PJI ENSTITUY A KURDİ YABRUKSELE Bultena semehi ya agahdariye N 5 - Kanun 1990 Bt kurdt. frantl. hollandt o tnglnzf

ENSTITUYA KURDİ "' YABRUKSELE

ak

ur

d.

or g

-

iv

Bultena semehi ya agahdariye N° 5 - Kanun 1990

rs

Bt kurdt. frantl. hollandt o tnglnzf

.a

Avec le touUen du Mintatere de la Communaute Françafae servtce de I"Educauon Permanente

w

Kiryariya salane 200 EB. - N° bank6 426-3144071-85

w

w

4 rue Bonneelt - B 1040 BRUXEUES - tel. 02/230.89.30 Ed. resp. J. Vei"Mmp - VljVerstraaı 8 - 1700 ASSE

ISSN 0777-451 G

PJI

Membre de !'Union dea Edlteui* de la Presse Perlodlque

rs

.a

w

w

w

or g

d.

ur

ak

iv

XEBA TA ME YA SEMEHf

RABERi

Ji 1

rd .o rg

het~ı 10 Kanun, me li bajare Liege, bi hevkar-iya giranbuha ya Şanoya Tnanon il ~avenda Çandi ya Navçeyi ya WaJoni, raberiya Wenekeşen ıressam) Kurd li Ewropaye pek ani. Çar wenekeşen kurd ku li se welaten ewropi dijin : KAKA Yİ !l3eljika), Behram HACO (Almanya), Nejad SERKAN fl Fuad ABDULRAHMAN \Swed) berhemen gelek heja raber kirin.

Her yek ji wan bi stile xwe ye sereke, hem ji aliye naverok u hem ji ye awa, cane (nıh) kurdi ye kur. ne kevnar t1 qalibkirti. le nt1jen t1 li ser cihane veklri, be ku zanav u taybetiya xwe hunda bike, ji me re da hest kirin. Em bawer dikin ku ev taybet1 dewlemendiya her merivi il her geli ava dike.

ak u

Roja vekirina ve raberiye, di 30 Teşrin de, Mirza Paul LEFIN, berpirsiyare Navenda Çandi ya ·waloni tl sekretere glşti ye Rexistina Navneteweyi ji bo Parastina Zirnan u Çanden di bin Tehlike de, Mirza jean VAN CROMBRUGGE, mudire Sanoya Trianon tl Pervin Cemil, seroka Enstituye di axaftlnen xwe de li ser giringiya rola huner tl edebiyate di parastin ii peşveçtlna jina gclan de israr kir. Mirza Van Crombnıgge bi heyecaneke mezin helbesta gelek xweş a Hernin "Ez Kurd im" got.

6 çıRl

rs iv

Ji bo ku E:'V raberi di eywana şanoyeke de bil, ncziki 1.000 kes ıc temaşe kir. Bi ser de jl, rojnama La Meuse, mezintirin rojnameyen Waloni. li ser we nivisareke nivisi m metne ragihandi binere). Erne ve raberiye li bajaren din en beljiki ji pek binin.

w .a

Bi hinceta 70 saliya Mirza jean-Emile HUMBLET, senatar tl profesore kevn tl endame şerefe ye Enstituya me. koma me ya folklore dilanen kurdi li Institut Cardijn, li zan.ingeha Louvain-La-Neuve, peşkeş kirin Hi rojnama Vers l'Avenir bine re).

9 ÇIRİ

w

w

Me axaftinek li ser Kurdan li Dibinstana Qrali ya Koekelberg, şaxa flamani, li Bnıksele çekir, li ser vexwendina Sti SCHOETERS, mamosteya zimane fransi di sinifen dawin de. Bi saya jindariya we ya mezin tl firehbtlna zihniyeta we, 40 xwendekar a 3 mamoste guhdariya ve axaftine kir, pirsen balkeş pirsl a bi awakl gelek germ bi me mijtll btln. Bere ve roje, Sti Schoeters kurteya diroka Kurdistane çekir, belav kir xwendekaran u kir babeta fera rezimana fransi. Pişti konferanse ji, di dema imtihanen meha Kantlne de, imtihana fransi li ser ve diroke çekir !

-

ı

-

23 TEŞRİN Li ser vexwendina rexistina Le Coq Hardi, li Quenast, li Waloni, em li ser Kurdan axaftin.

7 KANUN

rd .o rg

Konferansek li ser Kurdan li Zaningeha bajare Gent, li Flandre, li ser vexwendina Dienst Derde Wereld (Servisa Cihana Siyemin).

lS KANÜN

Bi hinc:eta d~jnen 60 saliya Qrale Beljikaye BAUDOUIN, 40 saliya hukme wi fi ji bo rfimeta Qraliçe FABIOLA, me dilanen kurdi li Parc des Expositions, li Heysel, li Bruksele peşkeş kirin. Neziki 20.000 kes hatin seredana ve cejna mezin.

ak u

WEŞAN

rs iv

Di meha Çiriye de, me pirtflka helbesten Şahine Bekire SüREKLI, jana Heft Salan, weşand. Şahin iro li Awistralyaye diji. Ji bere ji li Almanya fi Otrişe dijiya. Ew. ji aliye naverok fi awa, niviskareki nujen e, bi kurdi. ingilizi fi almani dinivise. Di hefte de careke hernameya kurdi di radyoya awistrali de diweş'ine.

NUÇEYEN DIN Jl BEL]İKA YE

w

w

w .a

Fotografen beljik'i, Michele u jean MEURIS, heşt caran çun Tirkiye O Kurdistana Tirkiye. Wan, di çarçeva rexistina ENVOL de. ji 26.11. heta 22.12.90, bi montajeke diyapozitivan 16 konferans li ser Tirkiyt· u Kurdistana Tirkiye, li Bruksel u Waloni pek anin. Neziki 3.000 kes beşdari wan bfin. Gelek kesen ku hin ne bune ve celeba nuh a konferansen ku meriv te de ne bitene li aliye turistik. le li aliye mirovi, Ç'.andi u siyasi j1 hfir diııere, fi ku ji bere çfi bfin Kurdistane, ji nezaniya xwe li ser pirsa kurdi şaş man. Ji derveyi konferansan, Midıele u jean Meuris nuha bfine rehber ji bo kesen ku diçin seredana Kurdistana Tirkiye.

