DINSDAG 23 JULI 2013
Kunst Media Eten Film Leven Mode Fotografie Theater Televisie
Prachtige gruwel STEPHAN VANFLETEREN FOTOGRAFEERDE PATIËNTEN VAN DE AFRICA MERCY, EEN ZIEKENHUISSCHIP
Camara Moussa (17), brandwonden
Foto Stephan Vanfleteren
King Kong Berlijn teruggekeken zijn VERHOEVEN OVER DE KUNST VAN STOP-MOTION ANIMATIE PAG 6
NEDERLANDSE HORECA DWEEPT MET DUITSE SFEER PAG 8
Discussie over dood Van Gogh WETENSCHAPPERSTWIST: ZELFMOORD OF MOORD? PAG 11
2
DE VOLKSKRANT DINSDAG 23 JULI 2013
TV recensie
Fotografie
LOES REIJMER
PORTRETTEN PATIËNTEN VAN DE AFRICA MERCY
Representatief k kan gewoon niet de hele dag representatief zijn’, verzuchtte de vrouw in bus 21 op weg naar Amsterdam Centraal. Ze legde nadruk op het woord hele – ‘hé-le’ – en zakte daarbij nog wat verder onderuit. ‘Ik kan het gewoon niet.’ Haar buurvrouw knikte begrijpend. De vrouw was receptioniste, zo bleek uit de klaagzang. Het is te hopen – voor haar althans – dat haar werkgever gisteren niet naar Coen Verbraaks Kijken in de ziel (NTR) heeft gekeken. Dit jaar heeft de bekroonde interviewserie (Zilveren Nipkow 2010) topondernemers als thema. Verbraak heeft het voltallige kwartetspel van het Nederlandse zakenleven weten te strikken. In de categorie ‘Top van de apenrots’ vinden we Rijkman Groenink en TomToms Harold Goddijn. Jeroen van der Veer en Hans Wijers vertegenwoordigen de sectie ‘Grijze muizen met macht’. Er zijn de ‘Boerenslimme selfmademiljonairs’, onder aanvoering van Ben Mandemakers (‘ik ben met drie keukens begonnen in het schuurtje van mijn vader’) en ID&T’s Duncan StutterAlle heim. In de buitencategorie ‘Vrouwen die met topondernemers hun blauwe acrylnagels zeiden het: de vervaarlijk op het tafelkwaliteit van een blad tikken’ vinden we bedrijf lees je af Sylvia Tóth. aan de staat van Allen zeer verschillend in hun opvattingen, de receptie maar over een ding zijn ze het eens: de kwaliteit van een bedrijf lees je niet af aan het jaarverslag, maar aan de staat van de receptie. ‘Kleine dingen. Hoe snel de telefoon wordt opgenomen’, zegt Tóth. ‘Aan een receptie kun je zien hoe het met een bedrijf gaat.’ De mannen, toch niet type duizenddingendoekje, gaan nog wat verder: ‘Als je overal schone bureaus en geordende werkplekken ziet, geeft dat een indicatie’, zegt Van der Veer. Groenink let op nog iets anders: ‘Of de ondernemer zijn mensen kent als hij je rondleidt. Soms zie je dat werknemers zich afwenden – ook geen goed teken’, aldus de oud-topman die doet alsof hij vroeger elke ABN-werknemer bij de koffieautomaat een arm om de schouder sloeg om even de laatste showbizzscheidingen door te nemen. Eveneens topondernemer, maar dan van de BV Bram Bakker, is psychiater Bram Bakker. De man is een briljant marketingstrateeg van zichzelf en daarom vinden wij hem nog weleens terug in de vaderlandse media. Zoals gisteren, bij zijn televisielezing voor de NTR Academie. De stelling: porno is de vijand. Wie de uitzending zonder geluid kijkt, zou kunnen denken dat het geen lezing betreft, maar een videoclip van Bram Bakker & Band: we zien hem rennen op het strand, winkelen in de PC Hooftstraat en bladeren door Playboys. Wie het geluid weer aanzet, hoort Bram nog net ‘HOU EENS OP MET DAT ORGASMEGERICHTE NEUKEN’ schreeuwen. Inderdaad, de man weet zichzelf te verkopen. Toch hakt hij in zijn analyse iets te snel iets te veel knopen door – zoals topondernemers dat ook weleens doen. Inderdaad, pornoverslaving is een groot en onderbelicht probleem, maar Bakker haalt er wel erg veel boosdoeners bij: dat vrouwen in de Playboy geen schaamhaar meer hebben, bijvoorbeeld. Of de advertenties voor de bh’s van Marlies Dekkers – en dat terwijl wetenschappers nog steeds zoeken naar de eerste man die opgewonden wordt van de schuimrubberen rolladebustehouders van het merk. Helaas, voor wetenschap is blijkbaar weinig ruimte in een flitsende televisielezing. Dan maar een goede relatietip van Bram, tot slot: ‘Eet samen een hapje, kijk een romantische komedie en ga om elf uur naar bed.’ Alles om de volgende dag een beetje representatief uit bed te stappen.
