Protocol onderzoek installatiemogelijkheden FHT
Voorbeeld Meetrapport Stralingsanalyse Woning en Manege
Naam Adres Woonplaats
Breda, 7 juli 2014 Geachte heer en mevrouw,
Naar aanleiding van het meten van de manage en uw woning, is bijgaand meetrapport opgesteld.
Met hartelijke groet,
Huub Smolders Stralingsbioloog Floww Straling Meten
2
Inleiding Dit rapport is een onderzoeksprotocol om de haalbaarheid van de installatie van Floww Health Technology (FHT) te bepalen voor een bepaalde locatie. Bij het installatie onderzoek wordt de aanwezige hoeveelheid straling gemeten voor een optimale installatie en bepaling plaatsingslocatie van FHT. De gemeten waarden worden afgezet tegen verschillende normen. Hier kunnen geen verdere conclusies aan worden verbonden, aangezien de metingen zijn gedaan om de installatiemogelijkheden voor FHT te kunnen bepalen. FHT gebruikt de energie van de straling en een minimaal niveau van straling is vereist voor de werking. De haalbaarheid wordt bepaald met specifieke, TÜV-gecertificeerde meetinstrumenten van ROM Elektronik die de elektrische en magnetische veldsterktes kunnen meten op locatie. In dit document komen aan de orde: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Meetapparatuur Introductie straling Stralingsnormen Randvoorwaarden voor installatie Meetwaarden op locaties Haalbaarheid van installatie Conclusie Bijlagen
De algemene voorwaarden van Floww International BV zijn van toepassing. Floww International accepteert geen aansprakelijkheid op basis van dit rapport.
3
1. Meetapparatuur Voor metingen gebruikt Floww wetenschappelijk gevalideerde apparatuur. Deze apparatuur wordt regelmatig gekalibreerd en gecontroleerd door de fabrikant, ROM Elektronik. Het elektrisch wisselveld wordt gemeten met de Fieldmaster analyse 3D-FM Professional. Het magnetisch wisselveld wordt gemeten met de Magnetfield analyse MAG 3 Professional. De geomagnetische velden worden gemeten met de 3D-Geomag Professional. De elektromagnetische hoogfrequente golven worden gemeten met de Hochfrequenz Master FM IV HF 10GHz Professional en het Hochfrequenz-Filter MFF-1 Professional.
2. Introductie straling Ongeveer 120 jaar geleden is de eerste (op gelijkstroom werkende) elektrische lamp door Thomas Edison ontstoken. Rond die periode ontwikkelde Nicola Tesla het wisselstroomsysteem waarbij 50 keer per seconde de + en - veranderden (50 Hertz, laagfrequent). Een paar jaar na de uitvinding van Edison ontdekte Heinrich Hertz de draadloze overdracht van elektrische energie. Dit was het begin van de elektromagnetische golven (hoogfrequent) die men voor allerlei zenders kon gebruiken. In de afgelopen decennia is er een extreme groei geweest van zowel laagfrequente velden (vrijwel alle elektrische apparatuur in huis, hoogspanningsleidingen, etc.) als hoogfrequente straling (Radio, TV, mobiele telefoons, etc.). Op basis van het aantal golven per seconde ("Hertz") zijn er namen gegeven aan de velden. De golflengte laat zich met de formule [Lichtsnelheid] / [Frequentie] uit de frequentie berekenen. De snelheid van de golven is altijd lichtsnelheid (300.000 km/seconde).
2.1 Elektrisch wisselveld Elektrische wisselvelden ontstaan door wisselspanningen in installaties, leidingen, apparaten etc. Men meet de elektrische veldsterkte in Volt per meter (V/m). Dit veld ontstaat bij alle snoeren, kabels en leidingen, wanneer deze aan het lichtnet aangesloten zijn, ook wanneer er geen stroom gebruikt wordt. Dit geldt ook voor alle aangesloten apparaten, schakelaars, lampen en stopcontacten wanneer er geen tegenmaatregelen genomen zijn. Zij allen versterken het elektrische veld.
2.2 Magnetisch wisselveld Magnetische wisselvelden ontstaan door elektrische stromen in leidingen, installaties, apparaten en transformatoren. Omdat deze magnetische velden over het algemeen met 50 Hz werken, noemt men het laagfrequente velden. De veldsterkte geeft men aan in ampère per meter (A/m) en de stroomdichtheid meet men in Tesla.