NUÇE Jl KURDISTANE

KURDISTANA TIRKIYE

Şewitandina

eundan Q sireunkir"ina gundivan

Piştl

vegirtina Kuweyte ji aliye lraqe bi çend rojan, Tirki_ve biry
Tirkiye diji gerilla P.K.K ., berpirsiyarcn leşkeri navçeyeke "tampon" li dir~jayiya sinara Iraq u Suriye çekir. Ji sed gund betir, tevi .sinayi fi daristanen dora wan hatin ~ewitandin ii rfiniştevanen wan hatin qewirandin (li se raporen bi tirki yen Rexıstina Mafen Mirov li Tlrkiye. şaxen Diyarbekir fi Siirte binerei. Bi ser de ji, 100.000 serbazen tirk li sinora Iraqe hatine civandin. Ango, eger şerr diji Iraqe dibe İrane bin. bibe, ewe qurbanen wi yen peşin Kurden Iraqe, Tirkiye, Suriye Her yek ji van wela.t.m ewe ji rew.şe ferzend bistine ku "çara dawin" ji pirsa "xwe'' ya knrdi re bibine.

rd .o rg

u

Di kongra Rexistina Mafen Mirov li Tirkiye, di 28 Çlri de, li Enqere, niminendeye kurd Vedat AYDIN axaftina xwe bi kurdi kir il avukat Ahmet Zeki OKCUOGLU ew wergerand tirki. Ev her du kes f.i Mustafa OZER, berpirsiyare partiya HEP, ku piştgiriya wan kir, ji aliye polis hatin girtin. Ev bilyer bi xemgini imzakirina Lihevkirina Ewropi ji aliye Tirkiye, di civina CSCE {Conferansa li ser Ewlehi ı1 Hevkariye li EwropaytiH ku nuh li Parise bı1, tine bira me. Ev Uhevkirin li ser dayina mafen çandi ji bindikayiyen ku li Ewropaye dijin gelek israr dike.

.li pariementeren kurd

~

si va

Xwestina hukme idame

ku

Gava ku li Beljikaye pariementeren beljiki li ber seflre Tirkiye li Bruksele şewitan­ dina gundan protesto kir, seflr bersiva wan ewha da : "Runiştevanen van gundan bixwe xwest ku hikumeta Tirkiye wan bişine ciyen be tirs Q ji aliye abori çetir'''

Di ıs İlon de, Dadgeha Ewlehiye ya Dewlete li Enqere rakirina destnedana

.a r

pariementeri ya Ahmet TÜRK u Mehmet Ali EREN, pariementeren kevn en partiya sosyal -dem o k rat a Erdal Inonti. ku ji aliye eve dawin hat.i bün avet in u ku nuha endamen partiya HEP in, xwest. Li gora bend 125 a qanuna cezayi, dadgeh cezaye l~ame ji bo wan dixwaze.

Civata Dewlete dixwaze ku du roinamevanen Info-Tlirk be netewahl birninin Doğan OZGÜDEN il Inci TUGSAVUL ji ıs sal de her du berpirsiyaren bultena

w

w

Info-Ttirk ku li Bruksele te weşandin in. Ew weka be netewahi hatine hukm kirin u 30 sal girtin ceza stendine, ji bo ku ew "li derveyl welet propaganda komunism a veqetandinxwaziye dikin u diji hikümet a sereken leşker dinivisin".

KURDISTANA fRANE

l! Swede

w

Kuştina Kurdeke lrane

Hikümeta irane taktika xwe ya kuştina kesen ku diji we ne O ku li Ewropaye dijin naguherine : Dr Qasimlfi il her du hevalen wi li Viyene. K. Racavi li Ceneve, B. Cavadi li Lamakaye .... a isal Sti Efat QAZİ li Stokholme, bi paketeke bombekiri. Sti Qazl keça Qaz1 Muhammed, seroke Koroara Mahabade di 1946 de, bO. Li

- 3 -

gora polis e swE'dl, ev pake t ji mere WC, Emir Qazi, serok <' rexis tinek f' veqer andin ->..'WaZ a kurdi , hatl bu şandin. Em tişteki zede li ser enca ma ve cinay ete nizan in, ji bo ku polisf : swed i, W<'kd yt- otrişi dema kuştina Dr Qasinılil, dixw aze ku ve. pirse bigin ' 1 Mixa bin, gelek caran meııfeeta dewl etan dixw aze ku nıeriv kcrr fi kor birnin e !

!i lrane

rd .o rg

Kampeıı penabererı kurd en Irage

Rojn amey en ewrop 'i carna li ser merc en ne mirov i li kamp en Kurd en lraqe ku li Kurd istan a Tirki ye ne diniv isin, le tu kes nikar e yen ku li İrane ne wasf bike. Eger ji serle ma tazyi qa Civat a Ewro pi, hikurrıeta Tirki ye dihei e ku hirı heyeteıı mirovı il hin rojna meva n herin sered ana van kamp an, hikum eta İrane nahe le ku tukes kamp en "w(l" bib'ine, ji bo ku tu tazyi q li ser we nine. ]i Adar 1988 de, ji denıa ku Iraqe bombE'yerı .şirrıik aveti n ser Kurd an, li İrane

si va

ku

nezik i 380.0 00 pena ber hene . 100.0 00 ji wan 1i Kurd istan a İrane u yen mayl n li navçe yen din en Irane ne Oi du nexşeyen ragih andi biner eL Li gora hin şehadetan, merd 'n jiyan e li van kamparı gclek xerab in : T~Hen bi stiri ku pewerıdiyen bi derve re qede xe dikin , av O elekt rik nin in, xwar in xerab e, paqij i nin e, nexweşi beiav dibin , dibis tan, sered ana dokt oran , ditin a karek i qede xe ye. Xelk di varı kanıpan de jinek e be tu hevi derh as dike. Di 1988 dC', du pena ber, Resu l Şex OSM AN, mam oste, u Seraw FERŞ hatin kuştin ji bo ku ev mcrc prote sto kirin. Li kamp a Zewa zarok ji sede ma xwar ina bijar mirin .

.a r

İran ji piştgiriya Kurd en Iraq u İrane gelek ditirs e. Ji bo ku even dawiıı li bH çaven Kurd en Iraqc nizm bikin , berpi rsiya rcn kampa rı filme n belg<'yl ku meriv te de peşmergeyerı dil ku ji aliyt- İra ne hatin e girtin . li paş erebe yen leşkeri gired ayi, li erd ten kişandin ii li kuçan ten geran din dibin e nişan didin . Ev pena ber herga v ditirs in ku eger rojek e İran O Iraq li hev ben ewe ben vc•geran din bo Iraqe . Di 1988 de, bere ku leşkere irani xwe ji Hala bcay e bikü; ine, sturıerı elekt rike u nexw esxan an tek dan, re di nav bexç{' (i ciyerı eseri de vekir in, tişten ku li sN mirivaıı biin talan kiriıı

w

C.-trf'rıusa p<'Hdhereıı

ku V("die<'rin Iraq?

ji sedem a v.c:tn merd 'n xerab , 3.SOO nıalba tf.n ku ji Halab cayf' reviy a buıı xwes r

u

w

w

ku veger in ciyf >.-wc. Berp irsiya rcn iraqi ew, di destp eke de, li kamp a BayPrıcc_uı 20 roj hiştin. Piştre. ew xaparıditı ji wan re got ku f'We Wdtı bihin Hala bcay f, If. ew birin kanıpf'ı: 1-Ioştirınil fı Gireç:al, nezik l Hew ler O Musi le. Heta nuha , ev millb at Ji wt dC're n<'. Pisti bicik irina wan Ji van kamp an, palis en iraqi kctirı nav ma!erı riltıiŞtf'VdllPJl Sileınani n ÇE'rn<. ;:enıalf fı PW neça r kiriıı ku belgP yd kirP y,ı xaniy e xw{- ıı!şan bidin 1 Dema ku di van be!P,a rı d(' xuy
- 4

