld
Arnhem
bruto
Twente
Noorden
Buit'lnd
Totaal
-59
19
28
13
68
26
54
41
9
6
4
116
10
394
60-64
78
142
56
282
72
474
220
36
38
25
352
84
1859
65-69
109
112
65
270
101
482
277
39
49
38
297
101
1940
70-74
132
97
80
324
75
478
237
44
77
34
232
121
1931
75-79
116
107
114
351
87
597
202
61
72
32
207
109
2055
80-84
142
82
89
380
94
673
167
83
79
41
225
94
2149
85-89
99
62
105
301
62
339
122
50
52
31
124
74
1421
90+
52
30
65
112
18
107
56
41
20
12
42
35
590
747
660
587
2088
535
3204
1322
363
393
217
1595
628
12339
Hrl/Alkm
t Sticht
DHaag
Leiden
Rijnmond
Zuiden
Arnhem
Twente
Noorden
Buit'lnd
Totaal
Gepensioneerden per regio leeftijd
-59
A'dam
Apeld
Totaal
26
53
33
120
34
161
89
15
35
17
117
71
771
60-64
153
214
97
487
73
735
337
84
69
76
464
260
3049
65-69
156
181
116
508
97
751
412
89
133
106
361
281
3191
70-74
190
147
110
508
56
721
363
98
147
77
267
244
2928
75-79
165
150
131
538
74
886
311
124
139
83
260
195
3056
80-84
215
138
142
572
62
963
264
125
140
112
244
169
3146
85-89
157
95
115
460
40
570
155
95
100
91
130
130
2138
83
60
76
193
15
202
93
68
45
31
68
74
1008
1145
1038
820
3386
451
4989
2024
698
808
593
1911
1424
19287
90+
Totaal
De regiogrenzen bij "gepensioneerden" zijn bepaald door 2 digit-postcode gebieden. Die van Voeksregio's wijken daar voor diverse regio's van af, w.o. Leiden.
Zie tabel 2 voor een beeld van de ledentallen per regio vanaf 2003
35
13.3 Leeftijd Voeksleden Shell gepensioneerden bereiken gemiddeld een hoge leeftijd, en Voeksleden zijn naar verhouding nog wat ouder. Van hen is in 2009 50% ouder dan 75 jaar. In 2001 was dat 40%. Met name in de jongere leeftijdscategorieën tot 60, en tot 65 jaar blijft het Voeks percentage herkenbaar achter bij de oudere leeftijden. Dit lijkt aan te sluiten bij de maatschappelijke trend om minder snel lid te worden van verenigingen en instituties. Voeksleden naar leeftijd 3000
2500
2000
1500
1000
500
0 <59
60-64
65-69
70-74 2001
75-79
80-84
85-89
>90
2010
Zie figuur 4 en 5 voor een beeld van de leeftijdscategorieën en Voeks deelname naar leeftijd
14
Tabellen en grafieken
36
Figuur 1
Voeks uitgaven per jaar 300
250
Euro 000
200
150
100
50
0
1991
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2009
2010
2011
Voeksburo
16
42
47
46
47
43
40
Voeksnieuws
29
24
26
19
22
24
25
bestuur/belangen
34
44
40
52
57
48
61
welzijn
31
51
62
75
78
87
90
activiteiten
60
56
42
46
46
52
49
Figuur 2 De projectie van 2010 tot 2020 is gemaakt door de Commissie Voeks Vitaal SPF deelnemers Estimate 2010-2020
45000
40000
35000
aantal
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
1950
1960
1970
1980
Pensioen 1083
3391
6662
10648 16374 16786 18132 17957 17678 17319 18596 18878 19300 19554 19562 19600 19700 20000 20300 20500 20700
Slapers
1214
3434
4882
110
1990 5541
1992 5458
1994 5583
1996 6432
1998 6751
2000 7660
2002
7605
2006
6920
2012 6820
2014
2016
2018
2020
6270
6120
9900
9600
9300
38
6617
2010
6420
Pensioen
6701
2009
6570
Slapers
7010
2008
Actieven 12174 18440 17492 18955 16382 16117 13818 12330 11608 10328 10780 10591 11226 11690 11517 10800 10400 10200 Actieven
8125
2004
Figuur 3
De projectie van 2010 tot 2020 is gemaakt door de Commissie Voeks Vitaal aantal Voeksleden schatting tot 2020 25000
20000
aantal
15000
10000
5000
0
1950 1960 1970 1980 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2009 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Pensioen
1083 3391 6662 10648 16374 16786 18132 17957 17678 17319 18596 18878 19300 19554 19562 19600 19700 20000 20300 20500 20700
VOEKSleden
420
2200 4515 7085 11583 11743 13443 13422 13076 13258 13271 13379 13347 13107 12930 12936 13002 13200 13398 13530 13662