2.3 Elektromagnetische golven Technische elektromagnetische golven zijn nu alom vertegenwoordigd. Ze worden veroorzaakt door allerlei zenders: radio, televisie, mobiele telefonie, satellieten, radar en huishoudelijke apparaten zoals magnetron, PC monitoren, mobieltjes, babyfoon, snoerloze telefoons (DECT) en dergelijke. 4
Hoogfrequent begint bij ± 100KHz tot ongeveer 300 GHz. Men meet de stralingsdichtheid in microwatt per vierkante centimeter en de veldsterkte in volt per meter (V/m). Daarnaast kijkt men naar de frequentie en modulatie. Hoogfrequente straling wekt in de biologische levensvormen, waar onder de mens, warmte op ("thermische effecten"). Daarnaast ontstaan mogelijk ook "niet thermische effecten", mede door de puls modulatie van GSM telefoons en masten. De zogenaamde SAR-waarden van mobieltjes zijn zeker belangrijk maar richten zich uitsluitend op de thermische effecten. Voor de niet-thermische effecten zijn er veel minder regels hoewel steeds vaker uit onderzoek blijkt dat het mogelijk is dat deze wel een effect kunnen hebben.
2.4 Geomagnetische straling Ontstaan Iedereen en alles heeft een uitstraling, ook de aarde. Overal geeft de aarde radioactieve straling af en overal is met een kompas vast te stellen dat de aarde magnetisch is. De aarde geeft een magnetisch gelijkveld af. Straling uit de aarde is normaal, net zoals er kosmische straling uit het heelal komt. Zij zijn een bestaansvoorwaarde, noodzakelijk om in te leven. Er zijn echter opvallende zones waar de straling wezenlijk sterker of zwakker is, meetbaar afwijkt van de normale waarden. Het magnetisch gelijkveld kan door zogenoemde geologische storingen, bijvoorbeeld door geologische breuken en scheuren, fluctueren. Volgens onze mening kan een fluctuatie van dit veld een invloed hebben op welbevinden. Gevolgen De verschillen in het patroon van geomagnetische straling kunnen in potentie positief of negatief voor mensen uitwerken. Vorige eeuw is wetenschappelijk onderzoek verricht naar de invloed van geomagnetische straling. Onder andere uit onderzoek van dr. Ernst Hartmann, weergegeven in zijn boeken Krankheit als Standortproblem deel I en II, en het onderzoek van Gustav Freiherr von Pohl in Vilsbiburg, beschreven in zijn boek ‘Erdstrahlen als Krankheits- und Krebserreger’, komt naar voren dat er verbanden kunnen bestaan tussen ziekte en geomagnetische straling.
3. Stralingsnormen In de tabel hieronder worden de waarden weergegeven die volgens de Duitse Bouwbiologische richtlijn als voorzorgwaarden moeten worden genomen. De Europese waarden zoals vastgesteld door de ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection) liggen hoger. Floww geeft als vergelijkingsnorm de Duitse bouwbiologische waarden volgens het Institut voor Baubiologie & Ökologie (IBN). Diverse wetenschappelijke onderzoeksresultaten geven aan dat ook elektromagnetische velden onder de wettelijke normen invloed kunnen hebben1,2. De door de IBN gestelde ‘veilige waarden’ worden voor slaapvertrekken, voor kantoren en woonvertrekken als vergelijking met gemeten waarden gehanteerd. Voor de elektrische wisselvelden, de magnetische wisselvelden en de hoogfrequente straling de waarden gebruiken wij de kolom ‘lichte afwijking’ als 1 2
http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0054376 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3786266/
5
vergelijking. Voor de geomagnetische afwijking hanteert Floww de waarde voor ‘extreme afwijking’ als vergelijking. Hier drie bekende instanties die bepaalde normen hebben afgegeven: 1.IBN Bouwbiologische norm www.baubiologie.de 2.Raad van EU Aanbeveling van de Raad (1999/519/EG) van 12 juli 1999 3.ICNIRP In de onderstaande tabellen worden de normen weergegeven van de IBN (eerste vier kolommen) en ICNIRP (laatste kolom).
