Professionaliseren en uitbouwen van ZORG VOOR EET- EN GEWICHTSPROBLEMEN Jaarplan 2012: jaarrapport
Projectcoördinator en contactpersoon: Lic. An Vandeputte Wetenschappelijke leiding: Prof. L. Claes (KUL) en Prof. C. Braet (UGent) Projectgroep: Prof. Caroline Braet (expert obesitas, UGent), Prof. Laurence Claes (expert eetstoornissen, KULeuven), Wim Devlies (A&O psycholoog), An Strauven (obesitaspsycholoog), Ilse Ulens (voedingsdeskundige), An Vandeputte (projectcoördinator, expert preventie), Sophie Pollock (wetenschappelijk medewerker), Laura Debray (wetenschappelijk medewerker) en Dominique Weyers ( secretariaatsverantwoordelijke)
Bergestraat 60 • 3220 Holsbeek
[email protected] • www.eetexpert.be
Tel.: 0496/28.80.57
www.eetexpert.be
OVERZICHT JAARPLAN 2012 Beoogde resultaten in de beheersovereenkomst: We richten ons tot zorgverstrekkers, onderzoekers en preventiewerkers (verder 'intermediairen' genoemd), beleid en pers en dit op de volgende terreinen: o o o
Resultaatgebied 1: Verstrekken van informatie, documentatie en advies Resultaatgebied 2: Ontwikkelen van methodieken en materialen Resultaatgebied 3: Ondersteunen van de implementatie van de methodieken en materialen
Concrete activiteiten 2012 De resultaatgebieden worden gerealiseerd door de volgende activiteiten: Resultaatgebied 1: Activiteit 1 Activiteit 2 Activiteit 3 Activiteit 4 Activiteit 5 Resultaatgebied 2: Activiteit 6 Activiteit 7 Activiteit 8 Resultaatgebied 3: Activiteit 9 Activiteit 10 Activiteit 11 Activiteit 12
Verstrekken van informatie, documentatie en advies Informatie verstrekken aan intermediairen, overheid en pers Advies aan de Vlaamse Overheid Participeren aan werkgroepen op vraag van de Vlaamse Overheid Publiek toegankelijke website Nieuwsbrief Ontwikkelen van methodieken en materialen Methodieken en materialen in verband met preventie Methodieken en materialen in verband met vroegdetectie en –interventie Methodiek van getrapt systeem Ondersteunen van de implementatie van de methodieken en materialen Inventariseren van het aanbod in functie van getrapte en multidisciplinaire zorg Stimuleren van een toereikend multidisciplinair aanbod Deskundigheidsbevordering Praktijkgerichte helpdesk
www.eetexpert.be
RESULTAATGEBIED 1: VERSTREKKEN VAN INFORMATIE, DOCUMENTATIE EN ADVIES
Activiteit 1:
Doel:
Informatie verstrekken aan intermediairen, de overheid en de pers
Verzamelen en verstrekken van wetenschappelijk gefundeerde en praktijkrelevante informatie inzake eetgedrag, beweeggedrag en gewichtgerelateerde problematieken alsook inzake preventie, vroegdetectie en -interventie van eet- en gewichtsproblemen en dit aan ten minste intermediairen, de Vlaamse Overheid en de pers.
RESULTATEN: (1) Vast informatie-aanbod voor intermediairen Voor intermediairen hebben we een online kennisdesk op onze website die op ieder moment raadpleegbaar is (rubriek ‘informatie’ en ‘adviezen en aanbevelingen’). Deze kennisdesk staat onder supervisie van Prof. Dr. Laurence Claes (expert eetstoornissen, KULeuven) en Prof. Dr. Caroline Braet (expert obesitas, UGent). In 2012 werden de voorbereidingen getroffen voor de lancering van de nieuwe website begin 2013. Belangrijke berichten zoals onze nieuwsbrieven, informatie over de consensustekst voeding en beweging, … werden aangevuld op de ‘oude’ kennisdesk. De meeste aanvullingen gebeurden echter in cache op de nieuwe kennisdesk: Allereerst werd de kennisdesk aangevuld met informatie uit onze nieuwsbrieven en draaiboeken verschenen tot en met 2011. Voorts werd de kennisdesk aangevuld met nieuwe internationale richtlijnen, adviezen en position statements over eet- en gewichtsproblemen alsook de volgende informatie: NORMALE ONTWIKKELING Normale ontwikkeling van eetgedrag
Normale ontwikkeling van beweeggedrag
o Consensustekst voeding en beweging (verschenen in Nieuwsbrief nr. 20, september 2012) o Herziening van de actieve voedingsdriehoek (verschenen in Nieuwsbrief nr. 19, juni 2012) o Consensustekst voeding en beweging (verschenen in Nieuwsbrief nr. 20, september 2012) o Impact van fysieke activiteit op gezondheid
EET- EN GEWICHTSPROBLEMEN Beschrijving o Prevalentie o Psychosociale aspecten
o o
Lichamelijke aspecten
o
Risicogroepen
o
Eetgewoonten en eetstoornissen in historisch perspectief Bevindingen WHO studie over de sociale determinanten van gezondheid en welbevinden Psychische achtergronden bij eetstoornissen Sociale beïnvloedbaarheid van eetstoornissen (verschenen in Nieuwsbrief nr. 18, maart 2012) Kennis van patiënten over de lichamelijke gevolgen van hun eetstoornis (verschenen in Nieuwsbrief nr. 20, september 2012) Riskante motieven om te lijnen
www.eetexpert.be
BEWEEGPROBLEMEN Beweegproblemen
o o
PREVENTIE Overzicht risico- en beschermende factoren
BEHANDELING Visie Algemene informatie
Motivering
Rapport over de impact van de mate van fysieke activiteit op de gezondheid Fitnessverslaving
o Is de preventie van overgewicht en obesitas een risicofactor voor eetstoornissen?
