Rapport LVS. Naar een functionele specificatie van leerlingvolgsystemen in het speciaal basisonderwijs

Rapport “LVS” Naar een functionele specificatie van ‘leerlingvolgsystemen’ in het speciaal basisonderwijs

Opdrachtgever:

SBOwerkverband

Auteurs:

Martijn Kruiswijk, Quotara B.V. Martin van den Oetelaar, SBOwerkverband

Publicatiedatum:

12 oktober 2011

Documentversie:

1.0 definitief

Rapport “LVS functionele specificatie SBO”, oktober 2011

Inhoudsopgave

1 INLEIDING ......................................................................................... 4 1.1 SAMENWERKING MET LVS LEVERANCIERS .....................................................4 1.2 VAN OPP NAAR PROCESONDERSTEUNING .....................................................6 2 PROJECTOPZET .................................................................................. 7 2.1 WERKWIJZE .......................................................................................7 2.2 GESPREKKEN MET LEVERANCIERS ...............................................................7 2.3 EXPERTMEETINGS .................................................................................8 2.3.1 Structuur van de bijeenkomsten............................................................................................ 8 2.3.2 Het SBO-school procesmodel ............................................................................................... 8 2.3.3 Keuze van te onderzoeken processen ................................................................................. 10 2.4 TERUGKOPPELING EXPERTS EN LEVERANCIERS .............................................. 10 3 ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF ........................................................ 11 3.1 INLEIDING ....................................................................................... 11 3.2 VERBETERPUNTEN .............................................................................. 11 3.2.1 Vastlegging ......................................................................................................................... 11 3.2.2 Analyse ............................................................................................................................... 14 3.2.3 Leerlijnen en leerdoelen ..................................................................................................... 14 3.2.4 Leerrendement .................................................................................................................... 15 3.2.5 Toetsenverwerking .............................................................................................................. 16 3.2.6 Rapportage ......................................................................................................................... 16 3.3 AANBEVELINGEN ................................................................................ 17 4 HANDELINGSGERICHT WERKEN ....................................................... 18 4.1 INLEIDING ....................................................................................... 18 4.2 VERBETERPUNTEN .............................................................................. 19 4.2.1 Begrijpen fase ..................................................................................................................... 19 4.2.2 Plannen fase ....................................................................................................................... 20 4.2.3 Realiseren fase.................................................................................................................... 23 4.2.4 Waarnemen/Evaluatie fase ................................................................................................. 23 4.3 AANBEVELINGEN ................................................................................ 24 5 GROEPS- EN LEERLINGGESPREKKEN ................................................ 25 5.1 INLEIDING ....................................................................................... 25 5.2 VERBETERPUNTEN .............................................................................. 25 5.2.1 Procesondersteuning .......................................................................................................... 25 5.2.2 Groepsbesprekingen ........................................................................................................... 25 5.2.3 Leerlingbesprekingen ......................................................................................................... 26 5.3 AANBEVELINGEN ................................................................................ 27 6 OPBRENGSTENANALYSE EN RAPPORTAGE ........................................ 28 6.1 INLEIDING ....................................................................................... 28 6.2 VERBETERPUNTEN .............................................................................. 28 6.2.1 Analysegroepen, filtering en inhoud................................................................................... 28 6.2.2 Uitkomsten .......................................................................................................................... 29 6.3 AANBEVELINGEN ................................................................................ 30 7 ANDERE WENSEN ............................................................................. 32 7.1 SYSTEEM......................................................................................... 32 7.2 GEBRUIKERS INTERFACE ....................................................................... 33

In opdracht van het SBOwerkverband

Pagina 2 van 35


7.3 DATAMODEL ..................................................................................... 34 7.4 TOEGANG EN RECHTENBEHEER ................................................................ 34 7.5 AANBEVELINGEN ................................................................................ 34


Pagina 3 van 35


1

Inleiding

Scholen in het speciaal basisonderwijs (SBO) gebruiken in grote getalen leerlingvolgsystemen (LVS) voor het ondersteunen van het onderwijsproces. Deze systemen zijn in de loop der jaren uitgegroeid tot een belangrijk instrument voor het ondersteunen van de processen binnen de school. LVS-en worden door een aantal leveranciers van standaardpakketten geleverd. De pakketten ondersteunen de scholen op een aantal vlakken erg goed. De administratiefunctie van de systemen is over de jaren heen vrij compleet en doelgericht

geworden.

Grote

hoeveelheid

toetsresultaten

kunnen

met

de

systemen efficiënt geregistreerd en gerapporteerd worden. Er zijn import- en exportmogelijkheden, bijvoorbeeld voor overdracht van gegevens. Ook zijn er gestandaardiseerde koppelingen ontstaan, bijvoorbeeld de DULT koppeling met het

LOVS

pakket

van

Cito.

En

de

pakketten

innoveren.

Ze

breiden

in

functionaliteit uit en worden efficiënter en geavanceerder. Toch blijkt dat veel SBO scholen worstelen met de functionaliteit van de nu in de markt beschikbare leerlingvolgsystemen. Het blijkt lastig te zijn, zowel voor aanbieders als voor afnemers, om eenduidige specificaties voor deze nieuw gewenste ondersteuning te definiëren. Het zou voor het SBO werkveld zeer nadelig zijn als de kwaliteitsontwikkeling stagneert omdat leerlingvolgsystemen niet, te laat of onvolledig evolueren en niet de juiste ondersteuning bieden aan de veranderende werkprocessen op de scholen. Het SBOwerkverband ziet hierin een rol voor zichzelf weggelegd door in gesprek te treden met de verschillende leveranciers, barrières zichtbaar te maken en een bijdrage te leveren aan het waar mogelijk wegwerken er van.

1.1

Samenwerking met LVS leveranciers

In 2009 is door SBOwerkverband bekeken hoe productontwikkeling van LVS systemen het beste voor de SBO sector gestimuleerd kon worden. Uit gesprekken met leveranciers van LVS systemen is toen duidelijk geworden dat, om de gewenste functionaliteit te ontwikkelen, het SBO werkveld de leveranciers het beste kan stimuleren door het opstellen van functionele specificaties.


Pagina 4 van 35


Het onderstaande model tracht de toen geëvalueerde opties overzichtelijk weer te geven. Er is gekeken naar de onderwerpen waar ontwikkeling wenselijk op was (horizontaal),

en

naar

de

samenwerkingsvorm

met

systeemleveranciers

(verticaal).

In die periode was het OPP (tweede kolom) in sterke opkomst en het invoeren ervan zou baat hebben bij systeemondersteuning. Ook was er veel druk op de scholen tot het maken van opbrengsten trendanalyses (derde kolom), o.a. voor rapportage richting onderwijsinspectie en het bovenschools management. Om dit te bereiken was nog veel handwerk nodig en werden veel eigen documenten gebruikt.

Systeemondersteuning

zou

een

stap

voorwaarts

zijn.

Procesondersteuning (rechterkolom) was een onderwerp dat al wel de interesse had maar op dat moment als ‘te vroeg’ beschouwd werd. Kortom, er was een duidelijk voorkeur voor ontwikkeling op het gebied van het OPP en de opbrengstanalyses. Voor de vorm waarin een samenwerking gestalte zou moeten krijgen was ook een aantal opties beschikbaar. Een sterke, een-op-een samenwerking met één of een beperkte hoeveelheid leveranciers (tweede regel) werd als onwenselijk gezien. Dit vermindert de marktwerking en de onderlinge concurrentie, en daarmee ook de innovatiedrang

bij

de

individuele

leverancier.

Ook

het

sterk

leunen

op

standaardisatie (onderste regel) is toen niet als de te prefereren weg gekozen. Standaarden

in

een

sterk

innovatief

en

ontwikkelend

veld

zijn

eerder

belemmerend dan innoverend, eerder remmend dan versnellend. Er is gekozen voor een samenwerking met de leveranciers die hierin geïnteresseerd zijn, op een vrijwillige basis (derde regel). Deze samenwerking bestond voornamelijk uit het gestructureerd

aanbieden

van

informatie

aan

de

hand

waarvan

de

systeemleveranciers snel en doeltreffend extra functionaliteit in hun systemen konden inbouwen. Samenvattend, de keuze is indertijd geweest de focus te leggen op optie 4 en 5.