Soort veld Elektrische wisselvelden Magnetische wisselvelden Hoogfrequente straling Geomagnetische straling
Veilige waarden < 1 V/m < 20 nT < 0.1 µW/m2 < 100 nT
Lichte afwijking 1 - 5 V/m 20-100 nT 0.1 - 5 µW/m2 100 - 200 nT
Sterke afwijking 5 - 50 V/m 100 - 500 nT 5 - 100 µW/m2 200 - 1000 nT
Extreme afwijking > 50 V/m > 500 nT > 100 µW/m2 > 1000 nT
ICNIRP norm 10 v/m 500 nT 10.000 µW/m2 N/A
Tabel 2: grenswaarden naar normen Veld
DIN/VDE
IRPA
MPR
TCO
Elektrisch in V/m
5000
5000
25
10
Magnetisch in nT
100.000
100.000
250
200
Verklaringen: DIN/VDE848: Duitse Grenswaarden (50 Hz) IRPA: Grenswaarden Internationale stralingsbeschermingsvereniging MPR: Norm voor Beeldschermarbeidsplaatsen TCO: Norm voor Beeldschermarbeidsplaatsen
6
4. Randvoorwaarden voor installatie Aan de installatie van FHT zijn een aantal randvoorwaarden verbonden. Deze randvoorwaarden zijn van belang voor een optimale installatie. FHT bestaat uit een aantal samenwerkende componenten. Hiervoor is het nodig om de volgende componenten te plaatsen: -
-
aquaFloww op elke binnenkomende hoofdwaterleiding; heatingFloww op elk afzonderlijk verwarmingscircuit; electroFloww op elke binnenkomende hoofdaansluiting van de elektriciteit; bioFloww o onderdeel van de homeFloww per 1.000 m3 of gedeelte daarvan; o onderdeel van de officeFloww per 3.000 m3 of gedeelte daarvan geoFloww o onderdeel van de homeFloww per 1.000 m3 of gedeelte daarvan; o onderdeel van de officeFloww per 3.000 m3 of gedeelte daarvan.
Voor de optimale installatie is verder een minimumniveau van combinaties van straling nodig. Best Practice Floww hanteert een zogenoemde Best Practice voor de installatie van FHT. Dat wil zeggen dat Floww een installatiemethode hanteert die consequent de best mogelijke resultaten laat zien gebaseerd op uitgebreide ervaring. Deze Best Practice wordt bij ieder project opnieuw geëvalueerd en waar nodig aangevuld of aangepast. Daardoor volgt de installatie altijd de meest volledige kennisbasis die Floww ter beschikking heeft.
7
5. Meetwaarden op locaties Voor de installatie zijn de waarden gemeten van: -
Laagfrequente elektrische velden; Laagfrequente magnetische velden; Geo-magnetische velden; Hoogfrequente velden.
Hieronder worden de resultaten weergegeven in grafiekvorm en in tabellen met de meetwaardes. Voor de verschillende ruimten van uw woning en de paardenstal is een 9-punts meting gedaan door de ruimte heen om een beeld te krijgen van de beste installatie locaties.
5.1 Laagfrequente elektrische velden In de onderstaande grafieken wordt aangegeven wat de gemeten waarden waren voor het elektrische veld. Alle waarden zijn in deze grafieken afgezet tegen de norm. Het elektrische veld wordt gemeten in Volt per meter, waarmee de elektrische lading van een ruimte wordt aangegeven. De afkorting voor Volt per meter is V/m. De meetwaarden in uw woning in V/m waren als volgt: Meetobject: Woning (1,2,2 is voorkant) De meetwaarden moet lager dan <1 V/m zijn. Er zijn waarden gemeten tussen de 1,1 V/m tot 33,0 V/m.
8
5.2 Laagfrequente magnetische velden In de onderstaande grafieken wordt aangegeven wat de gemeten waarden waren voor het magnetisch veld. Het magnetische veld dat hier is gemeten is het veld dat wordt veroorzaakt door alles dat niet van de aarde afkomstig is. Alle waarden zijn in deze grafieken afgezet tegen de norm. Het elektrische veld wordt gemeten in nano Tesla, waarmee de magnetische veldsterkte in een ruimte wordt aangegeven. De afkorting voor nano Tesla is nT. De meetwaarden in uw woning in nT waren als volgt: Meetobject: Woning(1,2,3 is voorkant) IBN norm: lager dan <20 nT zijn. Er zijn waarden gemeten tussen de 8,27 nT tot 16,54 nT.