o o o o o o
Voedingsbegeleiding
o o
Psychotherapie
o o o
Medisch
o o o o o o o
Waarom obesitas in de GGZ behandeld moet worden De sleutel tot het herstel van een eetstoornis Wat betekent herstellen van een eetstoornis? Behandeling van anorexia nervosa: ethische kwesties Rol van motivatie bij regulering van gewichtscontrole, eetgedrag en fysieke activiteit Motiveren tot gezonder eetgedrag: meer dan enkel voedingsadviezen Motiverend werken bij anorexia nervosa Wetenschappelijk onderbouwd voedingsadvies bij obesitas en overgewicht Zin en onzin van voedingssupplementen tijdens de zwangerschap Refeeding syndrome Wat is een goede eetstoornistherapie in de ogen van patiënten en hulpverleners? (verschenen in Nieuwsbrief nr. 19, juni 2012) Cognitieve gedragstherapie in groep bij anorexia nervosa Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Aanpak van een negatief lichaamsbeeld Aanvulling database met internationale richtlijnen, adviezen en position statements over eet- en gewichtsproblemen De atletische triade bij vrouwen Psychologische gevolgen van bariatrische chirurgie Farmacotherapie van obesitas
(2) Vast informatie-aanbod op onze kennisdesk voor pers Ook voor persleden hebben we een online kennisdesk op onze website die op ieder moment raadpleegbaar is en onder supervisie van Prof. Dr. Laurence Claes (expert eetstoornissen, KULeuven) en Prof. Dr. Caroline Braet (expert obesitas, UGent) staat.
Aanvulling kennisdesk (rubriek ‘informatie’ en ‘nieuws’) Persberichten van Eetexpert (rubriek
o Onze nieuwsbrieven verschenen in 2012 o Vlaamse consensustekst voeding en beweging o Selectie van artikels verschenen in de media over eet- en gewichtsproblemen (in cache) o Zijn eetstoornissen besmettelijk? (01/03/2012) o Primeur: Vlaamse consensustekst over voeding en beweging.
www.eetexpert.be ‘persartikelen’)
Adviezen over gezonde voeding en beweging samengebracht in werkdocument voor zorgverleners. (06/09/2012)
(3) Vraaggestuurd informatie-aanbod en adviesservice aan intermediairen Individueel aanbod
Groepsaanbod
Dagelijks waren we bereikbaar voor het telefonisch of per mail beantwoorden van vragen naar onderzoeksinformatie, verwijshulp, advies en coaching en mogelijkheden voor vorming en training. Ieder kwartaal werden er in alle Vlaamse provincies intervisiegroepen ingericht voor professionals die werkzaam zijn in de zorg voor eet- en gewichtsproblemen. Onder leiding van een afgevaardigde van Eetexpert werden deelnemers geholpen met praktijkgerichte vragen en casusgerichte ondersteuning.
(4) Vraaggestuurd informatie-aanbod en adviesservice aan pers Dagelijks waren we voor de pers bereikbaar voor het telefonisch of per mail beantwoorden van hun vragen en voor medewerking aan hun artikels. We hebben onder andere vragen beantwoord over: o De vettaks (n.a.v. media-berichten) o Sportorexia o Mannen en eetstoornissen o Kinderen en eetstoornissen (n.a.v. WHO-studie) o De invloed van (te) magere modellen op meisjes en vrouwen o De eetbuistoornis als ‘nieuwe’ eetstoornis (n.a.v. publicatie DSM-5) o De nieuwe consensustekst voeding en beweging (n.a.v. publicatie consensustekst) o overige In onder meer de volgende publicaties werd onze inbreng vermeld: Uitbouw van goede preventie en zorg bij eet- en gewichtsproblemen in Vlaanderen Zijn eetstoornissen besmettelijk? Vlaamse jeugd onzeker over gewicht Tienermeisjes voelen zich slecht in hun vel: schuld van de mama? Niet langer dan 30 minuten stilzitten Laat ieder kind half uur turnen in de klas Geen tv voor peuters Minister van welzijn houdt vast aan de voedingsdriehoek Consensustekst over gezonde voeding en beweging Evenwichtige voeding en beweging: de totstandkoming van de recente consensustekst Eet- en gewichtsproblemen. Belang van een multidisciplinaire aanpak.
Domus Medica, 02/02/2012 Weliswaar.be, 01/03/2012 De Standaard, 03/05/2012 HLN, 27/08/2012 De Standaard, 06/09/2012 She, 07/09/2012 Zita, 07/09/2012 Vilt, 09/09/2012 Sectorlink, 14/09/2012 Huisarts Nu, 2012; 41 (6) Nutrinews, 2012-4
Ook hebben we deelgenomen aan het programma ‘Cijfers liegen niet’ (VTM, 16 mei 2012) met een insteek rond preventie van eet/gewichtsproblemen.
www.eetexpert.be
Activiteit 2:
Doel:
Advies aan de Vlaamse Overheid
Adviseren van de Vlaamse Overheid inzake preventie, vroegdetectie en vroeginterventie van eet- en gewichtsproblemen
RESULTATEN: (1) Vraaggestuurd informatie- en adviesaanbod aan de Vlaamse Overheid Het afgelopen jaar waren we permanent beschikbaar via e-mail en telefonische hotline voor gefundeerd advies. Onder meer de volgende vragen werden door ons beantwoord: o Beantwoording parlementaire vraag over de resolutie betreffende het beleid rond eetstoornissen o Beantwoording parlementaire vragen over de code van modellenbureau’s o Beantwoording parlementaire vraag over crashdiëten o Beantwoording parlementaire vraag over de links tussen obesitas en dementie o Positionering in de discussie rond de voedingsdriehoek o Adviesverlening bij brieven van burgers o Adviesverlening bij het communicatieplan o overige
(2) Adviesaanbod via de werkgroep Voeding en Beweging Het voorbije jaar zorgden we voor een actieve voorbereiding van en inbreng aan alle maandelijkse werkgroepen.
