presentatie Algemene Onderwijs Bond
Identiteit, Zelfwaardering en Discriminatie
Arjan de Wolf
Overzicht
1. Introductie
2. Persoonlijke 3. Wat 4. De
en sociale identiteit?
is categorisatie? Stereotypering? Vooroordelen? Discriminatie?
rol van zelfwaardering
5. Oorzaken
en consequenties van verlaagde zelfwaardering
6. Mogelijke
manieren om zelfwaardering te verhogen
7. Conclusies
Identiteit
Introductie: Wie bent u?
•
Maak de volgende zin minimaal 5 keer af.
•
“Ik ben …...…..
1.
…………………………….. ”
2.
……………………………..”
3.
……………………………..”
4.
……………………………..”
5.
……………………………..”
Introductie: Wie bent u?
•
Wat heeft u opgeschreven?
•
Tussen welke 2 type antwoorden maak ik een onderscheid?
•
Hoe vaak type 1 en hoe vaak type 2?
Identiteit
•
Bestaat uit 2 delen:
1.
De Persoonlijke Identiteit
Persoonlijk deel obv “eigen” kenmerken
2.
De Sociale identiteit
Groepsgebaseerd deel obv kenmerken van groepen waartoe men behoort
Centrale assumptie
•
Mensen streven naar een positieve identiteit!
•
Best goed idee, want …
Mensen met een positieve identiteit …
1.
… zijn psychisch gezonder
2.
… kunnen tegen een stootje (social support)
3.
… lichamelijk gezonder
4.
… leven langer
Maar hoe dan?
•
Logisch dat mensen naar een positieve identiteit streven!
•
Hoe doen ze dat eigenlijk?
Positieve identiteit verkrijgen
Persoonlijke Identiteit
Identiteit:
Wie ben ik
Sociale Identiteit
Positieve Persoonlijke Identiteit
•
Als individu positief onderscheiden van anderen (in Westerse samenlevingen)
•
Als individu een goed groepslid zijn (in veel niet-Westerse samenlevingen)
Positieve persoonlijke identiteit
Positieve Sociale Identiteit
•
Als groep positief onderscheiden van andere groepen
positieve sociale identiteit
Hoe werkt dat dan?
•
Als groep positief onderscheiden
van andere groepen
•
Hoe werkt dat dan?
Wat is categorisatie? Stereotypering? Vooroordelen? Discriminatie?
Differentiële behandeling in/ outgroup (gedrag)
Ingroup vs. outgroup
Sociale categorisatie
Discriminatie
Stereotypering
Vooroordelen
Kenmerken van groep geprojecteerd op individuele leden (gedachten)
Pos. of neg. evaluatie van groep en/of groepsleden (gevoelens)
Samenvatting:
•
Onderscheid tussen persoonlijke en sociale identiteit
•
Mensen streven naar een positieve identiteit
•
Categorisatie, stereotypering, vooroordeel en discriminatie
•
Wat is de rol van zelfwaardering?
De rol van zelfwaardering
Kenmerken van Zelfwaardering
Afhankelijk van:
• 1.
Bekwaamheid: competenties
2.
Sociaal: aardig, vriendelijk
3.
Moraliteit: eerlijk, betrouwbaar
Bronnen van Zelfwaardering
1.
Zelf
2.
“Significant ander”
3.
Familie
4.
Vrienden
5.
Kennissen
• Cultureel
afhankelijk welke bronnen van belang zijn
Oorzaken en consequenties van verlaagde zelfwaardering
Oorzaken verlaagde persoonlijke zelfwaardering
•
Lage status binnen de groep
•
Marginaliteit van het groepslidmaatschap/dreigende uitsluiting
•
Onzekerheid
•
Puberteit
•
Multi-culturele achtergrond: wie ben ik?
Consequenties lage persoonlijke zelfwaardering
•
Lage status beter je best doen in de groep
•
Marginaliteit beter je best doen om een goed groepslid te zijn
•
Onzekerheid op zoek naar groep, liefst met een duidelijke signatuur
•
Onzekerheid hogere identificatie met een groep
Oorzaken verlaagde sociale zelfwaardering
•
Lage status van de eigen groep
•
Discriminatie
Consequenties lage sociale zelfwaardering
•
Lage status van de eigen groep individuele mobiliteit (permeabiliteit)
•
Lage status van de eigen groep groepsstrategie (zie later)
•
Discriminatie hogere identificatie eigen groep + neg attitude tov andere groep
Discriminatie in de praktijk getest
•
Onderzoek van Dolfing en van Tubergen (2005)
Hoe om te gaan met de negatieve gevolgen van categorisatie?
