Programma huiskamerbijeenkomsten seizoen 2013-2014 Thema: Met hart en ziel geloven 20.00 Welkom en opening (in te vullen door de gespreksleider) 20.05 Rondje kennismaking (10 min.) Ieder noemt zijn/haar naam en maakt de volgende zin af: “Het thema ‘met hart en ziel geloven’ roept bij mij op…” 20.15 Inleiding op en gesprek over het thema (35 min.) De gespreksleider leest ter inleiding op het thema een aantal citaten voor uit ‘De hartslag van het leven’, de visienota van de Protestantse Kerk in Nederland (zie bijlage 1) Naar aanleiding van de inleiding op het thema wordt een gesprek gevoerd met behulp van een aantal vragen (zie bijlage 1). 20.50 Pauze (10 min.) Programma variant 1: ‘Hartenkreten en zielenroerselen’ en Lectio Divina 21.00 ‘Hartenkreten en zielenroerselen’ (30 min.) De gespreksleider leest ter verdieping op het thema een tekst uit ‘Hartenkreten en zielenroerselen’ (zie bijlage 2) Naar aanleiding van de voorgelezen tekst wordt een gesprek gevoerd met behulp van een aantal vragen (zie bijlage 2). 21.30 Lectio Divina (25 min.) De gespreksleider leest de inleidende tekst de Lectio Divina zie bijlage 3). Daarop kan door de aanwezigen kort gereageerd worden met vragen en opmerkingen. De gespreksleider leidt de aanwezigen in 4 stappen door de Lectio Divina van Gezang 903: 1 (zie bijlage 3). Na afloop kan de ervaring met deze methode van meditatief lezen kort gedeeld worden. Programma variant 2: Gesprek aan de hand van kaartjes met uitspraken 21.00 Werkvorm uitsprakenkaartjes (55 min.) De gespreksleider leest de inleiding op deze werkvorm voor (zie bijlage 4) en legt de werkvorm uit. Met behulp van de kaartjes met uitspraken over ‘Ik geloof met hart en ziel dat…’ (zie bijlage 5) wordt een geloofsgesprek gevoerd.
21.55 Sluiting: zingen Gezang 903: 1 Zou ik niet van harte zingen Hem die zozeer mij verblijdt? Want ik zie in alle dingen niets dan zijn genegenheid. is de hartslag van het leven Niet de liefde van de Heer? Liefde draagt hen meer en meer die in dienst van Hem zich geven. Alle dingen hebben tijd, maar Gods liefde eeuwigheid.
Bijlage 1: Citaten uit ‘De hartslag van het leven; visie op het leven en werken van de Protestantse Kerk in Nederland’ Het is een voorrecht om te geloven en bij de kerk te horen. Geloof opent de ogen voor wat we zelf niet bedenken en zelf niet maken. Het opent ons voor wat ons begrip te boven gaat en God ons in Zijn goedheid wil geven. We leren erdoor te leven onder de open hemel van Gods liefde. In de kerk worden we ingewijd in het leven met God. De kerk is meer dan alleen maar een menselijke vereniging. De kerk bestaat bij de gratie van Jezus. Hij leeft en Hij geeft leven. Hij is geen idee van vroeger, maar een werkelijkheid hier en nu. Waar twee of drie in Zijn naam samenkomen, is Hij zelf in hun midden. Daar is kerk. Vanzelfsprekend is dit niet en vanzelf gaat het niet. Er was een tijd dat de kerk wel vanzelf leek voort te leven. Die tijd is voorbij. Op veel plaatsen kraakt het kerkelijk leven in al zijn voegen. Het einde van de vanzelfsprekendheid brengt bij velen onzekerheid en verwarring. Vraag je kerkmensen waar de kerk voor dient, dan blijft het te vaak stil. En het wordt nog stiller na de vraag ‘Wat geloof je?’ Dat kan voortkomen uit twijfel over de zin en inhoud van het geloof. Vragen als ‘hoe is het bestaan van God te rijmen met zo veel leed in de wereld, en is geloof wel nodig om goed te leven’, maken geloof voor velen een aanvechtbare zaak. Er is ook twijfel over de toekomst van de eigen gemeente. Wie zit er morgen nog aan de tafel om leiding te geven? Wie doet overmorgen de deur open? Deze vragen dragen velen als een last op de schouders. Tegelijk zullen velen zich helemaal niet herkennen in dit beeld. Grote groepen van vooral jongeren vinden zelfs dat we moeten ophouden met kreunen en steunen. Groepen die weten dat we een minderheidskerk zijn, maar die met goede moed en liefde de hand aan de ploeg willen slaan. Het doel van deze visienota is moed geven om te geloven en (nieuwe) zin geven om kerk te zijn. Niet door iets nieuws te verzinnen of een truc toe te passen. Dat helpt hooguit even. Wel door terug te gaan naar de bron, de oorsprong, de kern van de kerk, de Heer van de kerk. Dat geeft ruimte om uit te huilen, maar ook motivatie om opnieuw te beginnen. Een crisis is een kans nieuw zicht te krijgen op waar het om gaat in kerk en geloof. Om dan getroost en met volharding door te gaan. Er zijn tijden dat het op volharding aan komt. Tijden die tegelijkertijd lef en vindingrijkheid vragen om nieuwe wegen in te slaan. De hartslag van het leven, dat is de titel van deze visienota. Hij is ontleend aan een lied waarvan de hele regel luidt: ‘Is de hartslag van het leven niet de liefde van de Heer? (…) Met die hartslag is er toekomst voor het geloof, toekomst voor de kerk en ook toekomst voor de Protestantse Kerk. Gespreksvragen: 1. Het is een voorrecht om te geloven en bij de kerk te horen. Zo begint het eerste citaat dat we net gehoord hebben. Kunt u dit beamen? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 2. Vanzelfsprekend is dit niet en vanzelf gaat het niet. Zo begint het tweede citaat uit de visienota. Herkent u de beschreven onzekerheid en verwarring ten aanzien van geloven en kerk? Zo ja, is dat iets dat u alleen om u heen ziet of geldt dat ook voor uzelf? 3. De visienota pleit ervoor terug te gaan naar de bron van geloof en kerk: de Heer van de kerk. Kunt u daar iets mee in uw dagelijks leven? Zo ja, hoe doet u dat?
Bijlage 2: Tekst van stemcoach Victor Müller uit ‘Hartenkreten en zielenroerselen’ Waar onze ziel naar verlangt Wat je zegt, kan het ene oor in en het andere uit gaan. Maar het kan ook weerkaatsen in het hart van een ander waardoor er verbinding ontstaat. (…) Net zoals een nieuwsbericht en een gedicht van elkaar verschillen, zo verschillen ook ons spreken en zingen. Met elkaar sprekend zijn we tamelijk beperkt omdat we daarbij niet zonder woorden kunnen die ergens naar verwijzen. Maar al zingend of musicerend delen we muziek met elkaar en die verwijst naar niets. Muziek is namelijk op zichzelf inhoud. Daarmee kunnen we iets van het onuitsprekelijke communiceren, iets van waar onze ziel naar verlangt. Echt, als je met je hart spreekt, ben je al bijna aan het zingen. Gespreksvragen: 1. Het doel van deze bijeenkomst is dat er een verbinding ontstaat tussen de mensen die eraan deelnemen. De stemcoach Victor Müller betoogt dat gesprekken vaak niet voor een verbinding op zielsniveau zorgen, maar samen zingen en musiceren wel. Is dat ook onze ervaring? Zo ja, kunnen we daar iets met elkaar van delen? 2. Er is een gezegde: Waar het hart vol van is, stroomt de mond van over. Of zoals Victor Müller zegt: … als je met je hart spreekt, ben je al bijna aan het zingen. Wie wil er een ervaring delen – een geloofservaring of een andere ervaring – ‘waar het hart vol van is’? 3. De voorgelezen tekst komt uit het boekje ‘Hartenkreten en zielenroerselen’. Vaak vinden we het niet zo makkelijk om die met anderen te delen, terwijl het verlangen daarnaar er wel is. Herkent u dat? Wat vindt u ervan dat we daar in deze bijeenkomst ruimte aan geven?