(3) Adviesaanbod via het formuleren van een korte aanbeveling voor beleidsmakers bij hun communicatie over voeding, beweging en aanverwante thema’s Op basis van de aanbevelingen rond voeding en beweging voor zorgverstrekkers hebben we in 2012 een eerste fiche gemaakt met aanbevelingen voor beleidsmakers en media ivm hun communicatie over voeding, beweging en gerelateerde thema’s. Deze fiche leggen we voor op de rondetafel rond doordachte preventieve boodschappen die georganiseerd wordt in mei 2013 olv Prof Neumark Sztainer. (4) Beleidsantenne aan de minister De volgende thema’s werden doorgegeven: o nood aan continuïteit in dossier Kind en Gezin, CLB, huisartsen o nood aan aangepast materiaal ter preventie van obesitas in het buitengewoon onderwijs o belang van op elkaar afstemmen van hulpverleners in verband met boodschappen rond gewicht en beweeggedrag o belang van het thema ondervoeding bij ouderen o advies rond het actieplan Voeding en Beweging. De consensustekst is prima startmateriaal waarop alle acties kunnen op enten.
www.eetexpert.be
Activiteit 3:
Doel:
Participeren aan werkgroepen op vraag van de Vlaamse Overheid
Op vraag van de Vlaamse Overheid participeren aan werkgroepen, onder meer de Vlaamse werkgroep voeding en beweging
RESULTATEN: (1) Participatie aan maandelijkse bijeenkomsten Ter realisatie van het Vlaams actieplan voeding en beweging participeerden we aan alle maandelijkse bijeenkomsten van de Vlaamse werkgroep voeding en beweging alsook aan voorbereidende vergaderingen met vigez.
(2) Afstemming met en informatieverspreiding naar intermediairen Via nieuwsbrieven, mailing en onze kennisbank (website) hebben we gezorgd voor een verspreiding van de Vlaamse aanbevelingen uit het actieplan voeding en beweging en informatie uit de gezondheidsconferentie en de eerstelijnsconferentie.
Informatie verspreid via de nieuwsbrieven Informatie verspreid via mailing
Informatie verspreid via onze kennisbank (continuering)
Informatie verspreid via vormingen
o Artikel over nieuwe voedingsdriehoek o Nieuwsbrief nr. 20: informatie over de Vlaamse consensustekst voeding en beweging o Nieuwsflits 27/08/2012: Voorstelling consensustekst voeding en beweging o Nieuwsflits 06/09/2012: Publicatie consensustekst voeding en beweging o Nieuwsflits 20/09/2012: Oproep voor actie-ondersteunend terreinonderzoek Voeding en beweging o Bericht ‘Vlaamse regering gaat gezondheidsovereenkomst aan met Fevia’ o Bericht ‘Gezondheidsconferentie 2008: voorstelling Vlaams actieplan voeding en beweging’ o Opname van link www.gezondheidsconferentie.be o Opname van link www.zorg-engezondheid.be/beleid/ gezondheidsdoelstellingen/Vlaams-actieplan-voeding-en-beweging2009---2015 o Vormingen voor huisartsen in LOK Beringen, in LOK Halle, in LOK Deinze, in LOK Leuven, in LOK Turnhout, in IELP werkgroep o Vormingen voor dietisten o Vormingen voor psychologen o Vormingen voor preventiewerkers o Vormingen voor leerkrachten voeding o Vormingen voor logo’s o Vormingen voor CLB-ers in Deinze o Vormingen voor teams uit gespecialiseerde ziekenhuizen
www.eetexpert.be
Activiteit 4:
Doel:
Publiek toegankelijke website
Uitbouwen en onderhouden van een publiek toegankelijke website met een geactualiseerd aanbod van enerzijds informatie naar beleidsmakers, de media en het brede publiek en anderzijds praktische hulpmiddelen gericht naar intermediairen
RESULTATEN: De website Eetexpert.be bestaat uit drie luiken (deelwebsites) met gepersonaliseerde informatie voor intermediairen, pers en publiek. De toegang tot de publiekssite is vrij, voor toegang tot de professionalssite en de perssite dient men zich eerst gratis te registeren.