39
Figuur 4 Voeksleden naar leeftijd 3000
2500
aantal
2000
1500
1000
500
0
<59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
2001
1295
1639
2099
2638
2441
2010
394
1859
1940
1931
2055
40
85-89
>90
1564
854
323
2149
1421
590
Figuur 5 Voeksleden en gepensioneerden 2008 3500
3000
2500
aantal
2000
1500
1000
500
0
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 - 89
90 - 94
95 - 99
>99
gepensioneerden
601
3194
3081
2908
3306
3059
2058
727
182
18
voeksleden
148
1730
1867
1871
2265
2092
1439
494
121
5
41
Tabel 1 De projectie van 2010 tot 2020 is gemaakt door de Commissie Voeks Vitaal
Aantallen SSPF
1999
21-nov-10
2000
2001
2002
< ---------------------------------------
Actief
1-jan
11608
2003 actuals
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
---------------------------------------------------------- >
< ---------------------------------- schatting ------------------------------------------- >
2019
2020
11101
10328
10423
10780
10927
10591
10589
11226
11655
11690
11517
10800
10500
10400
10300
10200
10050
9900
9750
9600
9450
Bij
379
425
553
788
492
360
713
1057
904
830
397
250
400
400
400
400
350
350
350
350
350
350
Af
886
1198
458
431
345
696
715
420
475
795
570
967
700
500
500
500
500
500
500
500
500
500
31-dec
11101
10328
10423
10780
10927
10591
10589
11226
11655
11690
11517
10800
10500
10400
10300
10200
10050
9900
9750
9600
9450
9300
1-jan
17678
17616
17319
18558
18596
18656
18878
19003
19300
19509
19554
19562
19600
19700
19700
19800
20000
20150
20300
20400
20500
20600
694
737
746
904
897
1145
1026
1304
1194
1056
985
1080
1080
1080
1080
1080
1045
1045
1045
1045
1045
1045
UP
223
253
252
324
395
544
509
697
555
428
412
450
450
450
450
450
405
405
405
405
405
405
weduwe/partner
336
363
365
372
336
384
330
360
397
395
339
390
390
390
390
390
400
400
400
400
400
400
ouderdomspensioen
62
49
49
161
121
162
149
216
198
188
192
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
overig (wo wezen)
73
72
80
47
45
55
38
31
44
45
42
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
40
Pensioen Bij door:
Af door:
756
1034
840
866
837
923
901
1007
985
1011
977
1042
980
1080
980
880
895
895
945
945
945
945
overlijden gepensioneerde
409
422
433
446
447
476
438
443
473
492
480
490
490
490
490
490
500
500
500
500
500
500
overlijden partner
240
253
264
298
285
335
333
344
323
359
366
360
360
360
360
360
360
360
360
360
360
360
overig (wo wezen)
107
359
143
122
105
112
130
220
189
160
131
140
140
140
140
140
140
140
140
140
140
140
17616
17319
17225
18596
18656
18878
19003
19300
19509
19554
19562
19600
19700
19700
19800
20000
20150
20300
20400
20500
20600
20700
7789
7605
7458
7010
31-dec fusie PFBilliton (1jan2002) Slapers
1333 7010
6639
6701
6617
6920
6945
6820
6695
6570
6495
6420
6345
6270
6195
Bij (mn uitdienst)
1-jan
271
586
365
803
525
375
375
375
375
375
375
375
375
375
Af (mn naar pensioen)
642
524
450
500
500
500
500
500
450
450
450
450
450
450
6639
6701
6616
6920
6945
6820
6695
6570
6495
6420
6345
6270
6195
6120
31-dec
7052
7660
7225
8125
42
Tabel 2
Voeksregioaantallen Ledenbestand per regio
amsterdam apeldoorn arnhem t sticht den haag haarl/alkm leiden noorden Rotterdam Twente zuiden buitenland totaal donateurs afgekocht slapers totaal netto
Bruto
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2009 tov 2005
866 400 423 690 2362 631 523 1567 3608 242 1274 685
865 398 438 690 2345 653 551 1629 3586 250 1295 679
858 399 428 685 2339 657 557 1676 3581 248 1311 667
842 406 424 658 2309 668 565 1682 3559 238 1339 657
818 394 422 646 2255 666 550 1669 3494 225 1347 654