HOViTIYA SADDAM HUSEYN Li gora şehadeten nuh, gava ku berpirsiyaren iraqi kesen ku dljl wan in dikujln, ji rnalbaten wan re qedexe dikin ku bigirln u şinan pek binin ! Bi ser de ji, ev malbat diven ku pere fişeken ku meriven wan pe hatin kuştin bidin '!

din ji ve hovitiye : s xorten kurd hatin girtin u birin bo meydana spore ya Silernaniye. De il baven wan ji hatin neçar kirin ku biçin we rneydane. Li we dere, çaveki wan hat derxistin u deh tiliyen wan jekirin ! Nerevan ji diviyan ku li çepikan bixin !! ..·

w

w

w

.a

'

rs

iv

ak

ur

d.

or

g

Nişeyeke

- s -

L i

'

WEŞANEN FIROTINE

WEŞANEN ENSTITUYE

F.B.

so

or

g

200 200 200 2SO

so

ıoo

100 80 60

so

ıso

2SO

ak

ur

d.

Bultena agahdariye (bi zimanen cihe) Dossier Kurdistan (bi fransl) Dossier Koerdistan (bi hollandi) Kurdistan File (bi ingHizi) SOREKLi Şahine Bekir, jana Heft Salan (helbest) Tekaşer (kovara semeht, heta N" 43) Bilan 1988 Info-blad 1988 Koerdistan, Beknopt overzicht van de geschiedenis Kurdistan, quelques notes sur la vie economique et culturelle FERHO M. Derweş, Kurdi-Tirki (ferhengok) TORİ Nergiz, Kawa Efsanesi (bi tirki) Kaseta hozan Birader : Evdale Zeyne

WEŞANEN DIN

iv

BI KURDI PirtOk

w

w

w

.a

rs

AHMED Feqir, Diwana Reş I BOZARSLAN M. EMIN, Jin BAKSI Mahmut, Helln BAKSI Mahmut. Zaroken Ihsan BEYAZIDI M.Mahmut, Adeten Kurdistan CEWERİ Firat, De Şerine CEWERİ Firat, Girti ENSTITUYA KURDi YA PARİSE, Danezana Gerduni ya Mafen Mirov FERHO M. Derweş, Denge Roja Dil FERAT Selim. Biji Kurdistan "Eş" HAZHAR, Ferhenga kurdi "sorani''-fari si KELEŞ Babae, Nişani KOMELA KARKEREN KURDISTAN, Kilarn u stranen me IZOLt D., Legerinen li Kurdistan LESCOT Roger, Çiroken Kurdi MIRAD Xelil, Moriye Nene SEYDO Ali u GEWRANİ Ali, Ferhenga Kurdi Nujen "kurmancl-er ebi" SOREKLI Şahine B., Em u Pirsa Me SOREKLI Şahine B., Wendabfin - 6 -

2SO 1000 280 280 120 180 3SO 250 180 200 l.SOO ıoo

100 ıoo

600 ıoo

1.500 200 200

200

SAKELI Arnane, Zardaxana "s orani" TOR!, Qolinc, Çiroken kurdi TüR!, Ştlan UZUN Mehmet, Mirina Kaleki Rind XANİ Ehmed, Mem tİ Zin "sorani" XANİ Ehmed, Mem u Zin ( berga ·Iuks)

120

200 600 600 1.200

rg

Bulten ! kovar

70 280 be pere 1SO

d. o

Enstituya Kurcil ya Parise, Bultena agahdariye Enstituya Kurdt ya Parise, Hevt (kovar) Kurmanci (ragihana ltpvara Hevt) Berhem Selik, kaset ! karten poste

400

Gulistan, My heart is in Kurdistan Kaset Karten poste Karten poste

ur

si v

Newroz- festival ŞIV AN, Kine Em Yılmaz Güney ft welate wi The Voice of Kurdistan

ak

Filmen video

250

BI FRANSİ

.a r

PirtOk

w

BEDIR KHAN Kamuran, Le Kurde sans peine BACHAR, Catalogue de peinture Les Kurdes et le Kurdistan, ouvrage collectif sous la directian de Gerard Chaliand KUTSCHERA Chris, Le Mouvement National Kurde ŞEMO Ereb, Le Berger Kurde

w

Kovar! bulten Grip-Inform ations, A vos masques ! Les armes chimiques reviennent Institut Kurde de Paris, Studia Kurdica Institut Kurde de Paris, Bulletin d'information

so

20

800

soo soo soo

750 100 280

1000

soo ıso

200 70

w

BI HOLLANDİ

Koerdisch Centrum, Arnhem, Het leven van de Koerden FERHO M. Derweş Q CAVENTS Gerd, Cigerxwin, Poezie uit Koerdistan FERHO Medeni, Lied der Aarde JAMIL Pervtne, De Koerdtsche literatuur, P.E.N.-Tijdin gen N• 1S

- 7 -

120 180 130 100

SO 100

BI INGILlZl Commltee on Foreign Relations, United States Senate, Chemical Weapons use in Kurdistan Info-Türk, Black book on the militarist "democracy" in Turkey ZANDERS jean Pascal, Chemical weapons proliferation , Vredesonder zoek N" 4

100 800

Ausstellung Im übersee-Mus eum Bremen, Alltagskultu r der Kurden TOPAL Riza - ein kordiseher Maler TATORT, Kurdistan

ur

BI TIRKİ

BAKSI Mahmut, Şivan'ın Sevdası Ismail. Devletlerarası sömürge KUrdistan INSTITUT KURDE DE PARIS, Studia Kurdica KAYA Şerafettin, Diyarbakır'da Işkence TORI Welate, Birlikte oldu~umuz halklar TORI Nergiz, Kürtlerde sana~ II

si v

ak

BEŞIKÇI

BI EREBI

ıso

d. o

BI ALMANİ

rg

VANDEWIJER Ina, H et Zilveren Ei ZANDERS jean Pascal. Kent Turkije de Koerden ? , Bindteken N" 14