Pagina 5 van 35


1.2

Van OPP naar procesondersteuning

Aan de hand van een rondgang bij de diverse leveranciers en op basis van terugkoppeling vanuit het onderwijsveld, kan worden geconcludeerd dat de eerder gekozen samenwerkingsaanpak tussen SBOwerkverband en de LVS leveranciers met een focus op het OPP goed heeft gewerkt. Alle LVS systemen ondersteunen inmiddels in meer of mindere mate het OPP. Ook is er op het gebied van opbrengstanalyse bij de meeste leveranciers vooruitgang geboekt. Hierbij zijn verschillen in uitvoering te herkennen, maar ook verschillen in de doelmatigheid en inzetbaarheid. De vervolgstap, het verwerken van de informatie uit een individueel OPP in een gecombineerd groepsplan voor b.v. een instructiegroep is in veel LVS systemen al wel aanwezig, maar blijkt voor veel scholen niet efficiënt (genoeg) in het LVS geïmplementeerd,

en

wordt

in

sommige

gevallen

zelfs

bestempeld

als

‘onbruikbaar’. Scholen grijpen daarom nog vaak naar alternatieve manieren om ‘hun’ processen uiteindelijk wel in combinatie met het LVS te kunnen uitvoeren. Er

wordt

gewerkt

met

stapels

uitdraaien,

aan

de

hand

waarvan

groepsbesprekingen efficiënter gaan dan wanneer het LVS systeem direct wordt gebruikt. Er worden toetsresultaten geëxporteerd en in Excel spreadsheets (die in de avonduren door docenten in elkaar zijn gezet) verder bewerkt tot gegevens die de school in staat stelt de juiste analyse te maken en de juiste beslissingen voor leerling en groep te nemen. De gegevens zijn in veel gevallen wel in het systeem aanwezig, maar de processen binnen de school worden in veel gevallen niet of niet voldoende door het systeem ondersteund. De procesondersteuning door het LVS die in 2009 nog als ‘te vroeg’ beschouwd werd is nu gewenst. Dit rapport tracht te komen tot een set van gedocumenteerde functionele specificaties die door de leveranciers van de LVS pakketten te gebruiken is voor het verbeteren of uitbreiden van hun pakket. Het rapport legt daarbij de focus op de functionaliteit die volgens de gebruikers nodig is om het onderwijsproces binnen hun scholen zo efficiënt en effectief mogelijk te ondersteunen. Niet ieder onderwerp zal voor iedere school of iedere bouwer van een LVS relevant zijn. Maar door het implementeren van de in dit rapport vermelde functionaliteiten zal de

waarde

en

toepasbaarheid

van

het

pakket,

als

instrument

voor

de

professionals binnen de scholen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, zeker kunnen toenemen. Daarnaast kan het rapport gebruikt worden door de scholen als ondersteuning voor een te maken pakketbeslissing in geval een nieuw pakket geselecteerd gaat worden.


Pagina 6 van 35


2

2.1

Projectopzet

Werkwijze

Het project om te komen tot een functionele specificatie voor LVS pakketten is in de volgende stappen opgezet.

2.2

Gesprekken met leveranciers

In de maanden februari en maart zijn door Martin van den Oetelaar, projectleider bij SBOwerkverband, en Martijn Kruiswijk, externe ICT adviseur, gesprekken gevoerd met de leveranciers van de vier meest gebruikte LVS softwarepakketten binnen de SBO scholen. Tijdens deze gesprekken is het doel van het project aan de leveranciers uitgelegd en is gepeild hoe zij tegen het initiatief aan kijken. Zonder uitzondering waren de leveranciers positief over het initiatief en zeer bereid hun medewerking te verlenen. Veel leveranciers gaven aan het lastig te vinden de wensen van de SBO scholen goed te kunnen inventariseren en om te zetten

in

een

ontwikkelingsrichting

voor

hun

eigen

softwarepakket.

Het

onderwijsveld is continu in beweging en een overkoepelende visie welke functionaliteit de toepasbaarheid van de pakketten binnen de SBO scholen verbetert blijkt voor de leveranciers lastig te formuleren te zijn. Ze geven aan blij te zijn met het initiatief en zijn benieuwd naar het resultaat.


Pagina 7 van 35


2.3

Expertmeetings

In de maanden maart, april en mei zijn door SBOwerkverband vijf bijeenkomsten rondom het LVS project georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten hebben medewerkers van SBO scholen gestructureerd gewerkt aan de vraag welke ondersteuning zij van een LVS systeem verwachten.

2.3.1 Structuur van de bijeenkomsten In het project is gekozen de bijeenkomsten zoveel mogelijk te groeperen rondom de LVS pakketten die binnen de SBO scholen veel gebruikt worden. Hierdoor konden de medewerkers vanuit hetzelfde perspectief hun ervaring met de pakketten

onderling

delen

en

hun

gemeenschappelijke

blik

op

gewenste

functionaliteit om de komende twee jaar verder te ontwikkelen bepalen. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling de pakketten te evalueren, maar door gebruikers van

hetzelfde

pakket

gezamenlijk

te

laten

werken,

wordt

vanuit

een

gemeenschappelijk startpunt gewerkt en worden de bijeenkomsten effectiever. In de eerste vier bijeenkomsten is steeds één van de vier LVS pakketten als gemeenschappelijk startpunt gehanteerd. Tijdens de vijfde bijeenkomst kwamen medewerkers aan het woord die gebruik maken van een in eigen beheer ontwikkeld pakket of die gebruik maken van een extern ontwikkeld pakket dat op minder scholen wordt gebruikt.

2.3.2 Het SBO-school procesmodel In een aangrenzend project van SBOwerkverband is een schematisch (concept) model van de belangrijkste processen binnen een SBO school ontwikkeld (*). Dit model is als de basis van de bijeenkomsten gebruikt. Uit het model is een aantal processen geselecteerd waar tijdens de bijeenkomsten focus op is gelegd.

(*) Dit model wordt in Q4 2011 uitgebracht in de publicatie ‘Opbrengstrijk SBO onderwijs”


Pagina 8 van 35


Het model is in schillen opgebouwd. Elke nieuwe schil staat tot dienst aan de schil die het omgeeft. Centraal (in blauw) staat de leerling, gerepresenteerd door het individuele OPP. Om het OPP heen is de handelingsgericht-werken cyclus in geel te herkennen. Deze cyclus wordt door leraren gebruikt om de leerdoelen uit de individuele OPP plannen in groepsplannen te vatten, om zo op groepsniveau ‘intentioneel’, ‘afgestemd’ onderwijs te kunnen geven. Om de HGW schil heen is in het rood de zorg- en begeleidingsschil weergegeven. In deze schil worden de resultaten van de HGW cyclus op individueel leerling niveau en op groepsniveau bekeken en waar nodig bijgestuurd. Tot slot zijn in de buitenste groene ring voorwaarden genoemd die, vaak op schoolniveau, aanwezig moeten zijn om de onderwijsprocessen te ondersteunen. Van belang is te herkennen dat de personen die aan deze processen werken zich niet zullen beperken tot één schil. Een schooldirecteur zal vaak in de groene schil ondersteunend actief zijn, maar kan ook voor de klas staan. Een intern begeleider adviseert en helpt leraren bij het opstellen van de groepsplannen, en heeft wellicht ook een rol in de analyse van de opbrengsten en de verantwoording hierover.


Pagina 9 van 35


2.3.3 Keuze van te onderzoeken processen Tijdens de expert meetings is er steeds focus geweest op zes van de processen binnen de school.

Naast het OPP zelf is er veel aandacht geweest voor de handelingsgericht werken cyclus

(HGW),

welke

rechtstreeks

met

het

OPP

verbonden

is.

Ook

de

besprekingen die rondom groepen en leerlingen worden gevoerd, en de analyse van de opbrengsten en de verantwoording daarover zijn als onderwerpen behandeld.

2.4

Terugkoppeling experts en leveranciers

Op basis van de notities die door de deelnemers van de expertmeetings zijn gemaakt is een concept rapportage opgesteld. Deze concept rapportage is door de participanten van de meetings opnieuw bekeken. Tot slot is de rapportage naar de leveranciers gestuurd.