815 385 417 635 2242 693 560 1660 3447 226 1380 647
790 382 413 625 2198 686 560 1668 3360 221 1380 647
92% 96% 96% 91% 94% 104% 101% 100% 94% 89% 105% 97%
13271
13379
13406
13347
13140
13107
12930
96%
53 95 561
50 93 597
12398
12190
43
15
Taakopdracht Commissie Voeks Vitaal
TAAKOPDRACHT COMMISSIE VOEKS VITAAL (TOEKOMSTVERKENNING) INLEIDING Het bestuur heeft in december 2009 besloten een verkenning naar de toekomst van Voeks te laten doen in het kader van het 60-jarig bestaan. De laatste verkenning van de toekomst dateert van 2001 en is gepubliceerd in het rapport: Op weg naar een Voeks met toekomst. Door de snelle verandering van de omgevingsfactoren, de ontwikkelingen binnen Shell en de veranderende samenstelling van het ledenbestand, is het noodzakelijk dat Voeks zich beraadt over haar toekomst. Hoe ziet Voeks er uit over tien jaar, wat zijn de kernthema’s, en hoe zijn die te realiseren binnen het behoeftekader van de gepensioneerden? Het bestuur verwacht van de commissie aanbevelingen die kunnen worden geïmplementeerd om Voeks toekomstbestendig te maken. Aandachtspunten In de studie zouden de volgende zaken aan de orde kunnen komen: -
Rol van belangenbehartiging Betekenis van zorg Plaats en rol van Welzijnswerk Activiteiten Relatie met Shell en het Pensioenfonds Financiële positie Leeftijdsopbouw Voeksleden en gevolgen voor organisatie en bovengenoemde punten Ledenvoordelen Communicatiekanalen met en voor leden Noodzaak, rol, omvang en functie van regioafdelingen De betekenis van Voeks voor partners van leden en vice versa (o.a. welzijnswerk, activiteiten en belangenbehartiging.
In willekeurige volgorde zou de commissie kunnen denken aan: -
Hoe ziet de samenstelling van nieuw gepensioneerden er uit, opleiding etc. Hoe ontwikkelt Shell zich en wat is effect op relatie met Voeks Analyse statistische gegevens m.b.t. ledenbestand, regio’s, leeftijd en aantallen toekomstig gepensioneerden en vervroegde uittreders Hoe maakt Voeks het lidmaatschap aantrekkelijk, samenwerken met derden, kortingen bedingen etc. Meer centraal georganiseerde rëunie-achtige bijeenkomsten Welzijn (niet zijnde activiteiten) in te kaderen in organisaties zoals bijv. de Zonnebloem; nauwere samenwerking en kortingen op lidmaatschappen Activiteiten: plaats en belang in de organisatie; en hoe te ontwikkelen; meer centraal, decentraal, en uitwisseling tussen regio’s Communicatie: hoe inspelen op nieuwe technologie; beheer en onderhoud adressenbestand etc. Werving van nieuwe leden: hoe en wat; vervroegde uittreders etc. Plaats van Voeks in Shell handboeken en websites
-
Kansen en bedreigingen voor het voortbestaan van Voeks
Opzet en uitwerking van de toekomstverkenning De in te stellen commissie is vrij in het verzamelen en verwerken van informatie. Bij het verzamelen zou gedacht kunnen worden aan een enquête onder de leden en regiobestuurders. Een steekproef van 200-250 mensen. Gesprekken met HR Shell en bestuursleden/directie Pensioenfonds, en deelnemersraad. Bezoeken aan besturen van gepensioneerdenverenigingen van andere multinationals zoals: Unilever, Akzo en Philips. Verder kan de commissie bezoeken arrangeren aan personen of instellingen die zij nuttig acht in het kader van de studie. Financiën De gebruikelijke kosten (reiskosten, lunch e.d.)kunnen bij de Voeks-penningmeester worden gedeclareerd. Klankbordgroep Een drietal bestuursleden zal als klankbord voor de commissie fungeren. Tijdsplan Het bestuur verwacht het rapport te kunnen bespreken in de decembervergadering van 2010 en te presenteren in de ledenvergadering van april 2011.