w

w

w

.a r

CELlL Celile, Nahdatul Ekrad El-Seqafiyye Welqewmiyy e GÜNEY Yılmaz, Salpa

- 8 -

50 350 50

200 750 200 240 150 200

150 200

RMh

AlltAŞTI

BÖuQESİ

DO%AN

:R A PO :R tJ

ZLAŞ

İNSANSI

er Evlerimiıe ~cel

si% bi se ha be r

ak u

rd .o rg

i, q.ı.nda SP H ey et İLSgVER a.,kanll.. t · ri · Fe ip 2. at an H ,r. l. sa an l s• Ge ne es i Baqk e, ® !! nd r hi lu ri ba t.a ar iy 90 , D t 19 .o l ye ~ He l l Ey lü l:."RDİ .1n ı.ml• oıdut1u :t ar al U adl.na 'l'ah.i.r ~LV at Ut og ıda ~ı ı.r ' .tı OM .r t kl AY aa HEP O iy ar ba 1. Av .Z lib ey 1r Se na ik a U ey et i,1 n,odası ii rt Ş~besi Baıtr.an. a.,>canlı\"ı~daki Ş \. TZ ri UR YM TE DİCLE ve İHD S t me akina MUhendisıe Sendi>cot.ınd.an Ah i Se at BİNGÖM,M •a Uy Oiyaı:b«~ır ~. Y. n. aı si od . S a& Pe uo 1 it aG oQ 1 di8ler en üh yarbakır Şu fl1 Di t J. a• ıOd Zi ve r~ N le Kİ MUhendis in iıc;e Temşilie i M.,Sal,ih <7UN!~TEuç lc Si yeti,tıtD Nu sa yb iD H• Te 8 ,0 1e li ~1 l~ lj~ an r Ju Ç•un ol O iy ar ba ~an k~rk ki!i i Re t1 k ıctSyUnde di ün G ed1~ n( kt re me ln et yıe şö~e. Ba iı ki ba ,k te ~~ikli be 9i ayoJ.u Uıer1ndo >ti ında ka Jı. e r: c~c de Jaı \l -, Ul §iı:tıMak i Fatıııa lCJ\J.'rAZ ı:den 30; yq a. nd ~ .. 4& 'bclr2.nan JUSylUle a ç~rm~, ljr~~~~ ot la tm ay an yv : ha r da xa n ;U sc al en .iy or du ve rm ed ile r,. am ile dan ~nce,lO \ •XQyümU.U ~otaltma or•a götUrmeye ve er za k aımam~za ia in~Urmeye gal~f~yorlardı. te hi re aok~ kl ar 2. n1 dü rJ,. haataıar~•zı zıplatarak ço cu ve k re ~ed1~ini aoruyor~ ı. re ge k~ p ça l~ y ge la n ha ri a ıe r~ kadınlara ao ze ut er ör ia t " rist1er qeıaiş bataız td1p 1 K~yUmU .h le yi nd e •bak~ı• ge ce köye ter~ r& ~ ı · ~ · ri le iz B alıyor,~nd(~ ,s aC ıQımız odunlar~ 1 at e9 .td 1l iy or erıer toplad

~iyorlardı.Ack

nc~ rdoayc~- deyi er tl ~• h~

,bizıe çe k t•Y iatiyorlar k a~ır ir .b va k vu ,ta ek km rq yumurta,e ve rm iy or •u nu • 1- di ye ye ni e ia ,b da ua un re

vermiyortunu.-

den ~lan~ycr,biz ere ~eriyo -s~ te~~i•~l

rs iv

~ıer s1~a•2n~ c• yap~ı•n inceıa iz im et ey ,h da ar rt ai le ye ra~ıt~clı k. · k~l çadı t Sl' ki dt: ~e jn en yi ed ka ~q en e er rl ıv r.M.t.örıe Y1fte Da kıer, UnıSen Ş.ırna)(' • 1' kurtard~~ı d1re ıardan,evinden 19:l.nde U lu de re ytSn

ediyoruzol!ı.."

un ru yo la çıkan ·~~lamek~dır.B ip,Ş~rn~k·a d~ ün 9i d4 et 1n i ey ~ç kl r• yU •~ e jr ve ti m ak ~r lok: aaka ve çocuklar2.n1 b~r il 9i nç yaıu.Uar ald bi r ka ç yata4~ •• • ı ıa:i.e GltL•u <Surdurup aoı-d~umu:cc!a 1 toplam 60 h~e11ydi.~ 35 Y841•r~ndaki ~u e ba~ı~ Sarıyaptak köyündenim.~a ~.-Ya ko ru cu ol ur su nu a, •&en Pe rv ar i'y ve ~yUmU~.eıvarındaki ~lar yak1ld en ko ru cu olmay~ kabuı ~~~~­ ra~m ar~~• evleı:imia,otl Si~,tUm te hd itl er e y~da as ke r var.Hayvan1ar~=ı~ı 1. rd 1a Qr 1y -d ia in ra sa Y•d• de to lu p gideza lUOUnden ge le n çok z ve ora~a ça dl .r kuraca4ız.B~~l­ O~an ~~yU bij e ru mU yU yo kö di 9i en di k. H al f~rn•~'a finin ~ıauqunu ~ldık.Şu anda a ya katıld~.l6 nd ~a ru ri zo qe ak fi tm ki sa a ~ze~uc ua a a ka da r 20 edoki ge ne l durum ı; B~ u.üzden ,u •n ~ ~y -e a eı yL iy s1 ~l y1 ~. la ıar do ia te di k ama ve~edile

w .a

bJ .r M at

er1ni

~iliyor\lz,cenaza1

4J:e

•• •U n a

w

w

.ll~ lCM. uaakl.ı.ktaki M4f~ 1iyo~. de,Şı.mM' a 20 yıe ~iy~dul in er e Ua 1a u oı UN ay ŞK •r daki Mehme~ CO JU .ii Şı.mak•:Srah Jc .n tı Y• 65 •n yu .N ut u• w w a 15 00 . ~yıuıe~d ta n ak la ro el ka Jc da • , da ar .u rl rl dı d~ ı çad~ k1 l ça r- Ü ç ya ' arae1nda ıı.rae bu ra da ıu !1 s1 0'U \f\ 30 n -\n tc da çl a~ gü •o ttr t yu c: br ,2 00 nl .n cocuqumuz var,bu ve açll.J
ya l'd l.a 1 Jcopeıoa

--1. .

~ .:f .8 tiy or u. " Dü ny ay a duyu~~

-~ ~-----'-

------- -----~-----

··-- ·

-- ·-· ·-- --- .

-- ---- ·-·· --·· -·- ···- ··-· --

-- -- -- -· ··- -

.•.