Bijlage 3: Lectio Divina Bij het overwegen van de teksten kan gebruik worden gemaakt van ‘Lectio Divina’, letterlijk ‘goddelijke lezing’. Het is ook te vertalen met ‘geestelijke lezing’ of ‘lezen met het hart’. Het is een manier van lezen waar al in de Bijbel zelf naar verwezen wordt, bijvoorbeeld in Romeinen 10:8: ‘Maar vervolgens zegt Mozes: Het woord is dicht bij u, in uw mond en in uw hart – en dat betekent: de boodschap van het geloof die wij verkondigen is dicht bij u.’ Deze innige omgang met het woord van God is in de eerste eeuwen van het christendom vooral beoefend door de zogenaamde ‘woestijnvaders en - moeders’, christenen die zich terugtrokken in de stilte van de wildernis om zich zo beter te kunnen richten op de weg die God met hen wilde gaan. Deze manier van lezen is later verder uitgewerkt in de kloostertraditie en wordt tot op de dag van vandaag in kloosters beoefend. Het is een manier van lezen die in veel opzichten haaks staat op hoe wij geleerd hebben te lezen. Onze manier van lezen is er vaak op gericht om informatie en kennis te vergaren, het liefst in een zo kort mogelijke tijd. Voor ons staat het ‘begrijpen’ van de tekst voorop. ‘Lectio Divina’ is daarentegen een manier van lezen die erop gericht is te horen wat God de lezer vandaag in de tekst wil zeggen. Daarin staat het ‘ontvangen’ centraal. De lezer stelt zich open voor de beweging van de Geest in de tekst. Het gaat in deze manier van lezen juist om ‘vertraging’, om het ‘herkauwen’ van de tekst. In plaats van dat ik de tekst ‘lees’, wil de tekst mij ‘lezen’. ‘Lectio Divina’ wil mij openen voor de Godsontmoeting en voor het ontdekken van het geheim van mijn leven. Het gebeurt in de vierslag van lectio – meditatio – oratio – contemplatio, Latijn voor lezing – overweging – gebed – het schouwen van God. Lectio Divina* rond Gezang 903: 1 (tekst: Paul Gerhardt; vertaling: Ad den Besten) De gespreksleider leidt de deelnemers door de vier stappen van de Lectio Divina. Elke stap wordt ingeleid door het voorlezen van de bijbehorende tekst. Bij elke stap is het enkele minuten stil, om de deelnemers de gelegenheid te geven om hier meditatief mee bezig te zijn. Na afloop van de Lectio Divina (duur: 10-15 min.) is er gelegenheid om met elkaar iets te delen van de ervaringen met deze meditatieve manier van lezen. de vier stappen van de Lectio Divina:
Zou ik niet van harte zingen Hem die zozeer mij verblijdt? Want ik zie in alle dingen niets dan zijn genegenheid. is de hartslag van het leven Niet de liefde van de Heer? Liefde draagt hen meer en meer die in dienst van Hem zich geven. Alle dingen hebben tijd, maar Gods liefde eeuwigheid.
1. Lectio/lezing Lees de tekst langzaam en (zo mogelijk) hardop en luister naar wat je hoort. Lees de tekst in stilte nog een paar keer over. Sta al lezend stil bij woorden of zinnen die je raken of bij je haken. 2. Meditatio/overweging Stel jezelf de vraag: Wat roepen deze woorden of zinnen bij mij op? Hoe raken ze aan mijn eigen leven? Welk licht laten ze daarop vallen? ‘Herkauw’ met deze vragen wat je gelezen hebt. 3. Oratio/gebed Het kan zijn dat de tekst een verlangen in je oproept. Je kunt dit verlangen in stilte uitspreken naar God. 4. Contemplatio/beschouwing Via de tekst wil God je ontmoeten en tot je spreken. God nodigt je uit om je daarvoor open te stellen en met je leven daarop te antwoorden.
Bijlage 4: Gesprek aan de hand van kaartjes met uitspraken Een van de sprekers in het filmpje voor de startzondag 2013 zegt dat hij met hart en ziel gelooft in een veelkleurige gemeente en een gemeente waar plaats is voor jong en oud, voor blank en bruin. De term veelkleurige gemeente wordt vandaag de dag ook gebruikt voor gemeenten waar men bewust ruimte wil scheppen voor een breed scala van geloofsinhoud en geloofsbeleving. De grondgedachte daarbij is dat niet alle mensen gelijk zijn en dat ook binnen de Protestantse Kerk niet iedereen hetzelfde denkt en gelooft. Want wat en hoe we denken en geloven wordt onder meer bepaald door wie we zijn. En ieder mens is anders en ervaart de stem van God op een eigen manier in zijn of haar leven. Maar om te voorkomen dat ieder zich met de eigen waarheid op een eigen eilandje opsluit is het belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan en te blijven over ons geloof en wat ons bindt. Via een geloofsgesprek kunnen we leren van elkaar en samen op zoek naar de veelkleurigheid van onze God. Deze werkvorm is een methode om met elkaar in gesprek te gaan. Aan de hand van kaartjes met uitspraken van anderen wordt u uitgenodigd om aan te geven of deze uitspraak ook bij u past. Kunt u aangeven waarom niet of juist wel? En hoe denken uw gesprekspartners van vanavond daarover? materiaal: onderstaande spelbeschrijving, uitgeknipte kaartjes met uitspraken (zie bijlage 5), spelbord met drie vakken (zie bijlage 6) tijd: maximaal 50 minuten Spelbeschrijving Leg het spelbord op tafel, schud de kaartjes en leg deze op een stapel, met de blanco zijde naar boven, naast het speelbord. De eerste deelnemer pakt een kaartje, leest de uitspraak voor en geeft aan of deze herkenbaar is, niet herkenbaar is of dat hij/zij daar geen mening over heeft. Het kaartje wordt, met de uitspraak naar boven, op het betreffende vakje van het speelbord gelegd. Daarbij geeft de deelnemer een korte toelichting waarbij hij/zij zijn/haar beoordeling koppelt aan een ervaring in het eigen leven. Over die persoonlijke ervaring mogen de andere deelnemers vragen stellen en kan een kort gesprek ontstaan. De volgende spelers hebben twee mogelijkheden: een nieuw kaartje pakken of het laatst neergelegde kaartje op een ander speelvlak leggen omdat men een andere visie heeft dan de vorige deelnemer. Uiteraard volgt dan ook weer de toelichting aan de hand van een ervaring uit het eigen leven.