16
Lijst van geïnterviewde personen
In het kader van de Voeks Vitaal studie zijn gesprekken gevoerd met de volgende personen: Margreet de Nie (SPN)
Hans Leeuwerik (Voeks, DB)
Tjalling Luidinga (SPN)
Joop Huson (Voekslid)
Piet de Wit (SN, Communicatie)
Jan Holla (Voeks, COMZ)
Herman Kievits (SN, Communicatie)
Klaas Terpstra (Voekslid)
Ewald Breunesse (SN)
Peter Grabau (Voeks, DB)
Klaas Engelsma (SN, Social Investment)
Rob Knopperts (Voekslid)
Gerbrich Flap (SN, Social Investment)
Han Boelens (Voeks, DB)
Thomas de Boer (SNV, Euroshell)
Jan Laurense (Voekslid)
Sven Wage (Voeks, OV)
Karel Thomas (Voeks lid, ex-Billiton) 45
Maartje Adriaanse (Voekslid, ex-Billiton)
Hans Koeman (Voeks, webmaster)
N. Bruijel (voorzitter FPVG, Philips)
Anton Barendregt (Voeksredactie)
W. Hoogenboezem (vice-vz. FPVG, Philips)
Pim Asselbergs (Marktonderzoekadvies)
S. Molkenboer (lid VGAN, Akzo)
Leo Dijkema (Marktonderzoekadvies)
F. Provo Kluit (voorzitter VGAN, Akzo)
Lia Belilos (SN, HR)
A. van Haren (Voeks, Zuiden)
Sandra van Welzen (SN, websites)
17
Werkwijze van de Commissie
In de HB vergadering van maart 2010 werd de Commissie Voeks Vitaal ingesteld. Tevens werd de Klankbordgroep benoemd. In de periode daarna volgde inventarisatie van beschikbaarheid van personen, waarbij rekening werd gehouden met spreiding over het land: Commissie Voeks Vitaal staand vlnr: Pim van der Maas, Jan van 't Hof, Tim van Kooten(voorzitter) zittend: José Brokken-Zijp, Kees IJzerman, Cees van Terheijden.
De Klankbordgroep omvatte: Hans Leeuwerik, Simon van den Broek, Piet Zwaans, Fred Essenberg, Paul Koopman, Peter Maronier, Tijmen Blom, Fokje Konter-Brandsma en Tom Reijers. De commissie heeft uitgebreid lees- en documentatiewerk verricht, en gesprekken gevoerd met personen binnen en buiten Shell en Voeks. De Commissie is een tiental keren bij elkaar geweest. De voortgang van het werk is zoveel mogelijk in 'Observatie lijsten' neergelegd die voor commentaar en toelichting naar de Klankbordgroepleden en andere betrokkenen binnen Voeks (DB 46
en HB leden) zijn toegezonden. Met de Klankbordgroepleden werd drie keer plenair afgestemd. De Commissievoorzitter woonde de maandelijkse DB vergaderingen bij en informeerde daar over de voortgang van het onderzoek. Ook in de kwartaalvergadering van het HB werd de vergadering bijgepraat over de stand van zaken. In juli werd een enquête onder gepensioneerden, slapers (houders van een uitgesteld pensioen) en Shell medewerkers in actieve dienst voorbereid. Een drietal vragenlijsten werd voorbereid en getest. Steekproeven zijn getrokken met hulp van het Shell Pensioenbureau Nederland te Rijswijk. Wij zijn dankbaar voor de hulp die zij boden. Aan de steekproefadressen werd een introductiebrief gezonden met behulp waarvan men anoniem kon inloggen op een nieuwe webpagina van Voeks.nl waar de gewenste vragenlijst voor beantwoording en inzending beschikbaar was. Het online onderzoek werd voor ons begeleid en gerapporteerd door 'Bureau New Perspectives in Marketing' van Leo Dijkema te Amersfoort.