(1) Verdere uitbouw en onderhoud van luik voor intermediairen Aanvulling kennisdesk (rubriek ‘informatie’) Aanvulling rubriek ‘hulpmiddelen’
Aanvulling vormingskalender
o Zie ‘Activiteit 1’ o Alsook: aanvulling en up to date houden van weblinks naar overige relevante websites. o Publicatie van nieuw ontwikkelde methodieken en materialen. Zie ‘Activiteit 6-8’ o Dagelijkse update van onze verwijslijst met verwijsadressen: op 31/12/2012 telde onze verwijslijst een totaal van 504 verwijzers. o Toevoeging van de volgende werkinstrumenten (in cache) ter voorbereiding op de nieuwe website: - Toolkit preventie van overgewicht op school - Protocollen voor de behandeling van kinderen en jongeren met overgewicht - Regio’com: een gids voor de promotie van groenten en fruit - Spring in het rond, eet gezond - Toolkit beweging o Zie ‘Activiteit 11’
(2) Verdere uitbouw en onderhoud van luik voor pers Aanvulling kennisdesk (rubriek ‘informatie’) Aanvulling rubriek ‘nieuws’ Aanvulling rubriek ‘persartikelen’
o Zie ‘Activiteit 1’: o Zie ‘Activiteit 1’ o Zie ‘Activiteit 1’ o Dagelijkse aanvulling van map met verschenen persartikelen over eeten gewichtsproblemen (in cache)
(3) Verdere uitbouw en onderhoud van luik voor publiek In 2012 werd de publiekssite fors uitgebreid. De volgende aanvullingen gebeurden in cache op de nieuwe website:
www.eetexpert.be
AANVULLING RUBRIEK ‘INFORMATIE’ o Impact van fysieke activiteit op de gezondheid Eet- en beweeggedrag o Consensustekst voeding en beweging: samenvatting Eet- en o Signalen van eet- en gewichtsproblemen per leeftijdsgroep gewichtsproblemen o Signalenkaart eetstoornissen, Fonds Psychische Gezondheid o Rechtstreekse en onrechtstreekse presentatie van klachten o Riskante motieven om te lijnen o Risico- en beschermende factoren bij de ontwikkeling van eet- en gewichtsproblemen o Specifieke risicofactoren voor overgewicht/obesitas o Persoonlijke test o Attitudetest voor gewicht en figuur o Checklist voor de omgeving bij vermoeden van eetstoornis o Eetproblemen bij kinderen o Eetstoornissen bij kinderen tot 12 jaar o Eetstoornissen bij jongeren en volwassenen o Gewichtsproblemen o Dossier Dik en Dun o NIHM factsheet eating disorders o Prevalentie van eetstoornissen o Prevalentie van gewichtsproblemen o Psychische achtergronden bij eetstoornissen o Lichamelijke oorzaken en gevolgen van ondergewicht o Lichamelijke oorzaken en gevolgen van overgewicht o Lichamelijke gevolgen van braken en laxeren o Risicogroepen Beweegproblemen o Signalen van beweegproblemen o Toolkit beweging Preventie o Richtlijnen voor de mode-industrie o Preventie van eet- en gewichtsstoornissen thuis en in de klas Behandeling o Visie o Multidisciplinaire aanpak o Werken met doelstellingen o Wat betekent herstellen van een eetstoornis? o NIMH factsheet eating disorders o Wereldwijd handvest eetstoornissen o De motivatietheorie van Prochaska en Diclemente o Dwing nooit een anorexiapatiënt o Behandelmogelijkheden: vormen van professionele hulp, invalshoeken van professionele hulp o Zelfhulp en lotgenotencontact: een woordje uitleg, belangrijke kanttekening, zelfhulpboeken o Woordje uitleg over onze verwijshulp Tips voor de o Tips voor leerkrachten omgeving o Tips voor preventie in de klas o Professionals-website van Eetexpert o Vereniging AN-BN o Gezond eten op school o Praktische tips voor ouders rond voeding en eten o Handleiding ‘Wat als mijn kind een eetstoornis heeft?’ o Website Proud 2B parents Tools o 10.000 stappen
www.eetexpert.be o o o o o o o o o
Toolkit beweging Spring in het rond, eet gezond Kies keurig en De Schoolsnakker 1-2-3 aan tafel Open je mond voor gezond Tutti frutti Wild van water De proefkampioen Aanpak van overgewicht op school
AANVULLING RUBRIEK ‘VRAAG EN ANTWOORD’ o /
AANVULLING RUBRIEK ‘LINKS’ o Aanvulling met nieuwe interessante links voor publiek over eet- en gewichtsproblemen
(4) Enkele cijfers Het afgelopen jaar werd de website www.eetexpert.be druk bezocht. Voor de periode januari 2012 tot en met december 2012 gelden de volgende statistieken. Hieruit blijkt dat steeds meer intermediairen beroep doen op onze diensten. WEBSTATISTIEKEN Aantal unieke bezoekers Aantal bezoeken Pageviews
IN HEEL 2012 16.968 27.154 = 1,6 bezoeken/bezoeker 158.240 = 5,83 pagina’s/bezoek
MAANDELIJKS GEMIDDELDE 1.467 2.263 = 1,5 bezoeken/bezoeker 13.173 = 5,82 pagina’s/bezoek
3500 3000 2500 2010
2000
2011
1500
2012
1000 500 0 jan feb maa apr mei jun Figuur 1. Evolutie unieke bezoekers per jaar
jul aug sep okt nov dec
www.eetexpert.be
6000 5000 4000 2010 3000
2011 2012
2000 1000 0 jan feb maa apr mei jun
jul
aug sep okt nov dec
Figuur 2. Evolutie bezoekers per jaar
De volgende statistieken geven het abonneebestand weer op 31/12/2012. Het abonneebestand groeide in 2012 aan met respectievelijk 18% (intermediairen) en 17% (pers). De verdeling van intermediairen per regio, beroepsgroep en werkveld wordt in de diagrammen weergegeven. De categorie ‘andere’ bevat onder meer de bewegingsdeskundigen, (ortho)pedagogen, opvoeders, … ABONNEEBESTAND
Totaal aantal abonnees Nieuwe abonnees Procentuele aangroei
INTERMEDIAIRE N 1998 364 18%
PERS 63 11 17%
Psychologen (430) Diëtisten (329) Medici (490) Verpleegkundigen (244)
Provincie Antwerpen (543) Provincie VlaamsBrabant (266)
Maatschappelijk werker (19)
Provincie Limburg (232)
Beleid/organisatie (74)
Provincie OostVlaanderen (438)
Preventie (63)
Provincie WestVlaanderen (283)
Onderzoek (20) Andere (251)
Figuur 3. Overzicht verdeling beroepsgroepen van
Figuur 4. Overzicht aantal intermediairen per
www.eetexpert.be Intermediairen (status op 02/11/2012).
regio.