Bijlage 5: Kaartjes met uitspraken Ik geloof met hart en ziel … … in een kerk die alle kansen benut om in deze samenleving waarin zoveel prachtige ensen schuilgaan haar ware gezicht te laten zien. Ik geloof met hart en ziel … … dat ik leef vanuit Gods liefde. Leven van verwondering, van op m’n knieën gaan, van vragen en vertrouwen en van zijn weg gaan. Ik geloof met hart en ziel … … ja wat geloof ik eigenlijk? Vandaag de dag weet ik dat niet meer.
Ik geloof met hart en ziel … … dat een veelkleurige gemeente vooral tegemoet komt aan de wens van mensen en niet aan de wens van God.
Ik geloof met hart en ziel … … dat ik niet kan geloven zonder de kerkelijke gemeente waar ik toe behoor.
Ik geloof met hart en ziel … … in het evangelie van Jezus Christus. Dat is het hart van de kerk en de ziel van de schepping.
Ik geloof met hart en ziel … … in een leven na de dood.
Ik geloof met hart en ziel … … dat ik in deze wereld gezet ben door God om het principe omzien naar elkaar zoveel als mogelijk in praktijk te brengen. Ik geloof met hart en ziel … … dat de Bijbel een duidelijk en toepasbaar antwoord geeft op alle actuele levensvragen.
Ik geloof met hart en ziel … … dat we als kerk moeten ophouden met ‘preken’ maar alle energie moeten steken in het werkelijk omzien naar onze naaste, dichtbij en ver weg. Ik geloof met hart en ziel … … dat wij onze gedachten op God projecteren. Dat we Hem willen laten zeggen waar we zelf van overtuigd zijn.
Ik geloof met hart en ziel … … dat God zal geven waar ik in mijn gebed om vraag.
Ik geloof met hart en ziel … … dat ik op geloofsgebied veel van de jongere generaties kan leren.
Ik geloof met hart en ziel … … dat ik God kan ontmoeten in de relatie met andere mensen.
Ik geloof met hart en ziel … … dat onze kerk zonder vernieuwing ten dode is opgeschreven.
Ik geloof met hart en ziel … … dat wij veel kunnen leren van de evangelische kerken.
Ik geloof met hart en ziel … … dat het nu zo belangrijk is wat ik geloof omdat God in mij gelooft.
Ik geloof met hart en ziel… … dat ik God mijn Moeder mag noemen.
Ik geloof met hart en ziel … … dat God een bedoeling heeft met de zonde en de ellende in de wereld.
Ik geloof met hart en ziel …. … dat Jezus is gestorven voor mijn zonden.
Ik geloof met hart en ziel …
Ik geloof met hart en ziel …
Ik geloof met hart en ziel …
Ik geloof met hart en ziel … … dat onze kerk zich veel meer en veel duidelijker moet uitspreken in het politieke en maatschappelijke debat.
Bijlage 6: ‘Speelbord werkvorm kaartjes met uitspraken
Deze uitspraak is voor mij herkenbaar.
Leg hier het kaartje met de uitspraak neer.
Ik herken me niet in deze uitspraak.
Leg hier het kaartje met de uitspraak neer.
Ik heb over deze uitspraak geen mening.
Leg hier het kaartje met de uitspraak neer.