18
Lijst van afkortingen
Afkortingen en begrippen lijst AFM
Autoriteit Financiële Markten, gedragstoezichthouder op de markten van sparen, lenen, beleggen en verzekeren.
ALV
Algemene ledenvergadering (van Voeks). Vergadering waarvoor alle leden worden uitgenodigd en waar gestemd wordt over belangrijke voorstellen van het HB.
AOW
Algemeen Ouderdomswet. De algemene voorziening voor ouderdoms pensioen voor 65+. Uitkering is omslag systeem en wordt betaald uit belasting opbrengsten.
CBS
Centraal Bureau voor de Statistiek. Overheidsorgaan dat cijfermatige een statistische verslaggeving doet over samenleving en economie
COR
Centrale Ondernemingsraad. De COR die overkoepelend de belangen behartigt van de werknemers van alle Shell maatschappijen in Nederland.
CSO
Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO). Samenwerkingsverband van NVOG, Unie KBO, PCOB en NOOM.
CVV
Commissie Voeks Vitaal, de auteurs van dit rapport
DB
Dagelijks Bestuur van Voeks.
Dekkingsgraad
Economisch begrip dat aangeeft wat de verhouding is van bezittingen (vermogen) en verplichtingen (de in de toekomst uit te keren pensioenen), beide uitgedrukt in ‘Netto Contante Waarde’, d.w.z. actuele waarde. 47
DNB
De Nederlandsche Bank. De centrale bank van Nederland die tevens toezichthouder is van de financiële instellingen, banken, verzekeraars en pensioenfondsen.
DR
Deelnemersraad. Een adviesraad voor SSPF bestaande uit vertegenwoordigers van de Shell employés (vier, vanuit de COR), en gepensioneerden (acht, vanuit Voeks). De deelnemersraad kan gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen aan het bestuur over belangrijke aangelegenheden betreffende het Pensioenfonds.
HB
Hoofdbestuur van Voeks. Hierin zitten alle regionale voorzitters en het DB.
HOVO
Hoger Onderwijs Voor Ouderen, aanbieder van academisch onderwijs voor 50-plussers
KBG
Klankbordgroep. Een groep van 9 Voeksleden die de CVV ondersteunden met advies.
LUMC
Leidse Universiteit Medisch Centrum. Deze heeft een afdeling voor ouderengeneeskunde.
NVOG
Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden. De NVOG is de landelijke overkoepelende vereniging van gepensioneerden organisaties, afkomstig uit het bedrijfsleven, de overheid en maatschappelijke organisaties.
OMS
Onderling Medisch Steunfonds. De zorgverzekering voor Shell employés die in 2006 is vervangen door een collectief contract met ZKA
OPF
Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen.
PUSH
Samenwerkingsverband van de pensioenfondsen van Philips, Unilever, Shell, Corus, AKZO/Nobel, Solvay Pharmaceuticals en Impress. De Stichting Gepensioneerden PUSH behartigt de externe sociaal-economische belangen van de gepensioneerden van deze ondernemingen.
SAMCo BV
Shell Asset Management Company BV. Deze 100% Shell dochter is door SSPF aangesteld voor het beheren van het vermogen van het Pensioenfonds en het adviseren van het bestuur over het beleggingsbeleid van het Fonds.
Slaper
Voormalig Shell employé die voor de pensioenleeftijd Shell heeft verlaten en opgebouwde pensioenrechten bij SSPF heeft behouden.