• •
Algemene oplossingen
Oplossingen bij lage statusgroepen
Negatieve gevolgen categorisatie oplossen
Oplossingen bij leden van lage statusgroepen
Sociale creativiteit
Herdefiniëren bestaande vergelijkingsdimensie
Zoektocht naar Alternatieve vergelijkingsdimensies
Her-categorisatie
Herdefiniëren van bestaande vergelijkingsdimensies
• Vergelijkingsdimensie
niet als negatief maar als
positief zien
• Steve
Biko: “Don’t straighten your hair, don’t bleach your skin…Be proud to be black, because black is beautiful”
• De
Graafschap: superboeren
• Super
Moslim
Zoektocht naar alternatieve vergelijkingsdimensies
• Bij
langdurige negatieve vergelijking kunnen mensen op zoek gaan naar nieuwe vergelijkingsdimensies:
• “Ik
mag dan wel dik zijn, maar heb tenminste geen anorexia”
• “Dikke
mensen zijn gezellig”
• “Marokkanen • “Wij
zijn gastvrij”
zorgen goed voor onze familie en hechten waarde aan familiebanden”
Hercategorisatie
Jezelf beschouwen als lid van een andere, positieve categorie
• Dus geen marokkaan maar …
• … moslim
• … lid van de wereldwijde sterke
moslimgemeenschap de Ummah
• … Nederlander
• … Amsterdammer
Algemene Oplossingen
Voor de negatieve gevolgen van categorisatie
Algemene oplossingen voor negatieve gevolgen categorisatie
• Contacthypothese
• Sociale
categorisatiebenaderingen
• De-categorisatie
• Hercategorisatie
Contacthypothese (Allport, 1954)
• Vijandigheid
komt voort uit onwetendheid en onbekendheid met de andere groep.
• Contact
met leden van ander groepen vergroot de bekendheid
• Hierdoor
neemt de vijandigheid af.
Onderzoek naar Contacthypothese in zomerkampen (Sherif et al., 1961)
• Fase
1: 2 groepen leefden apart van elkaar, onwetend van elkaars bestaan.
• Fase
2: competitief contact (sportwedstrijdjes). Nb. de jongens wilden zelf de competitie aangaan met de andere groep negatief beeld van de andere groep!
• Fase
3: gezamenlijke coöperatieve activiteiten (samen film kijken, eten, kampvuur) geen afname conflict maar intensivering conflict.
• Fase
4: gemeenschappelijke doelen die alleen kunnen worden bereikt door samenwerking (gebrek aan water, auto duwen voor voedsel) conflictreductie, vriendschappen.
• Alleen
contact werkte dus niet.
Wanneer werkt contact het best?
interacties met meerdere leden van de outgroup anders outgrouplid uitzondering op de regel en blijft stereotype gehandhaafd.
• Meerdere
• Coöperatieve,
plezierige setting positieve evaluatie outgroup.
doelen waarbij gezamenlijke inzet nodig is samenwerking noodzakelijk voor bereiken doel.
• Gezamenlijke
status van de groepsleden tijdens de interactie hoge statusgroepsleden laten zich niet beïnvloeden door lage statusgroepsleden
• Gelijke
Toepassing contacthypothese: JIGSAW
• Jigsaw
methode
• Leerlingen
opdelen in gemêleerde groepen (jigsawgroep)
• Onderwerp • Segment • Terug
opdelen in segmenten
eigen maken in Expertgroep
naar jigsawgroep
• Groepsleden
presenteren hun eigen segment aan de groep, zodat iedereen in de groep het gehele onderwerp kent
• Test
over het onderwerp. onderlinge afhankelijkheid vergroten
X
X X
X
Y
X
Intergroepssituatie
versus
Y Y Y Y
intergroup bias
• Cognitieve mogelijkheden om discriminatie te verminderen
• Benadrukt de rol van de manier waarop mensen tegen de contactsituatie aankijken
X X X X X
Y vs.