Stephan Vanfleteren portretteerde de patiënten van het ziekenhuisschip de Africa Mercy. De tumor van één man was wel heel gruwelijk.
S
chepen brengen mensen over oceanen of vervoeren goederen over wereldzeeën. Ik ken een uitzondering. Een schip dat maar om het jaar zijn haven verlaat. Een boot van hoop, een schip van genade. Een oude Deense ferry, omgebouwd tot een heus hospitaalschip. De ‘Africa Mercy’ is een ziekenhuis op het water dat van het ene arme West-Afrikaanse landnaarnogeenarmerAfrikaanslandvaart.Zesoperatiekamers, ziekenhuiszalen en kajuiten aan boord, voor meer dan vierhonderdvrijwilligersmetmeerdan35nationaliteiten.Chirurgen,verpleegsters, tandheelkundigen, orthopedisten, machinisten, matrozen, koks en een kapitein met slechts één doel: hoop en genezing brengen aan de zieken. Een maand geleden lag het schip aan de kade in Conakry, de hoofdstad van Guinee. Ik was er niet om het schip of de dokters te fotograferen,maardepatiënten:mensenmethunlaatstehoopgevestigd op de boot van de hulporganisatie Mercy Ships. Want in
Mercy, mercy, mercy Guinee, één van de armste landen van de wereld, is nauwelijks infrastructuur, weinig ziekenzorg en een gebrekkig sociaal vangnet. Helaas kan maar 10 procent van de patiënten die zich aanmelden, worden behandeld. Zelfs dit reusachtige schip is te klein om aan alle noden te voldoen. Tumoren, noma (voortvretende zweer in de wang), hazelippen, fistels (kanaalvormige zweer waar etter uitkomt), oogziekten of huidziekten worden aangepakt. Wie een kwaadaardige tumor heeft, wordt niet geopereerd omdathetzinloosisoplangetermijn.Levensverlengingmeteenpaar maanden of een jaar is westerse luxe. Dat is een harde dobber voor de patiënt en ook de hulpverleners, maar absoluut een verdedigbare aanpak. Ook bij ouderen met staar wordt slechts één oog geopereerd, in plaats van twee. De gedachte: liever twee mensen helpen aan één goed oog dan één mens aan twee goede ogen. Hard, maar verbluffend efficiënt.
f Lees verder op pagina V4
DE VOLKSKRANT DINSDAG 23 JULI 2013
3
Mercy Ships De Africa Mercy is een hospitaalschip van de niet-gouvernementele organisatie Mercy Ships. Het drijvende ziekenhuis vaart langs de Afrikaanse kust en legt aan in de armste ontwikkelingslanden. Zieken worden er gratis behandeld. Op het schip werken zo’n vierhonderd vrijwilligers. Sinds 1978 hebben de artsen van Mercy Ships al meer dan 60 duizend operaties verricht. Helaas kan maar 10 procent van de patiënten die zich aanmelden worden geholpen. Zodra het schip is aangemeerd, worden ook in de dorpen in de omgeving allerlei projecten opgestart, met als doel daar de zorg, het onderwijs, de waterhuishouding en de landbouw te verbeteren.