Activiteit 5:
Doel:
Nieuwsbrief
Verzenden van een digitale nieuwsbrief die aandacht besteedt aan belangrijke thema’s en praktijkrelevante ontwikkelingen
RESULTATEN: In 2012 werden zoals vooropgesteld minimum 3 digitale nieuwsbrieven naar alle geïnteresseerde intermediairen verzonden alsook regelmatige nieuwsflitsen voor informatiedoorstroming van en naar intermediairen (beoog minimum = 1 per maand).
Overzicht van verzonden nieuwsbrieven Overzicht van verzonden nieuwsflitsen
o o o o o
Nieuwsbrief nr. 18, maart 2012 Nieuwsbrief nr. 19, juni 2012 Nieuwsbrief nr. 20, september 2012 Nieuwsflits 12/01/2012 Nieuwsflits 19/03/2012
www.eetexpert.be o o o o o o o o o o o o o o
Nieuwsflits 10/04/2012 Nieuwsflits 12/05/2012 Nieuwsflits 15/05/2012 Nieuwsflits 25/05/2012 Nieuwsflits 14/06/2012 Nieuwsflits 25/06/2012 (1) Nieuwsflits 25/06/2012 (2) Nieuwsflits 17/08/2012 Nieuwsflits 27/08/2012 Nieuwsflits 06/09/2012 Nieuwsflits 14/09/2012 Nieuwsflits 20/09/2012 Nieuwsflits 05/10/2012 Nieuwsflits 06/11/2012
RESULTAATGEBIED 2: ONTWIKKELEN VAN METHODIEKEN EN MATERIALEN DIE, WAT EFFECTIVITEIT BETREFT, WETENSCHAPPELIJK ONDERBOUWD ZIJN Overzicht van de methodieken en materialen waar we in 2012 inzake materiaalontwikkeling op in zouden zetten: Preventie
Vroegdetectie Basis (ES/OG)
CLB
1
Leerkrachten
1
Huisarts
Eetstoornissen
Vroegbehandeling Obesitas 4, 10, 11
4, 5, 10, 11
1
4, 5, 6, 10, 11
4, 5, 6, 10, 11
Diëtist
1
4, 5, 10, 11
4, 5, 10, 11
CGG
1
4, 5, 10, 11
4, 5, 10, 11
1. 4.
**
Groeiwijzer voeding & beweging (0 – 18j) voor alle zorgverstrekkers en preventiewerkers (nieuw materiaal) Rapport aanpassing van de Nederlandse zorgstandaard obesitas aan de Vlaamse situatie (nieuw materiaal)
www.eetexpert.be 5. 6. 10. 11. **
Draaiboek aanpak beweeggedrag bij kinderen met overgewicht (nieuw materiaal) Huisartsdraaiboek vroegdetectie en praktische minimale zorg bij obesitas in de eerste lijn (herwerking en uitbreiding huisartsendraaiboek) Zorgkaart overgewicht en obesitas in Vlaanderen (Nieuw materiaal) Ontwerpdossier infodelen in het multidisciplinair samenwerken bij eet- en gewichtsproblemen (Nieuw materiaal) Extra project: Vroegdetectie eetstoornissen in de topsport (Nieuw materiaal voor topsportcoaches)
Activiteit 6:
Doel:
Methodieken en materialen op vlak van preventie
Detecteren van noden aan en wetenschappelijk onderbouwen, implementeren en evalueren van methodieken en materialen op het vlak van preventie van eet- en gewichtsproblemen
METHODIEKEN/MATERIALEN: 1. Groeiwijzer voeding & beweging (0 – 18j) voor alle zorgverstrekkers en preventiewerkers (nieuw materiaal)
RESULTATEN: Op vraag van zorgverstrekkers zijn we in 2012 gestart met het opstellen van zogenaamde ‘groeiwijzers’ over ontwikkelend eet- en beweeggedrag bij kinderen en jongeren. Uit bevraging bleek immers een behoefte aan meer informatie over dit groeiproces en hoe dit op een gezonde manier gestimuleerd kan worden om mogelijke problemen op gebied van eten en bewegen te helpen voorkomen. We werkten aan een eerste
www.eetexpert.be draft die verder uitgewerkt wordt in 2013. Verder wordt gekeken of afstemming met het SBO-project (bijzonder onderzoeksproject) rondom smaakontwikkeling van UGent mogelijk is.
Eerste kwartaal 2012
Tweede kwartaal 2012 Derde kwartaal 2012 Vierde kwartaal 2012
Activiteit 7:
Doel:
o De projectgroepen over ontwikkelend eet- en beweeggedrag werden samengesteld. Hiervoor werden onder andere contacten gezocht met UGent, VUB, VIGeZ, NICE, Kind & Gezin, VWVJ en Axxon. o Deskresearch over ontwikkelend eetgedrag werd gestart o Vergadering projectgroep over ontwikkelend eetgedrag (maart 2012) o Voortzetting deskresearch over ontwikkelend eetgedrag o Start deskresearch ontwikkelend beweeggedrag o / o Draft over ontwikkelend eetgedrag o Voortzetting deskresearch ontwikkelend beweeggedrag
Methodieken in verband met vroegdetectie en -interventie
Detecteren van noden aan, wetenschappelijk onderbouwen, implementeren en evalueren van methodieken en materialen voor zorgverstrekkers op het vlak van vroegdetectie en -interventie van eet- en gewichtsproblemen.