~•n

kalan köylUl erden 7 çocuklu

~ qad~rıarda

köJUndeki

~1

kadaa, lariya

bide~tiyıe f~le ba~~rıyorduı

~..~.....·eti aMU v.a -.-·wu..ıııı..- kaı. .
korucu lar b1rUk te yapıyorlar .•••ıenecek..barınaeak hi.f bi.r ve içindek i yataJU.an.mı.ada yak:U:tU ..Sad•c: e ~te 9u •9~

hayvan lardan 8aQlad~Q~Z kaynAkıarda yak~da tUkenea ak ve elimi~• h.1f bir fe'Y k.alJDa) 'aaü.." l bir batkQ Sarıöa~ (D:Lm.l ya) ~ IINbtaı-~ So& yaşı.ııdalti. Derviş GtSKTAf 1•• •orun\Jl · · boyut:u nu .SeterıenairdA ı sa~lı.k kcntroıli4,.deo UMn 'bizo u.li; larday kovul ~ö.tU k Z"ü,go ·~ yıldan beri çadazla

~~~;~ı.U~a eatı~ımı&

en sık ~rU~n alg~ı~o~,uat 8olunum yolu ve baOır•&k ha•talıkları tyere~ artı.•~ e ~ereced U•~U haatalıklardır.son zamanla~~• 90~ ~ıümıeride oıagan Bipckr at yeminl i noktorıar~aa oeaıeniyordu.

geçirilm ed1k.S oquk

jandanl ll Ta})Ur \lnatete verild i·

rd .o rg

~~ köyü taı:"o aearaa~ndan Abdull ah IŞ~ t C:;nce,GUn.,.9~ •s•ıer1aia i~deki •9Y•la rla bi.rl.ilt te, SJcibug ult ay 9a1an a&kerl erce yak1ld•.ormanlac~~•.hayvan yeml~ ve otlar~

daD Jtasaturaıuıa Xarde!: ill İbrahim Ili IK' a &it 2 ton lucSaı:' peyniz mahzen den 9ı.k&rz.larak,

i

i ts~i~ parçalanıp telef edildi .lu an4a vad.ı.rla~da kal~yorua.Mabk.meden hasar te•ait Diyerek ~.· alama verilen zarar~ l20.M1ly~~ı olarak aaptad.ı.lar,ama hi9 bir sonuç n boyutları~~ ~·r~iliyorda. E~onomik dinam1 klere y~neıen ~atbeyi,ta~an~ ve vant•~ ~·~ c!inıiyor\rı..~ Pervu·i•nı.sı larıyaprak ktSy\inden gi:Sç. eden 60 yatı.nc!ak~ Salih: ndan askerle r balUfU köyU ~an qelen ·~u. 60 haneliy d1.2 ay ka~ar ijnce ltöye ile

civar~nde~ ~ korucular~,kı~lık

yem ve

aamanııXıarımız1a

birllkt e,bahç e ve

hAr~~­

kadar arı kovan~ ate!}e v~i\u-. ~ ~~•TJ.•ır..••••.. yak~.s.l.•~.But:Un evıerimiai ve tO ara~zi \t..o.\ch • ktsyija\Ja bofalt~l~tan •onra eop ateşine· tutuıdu.Ceride lO Bin ~nUa wıu kO!ulla n:ia ld:StU ık laı:da,.c c;ad.ı.ı: k2.l. Şu &DeSa burada ,tec;it]) oyu (Biryan ) köyUnde 56 aile

var,;ooukl.arımu arsınclq Y•t•maktayıa.o--3 yq gurubun da ıoo aivarıııda eazikl. i bebegim i&

bafl.adl..Su alJt:m'b DU ve tea1sU k sorunıarım:ı.z 'hae }la!ha4 a. ~.• çok da"'cı çsvU. Şunalc ilj.ne bal}l• Denle'l: ' (Avyan) ~den SS yat;ınc-.ıaki 1'brahim yordaı sesleni .~a 1nsanı.ı tUm il.91ı\ç aç:ıklaıııala~a tıuıunuyor, Şnnaıt' tan Ankara • Y:.:.~v• \ b~~~ e aUzeyd bu zaman bir 1 Yıllardır yatad~O~ bu ata topraklar~da'hig r-clen eıb6Hıe miadeJU. .:.Uzeri yakllı2l ve zorbal.ık ~rmedik~xtsyUaliae bal}lı. 12 mezTa ~en •ocıa kl:ty k~uc.UStl baiJM hi; biZ' t.,uıia ıtal.~~ı&d.ı..RUf'U8umuz toplu 850 k.içi kadardı.:.Bi.zi l.ar ,~ yapı.yor U& asker zaten ri ya~ ü'ti)'OI"l~.IJ.ade onlara •ICöyUmU. pnçle bi. .

ak u

hastaı..~ar

iyo~~aoe e~en dıf&r' .ı •Skerıik yap~acaksınız-diya~ek teK11fıerin1 re~ed

w .a

rs iv

o1dU§Undan,S yı.ı boyunc a p1•11klar~z1 gazete kaO~tlar~ üseriD e YIPP'Ak ,2-3 ~~~ aorund a kal~.oeceıeri ca.iye bile gitaea ile izin ve~iyorl&~~.•••~ 9•ceıer ıaLc. koı:kutr l.Zl. klar11l lci,;oeu kçl.l.arı.aa.zı.. çalıpbizi rahatsız ediyorıarcb.• o hale çeldik bdr hi; ten dtvıet acnrl, içiD * Su.un jandarma geliy~ diyord ak.Art. k·bu vah9e~ten ar.son oıarQ~ beklentı.Ls kal--.1ft~r.Zaten yapab11eoekıeri en k~tij uyqulaaalar~ yapeıı akl.l. ver~e.k. Seye size pou a6yle.a k i&Uyo:um.Balunı.z ben yaflı. bir ke;1 gobanı.yııl.XiJD iyorlana,berı ıo durad a de~il.ia.Aaa öuı,Atbuıut v• ~ gibilel ' blyıe devlet ytSiıet yu.ı.ıı • .-." • \ilkeyi. ytta.et ebil.iri aelif bir terden lc~rk\1Dı.Z kaım&d:ı..Bun.ıarı. aynen ~· al}~ bdart.ia,at a,heyet ~•1Q1nd r~alar arat~l. ~yıu anlat~arı. ve ~lgede yap•lan . ' ttırda~ kararla m••~ d~rul un• kamuoy tiıen ~ı:'Utlel'iD ba•~ arac11.1~ı.yla şid~~~ tllrlü he~ kartı. lka nde,Ba ~lqeli Botan ı-oew~a hareke~ni.n etkin olduOu ç~ams• yaaak

maya ıtonmattıır .Bu poli+ i~ 1 uyplanaı:ak ytb-eyi t&muen lnaans•zlaf~rrH politikası uygııla

..a~~~~.~nlar1a yak~laı çex;eva~nae,koyanıarın Melemed1Q~~~a1 •r~1arının vızııd nmadl.Oı., aoaça.:ı.z, evsu , yankıl.a .inin •••ler 90wk ı.o.:ı.. çı.plaJt da~ ların ortaya ç:ı.kar~ı~

insansı-s

bir 'btflp