Pagina 10 van 35


3

3.1

Ontwikkelingsperspectief

Inleiding

Binnen het SBO is het ontwikkelperspectief, of OPP, van de individuele leerling centraal gesteld. De meeste systeemleveranciers hebben de noodzaak van de implementatie van systeemondersteuning voor het OPP ingezien en hun systemen hierop aangepast. In de tussentijd is het OPP ook geëvolueerd, en daarom geeft dit project een uitgelezen mogelijkheid de nu beschikbare functionaliteit nog eens te beschouwen en verdere wensen en aanbevelingen in kaart te brengen. De handelingsgericht werken methodiek die in hoofdstuk 4 wordt behandeld kent een sterke samenhang met het OPP. Het OPP is de vastlegging van het plan voor de individuele leerling, handelingsgericht werken vormt dit om tot een passend onderwijsaanbod in het klaslokaal. Veel van de opgemerkte verbeteringen en wensen zullen daarom overlappen, en soms op zowel OPP als HGW betrekking kunnen hebben.

3.2

Verbeterpunten

3.2.1 Vastlegging In de meeste LVS-en is het OPP inmiddels vrij uitgebreid geïmplementeerd. Veel van de benodigde gegevens kunnen worden vastgelegd en gemuteerd. De dossierfunctie van het OPP is in het algemeen goed ingericht. Er kan nog veel verbetering worden geboekt met het beter gebruiken en bruikbaar maken van de OPP gegevens in de handelingsgericht werken cyclus en in de analyse en rapportage voor leerling, groep en leerkracht. Structurering en rubricering van gegevens De vastlegging van gegevens gebeurt nu deels gestructureerd, deels via vrije invoer. Bij vrije invoer kan de gebruiker een vrije tekst aan het OPP toevoegen, of een extern gemaakt document. Het nadeel hiervan is dat er snel wildgroei ontstaat, en dat deze vrije invoer vaak niet door het systeem is te gebruiken in analyses. Een rubricering/classificering van gegevens is daarom in veel gevallen een stap voorwaarts.


Pagina 11 van 35


Als voorbeeld: het zou goed zijn als onderwijsbehoeften in gestructureerde vorm in een bibliotheek opgeslagen kunnen worden. De leerkracht kan dan bij een leerling de juiste onderwijsbehoefte vanuit de bibliotheek selecteren en deze in het OPP aanvinken. Zo ontstaat er uniformiteit over de verschillende OPP dossiers en werkt iedereen binnen een school met dezelfde set data. Deze bibliotheek moet wel door de gebruiker (beheer) uit te breiden zijn, zodat nieuwe onderwijsbehoeften makkelijk kunnen worden toegevoegd of aangepast. Ook belemmerende en protectieve factoren zijn data die inmiddels beter in de vorm van een vooraf gedefinieerde set in het systeem gebracht zouden kunnen worden. Omdat deze informatie vaak kwalitatief is, is het goed hier een uniforme tabel binnen het systeem voor op te bouwen. Ook hier geldt weer: deze tabel moet wel door de gebruiker (beheer) aan te passen zijn. Vanzelfsprekend zullen niet alle gegevens gestructureerd kunnen worden. Er zal altijd behoefte zijn om eigen documenten en vrije tekst aan een OPP te kunnen ‘vasthangen’. Omdat de informatie lastiger te structureren is, of omdat het een nieuwe toepassing betreft die nog niet eerder voorzien was. Extra gegevensregistratie Er is de wens de IQ gegevens (verbaal en performaal) in het OPP te kunnen registreren en verwerken. Deze IQ gegevens zouden door het systeem in het bepalen van het te verwachte leerrendement en uitstroomprofiel (als het systeem op basis van aanwezige gegevens voorstellen hiertoe kan doen) meegenomen kunnen worden. De meningen over de causaliteit tussen IQ en uiteindelijk behaald leerrendement, en daarmee ook de wenselijkheid om dit soort gegevens te gebruiken in geautomatiseerde prognoses, zijn onder de experts verdeeld. Niet iedereen vindt een prominente rol van IQ toetsen in het LVS wenselijk. Ook zouden de medische gegevens van een leerling een vaste en voor bevoegden eenvoudig op te roepen plek in het LVS leerlingdossier moeten krijgen. Denk hierbij aan medische aandoeningen, verwijzingen naar specialisten, informatie over medicatie etc.. Tot slot is het duidelijk kunnen aangeven of het OPP de status ‘voorlopig’ of ‘definitief’ heeft voor de dossierfunctie een gevraagde extra toevoeging die soms genoemd is. Een OPP dat door de leerkracht wordt opgesteld of bijgewerkt heeft


Pagina 12 van 35


in het HGW proces een andere status dan het OPP dat afgerond en eventueel besproken is, en dat wordt gebruikt in de HGW cyclus. OPP bijstelling Het OPP van een leerling kan op verschillende momenten worden bijgesteld. Vaak gebeurt dit als de ontwikkeling van een leerling afwijkt van de vooraf bepaalde verwachting. Het is van belang dat op een later tijdstip teruggehaald kan worden waarom een bepaalde wijziging is uitgevoerd en door wie dit is gedaan. Het (verplicht) invullen van een verklaring voor de geconstateerde afwijking van het OPP en de afwegingen en redenering die geleid hebben tot bepaalde aanpassing zijn van belang in een latere begrijpen fase van het HGW. Ook zijn dit soort gegevens relevant voor een latere verantwoording (intern of extern richting de inspectie). Datamodel en gebruik data Veel feedback is er gekomen op de opbouw van het OPP in de databases, het relationele model waarmee informatie op leerling-, OPP-, groepen schoolniveau wordt vastgelegd, en de manier waarop soms met de data wordt omgegaan door het systeem. Het blijkt dat informatie soms dubbel moet worden ingevoerd. Bijvoorbeeld in zowel het OPP als in het groepsplan, of opnieuw als een nieuw schooljaar begint. In principe zouden gegevens maar op één plek moeten worden ingevoerd en zou dit de meest logische plek moeten zijn: in het OPP, bij de groep of op schoolniveau. Bij het SBO kan een leerling ‘lid’ zijn van een veelvoud van groepen. Het is daarom van groot belang dat de leerling-specifieke informatie bij de leerling is opgeslagen, zodat het bij elke groep waar deze leerling in is geplaatst ook opgeroepen kan worden. Op die manier zullen de gegevens van een leerling als het ware meeverhuizen naar elk groepsoverzicht waar deze leerling in voorkomt. Deze groepen blijven ook vaak voortbestaan in het nieuwe schooljaar. Een strikte scheiding zoals in het BaO wel gebruikelijk is, is in het SBO veel minder gebruikelijk. Een LVS dat bij het starten van een nieuw schooljaar netjes de ‘oude’ groepen opschoont levert daarom op het SBO veel ergernis en extra werk op. Ook is het niet altijd vanzelfsprekend dat leerlingen die van groep wisselen ‘hun’ groepsplannen kwijtraken.


Pagina 13 van 35


Ook komt het voor dat niet alle relevante gegevens op de juiste manier en de juiste plaats beschikbaar zijn. Bij voorbeeld: als blijkt dat een leerling op een bepaald vakgebied of bepaalde toets minder dan verwacht presteert is het relevant de prestatie van de hele groep direct te kunnen zien. Als suggestie wordt gegeven het datamodel meer te structureren volgens het in hoofdstuk

2

geschetste

school-procesmodel.

Ook

zal

de

eerdergenoemde

categorisering hier wellicht helpen. Startregistratie Er is behoefte externe documenten bij de startregistratie te kunnen koppelen aan de gegevens van de (nieuwe) leerling en binnen het LVS te kunnen opslaan en bewerken. In het overzicht van het leerlingdossier zou snel duidelijk moeten zijn welke externe contacten er zijn en wat de rol van het contact is (b.v. fysiotherapeut, logopedist, medisch specialist of schoolmaatschappelijk werk).