METHODIEKEN/MATERIALEN: 4. Rapport aanpassing van de Nederlandse zorgstandaard obesitas aan de Vlaamse situatie (nieuw materiaal) 5. Draaiboek aanpak beweeggedrag bij kinderen met overgewicht (nieuw materiaal) 6. Huisartsdraaiboek vroegdetectie en praktische minimale zorg bij obesitas in de eerste lijn (herwerking en uitbreiding huisartsendraaiboek) ** Extra project: Vroegdetectie eetstoornissen in de topsport (nieuw materiaal voor topsportcoaches)
www.eetexpert.be RESULTATEN METHODIEKEN/MATERIALEN 4 EN 6: In 2012 werd een update van het huisartsendraaiboek ‘Zorg voor kinderen met eet- en gewichtsproblemen’ (2008) beoogd. Gezien de projectwerkgroep aangaf dat er vooral nood was aan een draaiboek voor volwassenen, werd de doelgroep in overleg met het kabinet enerzijds gewijzigd van kinderen naar volwassenen en anderzijds vernauwd tot overgewicht en obesitas. In plaats van een herwerking van het bestaande draaiboek, werd gestart met de productie van een nieuw huisartsendraaiboek voor herkenning en begeleiding van volwassenen met overgewicht. Ivm werkmethode is geopteerd om geen nieuwe richtlijn te maken ter validering voor CEBAM. Met het oog op snelle aanlevering voor de werkvloer van praktische stappenplannen, zijn we gaan verderbouwen op al gevalideerde bestaande richtlijnen. Aanvankelijk werd uitgegaan van de pas ontwikkelde Nederlandse Zorgstandaard Obesitas (2010). Na een grondige literatuurstudie en beoordeling volgens de AGREE criteria bleek de Franse richtlijn gepubliceerd in 2011 een meer wetenschappelijk onderbouwde richtlijn om uit te vertrekken voor het draaiboek. Bovendien werd in 2012 een position statement gepubliceerd in Canada met een vernieuwende visie op de aanpak van obesitas. Aangezien de Nederlandse Zorgstandaard onvoldoende aansluit bij deze Franse richtlijn en vernieuwende visie, werd besloten om hier niet volledig op verder te bouwen. De Nederlandse Zorgstandaard werd wel mee in beschouwing genomen bij de herwerking van het draaiboek en waar aangewezen gebruikt.
Eerste kwartaal 2012
Tweede kwartaal 2012
Derde kwartaal 2012
Vierde kwartaal 2012
o Samenstelling projectwerkgroep met vertegenwoordigers van Domus Medica, ICHO, IELP o Opstart deskresearch o Start uitwerking draaiboek o Overleg projectwerkgroepen op 27/04/2012 (bespreking projectwijziging: volwassenen in plaats van kinderen), 10/05/2012, 16/05/2012 en 19/06/2012 o Overleg projectwerkgroepen op 03/08/2012, 23/08/2012, 29/08/2012 en 31/08/2012 o Bespreking projectwijziging: vernauwing doelgroep tot overgewicht en obesitas o Verkenning CEBAM criteria en EBM practicenet. o Overleg projectwerkgroep op 05/12/2012
Eind 2012 is het huisartsendraaiboek zo goed als klaar. Het draaiboek krijgt de steun van Domus Medica, de huisartsopleidingen, en heel wat LOK's en wordt door hen verder verspreid als conceptversie. Feedback en aanvullingen worden in 2013 verder verwerkt. Voorts gaan we in 2013 ook verder met de opmaak van een elektronische versie van dit huisartsdraaiboek die via de evidence linker van EBM practicenet (van CEBAM) voor de huisarts zal kunnen geraadpleegd worden in het EMD. In 2013 voorzien we ook vormingen voor huisartsen om hen te trainen in het gebruik van dit nieuwe stappenplan.
RESULTATEN METHODIEKEN/MATERIALEN 5: Vanuit de praktijk bleek de nood aan een draaiboek voor beweegexperten dat hen de nodige kennis en handvaten geeft bij de aanpak van beweeggedrag bij kinderen en jongeren met overgewicht. Tot op heden was er voor deze beroepsgroep immers nog geen draaiboek voorzien. In 2012 werd gestart met de opstart van dit draaiboek . Eerste kwartaal 2012
o Prof. Dr. Benedicte Deforche (VUB) werd tot trekker van het draaiboek benoemd. o Samenstelling projectwerkgroep met relevante actoren binnen de KUL,
www.eetexpert.be
Tweede kwartaal 2012 Derde kwartaal 2012 Vierde kwartaal 2012
en UGent, alsook kinesisten (Axxon) en leden van Team de Haan en Bewegen op Voorschrift o Start deskresearch o Eerste projectwerkgroep beweging op 6/9/2012 o Werkbezoeken experten
RESULTATEN METHODIEKEN/MATERIALEN VROEGDETECTIE EETSTOORNISSEN IN DE TOPSPORT Naar aanleiding van enkele parlementaire vragen en in samenwerking met Topsport Vlaanderen, ABC Topsport en het Bloso Expertenplatform Sportpsychologie (BES) is Eetexpert.be vzw in 2012 een nieuw preventieproject rond eetstoornissen in de topsport gestart. De topsport is immers een zeer gekende risicogroep voor de ontwikkeling van eetstoornissen gezien de hoge mentale en lichamelijke eisen die er gesteld worden aan atleten. In dit project richten we ons dan ook op verschillende facetten: 1. Vorming voor topsportcoaches 2 vormingsdagen in Antwerpen en in Leuven sensibiliseren coaches om vroeg signalen van eetstoornissen binnen de topsport bespreekbaar te maken, en handvatten aan te reiken over hoe hier als coach mee om te gaan . 2. Ontwikkeling van een detectievragenlijst voor sporters en coaches Voor een snelle detectie werd de SPES-sneldetectielijst (SPort en EetStoornis) ontwikkeld. In een eerste fase werd deze vragenlijst getoetst in de praktijk om de gebruiksvriendelijkheid ervan na te gaan. Dit gebeurde in samenwerking met sporters en hun coaches. De proefversies werden aangepast en ondergaan in 2013 een grondig validatie-onderzoek. 3. Coaching van behandelteams Met het oog op een snelle detectie en gerichte bijsturing werd in de vijf Vlaamse provincies een duowerking voorzien van een sportpsycholoog en een klinisch psycholoog met expertise in de behandeling van eetstoornissen. Deze teams zijn door ons gecoached en op elkaar afgestemd in het kader van een professionele hulpverlening met aandacht voor de persoonlijke gezondheid en de carrière. 4. Coördinatie van een multidisciplinaire begeleiding Een eetstoornis vergt een multidisciplinaire aanpak op medisch, psychologisch en voedingsvlak. Voor de coördinatie hiervan werd een centraal meldpunt ingericht voor eetstoornissen in de topsport. Eetexpert fungeert als achterliggend kenniscentrum voor advies en gerichte doorverwijzing.