olqtıu:uk hedeflenızıektediı'.Vahfet boyutlar:ı.na

varan

-

ba iDHnlık..dt~l

oldugu 38 ~ 2.0 ·~i poll~ ~ıar.:ı. olarak,Ş.unak' ı.n İl aıaa~an tJnce Nh.ip

w

bOf&lU ls.p y*a\c:Ln · "'l'e Sl. .ezran2.n tUIIU,~ kORCN1\IQunu kabul etmed~lari qerekç esiyle ~ etti~iı.l~l~rdi~ ~Y1Uler hiç ~r ~•ftır.ma bedell i ~~enmeden toprakların~ aorla cın TC'k•v.ıı.a.r gts.w-eııok ı:lQe varılJUl. oJ.an;ı.a: Aana,M~s;ı.n g.1tı.1. .1l.ıer.1ıı ga-.w ~QJaııS\A •••t.ı.e $ s~deee ~~ rında k~ulla kendi U1kele rinde .UlteQ i konumuna düçUrü lmUt,Y •klatan ~ !A Cl boyu yol eıJ ~l.ged lar~· g\1%'\l!)u ıoo• ler" ~Z'JM ı;ogu~ı~,i.ıastalar:ı.yla,yoı Jcener _ çachxl. a't\\a bor civar.ı.cSa,SUrt w Ş:ı.rnak ili varoıııarında derme ıwatza kurduld.a;:ı. ltı.l

w

da

Pervari•~ 'n~ ya zorl~lar~.Bölgede Beytült•bap,Uıu4ere,Çatak.OU91ükonak,Brub ve aorbalı.kler'" kSyler in boşaıt.ı.ı.as.ı. bUtUn ~zıYla •Ur.mektedir.&u.hukuk dı9.ı. ve keyt1 aorunlar.ı. ki ~ltede yıa aaı~rı uyqula bu ve soru.ıuıar.ı.,insanıı.k suçu itledik lerini tl:'l.A:&. bui.ell cU.rl.e r onarı.lmu. yarala r açt.:ı.Jcl.. aOulqb.J:ar~, topıuıaumur:wı ~~ında. . .. ' . ~

.

.............. '"'""• "-··- ._,,. ____ .. ,. ­ ndald . Axa B~lqe• nin,y ani l\al.Juıl,41.dc!et "--.\~ t~r Mutab&Jc.atın ".U,Geriıayla devle e arul. ....,e. i.nsi: "di.zg kar•~ eainde yapı.ıao, halka n:a.l.IXfJc eatıııaee!ydi.BuqUn ~zelllkle Botan Bijıta . ~d~~ ~1ç\~z bir şidde~~ uy~anmas z ~ri•inin baçladı~~ AOus tCI bat\n~ 3-Beyetimi~ ~y bof•1~1arın,a~ellikle karfe toı.. met,Eaıpez:yaUziılin orta d$d a yarattl.tı. ba yana hu1andıOı.nı. teab it ttai.ft.ir.HUkU d.yi' .TUrJ tedir t.mek yUrU a •al.Se .Jll. perva duman ortilliUndan yaı-a&'lanaı-ak tidde t po li tikasl 13 i.l.de baM Hakl an. Sösle tiiCis ine .~n~t'\ ı andı9 uygul halin tU nlle Olata t Avnp a Korı••Yine 9Ö•1•ml~­ .ı.,oüt.ün yl.p1ak.ll.OJ.Y1• bu gUn Bota n'da ~yle uyuyacıagını bllcar11 Uan ediımemi.f bu ~..J Y~, =man l.u va meyve bahç eleri yoke tliliy · . ouyıar. n-lin e gelm i!jtir yUJ:'i.ltUlUyor.Mabslma insan larlll ölüro ü,artl ..k sınden arar.suıda,l
Jıtonu:;uno" u.ı.•ı:ı•.ı.Mn u~..,....,..,.a.__...

1,0rununun ÇCI%Uinü

11

,,.·n

tam anıamıyıa hayae a geçir~ bulunuyo~.~\g~ a vahfi etiyle uygu lanm •t4" aonuGIJ toplu sWrgUnü y-..ı.yor.'raz=j.natsu,yol. paraal.& ve olanc aurak olara k Şırnak,Siirt ve Cizre 91.bi me~kt~~ k~yıerini terke zorla nan insan lar ilk ~rarnameleri

i.şs1z11k cjolayıs~yla

._gelm ek.'bl ve

D~'d&B Batıya ;~pla~

aow 11•

})u ı- adaneSa bUyük

'Batı kentıeri.ne

bir sUrgUn olup biten lere kar1ı saaia

gerçekle~tirileB

gitmeltt.d1~1•~.

ola~ bij~Un

K.ı,~c.o.-'''

t14d etiyl e

türütlo~

d. or g

4-san sijr ve Sürqijn

kalaay~ terci h etmi.tir.~ur~­ S~yt b••~~ ~Utün ~ ı~ı traje diye ·~~tların~ d~nmU4ıerd\r. daki kal. . ve 9••e te ••hiple~1 bölge halk1nın yaşad baicat.Jna verd iti 4eat• Oi bu c;Uncie de-vaM gUnlU k böasırı,lf1••" 'oa•.ı.ndaki hAkim el.nıf ım.ita • b~c kea dana ya~~r~yoruz. ıs~~n~ ha~~~ı..-y e~w•ek-.4i~.•·•~T·~~hcel ~oru=ıuı~k

&-TUı"Jd,~, geı;enl.erde iııızaıad.l.~~ :e."

Ç oc:uk

Hak.laı-:z. l"•ıa,meeine. oa:ı:ı. çekin celer b,~ c-lu •

ak

ur

araraaı Bilg i kaynakl•rına ula9ma",•lns~ Buna ~r• ıu~kiye,"Ç~arın Uıusaı ve uıusı ~111.1kleri 'rmel J.nde E(jit:i m Gtsı:-me•ve aaın""­ Bakl.uı,'!emel ('jZqÜ rl.ükl er ~ Kend i Ulus al e" haklarını belir leyen 17,2 t va 30•uncu. kül~rUnü,d1~in~,d1nini kulıan~p gelit t1rm be '1'Uı:Jtiye,Sotanlı. lCUrt Çocukla&'l.ft Y•tam a hak\c.\n~ ~ddelere çekin ce koymuştur.Gerçekte k. ~ olanaklarından w:ak t.,yU al.erc e ;ocı.l çekin ce koym uQtu r.Evs iz kalıD.ı.t ve en kU~Uk aatı iV\t.. beSlt.n U .JQst ı.n4u yari: aı:"l. yol.l. ar• eıafeksiyoal ~lUmle yüz yü.zedizo.BaQ:t.rsak. ve tls~ 101un um , . ,:, · çoçuk sa~U~lJll. uhd it etıHktcıtir. lararası. Demokl:a1:ik K.uru l.uç\Q .rt, 7-He yetim is,bü tün siyas al part.1led.,Uıu•al ~'e uluf!l :t.yoc.Ge~ rini,bH19e balkıy~a dayan. .aaya 9•0~ ~ ~ar~~ ve paı-ı..enteı:le ar.ından Jıtı.ı 'topra diyo ruz.B ir hafua, Cift9U o oJ.aaa 1 Ş1mak kttyıU.UnUn udez oine oz:tak ~lun diren en _.te etme terk a Baba evi.ft i bala Jtow l.a ~l.Uyle ı,iı:U"te yafay:ı.nı.z;.rurdunu,Aa kHY1UftUD ~ bakl~ .U0.4 e1e•i ne omu& verin iz. 9-SUopi,C.f.21Z'e,Nusaybin 1 Xaıltel)e gib:l.