3.2.2 Analyse De

verwachting

van

de

betrokken

experts

is

dat

op

het

gebied

van

geautomatiseerde analyse veel winst te behalen is. Hier speelt wel de vrees dat het systeem te bepalend gaat worden. Niet zozeer omdat het systeem dit oplegt, maar omdat de automatisering niet kritisch genoeg door de gebruikers bekeken en aangepast zal worden. Dit is een verantwoording van de gebruikers, het LVS systeem zou ook in dit deel van de procesoptimalisatie kunnen assisteren door duidelijk aan te geven dat het gegenereerde resultaat suggesties zijn, en door de gebruiker de suggestie expliciet te laten goedkeuren of aanpassen. Als voorbeeld van een geautomatiseerde analyse wordt vaak het vergelijk tussen eerder geprognotiseerd en uiteindelijk behaald leerrendement genoemd. Beide data zijn in het systeem aanwezig, en het zou daarom goed mogelijk moeten zijn dit als vergelijk te presenteren. Om een goede analyse door de leerkracht te kunnen laten doen is het noodzakelijk dat de kenmerken van het kind in de analyse fase snel inzichtelijk zijn, zodat dit te relateren is aan de prognose, het uitstroomprofiel en eventueel uitgevoerde bijstellingen in de tijd.

3.2.3 Leerlijnen en leerdoelen Er is behoefte aan het koppelen van het OPP naar de in de school aanwezige leerlijnen. Aan de hand van deze leerlijnen kunnen dan de halfjaarlijkse doelen


Pagina 14 van 35


gesteld worden. Zo mogelijk zou het systeem hier weer een suggestie kunnen doen, leerdoelstellingen automatisch vanuit het OPP vertaald naar tussendoelen en in het groepsoverzicht geplaatst, waarna dit wel weer bewerkt moet kunnen worden. Deze leerlijnen zouden in het LVS vastgelegd kunnen worden. Scholen zouden ook graag hier de standaardisatie opzoeken. De CED groep heeft leerlijnen beschikbaar voor verschillende vakgebieden voor SO, VSO en SBO. Mogelijk zouden deze leerlijnen als sjabloon voor de leerlijnen in de LVS-en kunnen dienen. Ook is de inspectienorm van belang. Deze zou in het systeem vergeleken kunnen worden met het geschetste theoretisch leerrendement. Per vakgebied zouden de experts weergeven willen zien of een leerling onvoldoende, voldoende of goed presteert. Te allen tijde zou het totaaloverzicht van het verloop van de prognose zichtbaar moeten zijn, inclusief bijstellingen die in de tijd zijn gemaakt met een verklaring waarom deze bijstelling is gedaan.

3.2.4 Leerrendement De representatie van leerrendement wordt overwegend op twee manieren gedaan:

didactisch

leeftijdsequivalent

(DLE)

en

de

vaardigheidsscores

of

functioneringsniveaus. Gebruikers zouden het liefst zien dat beiden representaties door het LVS ondersteund worden (idealiter met conversiemogelijkheid) en dat de gebruiker of de beheerder kan kiezen welk van de twee representaties primair gebruikt wordt. Ook kleinere scores (b.v. DLE lager dan 5) zijn voor het SBO relevante informatie. Sommige van de LVS systemen beschouwen dit als niet-relevante gegevens en ronden dit af naar 0, voor het SBO dient het systeem deze DLE scores integraal door te geven en aan de gebruiker de beoordeling te laten of de score relevant of niet is. De ontwikkeling van het leerrendement voor vakgebieden wordt vaak grafisch weergegeven. Een grafische weergave van het leerrendement zou de volgende elementen moeten bevatten: •

IQ lijn (zie hierboven)


Pagina 15 van 35


•

Prognoselijn, voor het geselecteerde niveau of voor alle mogelijke niveaus

•

Normlijn (80% van de prognose)

•

Bandbreedte rond prognoselijn

•

Uitstroomprofiel en eisen van het VO

•

Realisatie door kind, als lijn en in percentage

•

Tussendoelen

3.2.5 Toetsenverwerking Bij het invoeren van de toetsresultaten is de terugkoppeling hoe deze resultaten zich verhouden tot de LRV van belang. Gedetailleerde rapportage hierover in overzichten ontbreekt soms en is voor de leerkracht wel noodzakelijk om het overzicht over de groep te houden. Uit deze rapportage zou dan duidelijk moeten worden hoe de behaalde resultaten zich verhouden tot de verwachting (in DLE of vaardigheidsscore) en tot de inspectienorm. Signalering van afwijkingen is hierbij van groot belang. In het OPP zouden zowel de resultaten van afgenomen Cito toeten als de methode-gebonden

toetsen

zichtbaar

moeten

zijn.

De

resultaten

van

de

methode-gebonden toetsen zijn niet genormeerd, dit moet duidelijk zijn voor de gebruiker van de gegevens en voor het verder verwerken van de uitkomsten.

3.2.6 Rapportage Voor de communicatie over het OPP is een gedegen rapportage/uitdraai mogelijkheid van groot belang. Bijvoorbeeld met ouders, of met het kind zelf. Van belang is dat er nauwkeurige en relevante uitdraaien mogelijk zijn. Bijvoorbeeld het leerling-ontwikkelplan en OPP voor de komende periode (jaar of halfjaar). Veel van de rapportage is erg uitgebreid en veel omvattend. Niet alle informatie is hiermee snel inzichtelijk. Door de belangrijkste kengetallen en grafieken in een beknopte “dashboard”-vorm (één A4 per halfjaar) weer te geven, is snel inzicht te krijgen in de voortgang en status per leerling. Naast rapportage op het scherm en op papier wordt ook gevraagd om exportmogelijkheden naar en import vanuit tabellen. Deze export zou dan in andere systemen te laden moeten zijn, en in een programma als Microsoft Excel te bewerken moeten zijn. De vraag om importmogelijkheden wordt waarschijnlijk gesteld omdat bepaalde mutaties in het LVS nu niet werkbaar zijn. In plaats


Pagina 16 van 35


hiervan zou het beter zijn te achterhalen waarom een gebruiker nu wil exporteren en weer importeren, en deze functionaliteit aan het LVS toevoegen of verbeteren.

3.3

Aanbevelingen

Samengevat per onderdeel, hieronder de aanbevelingen voor het OPP: Vastlegging  Verdere structurering en rubricering van “vrije invoer” gegevens  Rubricering door scholen zelf aan te passen  IQ en medische gegevens in het OPP registreren  OPP als ‘voorlopig’ en ‘definitief’ kunnen kenmerken  Bij bijstelling OPP: vastleggen analyse, gemaakte keuze en gebruiker die de wijziging heeft uitgevoerd  Gegevens niet dubbel (hoeven) invoeren  Gegevens blijven bewaard over schooljaren heen (o.a. groepsindelingen)  Mogelijkheid

OPP

gegevens

te

relateren

aan

groepsgegevens

(b.v.

resultaten)  Vastlegging van HGPD input en externe contacten Analyse  Leerlijnen in het LVS systeem vastleggen  Mogelijkheid voor school leerlijnen aan te passen  Leerdoelen vanuit leerlijnen en prognose kind automatisch aanreiken  Gestandaardiseerde leerlijnen in het systeem (b.v. van CED groep)  Inspectienorm aangegeven in analysegrafieken  Zowel DLE als vaardigheidsscores kunnen registreren  Grafische representatie van realisatie met IQ lijn, prognose lijn, normlijn, bandbreedte,

uitstroomprofiel,

realisatie

in

lijn

en

percentage

en

tussendoelen.  Terugkoppeling toetsresultaten (zowel Cito als methode-gebonden) versus LRV en inspectienorm  Dashboard met belangrijkste kenmerken OPP  Export en import mogelijkheden


Pagina 17 van 35


4

4.1

Handelingsgericht werken

Inleiding

Veel van de SBO scholen gebruiken een handelingsgericht werken methodiek (HGW) om vanuit de individuele ontwikkelperspectieven van de leerlingen tot een passend onderwijsaanbod in het klaslokaal te komen. Door het groeperen van leerlingen

aan

de

hand

van

overeenkomsten

in

bijvoorbeeld

leerdoel

of

instructiebehoefte kan een leerkracht efficiënt werken (b.v. instructie geven) en daarbij ook aansluiten bij de individuele behoeften van de leerlingen. De

HGW

cyclus

leerlingevaluatie

bestaat wordt

de

uit

vier

fasen.

specifieke

Op

basis

van

onderwijsbehoefte

een

van

individuele

deze

leerling

vastgelegd in het ontwikkelperspectief. Vervolgens wordt er gegroepeerd en gepland, en wordt deze planning gedurende een periode voor de klas uitgevoerd. Hierna herhaalt de cyclus zich weer. Onderstaande diagram geeft een visueel overzicht van de HGW cyclus (incl. OPP).