www.eetexpert.be
Activiteit 8:
Doel:
Methodieken getrapt systeem
Uitwerken, evalueren en waar nodig aanpassen van een methodiek van een getrapt systeem op vlak van vroegdetectie en -interventie bij eet- en gewichtsproblemen binnen een ruimer zorgtraject.
METHODIEKEN/MATERIALEN: 10. Zorgkaart overgewicht en obesitas in Vlaanderen (Nieuw materiaal) 11. Ontwerpdossier infodelen in het multidisciplinair samenwerken bij eet- en gewichtsproblemen (Nieuw materiaal)
RESULTATEN METHODIEK/MATERIAAL 10: Gezien de schakelfunctie van huisartsen in de zorg bij overgewicht en obesitas (zie WHO aanbeveling ‘stepped care’ vanuit de eerstelijn) werd de uitwerking van een getrapt systeem gevraagd dat zicht geeft op de zorgmogelijkheden vanuit de eerste lijn en verder. Dit project vertaalt zich enerzijds in activiteit 8 (uitwerking van de methodiek: welk aanbod kan men binnen de verschillende lijnen doen en wanneer dient doorverwijzing overwogen te worden) en anderzijds in activiteit 9 (inventarisatie van het Vlaamse zorgaanbod: waar kan men in Vlaanderen terecht voor nulde, eerste, tweede en derdelijnszorg bij overgewicht en obesitas). In 2012 werd ten aanzien van Activiteit 8 een eerste draft beoogd. De uitwerking van het zorgaanbod in de eerste lijn werd hierbij vooropgesteld: wat kan men binnen deze eerste lijn bieden op gebied van overgewicht/obesitas en voor wie? Dit werd uitgewerkt binnen het nieuwe huisartsendraaiboek (Methodiek/materiaal 6). Eerste kwartaal 2012 Tweede kwartaal 2012 Derde kwartaal 2012 Vierde kwartaal 2012
o o o o
/ / / Oplevering huisartsendraaiboek met daarin de mogelijkheden van eerstelijnszorg bij overgewicht en obesitas en handvaten wanneer doorverwijzing overwogen moet worden.
Activiteit 8 loopt verder door tot in 2013 met een uitwerking van alle werkvormen in het zorgaanbod bij overgewicht en obesitas.
RESULTATEN METHODIEK/MATERIAAL 11: Ter ondersteuning van het multidisciplinair samenwerken in de zorg voor eet- en gewichtsproblemen werd vooropgesteld om een ontwerpdossier rond informatiedelen uit te werken waarin handvaten gegeven zouden worden voor het uitwisselen van informatie bij het overleg tussen verschillende betrokken disciplines. In 2012 werd een opstart van dit ontwerpdossier beoogd.
www.eetexpert.be
Eerste kwartaal 2012
Tweede kwartaal 2012 Derde kwartaal 2012 Vierde kwartaal 2012
o Contactname met ICHO, team Vitalink, SEL en Domus Medica o Samenstelling multidisciplinaire projectgroep bestaande uit huisartsen, diëtisten en psychologen uit de eerste lijn o Overleg met P Vandenbulcke en team vitalink o Oplijsting van welke info minimaal van belang is om te delen in het kader van een multidisciplinaire samenwerking o Uitwerking inhoud dossier ivm infodelen binnen het multidisciplinair samenwerken bij overgewicht en obesitas. o Beslissing in overleg met agentschap om verdere elektronische implementatie op te schorten wegens technische problemen en vertraging in project Vitalink. Wel voorbereidende gesprekken met CEBAM om materiaal aan te bieden via link vanuit medische dossiers.