5.3 Geomagnetische velden In het woonhuis is ook gemeten op Geomagnetische velden. In de onderstaande grafieken wordt aangegeven wat de gemeten waarden waren voor het Geomagnetisch veld. Het Geomagnetische veld dat hier is gemeten is voornamelijk het veld van de aarde en eventuele afwijkingen hierop. Alle waarden zijn in deze grafieken afgezet tegen de norm. Het magnetische veld wordt gemeten in nano Tesla, hiermee wordt de magnetische veldsterkte in een ruimte aangegeven. De afkorting voor nano Tesla is nT.
9
De meetwaarden in uw woning in nT waren als volgt: Meetobject: Woning(1,2,3 is voorkant) IBN norm: < -1000 nT zijn. Er is een waarde gemeten van -125,8 nT tot -34.216,4 nT IBN norm: < +1000 nT zijn. Er is een waarden gemeten van +27.207,5 nT. (+= opbouwend krachtveld -= afbouwend krachtveld).
10
De meetwaarden in de paardenstal in nT waren als volgt: Meetobject: Manege (1,2,3 is voorkant) IBN norm: < -1000 nT zijn. Er is een waarde gemeten van -8,3 nT tot -13.038,6 nT IBN norm: < +1000 nT zijn. Er zijn waarden gemeten tussen +20.092,6 nT en 21.292,4 nT. (+= opbouwend krachtveld -= afbouwend krachtveld).
5.4 Hoogfrequente golven Voor hoogfrequente elektromagnetische golven wordt in Vermogen (Watt = W) per vierkante meter (oppervlakte = m²) gegeven. In onderstaande tabel zijn de normen van Elektromagnetische bronnen weergegeven. ELEKTROMAGNETISCHE bronnen (Hoogfrequent >1MHZ) veilig onveilig Straling vermogen μW/m² < 0,1 > 1000 Mobiel straling tot 100.000 μW/m², Bio Initiatief3: 1000 μW/m², μW/m²; Mobiele telefoon: < 0,001 μW/m²; Natuur: < 0,000.001 μW/m²
EG 1000
WHO -
In de onderstaande tabellen is vastgelegd wat de gemeten waarden waren voor hoogfrequente golven zoals DECT, UMTS en mobiele telefonie. Hoogfrequente golven worden gemeten in micro Watt per vierkante meter. Dit geeft de dichtheid aan als een elektrisch vermogen in de ruimte. De afkorting voor micro Watt per vierkante meter is µW/m2.
3
http://www.bioinitiative.org/
11
Hieronder worden de waarden voor de leesbaarheid weergegeven in grafiekvorm. Meetobject: Midden in de woonkamer IBN norm: lager dan < 0,1 μW/m² zijn. Er is gemeten op 884,5 μW/m².
Meetobject: Midden in de manege IBN norm: lager dan < 0,1 μW/m² zijn. Er is gemeten op 543,2 μW/m².
12
6. Haalbaarheid van installatie De haalbaarheid van installatie hangt af van een aantal factoren. Deze factoren worden hier besproken en afgewogen om tot een conclusie te komen ten aanzien van de haalbaarheid van installatie. 6.1 Minimale hoeveelheid straling Aan de minimale hoeveelheid straling die nodig is voor installatie wordt voldaan. De waarden blijven voldoende boven de norm, een 24-uurs meting is niet nodig. 6.2 Plaatsingslocatie Voor de plaatsingslocatie is het van belang om de meetresultaten van de diverse velden en de bijbehorende plaatsing van antennes tegen elkaar af te wegen om tot een optimale plaatsing te komen. Dit wordt gedaan volgens de Best Practice van Floww. In deze situatie moeten de Geo antennes geplaatst worden op de volgende plekken: - In de woonkamer achter of naast de bank; - In de manege, nog nader te bepalen.
Bio antennes moeten geplaatst worden op de volgende plaatsen: -
Op de 1e verdieping schuin tegenover de Geo antennes, in slaapkamer boven de speelkamer.
-
In de manege, nog nader te bepalen.