In onze opzet startten we met de begrijpen fase. Aan de hand van informatie uit verschillende bronnen wordt de onderwijsbehoefte van een leerling op dat moment bepaald. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bijvoorbeeld de resultaten van afgenomen methodische en non-methodische toetsen, resultaten van IQ


Pagina 18 van 35


testen, analyse van het gedrag van de leerling, bekende en in het leerling-dossier vermelde belemmerende en protectieve factoren, en eventuele resultaten van voorgaande HGW cycli. Vervolgens bepaalt de leraar overeenkomsten in deze vastgestelde individuele onderwijsbehoeften in de plannen fase. Leerlingen worden gegroepeerd en er worden groepsplannen opgesteld. Deze groepsplannen bevatten het didactisch leerdoel (korte termijn, op basis van de leerrendementsverwachting), het tijdspad en de leerinhoud voor deze groep van leerlingen. Als de groepsplannen voor een periode zijn opgesteld gaat de leraar deze uitvoeren in de realisatie fase. De leraar zal de vastgestelde benodigde leerinhoud aanbieden en de voortgang hierop controleren. Als de van te voren bepaalde tijdsperiode is geëindigd zal de voortgang van de leerlingen worden beoordeeld in de waarnemen fase (ook wel evaluatie fase). Deze beoordeling zal als informatie dienen als de cyclus weer opnieuw start met een “begrijpen” fase.

4.2 Vanuit

Verbeterpunten de

terugkoppeling

tijdens

de

expertgroep-bijeenkomsten

blijkt

dat

sommige van de gebruikte LVS systemen al wel ondersteuning voor de handelingsgericht werken methodiek bieden, terwijl andere systemen hier nog helemaal niet op ingericht zijn. Er is soms wel een methodiek om leerlingen te clusteren, maar b.v. de rol van de opbrengsten in de HGW cyclus is dan niet meegenomen. Bij de systemen die HGW al wel ondersteunen ligt het zwaartepunt vaak op de waarnemingsfase. Er is een duidelijke wens bij de gebruikers voor een betere ondersteuning van de begrijpen en de plannen fase door het systeem.

4.2.1 Begrijpen fase In de begrijpen fase speelt de vertaling van de individuele leerdoelen naar groepsplannen die de leerroutes volgen zoals die op schoolniveau zijn opgesteld een centrale rol. Er is grote behoefte aan een flexibele manier van ondersteuning van leerdoelen. Een door de deelnemers vaak genoemde optie is leerdoelen in een bibliotheek op te slaan. Door standaard leerdoelen per vakgebied vast te leggen, kunnen deze


Pagina 19 van 35


leerdoelen in de begrijpen fase door het systeem worden gepresenteerd aan de leerkracht, die deze vervolgens kan selecteren voor vastlegging in het OPP. Een standaard aanbod van leerdoelen in het systeem met de mogelijkheid tot het invoeren van eigen leerdoelen heeft daarbij de voorkeur. Ook zouden de gebruikers de mogelijkheid willen hebben daarbij een bandbreedte aan te geven, al dan niet in procenten. Een systeem dat op basis van de aanwezige gegevens een op maat gemaakt voorstel voor nieuwe leerdoelen zou doen zou de voorkeur hebben. Hierbij is het cruciaal dat de leerkracht deze leerdoelen wel aanpast aan de individuele leerling. De impliciete kennis die zij hierover bezitten is van groot belang voor het correct bepalen van de leerdoelen. Een aantal van de betrokken experts heeft aangegeven dat het ook verdere procesondersteuning zou willen zien bij het vaststellen van de benodigde instructie. Vanuit de ingevoerde toetsresultaten zou dan instructiebehoefte door het systeem kunnen worden voorgesteld. In de begrijpen fase is het van belang dat snel duidelijk wordt wat er actueel met een leerling gebeurt. Recente ontwikkelingen, zoals b.v. onderzoeken die lopen of aanpassingen die op het dossier zijn gedaan, zouden prominent zichtbaar moeten zijn. Hierdoor ontstaat beter inzicht en kan de analyse effectiever worden uitgevoerd. Tot slot wordt, net als op andere punten, vaak aangegeven dat de rapportage en de uitdraaien hiervan veel flexibeler zou moeten. Er zou gefilterd en geselecteerd moeten kunnen worden op willekeurige doorsnedes. Als een leerkracht, om wat voor redenen dan ook, alleen de resultaten van leerlingen met namen beginnend met een ‘A’ zou willen, zou dat mogelijk moeten zijn. Ook zou een flexibele groepering

mogelijk

moeten

zijn.

Op

subgroep,

stamgroep,

jaargroep,

niveaugroep, schoolniveau of op welke groepering de gebruiker maar zou willen consolideren. Het zou mogelijk moeten zijn een gekozen rapportage in een serie uit te draaien, bijvoorbeeld het OPP (=individueel rapport) voor alle leerlingen in groep X.

4.2.2 Plannen fase De planningscomponent van het HGW lijkt in de meeste LVS-en nog onderbelicht. De analyse op individueel niveau is vaak wel aanwezig, maar de systemen zouden


Pagina 20 van 35


deze analyse ook in de plannen fase moeten inzetten om het onderwijsproces verder te vorm te geven. Het systeem zou een sterke ondersteuning voor de vertaling van de individuele leerdoelen uit het OPP naar voor instructie geschikte groepen moeten bieden. Het samenstellen van groepen zou eenvoudig en overzichtelijk plaats moeten kunnen vinden. Als voorbeeld wordt wel geschetst: een scherm waar bovenin de leerlingen met symbolen en namen zijn weergegeven, en waar onder in het scherm groepen kunnen worden aangemaakt en deze leerlingen in gesleept kunnen worden. Nog een stap verder zou zijn als het systeem zelf een suggestie doet voor het samenstellen van instructiegroepen, op basis van opgeslagen informatie en ingevoerde criteria door de leerkracht. Denk hierbij aan het aantal gewenste groepen, groeperen op instructiebehoefte, onderwijsbehoefte of toetsresultaten van de leerlingen. Ook hier geldt weer: de leerkracht zou uiteindelijk de finale samenstelling moeten maken. De voorselectie door het systeem ondersteunt de leerkracht alleen maar in dit proces. Voorwaarde is dan wel dat de informatie in het

OPP

gestandaardiseerd

en

gecategoriseerd

is.

Als

voorbeeld

de

belemmerende en protectieve factoren: hier zou een standaard bibliotheek gehanteerd kunnen worden, die de school zelf kan aanpassen/aanvullen. Dit heeft nog als extra voordeel dat er een uniforme manier van werken binnen het OPP ontstaat. Als de leerlingen zijn toebedeeld aan groepen gaat de leerkracht per groep een plan samenstellen. Hier zou het proces verder kunnen worden ondersteund als het systeem aan de hand van de ontwikkelperspectieven van de individuele leerlingen al een voorselectie van relevante onderwijsbehoefte per groep zou kunnen maken. Er is de wens om, naast didactische doelen, ook sociaalemotioneel functioneren in de groepsplannen op te kunnen nemen. Sommige deelnemers zien ook graag de individuele handelingsplannen terug bij het overzicht van het groepsplan. Regelmatig wordt door de experts het ontbreken van de koppeling tussen de individuele ontwikkelingsperspectieven van de leerlingen en de groepsplannen genoemd. Dit is voor een deel van de gebruikers reden om de plannen fase van HGW buiten het systeem om te doen. Op basis van de terugkoppeling van de experts lijkt het erop dat de koppeling OPP-groepsplan in het datamodel van de


Pagina 21 van 35


huidige generatie LVS-en geavanceerder zou moeten worden. Gegevens in het individuele OPP en in het groepsplan zouden maar eenmalig moeten worden opgeslagen. Voor presentatie van het OPP zou het systeem ook uit informatie van het groepsplan moeten kunnen putten, en omgedraaid zou bij het groepsplan soms ook informatie uit het onderliggende OPP moeten worden getoond. Duplicatie van data doordat deze zowel in het OPP als in het groepsplan wordt opgeslagen moet te allen tijde vermeden worden, het liefst inherent gemaakt door het datamodel. Mutatie kan dan alleen plaatsvinden op de ‘master’ data. Wijzigingen die hierdoor op andere plaatsten ontstaan of mogelijk nodig zijn, zou het systeem automatisch moeten doorvoeren of aangeven. Voorbeeld: als een hernieuwd