www.eetexpert.be
RESULTAATGEBIED 3: ONDERSTEUNEN VAN DE IMPLEMENTATIE VAN METHODIEKEN EN MATERIALEN, MET INBEGRIP VAN DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING
Activiteit 9:
Doel:
Inventariseren van het aanbod in functie van getrapte en multidisciplinaire zorg
Inventariseren van het aanbod in functie van het getrapt systeem en multidisciplinaire zorg
METHODIEKEN/MATERIALEN: 10. Zorgkaart overgewicht en obesitas in Vlaanderen (Nieuw materiaal)
RESULTATEN: Activiteit 9 is de concrete invulling van Activiteit 8, namelijk een regionale oplijsting van het zorgaanbod bij overgewicht en obesitas van de nulde lijn (zelfhulporganisaties, zelfhulpboeken, …) tot de derde lijn. In 2012 werd hier een opstart van beoogd. De volgende regio’s hebben we reeds kunnen opleveren: Eerste kwartaal 2012 Tweede kwartaal 2012
Derde kwartaal 2012
Vierde kwartaal 2012
o Opstart deskresearch o Oplevering Netwerkboek Leuven met een overzicht van het hulpverleningsaanbod rond overgewicht/obesitas in regio Leuven gaande van de nulde tot de derde lijn. o Oplevering Netwerkboek Antwerpen met een overzicht van het hulpverleningsaanbod rond overgewicht/obesitas in regio Antwerpen gaande van de nulde tot de derde lijn. o Eerste draft van Netwerkboek Limburg met een voorlopig overzicht van het hulpverleningsaanbod rond overgewicht/obesitas in Limburg gaan de van de nulde tot de derde lijn. o Eerste draft van Netwerkboek Deinze met een voorlopig overzicht van het hulpverleningsaanbod rond overgewicht/obesitas in regio Deinze ter ondersteuning van project rond interdisciplinair samenwerken in de eerstelijn.
Dit inventarisatiewerk loopt voort tot in 2013 met uiteindelijk de oplevering van de Vlaamse zorgkaart ‘hulp bij overgewicht’ en een rapport over zorgarme en zorgrijke regio’s.
www.eetexpert.be
Activiteit 10:
Doel:
Stimuleren van een toereikend multidisciplinair aanbod
Stimuleren van de uitbouw van een toereikend multidisciplinair aanbod binnen de realisatie van een getrapt systeem
Ten aanzien van deze activiteit werd in 2012 geen output voorzien.
www.eetexpert.be
Activiteit 11:
Doel:
Deskundigheidsbevordering
Organiseren en stimuleren van deskundigheidsbevordering voor intermediairen
In 2012 werden de volgende vormingen voorzien: STUDIEDAGEN en VAARDIGHEIDSTRAINING Naam Kindvriendelijke consultaties Omgaan met moeilijke cliënten Groepsprogramma’s voor kinderen en jongeren met gewichtsproblemen Groepsprogramma’s bij (jong)volwassenen met een eetstoornis Aanpak van de eetbuistoornis. Kennisdag: Te veel en te weinig bewegen. Over beweeggedrag bij eet- en gewichtsproblemen. Verslaving en eetstoornissen ACT in de psychotherapiepraktijk bij obesitasbegeleiding
Datum 19/04/2012 14/05/2012 31/05/2012 06/06/2012 12/06/2012 06/09/2012 11/10/2012 22/11/2012
INTERVISIEGROEPEN (praktische uitwisseling rond casussen ) Naam Datum Interdisciplinaire eerstelijnspraktijken Leuven 03/02/2012 20/04/2012 30/11/2012 Intervisiegroep Oost- en West-Vlaanderen 28/02/2012 22/05/2012 02/10/2012 11/12/2012 Intervisiegroep Antwerpen 03/02/2012 23/04/2012 21/05/2012 24/09/2012 19/11/2012 Intervisiegroep Vlaams-Brabant 06/03/2012 26/06/2012 11/12/2012 Intervisiegroep Limburg 16/03/2012 15/06/2012
Doelgroep Diëtisten Diëtisten Psychologen en CGG Psychologen en CGG Diëtisten Heterogeen
Inschrijvingen 10 19 Geannuleerd
Heterogeen Psychologen en CGG
32 14
15 18 109
Deelnemers 7 5 7 8 9 7 6 12 15 13 9 9 6 8 5 12 8
VORMINGEN: PROFESSIONALISERING VAN VROEGDETECTIE EN ZORGTOELEIDING IN DE TOPSPORT
www.eetexpert.be Vorming Vorming sportpsychologen en eetstoornispsychologen Vorming sportcoaches Leuven Vorming sportpsychologen en eetstoornisexperten Vorming sportcoaches Antwerpen
Datum 29/02/2012 16/03/2012 14/06/2012 29/09/2012
Alle vormingen zijn door de deelnemers geëvalueerd. We merken een goede tevredenheid bij alle vorming, men apprecieert de kansen om multidisciplinair uit te wisselen en ervaart ons vormingsaanbod als degelijk, praktisch bruikbaar en meestal te kort. Actieve betrokkenheid van deelnemers wordt op prijs gesteld.
www.eetexpert.be
Activiteit 12:
Doel:
Praktijkgerichte helpdesk
Uitbouwen en onderhouden van een praktijkgerichte helpdesk voor intermediairen
Centrale helpdesk
Geactualiseerd adressenbestand
o Dagelijks hebben we oproepen van intermediairen beantwoord die op zoek waren naar hulpmiddelen en informatie over eet- en gewichtsproblemen of casusgerichte ondersteuning vroegen. o Dagelijks hielpen we ook intermediairen die op zoek waren naar gerichte doorverwijzing voor eet- en gewichtsproblemen: - Beantwoording van ten minste 159 e-mails met een specifieke verwijsvraag - 182 raadplegingen van de verwijstool op de website o De verwijslijst werd regelmatig aangevuld met nieuwe verwijzers o Het netwerkboek regio Zenneland werd geactualiseerd (februari 2012) o Het netwerkboek regio Leuven werd geactualiseerd (mei 2012) o De jaarlijkse bevraging van de verwijzers om hun gegevens na te kijken en te actualiseren werd uitgesteld tot de oplevering van de nieuwe website begin 2013.
Daarnaast verstrekten we ook informatie aan studenten, patiënten en betrokkenen en hielpen we hen aan adressen van hulpverleners in hun buurt.
CONTACTPERSOON EN VERDERE INFORMATIE
An Vandeputte Eetexpert.be vzw Tel. 0496/28.80.57
[email protected] www.eetexpert.be