tkouf lmisi eıNS oıacak Irak la yapu an ti~­

Yolu" qözergahı.nda bulun an kasab alar inaanın~n lt2er ine elidiz o. · pro4ramıyı• dQ4an za~.r telaf i edilm

ti~aretiu yap1ldı~ı ~İpek

Acil bir

y~

rs iv

l!r" halin e gel.aifle~til' .E•nafın du,urt'Llte dayan an bl:Slge aerk ezler i,bu gUn birer "Ö1lt Kentı ~.Kurf--z krizi nin yUkU •••• olara k ~~~·\~ nu ifade edece k keıimeyi türkç ede bulma k •o~du oin~\l~·

Uıu•lararası yardı.m l(Ut'Ul.Ufları.ru., insa-n ~Dewetiııd.z,ıtısnay ve K.ı.ı:ü'hac;• ~, uıuaaı ve inaan~a yar~ı~ i,k~yıe~inden kovu lan Botan BUlg esi hakl~~ aavunucuların~ ve Urgütı~rin k ipn b eye.~ lll.eae ma ~rinde gözl.e elin i uat= aya c;a~l.rır::ab ipn Seaaeı. oc!aıaı-ı.nı durı.ı lta~tpaftya a~C\

4ave t

edu.

ihUyac~n1ft kaı:,l.lannıae~

.a

va 11•9

~ndeneye

için

odal~ar bllny~t•ln4e ~ir

lıal.lu. tamamen :ıtan. etllli~\er­ ıma" yoıundadırlar .Bu gün nez:oede .U e. dir .Şiıldi ise, •ıtaybetikleri halk.ı.• • •Orta d.an kalc5 ın etraıında ~of~ ı.o-ıcuı-t aozounım çtSztbaUnde !J1dd ee

yolun da

ısrar

edenlezo

w

w

~,,ahir1er~ 1 kasaba~r _ her qUD r ..tıanan ·~za öıu.ıeri~ yakl. lan k~y1e ~1'9Utl.erme-,y•rinld toplu 1etet muha bir 9Ad.ırıazoJ .Snı. . ah.nm daa;D emok ratik l.ar:a.ru. batl.r lama ya ve •· ilUluk babe rd.si c!ir .S•rk e•i; tnsan l.lll diyen herk esi soı:'W ..l:..'tt . ~vet ed1y oha.J 0 BylU l 1990 .. ~ l..ll Al~_!!! "'JW

Jlel'i t WBVBR

IJ Gene l Bat.kaau.

w

(İMZA)

Av.Z Ubey ir .AYDAR

Tahi r :st.VERDi bakl% t1 Y.ı<.U. Diyar DEP (İMZA) AhN t 'l'ITMUI\TA'

~'!~

Eat BİN
t!JI:ıt;man ~.BŞK.

PeUo l

M.Sa l.ih Gtfnş~

aefik lCAMXOÇ J!a~.CD.BdL.Şa.ı- .X.U. t

----. ·----....

. ----

-4

·-·-

:7

O

D.Ba

tıiD.J11111aVbin tı,.,.. ırTOTı:t..

ı=t.ICI

4

ly,,~~:

Dr.Ce mal JWJMM1\H

90 931 14526

u_,n

---'-- -.-

İq•lf!lh:i1ıtsı

~·

..

O~~

±HD.Diy~rbaıcır ŞB. ~k~~;;.-~ ~~ (IMZA) :

~BD.·~~)Şb..~tk•

~?~~~·BÖL.1"DIB._

-

k«tıi-.mlllnn

P. 01

';\e.

--'IIIIPI-,' 1

.

-..-::--:~

.....

INSAN ı n o.. n ü

HAKLARI

DERNEG I

DIYARBAK lR fUBESI

C d ' Z AP.Nn:l AKAT:& •g a d e s i · tltdt:t:ı~~*RX:~~acsı*KISiiea" :tx*~1!'1~·f'Bt?t'S'ö" - D 1 ya r b a k

1

r

Sayı

···'-····'Jt...../19f.O. •.••..

d. or g

!{onu RAPOR

26.8.1990 günü saat 02,30 sıı:-alarınd$,Mardin il.i Nusaybin J.l.çesi Kuruld:Jy

(Xeraoe) yakınl.ar~nda bulunan bir s~~ınakta militanların bulundu~una dair ihbarı Devlet:· S~vcn1i.k GUçıori. iıe PKK rn:tlitanıarı arasında çıkan ve kısa bir sUre içinde herhangi bir can kaybı olmadan sona eren silahlı çatışma gerekçe c:ıö.sterilerek,sabahın ·erken saatıcrincıen i-tibaren r'urUktSy abl.'ukaya aı~u.:ı.ı:-.160 hanel.i kC>y halk.:ı. çoc:uk,kach.n,yaşıı ve genç ayrınu. yapılrı.adan dört gün boyunca a~.ı..r hakaretler ve .i~kencel!i!re u~rar ,k<:iye 9iriş ve ç.ıkıgJ.ar yas::ılüanır, evıer kundaklanır, hayvanlar til.dürUlür ve hatta köyl.Ulerin toplu dini iba4l.et!edne dahi izin v~rilmez. Köyde yapıl.an incel.emeıerde edinilen i:ı:lenj.rıleı: ve .işkence çörenler.in anlatl.lDlar:ı. operasyonu bU~Un boyutıar~yla açıJQ.l.ar niteliktedir ve baskının vardı~l. boyutun canlı bir örne~ini teşkil etmektedir. KöylUlerden Fehime AY şöyle diyor: "Önce kaynımı ve kayl.n poderimi dövdüler, sonra evin içindelci eşyalarl. k:ı.rıp döktüler,4cveslerini alamayınca bu sefeı: beni ve çoc:ultlarl.ml. dl:)vdUler.Küçük ~lumbUtUn gün boyunca baygın kaldı." Yusuf BAYUl\N, "Evimi kundakl.ıyorlarclı, engel olmuya çalışınca beni dipçiklerle dövdüler" diyot:. S6 yafiında)d Cem:i.l DO~AN, "Sabahleyin köy toeyc1arıl.nda, kadın ve çocuklar .:ı. ayxı, b.iz erkekleride ayr,;ı. bit' yerde toplayarak hepimi:ı:f diıpçilderı~ clövdUler,. diyerek, araşt:ı.rma heyetine aç:ı.kıamalarda bulunuyor. Sad.ı.k K<X;IiAN, "Evde hasta yatıyordum.İlaç ve röntgerı filimleriıni gC>stermeme raijmen beni döve döve köy meydanına götürdület':'diyerek ~ahşetin hastakıda kollarına al.dı~ını ifade ediyor. Ali AYKU'l', çok daha ilginç açık~aınalarda bulunuyor: "Köyün tüm erkeklerini s:ı.