1 Mohamed Diabatis, 61 jaar, blindheid.
2 Souleyman Sacko, 29 jaar, neurofibromatose.
3 Condeh Bala, 19 jaar, tumor.
4 Makone Soumaoro, 30 jaar, goiter (kropgezwel of vergroting van de schildklier).
5 Boubacour Diallo, 18 jaar, tumor.
4
DE VOLKSKRANT DINSDAG 23 JULI 2013
f Vervolg van pagina V3 Sinds 1978 hebben de doktoren van Mercy Ships al meer dan 60 duizend operaties verricht. Van die tienduizenden patiënten haalde ik een honderdtal mensen voor mijn lens op het moment dat ze wachtten op hun screening of na hun operaties. Ze kwamen soms van diep uit het Afrikaanse binnenland en waren vaak weken onderweg. Ouderen,jongeren,mannen,vrouwenmettelkenstwee gemeenschappelijkheden. Ze waren arm en de éénhadnogeenergeremedischeaandoeningdan de andere. Van een tumor van bijna twee kilo tot eenontstokenoorlelvaneenpaargram.Ookdeingrepenverschilden:vaneensimpelestaaroperatie tot een zware oogoperatie, van een rotte tand tot een heel gebit dat wordt uitgetrokken. Om de twee dagen zag ik Mamadou Fofona, een vriendelijke man met een heftige huidaandoe-
ning.Ikhebhemtweekeergefotografeerdenonze laatste ontmoeting was zo hartelijk dat ik bij mijn serieuzeschouderklopeenvanzijnhonderdengezwellen duidelijk onder mijn handpalm voelde opveren. Hetwasevenschrikken,maarwemoeten er beiden om lachen. Er viel niet altijd te lachen. Zo was het portretteren van Thierno Malal Diallo één van de heftigste ervaringen die ik ooit heb gehad in fotografie. De man kon niet meer spreken, amper ademen. Een gigantische tumor was verstopt achter een keukenhanddoek. Met schroom en twijfel vroeg ik of ikhemmochtfotograferenzonderhetdoekjevoor zijn gezicht. Wat ik toen zag, is te zien op foto 20. Hetkleurvanhetvleesvandetumorblijftjulliebespaard. Het druipende vocht zien jullie niet op de grond vallen. Maar ik hoop dat jullie de moed van dezemanzien.Nietalleenomdathijzijnverminkt gezicht aan ons toont, maar omdat hij de moed
heeft om ondanks zijn esthetische vernedering, zijn gekrenkte trots en zijn lage overlevingskans toch te blijven strijden. Zelden ben ik zo blij geweest, dan toen ik een mailtjekreegvanuithetAfrikaansecontinentmet hetgoedenieuwsdathijdeoperatiehadoverleefd. Mercy, mercy, mercy Thiernon. Tot binnenkort voor je nieuwe portretfoto. Ik kijk ernaar uit. Een half jaar later. Thierno zou ons opwachten aan de hoofdweg in de wijk Yatéya ter hoogte van de moskee. De chauffeur zoekt tussen de Afrikaansedruktetevergeefsnaardeman.Totweinde achteruitkijkspiegel een man zien zwaaien. Is dat Thierno? Hij springt in de auto en zegt: ‘Hier indraaien.’ Het is de eerste keer dat we de stem van Thierno horen. Vijf maanden eerder was hij te zwak en ver-
hinderde zijn gigantische tumor hem om te spreken.Ikzieeenman,eenmooieman.Nietmeereen gezicht dat aan een tumor hangt. Aan zijn gezicht is nog amper iets te zien van zijn vroegere verschrikkelijke ziekte. De keukenhanddoek die zijn tumor verborg, is vervangen door een zwart ooglapje over zijn rechteroog. Zijn hoofd ‘spreekt’ weer, het gezicht verraadt emoties. Wanneer hij plezier heeft, is er zelfs een glimlachje te bespeuren. De mondhoek gaat omhoog,weliswaarnogonwennigenstram,maar die halve centimeter beweging is de mooiste lach die ik in jaren heb gezien. Thierno: ‘Ja, natuurlijk herinner ik me je nog. Het was drie weken voor mijn operatie. Ik was er verschrikkelijk aan toe. Niet alleen vanwege mijn tumor, maar ook lichamelijk. Ik woog toen rond de 47 kilo. Mijn laagste gewicht was 44 kilo, terwijl
DE VOLKSKRANT DINSDAG 23 JULI 2013
5
‘Het is de eerste keer dat we de stem van Thierno horen. Vijf maanden eerder verhinderde zijn gigantische tumor hem om te spreken. Ik zie een man, een mooie man. Niet meer een gezicht dat aan een tumor hangt’ Stephan Vanfleteren ziet Thierno Malal Diallo terug na drie operaties aan zijn gezicht.
6 Samuel Sesay, 12 jaar, neurofibromatose. 7 Sylla Yaka, 9 jaar, brandwonden. 8 Barry Mamadou Djoulde, 16 jaar, orthodesis.
9 Djami Diallo, 52 jaar, brandwonden. 10 Sylla Mohamed, 34 jaar, tumor. 11 Fofana Mamadou, 52 jaar, neurofibromatose.
12 Fanta Touré, 15 jaar, oorlelreconstructie. 13 Aisou Camara, 28 jaar, oogletsel. 14 Caramadi Camara, 30 jaar, tumor. 15 Ansman Danshuku, 29 jaar, tumor. 16 Jalloh Syr, 5 jaar, ziekte onbekend. 17 Alhassane Cissé, 14 jaar, neurofibromatose, 6 maanden na de operatie.