6.3 Benodigd installatiemateriaal Het betreft een paardenstal en een vrijstaande woning. Dit houdt in dat een Floww Home set voor de woning en een Floww Office set zullen volstaan. Tevens worden de onderstaande producten geadviseerd om een volledige bescherming tegen straling te kunnen garanderen: - Mobile Floww: een voor elke mobiele telefoon; - Screen Floww: een voor iedere laptop, desktop en/of tablet; - Personal Floww: voor persoonlijke bescherming tegen straling buiten de deur een personal floww small en een personal floww medium.
13
7. Conclusie Naar aanleiding van de meting is geconcludeerd dat volgens IBN norm de hoeveelheid straling is: - Laagfrequent electrische velden (Woning): extreem; alleen de speelkamer is acceptabel. - Laagfrequent magnetische velden (Woning): te hoog, maar acceptabel. - Geomagnetische velden (Woning): extreem. Opvallend is dat nagenoeg de gehele woning een sterk afbouwend krachtveld heeft en de speelkamer (en de slaapkamer daarboven) juist een sterk opbouwend krachtveld heeft. - Geomagnetische velden (Manege): extreem. Globaal zie je vanaf binnenkomst aan de linkerkant een sterk opbouwend krachtveld en aan de linkerkant vooral een sterk afbouwend krachtveld. - Hoogfrequente golven (Woning): extreem. - Hoogfrequente golven (Manege): extreem. Plaatsing in uw woning is volgens onze Best Practice qua locatie of aantal Floww antennes is mogelijk.
14
8. Bijlagen 8.1 Wettelijke en Europese limieten Nog niet alles is bekend over de effecten van niet-ioniserende elektromagnetische straling, over ‘zwakke’ elektromagnetische velden. Er zijn wetenschappelijke studies gedaan die aanleiding geven tot voorzorg en vraagtekens bij de huidige limieten. Verder worden overheden zich bewust van de mogelijke gevolgen4.
8.2 Resolutie van de Raad van Europa Dit is een vertaling van de samenvatting van de resolutie van de Raad van Europa5: De potentiële gezondheidseffecten van de lage frequenties van elektromagnetische velden rondom stroomkabels en elektrische apparaten zijn het onderwerp van voortdurend onderzoek en een significante hoeveelheid publiek debat. Ondanks dat elektrische en elektromagnetische velden in bepaalde frequentie spectra volledig positieve effecten hebben wanneer ze medisch worden toegepast, andere niet-ioniserende frequenties afkomstig van extreem lage frequenties, stroomkabels of bepaalde hoge frequentie golven zoals gebruikt bij radar, telecommunicatie en mobiele telefonie lijken min of meer potentieel schadelijke, niet-thermische, biologische effecten te hebben op planten, insecten en dieren, alsook op het menselijke lichaam wanneer dit wordt blootgesteld aan hoeveelheden onder de officiële grenswaarden. Het voorzichtigheidsbeginsel moet worden gerespecteerd en huidige grenswaarden moeten worden aangepast; wachten op een hoog niveau van wetenschappelijk en medisch bewijs kan leiden tot zeer hoge gezondheids- en economische kosten, zoals in het verleden het geval was met asbest, loodhoudende benzine en tabak.
8.3 WHO (Wereld gezondheidsorganisatie) In mei 2011 trok de IARC-werkgroep van de WHO de conclusie dat “radiofrequentie elektromagnetische velden mogelijk kankerverwekkend zijn bij mensen (Groep 2B) … Een positieve associatie is geobserveerd tussen blootstelling aan RF EM velden en kanker waarvoor een oorzakelijke relatie door de werkgroep wordt geïnterpreteerd als geloofwaardig,...”6,7 Concreet betekent het dat er volgens de IARC aanleiding is tot voorzichtigheid, en dat op basis van het onderzoek negatieve effecten van elektromagnetische velden in het radiofrequentie bereik niet ondenkbaar zijn. De IARC benadrukt dat de conclusie de algemene vraag ten aanzien van radiofrequentie straling betreft en dat de conclusie niet specifiek of exclusief mobiele telefoons betreft maar het type straling dat door mobiele telefoons en diverse andere bronnen wordt uitgezonden.
4
http://www.ntia.doc.gov/files/ntia/us_doi_comments.pdf http://www.assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewPDF.asp?FileID=13137&Language=EN 6 http://www.sciencedaily.com/releases/2011/05/110531133115.htm 7 www.emfacts.com/download/ 2 a F .pdf 5
15