IQ

onderzoek

aanleiding

geeft

tot

het

aanpassen

van

het

uitstroomprofiel, zou het systeem dit moeten signaleren aan de gebruiker. Door de sterke individualisering binnen het SBO zijn afgebakende leerjaren minder relevant dan dat dit voor het BAO is. In het SBO wordt vaker gewerkt met toetsen en verslaglegging die over de schooljaren heen gebruikt worden. Een systeem dat bij het starten van een nieuw schooljaar de gegevens van het voorgaande jaar archiveert en deze gegevens in het nieuwe schooljaar niet meer gebruikt is slecht bruikbaar binnen het SBO. Er wordt wel met stamgroepen per leerjaar gewerkt, maar het komt ook regelmatig voor binnen SBO scholen dat groepsoverzichten in het nieuwe schooljaar moeten voortbestaan en gevuld moeten blijven met gegevens van het vorig schooljaar. Het flexibel omgaan met doelen is van belang: einddoelen zouden door het systeem vertaald moeten kunnen worden in tussendoelen (b.v. halfjaar- of maanddoelen) waarop vervolgens geëvalueerd kan worden. Ook tussentijds zou het systeem snel inzichtelijk moeten kunnen maken wat de leerling/leerkracht nog moet doen om aan het einde van het jaar op het gestelde doel in het OPP te komen. Niet alle in gebruik zijnde LVS-en ondersteunen het door de school zelf kunnen toevoegen van toetsen aan het systeem. Dit is wel een uitdrukkelijke wens van de gebruikers van deze LVS-en. Als voorbeelden worden genoemd: de MGT en DTLAS-Struicksma toetsen.


Pagina 22 van 35


4.2.3 Realiseren fase De realisatie fase van HGW is niet expliciet als onderwerp in de expertgroepen behandeld. Tijdens de discussies kwamen wel twee aanbevelingen naar voren die relevant kunnen zijn. Het blijkt dat het invoeren van observaties soms complex en tijdrovend is. De wens is dan ook, het op een eenvoudigere manier kunnen invullen van pedagogische en didactische observaties en de behoeften voor groep en individuele leerling. Bij

het

invoeren

van

toetsgegevens

willen

de

gebruikers

graag

directe

terugkoppeling als deze gegevens hiertoe aanleiding geven. Als er (sterke) afwijkingen geconstateerd worden die buiten de bandbreedte vallen zou het systeem een signaal moeten afgeven aan de relevante medewerkers (leerkracht, IB-er). Idealiter wordt dit signaal proactief door het systeem afgegeven, b.v. door middel van een email of een signalering op het scherm.

4.2.4 Waarnemen/Evaluatie fase De laatste fase van de cyclus komt na het uitvoeren van het plan: de evaluatie van de uitvoering en de opbrengst hiervan. Het koppelen van het LVS met de instrumenten die in een school worden gebruikt blijkt van groot belang voor de betrokkenen. De DULT koppeling met het Cito LOVS wordt zeer gewaardeerd. De achterliggende analyses die nu alleen in het LOVS zijn op te vragen zouden gebruikers graag in hun ‘eigen’ LVS kunnen zien. Ook voor andere instrumenten zouden koppelingen waardevol zijn, bijvoorbeeld voor OVM of LICOR. Het

systeem

zou

kunnen

assisteren

in

het

beoordelen

of

resultaten

overeenstemmen en in lijn lopen met de gestelde doelen. Een deel van deze analyse kan geautomatiseerd worden uitgevoerd, aan de hand van b.v. de toetsresultaten. Hierbij zouden individuele toetsresultaten snel te relateren moeten zijn aan de inhoud van het groepsplan. Aan de rapportage-zijde ligt de wens de opbrengsten gedetailleerd inzichtelijk te kunnen maken. Ook hier weer de vraag naar een zeer flexibele rapportage structuur, met mogelijkheden de opbrengsten per leerling, per groep, per bouw, per school, per vak of per perspectief te kunnen bekijken. In sommige gevallen


Pagina 23 van 35


zou het interessant kunnen zijn (tijdelijk) groepssamenstellingen voor trend- en groepsanalyses te kunnen aanmaken.

4.3

Aanbevelingen

Samengevat per fase, hieronder de aanbevelingen: HGW begrijpen fase  Flexibele invulling leerlijnen en leerdoelen  Standaard leerdoelen in een bibliotheek  Leerdoelen in bibliotheek aan te vullen door gebruiker  Voorstel vanuit het systeem voor nieuwe leerdoelen  Voorstel vanuit het systeem voor instructiebehoefte  Actuele ontwikkelingen prominent zichtbaar of bereikbaar  Flexibel filtering/selectie/groepering in rapportages HGW plannen fase  Resultaten begrijpen fase gebruiken in plannen fase  Eenvoudige samenstelling van groepen  Voorstel vanuit het systeem voor samenstelling groepen  Categorisering van kwalitatieve kenmerken in OPP  Voorstel vanuit het systeem voor onderwijsbehoefte per groep  Mogelijkheid sociaal-emotionele doelen in groepsplannen op te nemen  Datamodel biedt geavanceerde ondersteuning OPP-groepsplan relatie  Groepsoverzichten blijven bestaan in nieuwe schooljaar  Doelen zijn flexibel op te breken in kleinere tijdsperiodes, afwijkingen worden snel inzichtelijk gemaakt  Toetsen kunnen door de school zelf worden ingevoerd HGW realiseren fase  Efficiënte manier om observaties in te voeren  Directe signalering bij afwijkingen op ingevoerde toetsgegevens (liefst proactief per email e.d.) HGW Waarnemen fase  Koppeling met andere in gebruik zijnde instrumenten  Geautomatiseerde analyse resultaten versus doelen  Flexibele rapportage structuur opbrengsten


Pagina 24 van 35


5

5.1

Groeps- en leerlinggesprekken

Inleiding

SBO scholen houden meestal twee maal per jaar een groepsbespreking waarbij de leerlingen integraal aan bod komen. Ook worden op regelmatige basis leerling gesprekken met de ouders gevoerd. Bij het voeren van deze twee soorten besprekingen is er de wens de proceskant verder door het systeem te laten ondersteunen.

Met

name

voor

de

groepsbesprekingen

wordt

vanuit

functionaliteitsoogpunt en efficiency door veel scholen nog teruggegrepen op ‘tooling’ buiten het LVS om, bijvoorbeeld Excel, of zelfgebouwde programma’s.

5.2

Verbeterpunten

5.2.1 Procesondersteuning Ook in het plannen, voorbereiden en uitvoeren van de verschillende gesprekken zou procesondersteuning welkom zijn. Deze procesondersteuning zou zoveel mogelijk transparant naar de betrokkenen moeten zijn, zodat de voortgang van de voorbereiding voor ieder in te zien is. Uitnodigingen naar de aanwezigen, verspreiding van materiaal etc. zouden geautomatiseerd kunnen worden. Het plannen en opvolgen van deadlines voor het beschikbaar stellen van voorbereidend materiaal voor de bespreking helpt de (toekomstig) participanten van het overleg zich goed voor te bereiden. De organisator zou via checklijsten moeten kunnen zien of de andere participanten hun deel van de voorbereidende acties hebben uitgevoerd. Ook de acties die uit het overleg volgen zouden in het systeem opgeslagen kunnen worden en inzichtelijk gemaakt worden voor de betrokkenen.

5.2.2 Groepsbesprekingen Een veelgehoorde klacht is dat tijdens groepsbesprekingen veel leerlingen in korte tijd besproken moeten worden, en de verscheidenheid aan informatie per leerling vaak niet efficiënt en digitaal te presenteren zijn. Er worden veel bronnen gebruikt voor het maken van een goede afweging tijdens deze besprekingen:


Pagina 25 van 35


•

IQ

•

Diagnose

•

Startgegevens

•

Onderwijsbehoefte

•

Toetsgegevens

•

LRV

•

OPP

•

Hulpplan

•

etc. etc.