18 Hassan Hamara, 18 jaar, oogaandoening. 19 Alhassane Cissé, 14 jaar, neurofibromatose.
ik normaal 70 kilo ben. Reken daarbij het gewicht van mijn tumor en je weet hoe mijn lichaam eruit moet hebben gezien. Ik moest van de dokters boven de 50 kilo zijn, anders wilden ze me niet opereren. Maar het probleem was, hoe meer ik aan kwam, hoe groter de tumor werd. De dag voor mijn operatie woog ik 50,5 kilo; net genoeg. Iedereen heeft voor me gebeden, mijn familie, mijn vrienden thuis, mijn medepatiënten en de verpleegsters. ‘Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat ik ging genezen. Er is de dood en er is het leven. En God had blijkbaar voor mij het leven gekozen. ‘Van het moment dat ik wakker werd, zijn mijn koude benen het eerste dat ik me herinner. Ik vroeg om ze warm te masseren. Ik bedankte God, enwasblijvoordedokters,mijnmamaennatuurlijk ook voor mezelf. Ik kon nog niet praten. Ik moest communiceren via kleine krabbeltjes op
eenpapiertje.Eenweeknadeoperatiekonikweer minof meerietszeggen.Opeenbepaaldeochtend zei ik bonjour tegen de verpleegster. Dat was een goed begin van de dag. ‘Het was bijzonder om voor de eerste maal in de spiegel te kijken. Wat ik toen zag was ongelooflijk. Ik zag mezelf. Ik zei tegen de spiegel: nu ga ik helemaal genezen. ‘Ik kan nu niet kijken naar foto’s van hoe ik er toenuitzag.Hetverledenismoeilijk.In2011wasde tumoralbehoorlijkgroot.Ikhadeenbiopsielaten doen in het lokale ziekenhuis. Dat had ik niet mogen doen daar, want daarna groeide de tumor sneller dan ooit. ‘In mei 2012 had ik gehoord dat er een boot zou komen. Dat was mijn hoop. Begin september ben ik naar Conakry gegaan voor de screening. Die tocht naar de hoofdstad was de eerste keer dat ik weer naar buiten ging. Door mijn schaamte bleef
ik thuis zitten, afgesloten van de buitenwereld. ‘Over vijf weken verlaat de boot de haven. Dan zal ik ook terugkeren naar mijn geboorteplaats. Thuis in het stadje Mali, in het noorden in Guinee, wil ik weer wat commerce doen. Taxi’s verhuren of zo. En natuurlijk een vrouw zoeken en een familie stichten, zoals iedere moslim. ‘Zezullenmeongetwijfeldweervragenvoetbaltrainerteworden.Ikkijkernaaruitommetdejongens tussen vijf en zeven ’s avonds te voetballen. Ik was een zeer goede voetballer. Ik ben nog geselecteerdbijdejeugdvoordenationaleploeg,maar heb jammer genoeg nooit kunnen meespelen. De krachtenhetdoorzettingsvermogendieikalsspeler had, hebben me geholpen bij mijn belangrijkste gevecht, het gevecht tegen de dood. ‘Ik moet nu nog een vierde en laatste operatie krijgen. Er moeten nog een paar kleine dingen uit mijn hoofd worden gehaald en mijn vel moet wat
naar boven worden getrokken, zodat mijn rechteroogweernormaalstaat.Ikdraagnueenooglap zodat er geen stof in mijn oog kan waaien. ‘Als ik straks terugkeer, moet ik vooraf bellen naarhuis.Zewilleneengrootfeestvoormegeven. Ik mag er niet zomaar aankomen, ze moeten tijd hebben om voor te bereiden. Er zal vreugde heersen. Mijn moeder is eergisteren al naar huis vertrokken.Zeisnooitvanmijnzijdegewekentijdens mijn verblijf in Conakry. ‘Ik kon niet meer slapen, de laatste maanden voor mijn operatie. Maar ik deed alsof, zodat mijn moeder kon slapen en zich niet nog meer zorgen maakte. Door mijn ziekte was ze precies tien jaar verouderd. Maar nu is ze ook weer helemaal de oude, ze is zo gelukkig. Ik ben zo dankbaar.’
Stephan Vanfleteren. Met dank aan Mercyships. Mercyships.be.