SPN
Shell Pensioenbureau Nederland B.V.
48
SSPF
Stichting Shell Pensioenfonds. SSPF beheert het vermogen en voert de pensioenregeling uit.
UPO
Uniform Pensioen Overzicht dat jaarlijks aan actieve Shell medewerkers wordt toegezonden.
VO
Verantwoordigingsorgaan. Vormt achteraf oordeel over het door het bestuur van SSPF gevormde en gevoerde beleid en over de naleving van de Uitgangspunten van goed pensioenfondsbestuur. Bestaat uit zes leden welke de werkgever, employés en gepensioneerden vertegenwoordigen.
Voeks
Vereniging van Oud-Employés der 'Koninklijke/Shell'
ZKA
Zilveren Kruis/Achmea, de zorgverzekeraar waar Shell voor employés en gepensioneerden een collectieve zorgverzekering heeft afgesloten.
ⓒ 2011 Voeks, Commissie Voeks Vitaal
49
50
19
Enquête resultaten
Een samenvatting van de enquête resultaten is hieronder weergegeven. Voor een uitgebreidere versie verwijzen wij naar de afzonderlijke Appendix bij dit rapport
Voeks Vitaal Enquete • Augustus/sept. 2010 • 496 respondenten: – Gepensioneerden – Slapers – Actieven • Online via website • Response 29% • Leeftijd 55 - 70
162 124 210
1
51
Wat vinden gepensioneerden belangrijk? • • • • •
Belangenbehartiging (financieel) heeft prioriteit Maandblad Voeksnieuws Welzijnswerk voor oudere Voeksleden Website www.voeks.nl neemt toe in belang Activiteiten in de regio relatief minder
• •
Shell op de voet volgen in de pers Contact met oud-collega’s
2
Matrix behoeftenkader van gepensioneerden
hoog midden laag
Waardering Voeks diensten
Belangen behartiging Voeksnieuws
Activiteiten
Welzijnswerk Voeks.nl
Regionale websites
laag
midden
Belang volgens gepensioneerden
52
hoog 3
Bekendheid met Voeks en algemene indruk • • •
Voeks vooral bekend bij gepensioneerden (90%) Slapers middenscore (50% redelijk tot zeer veel) Actieven het minst bekend met Voeks (20% redelijk tot zeer veel bekend)
Indien bekend met Voeks: • • •
Gepensioneerden: 90% gunstige indruk Slapers: 65% gunstige indruk Actieven: 35% gunstige indruk
4
In welke mate bent u bekend met Voeks?
5
53
Wat is in het algemeen uw indruk van Voeks als organisatie van Shell gepensioneerden?
6
midden
hoog
Gepensioneerden
Slapers
Actieven
laag
Bekendheid met Voeks
Matrix bekendheid en indruk Voeks
laag
midden
Gunstige indruk van Voeks
54
hoog 7
Belangrijkste reden om Voeks lid te zijn • • • •
Belangenbehartiging (financieel, pensioen, zorgverzekering) Contact collega’s en/of Shell Informatie over pensioenen en Shell Activiteiten (met name in de regio)
9
Gepensioneerden: Interesse Activiteiten
10
55
Gepensioneerden: Bereik Voeks-Media Voeks-blad:
Internet:
11
Shell volgen in de pers, contact collega’s •
– Volgen Shell dagelijks – Ja, minder vaak •
•
Gepensioneerden:
Slapers: – Volgen Shell dagelijks – Ja, minder vaak
53% 41%
•
Heeft U graag contact met oudShell collega’s? – Ja 51% – Neen 15% – Geen mening 34%
34% 43%
Heeft u graag contact met oudShell collega’s? – Ja – Neen – Geen mening
48% 18% 33%
12
56
Lid worden/zijn van Voeks • • • •
Actieven: – Voornemen lid te worden
88%
Slapers: – Voornemen lid te worden
66%
Gepensioneerden: – Zegt lid te zijn
81%
Van alle gepensioneerden meent 43% (ten onrechte) dat iedere ontvanger van het blad Voeksnieuws automatisch lid is van Voeks
13
57