Het snel kunnen schakelen tussen de verschillende informatie, of het compact en overzichtelijk presenteren van de informatie in een beperkt aantal overzichten zodat er in korte tijd breed inzicht in de situatie van een individuele leerling verkregen kan worden zou voor velen een flinke stap voorwaarts zijn. Doordat het nu vaak niet mogelijk is snel te schakelen tussen deze bronnen, worden gegevens vaak vooraf uitgedraaid en bij de bespreking vanaf papier gebruikt. Een alternatief voor ‘schakelen’ zou kunnen zijn dat de voor de bespreking relevante gegevens per leerling op één pagina worden gezet, met aanklikbare links die leiden naar de achterliggende detailinformatie. De groepsbesprekingen wordt in het SBO vaak per instructiegroep gevoerd. Stam- of jaargroepen zijn hier soms minder relevant. De rapportage en overzichten die tijdens de groepsbesprekingen worden gebruikt zouden hierop afgestemd moeten zijn. Veel documenten die ter voorbereiding van de bespreking worden gemaakt, en de notulen en afspraken die tijdens de bespreking worden gemaakt zouden in het LVS opgeslagen moeten worden, zodat deze voor iedere belanghebbende in te zien zijn. In

het

LVS

zou

groepsbespreking

ruimte

moeten

op

slaan.

te

zijn Indien

om

feiten

een

en

analyses

vanuit

groeps-handelingsplan

de

wordt

voorgesteld, zou het helpen als er vooraf gedefinieerde zorgroutes voor de verschillende behoeftes en niveaus al in het systeem aanwezig zijn.

5.2.3 Leerlingbesprekingen De meeste LVS systemen lijken leerlingbesprekingen voldoende te ondersteunen.


Pagina 26 van 35


5.3

Aanbevelingen

Samengevat hieronder de aanbevelingen: Procesondersteuning  Uitnodigingen voor besprekingen via het systeem inplannen  Proces van verzamelen van het benodigde materiaal (b.v. uitgevoerde analyses) vanuit het systeem begeleiden  Acties die volgen op het overleg vastleggen en volgen Groepsbesprekingen  Informatie over een leerling in efficiënte vorm kunnen tonen: snel kunnen schakelen tussen verschillende bronnen, of een overzichtspagina met ‘drilldown’ mogelijkheid naar de details  Opslaan

van

gedefinieerde

voorbereidende zorgroutes

voor

documenten,

feiten,

analyses,

groeps-handelingsplannen,

vooraf

notulen

en

vervolgacties  Groepsbesprekingen aan de hand van instructiegroep-indeling kunnen voeren


Pagina 27 van 35


6 6.1

Opbrengstenanalyse en rapportage Inleiding

Vanuit het opbrengstgericht werken binnen de scholen is analyse op de gerealiseerde resultaten van het gekozen onderwijsaanbod noodzakelijk. Op basis van deze analyse worden verschillende verantwoordingsrapportages richting betrokkenen (bestuur, directie, inspectie, MR, SWV etc.) gestuurd. Ook is deze analyse essentieel als bron voor het nemen van de juiste beslissingen door het zorgteam

(intern

begeleider,

schoolmaatschappelijk

werk,

orthopedagoog,

logopedist, jeugd-gezondheidswerk etc.).

6.2

Verbeterpunten

In het algemeen wordt door alle experts om meer vrijheid en flexibiliteit gevraagd. Bij het maken van de analyses wil men niet gebruik kunnen maken van vooraf gedefinieerde rapporten, maar wil men zelf kunnen bepalen op welke data en met welke filtering rapportages worden gemaakt. De analysevraag “Laat mij de LRV en het OPP van begrijpend lezen voor leerlingen met een DL 40-50 en eindniveau IB zien” zou een uit te voeren analyse moeten zijn die een relevante grafiek plus tabel voor de gebruiker oplevert. Als een leerkracht een selectie wil maken met alle kinderen met een achternaam beginnend met ‘A’ tot ‘E’, zou het systeem flexibel genoeg moeten zijn om dit te ondersteunen.

6.2.1 Analysegroepen, filtering en inhoud De extra flexibiliteit die wordt gezocht begint bij het samenstellen van groepen van leerlingen. Door het handmatig kunnen selecteren van individuele leerlingen zouden gebruikers zelf groepen voor analyse willen vormen. Wat de betekenis van een samengestelde groep voor de gebruiker is, is voor het systeem dan niet of minder relevant. Ook wil men de mogelijkheid hebben leerlingen aan de hand van de bestaande informatie in het systeem te kunnen selecteren. Denk hierbij aan

criteria

als

OPP,

vakgebied,

eindniveau,

leeftijd/DL,

leerkracht,

IQ,

kindkenmerken, AVI-niveau, stam-/niveau-/instructiegroep etc.. Flexibiliteit wordt ook gevraagd voor de inhoud van de bij de analyse gebruikte grafieken. Wat kan er in de grafiek worden getoond en vergeleken? Grafieken zijn nu vaak gelimiteerd door de gebruikte verticale eenheid (b.v. DLE’s). Door


Pagina 28 van 35


gebruik te maken van een dubbele Y-as kunnen lijnen met twee verschillende grootheden worden geplot. Zo kunnen trends en onderlinge samenhang beter herkend worden. Naast de didactische informatie zou ook b.v. sociaal-emotionele status of voortgang op “leren leren” onderdeel van de analyse data moeten kunnen zijn. Hiermee kan samenhang tussen de didactische voortgang en voortgang op andere terreinen gezocht worden. Ook zou men graag willen kunnen ‘inzoomen’: door voor de X of Y as een start/stop waarde aan te geven, kan een deel van de grafiek naar voren worden gehaald. Veelgevraagd is de mogelijkheid schooljaar-overstijgend te kunnen analyseren. De mogelijkheid om de resultaten van juni 2010 te kunnen vergelijken met die van januari 2011, voor één leerling of een groep leerlingen. Dit heeft deels te maken

met

de

specifieke

manier

waarop

onderwijs

op

SBO

scholen

is

georganiseerd, maar kan ook zinvol zijn voor andere gebruikers die bijvoorbeeld het effect van het introduceren van een nieuwe methodiek willen bekijken. Ook een vergelijk tussen de opbrengsten van een leerling in het BaO versus het SBO staat op het wensenlijstje. Hiermee kan de (verwachte) meerwaarde van SBOplaatsing inzichtelijk gemaakt worden. Een geavanceerde selectie- en filterkeuze (vergelijkbaar met “Geavanceerd zoeken” bij Google Search) kan gebruikt worden om de grafiek samen te stellen. Een andere optie is het bouwen van een ‘custom query tool’ waarmee filtering, selectie en groeperingen kunnen worden ingegeven. Als het systeem dit soort geavanceerde selecties kan uitvoeren en de gebruiker zijn selectie stapsgewijs kan verbeteren tot de analyse die hij of zij zoekt, zou het prettig zijn deze selectie ook te kunnen opslaan. Dan kan de gebruiker op een later tijdstip dezelfde selectie nogmaals uitvoeren, bijvoorbeeld om de voortgang te kunnen zien. De resultaten (dus de grafieken en tabellen nadat een analyse is uitgevoerd) wil men ook kunnen opslaan, liefst met commentaar erbij zodat later terug te halen is wat de grafiek laat zien en eventueel wat er voor vervolgacties zijn ingesteld.

6.2.2 Uitkomsten De uitkomsten van de gekozen selectie van data zou in zowel grafiek als tabelvorm moeten verschijnen, waarbij het kunnen afdrukken hiervan van belang is. Tijdens besprekingen wordt nog steeds veel met print-outs gewerkt, en het is daarom van belang dat alles ook netjes op papier te krijgen is. In het verlengde: output naar PDF zodat analyses ook per mail uitgewisseld kunnen worden.


Pagina 29 van 35


Ook richting leerlingen, ouders, inspectie, VO en andere instanties heeft een rijkvisuele weergave op papier de voorkeur. Voor rapportage van door inspectie gevraagd

DLE-uitstroomperspectief-IQ

scores

zou

een

standaard

overzicht

beschikbaar kunnen komen. In de meeste gevallen is het nuttig de leerlijnen en hun

bandbreedte

die

leiden

naar

de

verschillende

uitstroomniveau’s

als

achtergrond in de grafiek weer te geven. De uitvoer van bepaalde selecties zou zichtbaar gemaakt kunnen worden in een portaal. Voor bepaalde doelgroepen zouden hier eenmaal gemaakte rapportages getoond

kunnen

worden,

als

statische

uitkomsten

of

als

gegevens

die

automatisch geactualiseerd worden. Hierin zou de ontwikkeling en planning voor de komende periode van het kind voor ouder en kind zichtbaar gemaakt kunnen worden.