Y Y
Y
Y Y
X X X YY Y X XY
• idee: niet meer categoriseren
• praten in termen van persoon ipv in groepen
• vermindert saillantie van groepslidmaatschap
• promoot mogelijkheid de ander als individu te leren kennen.
vs.
+ Stereotypen ontkracht, perceptie van outgroup homogeniteit doorbroken, bias soms verminderd
- Positieve ervaring met een enkeling generaliseert vaak niet naar groep als geheel
- Bedreigd gevoel omdat je een individu bent en nergens meer bijhoort
X X X X X
vs.
Y Y Y Y Y
Y X Y X X Y Y Y X X
• Idee: niet de afzonderlijke groepsidentiteit maar de overkoepelende identiteit benadrukken
Beverwijk,
23 maart 1997
Carlo Picornie overlijdt na een veldslag tussen Ajax- en Feyenoord-hooligans.
Supporter Nederlands elftal
Ajax- en Feyenoord-fans moedigen samen het Nederlands elftal aan.
X X X X X
vs.
Y Y Y Y Y
Y X Y X X Y Y Y X X
+ Effectief in het reduceren van intergroup bias
- onrealistisch in geval van sterke etnische categorisaties
- Door verlies oude groepslidmaatschap soms bedreigend meer bias
- Geen optimale distinctiviteit
Zelfwaardering versterken
Hoe doe je dat?
Zelfwaardering versterken
• Versterken
persoonlijke identiteit
• Versterken
groepswaardering
Versterking persoonlijke Identiteit
1. Versterken competenties
• Verhogen van kennis en vaardigheden.
• Zorgt voor positieve feedback op functioneren
• Deze positieve evaluatie versterkt de zelfwaardering.
2. Belongingness
• Het gevoel ergens bij te horen en gewaardeerd te worden
• Gevoel van verbondenheid geeft gevoel van veiligheid
• Reduceert onzekerheid
• Geeft mogelijkheden tot groei in een veilige omgeving
3. Neerwaartse vergelijking
• Vergelijk je prestaties niet met anderen die beter presteren.
• Vergelijk je prestaties met anderen die slechter presteren
4. Succes/falen attributies
• Succes toeschrijven aan jezelf.
• Falen toeschrijven aan anderen of de situatie.
Versterken groepswaardering
1. Basking In Reflected Glory
• Prestatie van groep waar wij toe behoren straalt af op onszelf
• Dus … “WIJ hebben gewonnen”
• Na winst eigen groep worden meer groepssymbolen gedragen
• Guus Hiddink wordt met Zuid Korea vierde op WK 2002.
• ‘Ik ben in hetzelfde dorp geboren als Sven Kramer’.
2. Cutting Off Reflected Failure
• Afstand nemen van een groep die slecht presteert
• Dus … “ZIJ hebben verloren”
• Bij uitschakeling EK/WK snel al het oranje uit de straat verwijderen.
3. Actief op zoek naar neerwaartse vergelijking andere groepen
• Niet kijken naar groepen die het beter doen, maar naar groepen die het slechter doen
• Door je te vergelijken met groepen die slechter presteren voel je je beter over jezelf.
• Dus hoewel wij slechter zijn dan de Spanjaarden voetballen wij beter dan de Belgen
4. Positief onderscheiden van andere groepen
• Vertonen van bias
• Je eigen groep verheffen boven andere groepen
Conclusies
Relatie tussen identiteit, zelfwaardering en discriminatie
Relatie identiteit, zelfwaardering en discriminatie
• Identiteit bestaat uit een persoonlijk deel en een groepsdeel
• Mensen streven naar positief zelfbeeld
• Soms lukt dat niet door de evaluatie die je als persoon krijgt of de groep waartoe je behoort lage zelfwaardering
• Dit heeft consequenties voor het persoonlijk deel en het groepsdeel
Relatie identiteit, zelfwaardering en discriminatie
• Sociale categorisatie kan dus helpen (versterken zelfbeeld), maar ook hinderen (discriminatie)
• Oplossingen voor deze negatieve effecten kunnen algemeen of meer specifiek van aard zijn
• Voor het verhogen van zelfwaardering kun je persoonlijke strategieën en groepsstrategieën onderscheiden
Bedankt voor uw aandacht!
