RANGKUMAN BAKASAN DAN SARAN D a r i r a n g k a i a n p e r c o b a a n l a b o r a t o r i u m dan b i o l o g i k y a n g t e 3ah d i k e r j a k a n , ti-tripsin
t e r b u k t i bahwa k e d e l a i mentah mengandung z a t an-
g a n g d a p a t menghambat d a y a c e r n a enzim t r i p s i n i n v i -
t r o sampai 29.58% hingga
35.97%.
dan m e n g h a l a n g i pertumbuhan hewan p e r c o b a a n
F a k t o r a n t i t r i p t i k i n i menurunkan p u l a pengguna-
an p r o t e i n , h a 1 i n i digambarkan o l e h r e n d a h n y a N i s b a h E f i s i e n s i P r o t e i n ( N m ) 1 - 5 2 j i k n d i b a n d i n g dengan 2.33
p a d a hewan p e r c o b a -
an d i b e r i k e d e l a i yang sudah d i p r o s e s .
Sedangkan Konversi Pakan
(KP) t e r l i h a t memhuruk yang d i t u n jukkan
o l e h a n g k a 2 -86 d i b a n d i n g
dengan 1 - 9 1 p a d a k e d e l a i s u d a h dimnsak aampai f a k t o r a n t i t r i p t i k nya lenyap. Pemasakan k e d e l a i pnda b ~ r b s g n isuhu memusnahkan a k t i v i t a s anti-tripsin
i n v i t r o s e c a r a b e r t a h a p s e s u a i dengan m e n i n g k a t n g a
suhu y a n g d i g u n a k a n , sekeli jika
A k t i v i t a s z a t a n t i i n i d i t e m u k a n punah sama 0
d i p a n a s k a n pnda s u h u 1 2 0 C s e l a m a 30 m e n i t ,
P e n ~ a r u hb e r b a p i s u h u pemanasan t e r n y a t a membawa a k i b a t p u l a peda pertumbuhan,
m a n f a a t pakan dan p e r s e n b o b o t p a n k r e a s .
Hnbungannya dengan a k t i v i t a s a n t i - t r i p s i n
6 , 7 d-n 8.
d i t u a n g k a n dalam gambar
M a n f a a t pakan dalam h a 1 i n i digambarkan dengan " n i s -
bnh e f i s i e n s i p r o t e i n w ( ~ e ) . P ~ n k r e a snampak p a l i n g m e n d e r i t a k a r e n a u l a h a n t i - t r i p s i n kedelai.
Rupanya g a n g p a n p e n c e r n a a n p r o t e i n dalam u s u s mernaksa
a l ? t i n i m e n g e l u n r k a n s e k r e s i b p r l i m p n h ( A p l e ~ a r t hdkk.
1964)
y a n g d i s e r t a i p u l a dencan m e n i n g k a t n y a b i o s i n t e s a t r i p s i n o g e n
109 ( D ijkhof
dan P o o r t 1 9 7 8 ) .
S e l a i n d a r i gangguan p e n c e r n a a n dalam
u s u ~ , aqaknya d i s i r l i l a h l e t a k pu-iat penyebab segala k e l a i n a n y a n g munqhin
t e r j a d i s e b s g a i a k i b a t dar-i a k t i v i t a s a n t i - t r i p s i n ,
Di-
d u g a z a t a n t i i n i menyebabkan l e b i h g i a t n y a k e r j a hormon d i s a l u r a n p e n c e r n a a n dalsm merangsang p e n g e l u a r a n
s e k r e s i pankrens,
S e l a i n d a r i i t u t e l a h d i l a p o r k a n p u l a bahwa dalem empedu y a n g d i s e k r e s i o l e h hewan p e r c o b a a n y a n e d i b e r i k e d e l a i mentah t e r k a n d u n g s c c a r a b c r l e b i h a n asam empedu, l e m a k t o t a l ( S k l a n dkk. hor-on
1973).
phaspholipida,
k h o l e s t e r o l dan a s a m
K a r e n a n y a dugaan bahwa ada s u a t u
yang l e b i h g i a t b e k e r j a u n t u k merangsang e e k r e s i endogen,
men j a d i l e b i h meyakinkan,
Kemungkinan b e s a r hormon y a n g t e r l i h a t
i a l a h kholesistokinin-pankreozimin,
s u a t u hormon yang t e l a h d i k e -
t a h u i a k t i f merangsang s e k r e s i endogen ( S t u r k i e 1 9 6 5 ) .