6.3

Aanbevelingen

Samengevat hieronder de aanbevelingen: Analysegroepen, filtering en inhoud  Analyse op handmatig geselecteerde groepen van leerlingen  Analyse op aan de hand van gegevens in het systeem geselecteerde groepen van leerlingen  Vrij kiezen van data die in de analyseresultaten worden getoond  Zowel didactische alsook niet-didactische data in de analyse kunnen tonen  Inzomen op bepaalde delen van grafieken  Schooljaar-overstijgende analyse  Vergelijking van BaO versus SBO opbrengsten  Opslaan van de criteria van een uitgevoerde analyse: geselecteerde groepen en gekozen data Uitkomsten  Opslaan van de uitkomsten van een uitgevoerde analyse: grafiek, tabel en toegevoegd commentaar  Standaard

rapportage

van

door

inspectie

gevraagde

DLE-

uitstroomperspectief-IQ scores  Leerlijnen, bandbreedtes en uitstroomprofielen als achtergrond in een DL grafiek


Pagina 30 van 35


 Rapportageportaal: web login voor betrokkenen waar de uitkomsten van analyses in te zien zijn


Pagina 31 van 35


7

Andere wensen

Naast

de

informatie

die

in

de

expertbijeenkomsten

over

de

gekozen

procesonderdelen is verkregen, zijn er ook nog veel wensen en aanbevelingen door de participanten genoemd die buiten deze onderwerpen vielen. Informatie die van algemene aard is, over het opereren van het systeem, of over andere processen binnen de school. Nogmaals dient gemeld te worden dat het evalueren van specifieke LVS systemen en hun technisch opereren nadrukkelijk niet het doel van het project is. De informatie die systeem specifiek is, is daarom puur informatief.

7.1

Systeem

Niet

alle

LVS

systemen

lijken

even

netjes

met

elementaire

ICT

systeemvoorwaarden als data integriteit om te gaan. Toegang tot bepaalde informatie en documenten dient niet alleen op rechtenniveau gecontroleerd te worden, maar informatie die gewijzigd wordt door gebruiker A mag nooit tijdens deze wijziging aan gebruiker B gegeven worden om ook te wijzigen. Deze hoort dan een ‘alleen-lezen’ versie van de informatie te ontvangen (of: een melding te ontvangen bij het opslaan dat de oorspronkelijke informatie tussentijds is gewijzigd). Uit de expertgroep bijeenkomsten bleek dat dit systeemgedrag tot frustratie bij de gebruikers leidt en het vertrouwen in het systeem schaadt. Bij systemen die via het web worden aangeboden is de reactietijd van het systeem op handelingen van de gebruiker cruciaal. Het argument dat het netwerk waarover het LVS platform wordt benaderd de reactiesnelheid beïnvloed lijkt een beperkte houdbaarheid te hebben. Aanbieders van de LVS-en zouden de reactietijd van het platform scherp(er) in de gaten moeten houden en waar nodig moeten verbeteren. Er wordt melding gemaakt dat niet alle LVS systemen even goed samenwerken met Apple Mac OS X computers. Op zich is dit opmerkelijk, omdat de meeste LVS systemen vanuit de browser op de computer worden benaderd. Het zou goed zijn de compatibiliteit met deze computers en browsers ook te garanderen en de ondersteunde combinaties van computer/operating system/browser duidelijk te maken aan de gebruikers. Vanuit de expertmeetings is gebleken dat meer en


Pagina 32 van 35


meer Apple Mac OS X computers worden gebruikt, een extra focus op dit type computer is daarom gevraagd.

7.2

Gebruikers interface

Ook op het punt van de gebruikers interface is voor sommige LVS systemen nog veel

te

winnen.

Sommige

gebruikers

interfaces

werden

als

‘zeer

slecht’

getypeerd. Ontbrekende schermen, onlogische menustructuren, niet-intuïtief gedrag op gebruikershandelingen, te veel en niet relevante informatie op schermen etc.. Gebruikers uiten vaak de wens met meerdere vensters tegelijk te willen werken. Bijvoorbeeld in de ‘plannen’ fase van het handelingsgericht werken, en bij het bijwerken van het OPP. Niet alle informatie en rapportage is altijd even eenvoudig af te drukken. Voor sommige informatie is geen afdrukmogelijkheid beschikbaar en wordt als noodgreep de webpagina gekopieerd naar een Microsoft Word document, met alle gevolgen voor leesbaarheid van dien. Sommige informatie is wel uit te draaien, maar dit levert tientallen onbruikbare pagina’s op. Soms zijn er maar drie pagina’s nodig, maar vereist het systeem dat er 40 afgedrukt worden. De gebruikers interface is vaak datagericht. Hiermee wordt bedoeld dat de reden waarom een gebruiker de data oproept bij het ontwerp niet is meegenomen. Bij veel schermen waar de gebruiker de informatie probeert te interpreteren en te komen tot de juiste vervolgacties is het van groot belang uitzonderlijke omstandigheden snel inzichtelijk te hebben. Als voorbeeld: een popup of een kader rechtsonder in het scherm waarin staat aangegeven dat er een significante veranderingen in de belemmerende factoren heeft plaatsgevonden kan de snelheid

van

het

‘begrijpen’

proces

behoorlijk

helpen.

Een

afwijkend

toetsresultaat kan in sommige gevallen door het systeem verklaard worden. De functie van een bepaald scherm in het schoolproces bepaalt welke informatie zinvol is of ontbreekt, en welke informatie op die plek minder of geen waarde heeft. Tot slot wordt er nog relatief veel informatie met behulp van de ‘copy-paste’ of knip-en-plak functie van de computer van en naar het LVS systeem gekopieerd. Vaak gaat dit over teksten uit b.v. rapportages die met externe partijen worden gedeeld. De opmaak van de teksten na het ‘plakken’ is vaak erg vervormd en het


Pagina 33 van 35


kost veel tijd dit weer in goede vorm te brengen, met name als het gaat om een rapportage die voor een aantal leerlingen moet worden gedaan.

7.3

Datamodel

Ondanks dat de historie van een LVS systeem er soms voor zorgt dat er onder water bijvoorbeeld gebruik gemaakt wordt van twee databases, verwacht de gebruiker

dat

het

systeem

als

één

geheel

opereert.

Gegevens

uit

het

administratiedeel, het leerlingvolgdeel en eventueel aanpalende modules als een SEO omgeving zouden uniform in rapporten en export gebruikt moeten kunnen worden. Gegevens zouden één keer ingevoerd moeten worden.

7.4

Toegang en rechtenbeheer

Gebruikers geven aan dat sommige LVS-en een zeer complex rechtenmodel hanteren. Het is uitermate flexibel, maar de ICT coördinator of de ‘LVS expert’ verdrinkt in de mogelijkheden. Per gebruikersprofiel moet de coördinator dan door b.v. 70 op een webpagina onder elkaar weergegeven mogelijkheden lopen om te bepalen wat deze gebruiker mag of niet mag. De neiging om het knopje ‘alle rechten toekennen’ in te drukken is groot. Op het inrichten van het rechtenbeheer zou in de gebruikers interface daarom sterker naar de procesrol van een gebruiker binnen de processen van de school gekeken kunnen worden, b.v. aan de hand van vaste profielen.

7.5

Aanbevelingen

Samengevat hieronder de aanbevelingen: Systeem  Integriteit op alle opgeslagen en te wijzigen informatie  Reactietijd systeem acceptabel tot goed  Compatibiliteit met Apple Mac OS X  Helderheid over (werkende) combinaties computer/operating system/ browser Gebruikers interface  Intuïtieve gebruikers interface  Gebruik van meerdere vensters


Pagina 34 van 35


 Alle informatie goed af te drukken  Gebruikers interface ingericht naar het schoolproces  Copy-paste rekening houdend met opmaak Datamodel  Uniform (gebruik van) datamodel Toegang en rechtenbeheer  Eenvoudig en rollen gebaseerd rechtenmodel


Pagina 35 van 35

Rapport LVS. Naar een functionele specificatie van leerlingvolgsystemen in het speciaal basisonderwijs

Recommend Documents