Jadi j i k a diambjl kesimpulan,
a k i b a t buruk yang disebabkan
o l e h k e d e l a i m e n t a h , mulanya d i a w a l i o l e h gangguan h i d r o l i s a p r o t e i n d i s a l u r a n pencernaan,
u n t u k k o m p e n s a s i p a n k r e a s b e r u s a h a me-
n g l r i m enzim p e n c e r n a a n l e b i h banyak k e d a e r a h i t u dan jika h a 1 i n i b e r l -ngnung t e r u s m e n r r u s p a n k r e a s m e n j a d i membesar k a r e n a dihebani p r k r r j a a n s i n t e s s p r o t e i n l e b i h d a r i wajar. p r o t e i n yRng b e r l e b i h i n i ,
Sintesa
b e g i t u j u q a t e r g a n f ~ g u n y ah i d r o l i s a
p r o t e i n dalem u s u s menyebabkan p r o t e i n banyak t e r b u a n g percuma b e r ~ a m at i n j a .
H a l i n i d i d u g a menurunkan e n e r s i m e t a b o l i k p a k a n ,
d i i k u t i kemudian o l e h s e g a l n a k i b a t n y a .
Disamping i t u s e k r e s i
e n d ~ ~ f ?l ani n n y a menyebabknn p u l a penambahan e n e r s i y a n g t e r b u a n g . Untuk m e n i n e k a t k a n g i z i m a s y a r a k a t d i I n d o n e s i a , k e d e l a i
,,
Gambar '6
kfbandingon aktivitas anti t r i p ~ i ndongon laju ptrtumbuhon
Gambar 7
Pubandingon aktivitas Anti Tripsin dcngan Birrbrh Eflsiensi Protein (REP)
S uhu P 4 m o n o t o n
Gambar 8
Perbandingan Aktivitas Anti Tripsin I; AT 1 dbngan % bobot gonkrtlas
113
d i h n r a p k a n d a p a t d i p a k n i s e b a g a i sumber p r o t r i n , lam
mania
i
b e g i t u p u l a da-
p e t n r n s k n n k a c a n g i n i bukan merupakan h a 1 yane; b a r n l a -
Nanun demiki an k a r e n a p e n g o l a h a n k e d e l a i y a n g belum s e r a g a m
dan belum s e m p u r n a , b a i k dalarn p e n i n q k a t a n g i z i m a s y a r a k a t maUpUn u n t r ~ kk e p e n t i n g a n
dunia peternakan,
e f i c ; i e n s i kacang i n i masih d i -
ragilkan kemnn t a p a n n y a . P e n g e r t i a n mengenai z a t a n t i - t r i p s i n
dan suhu dimana z a t i n i
punnh daya k e r j a n y a p e r l u d i k e t a h u i g u n a m e n c a p a i m a n f a a t y a n g dikehendaki.
S u a t u bahan d a r i k e d e l a i a t a u h a s i l sampingan kede-
l a i ynng d i g u n a k a n u n t u k pangan maupun p a k a n p e r l u p u l a d i p e r i k s a k a d a r a k t i v i t a s a n t i t r i p t i k n y a sebelum d i g u n a k a n s e c a r a b e s a r besar-n.
Jawaban u n t u k i n i a d a l a h rnetoda " p i n g g a n
t r i " yany: t e l a h diternukan dan d i s a j i k a n . 1-bih
mudah dan murah,
agar-agar
-
Pe-
Metoda i n i bukan s a j a
j u c a s e n s i t i v i t a s n y a l e b i h meyakinkan,
Enzim u r e a s e y a n g s e r i n g d i g u n n k a n s e b a g a i p e t u n j u k b a g i akt i v i t a s anti-tripsin
ternyata
s u d a h punah d a y a k e r j a n y a sama s e -
kali j i k a k e d e l a i d i p a n a s k a n dengan s u h u
s e d a n ~ k n np7da k o n d i s j k e r j a 74.66%.
80°c s e l a m a 45 m e n i t ,
i n i aktivitas anti-tripsin
N y a t a d i s i n i bahwa enzim u r e a s e t i d a k d a p a t d i p a -
kai s e b a g a i i n d i k n t o r a k t i v i t a s a n t i - t r i p s i n d n r i k-del a i
mnsih b e r d a y a
k e d e l a i a t a u bahan
.
Dalam ranp;kaian
p c r c o b a a n yanG d i t u a n g k a n dalam t u l i s a n i n i
d s p a t p u l a d i s i r n p u l k a n bahwa ayam p e d a g i n g s a n g a t p e k a t e r h a d a p penzartth a n t i - t r i p s i n . d a r j segi m a n f a a t p a k a n ,
D a r i s u d u t makanan t e r n a k ,
jika
d i t i n jau
k e d e l a i b e r l e m a k penuh t e r n y a t a d a p a t
114 dipnkai sepagai s u m b e r protein dan sekali gus enersi jika dimasak pnda suhu yang memusnahkan semua aktivitas anti-tripsinnya.