~ına~ın bul.undu~u yere götürdüler .önce bize sl./)l.nağ'ı taşlarla ]{apattırdılar, sont:a hepimizi s~raya dizerek ve önUmüzde saf tutarak ateş vaziyeti aldılar. o an bizi 8ldUreceklerini sand~k.Daha sonra Üstteğmen,Aakerlere silahların~ indirmeıerın1 emreaere:o. bJ.:o:.t: ılUuau ve 9:;:yıc 'ba~ırdı; -OnıC~r:ı. öl..:l\h~·~t.ik. o-i r.i ,ıı,.. xı niiriirUz.Bitim için çok basit ••• Sizi burada öldürür,Ustürıüze bit' silah bırakır,son~ada Teröristleri t>ldürdUk diye bildiririm ... Hepimiz inanmı~tık ! .•• " Hel'ı..nıet A).'KUT ise olayın bir batjka boyutunu de~erlenclirdij "E;;an okuyordum. gelip be~:. dipçil{lediler .Bana • sen ezan olçumuyorsun, propoganda ~'apıyorsun, teröristler mesaj gönderiyorsun dediler .Daha sonrada cemaatl@ ibadet y(\pnıaıııızı yasakladılar. DaMı l<ötUeü,bJ.r .:ara pan.z~r1.n Uniine ı::ekiz-Dokuz kadın çıkardılar.Marôin Tu~ay Komutanı vekili olanAlbay Bizlere dönerek,öiliyormusunuz ne yapıyorum.? Güzelleri seçiyorum,onları Tu~aya götürece~im diyordu.O an elimde silah olsaydı,inanl.n beın onl.arı hemde kendimi i:Sl.dürtirdUm." Stileyman AY• ın evine giren askerler. oüayı uarıı;ada~ın edl.yorlat" • duvarda asıll. duran sarı,kırını:cı, yeşl.J. rcnkl.J. ı:ııı:ü~..:ley;l. i.nÇl:l.re~cı~ ocl:ın~n ort~cı!Ln<:h, o•n":~.ı:u-ı"' birlik tEl yakıyorlar .SUleyman Ay gözııl tına alın lyor..

w

w

w

.a

rs iv

ak

ur

c:ıegerıem:Uı:en

'

·~,i!P

1q·~~ı ./_.~-C''3u

--u

'-.:.J ı ..... 1· 4 ı le.

_1

!1:-.:;:,

DI YA RB AK lR

lı_,,_,

ı

.u._.

ŞUBESI

.......... / •••.••.•• /191. ....... .

Sayı

Konu

klenm e

gektir m@n in bede llini dipçi B~,GJ Tüfe gi ile hatıra foto~rnf~ gtlzaltına al~nmayla ~düyor. rl.iora .Jc, ·do SAL y.:ıta~;ı.nd:ıAyar.ı. c;.ı.p1:llt c;2.ka D~um ı~anc.ı.ıar.ı. igind o oı~n ZUbe~ Bahr i

ve

,

militanı aranıyor. rı Azmi ~o~~tz•~nde ~u~~ndu~u Opera~yon conucu,aralarında kBy muhta K

odada PKK

•.

ve harek t\t "Başarıyla" sonuçlandırılıyordu. ve 425 sayılı Kanun Olay 9ok net ve açık! ••• bu oper asyo n,tlz ellik le 424 Muh alefe ti sustu rmak msal Toplu ve al HUkmUndeki Kara rnam eler sonras~,böigede,Ulus ve yıldırma poıitikaıar~nın uıaçtı~ı boyu amacıyla HaJk a karçı başlatılan baskı nec:2e :S.ık. ne .n ve k.~:y.fJ. uygu.ı.wuuıaı:- z;J.ncJ.ı;·J.n:l tun ı::n ca'i~ 'bJ.ı:- Urue~J.,Huk.uk d.ı.9.ı.l..ı.k lyur~ köylinde İnsanlara dı~kı yedir en Yeşi. i ilçes son halkas~dır.Daha dUn, Cizre me~ar.ıara o!;inilijtUr:en zihni yet, S.i.l.r t Kasa plar Dere sinde ki şeh.i.r <;tıpıugUnü)t topııı i ortamınOa Şl.ruak,Erulı, kriz li bu sava. , bUgUn "Kur t Dumanl:ı. Havayl. arar" misa 1 .Koruculu~ kabu l etmey enlerde kesim al Perv ar; ve Beytüışebap ytlreıer~nde ki klors zorla gHç ettir iyor ak,i.nsanıar~ınızı topraklarından ıerin Avle rini ate~e ver~p yakar bo) opor:aı;yonun­ (Xora öy K.uruk rl.ar. d:l.z9i.nl.ori.ndon bo9alınıq zül\im örne kleri ~erg:tl:l.yo lendirilebileoel~ insanlık da olduğu gibi köY. halk:ı.na, vah!}et boyutlarında de~er lar ••• dl.~l. toplu işltenceler uygu luyor orum : ndan ve Anaya~nl Kuru lugla rdan soruy nlan. oı:ga li yetld et Tüm Devl 7 esi tıaıu Beyan -Nere de kaldı İnsan Ha~ları Evr~nsel nered e ~ -Eqitlik,insanlık,adalet ve h~5w~ ve OzgUrlük:.ı eri il'3 i,.gi li hUk.Uınleri H<:ı.k . -ı'\nayasa ve ;yasal..3r.:..r: 1 i.:ı::an ~~Z~e.! · nered e? karşı TUrk iyeni nde -Nere de kaldı ݧkenceye ve Onur kırıc~ davranı~lara

ak

ur

-:-·

.

.

d. or g

Ali BAL,Bahri. BAL~l4eci.t Blü..,M. ehme't Qn.cU ' ZENGİN,Mehmet BAL,llamit .. BAL, ALPT EKIN ,Fays al KARAHAN,Abdülselam Süley man AY:,I Smail AY 1 Ah.met GOKHAN,Ccmal oliDAk iiz'1'rt? l6.ki~i .,~~~lt:ı.na alın:ı.yor AYKtJT,Şahabbettin İLHAN v• Cqli1 . AKAT

Mehmet

rs iv

s~zleqmclcr? aıtında imzası oldu~u Uluslararası

w

w

w

.a

di • nin belir ledig i dav-Avru pa Toplu msal Anla§ması va Helsinl~i Niha i Sene · ranış lıUkümleri nered e? İnsanın insanıa.şması sUrec inde ve insan onut"Unun ••• açı.k~ çok .t yan:ı Oysa, &.ncıanıa.k t:ar:ıı.n.an&.n aı:- olı:u:aJ.:. do~oır:ıond:i.ri.!Leoqo)o:. ~·t\cıel.o~ti.ı:o.$.1m•cı:Lt\do Hnoml .;i. acb.m!L kaybo ldu.U ukuk ve adal et bu ~nemli belgele~inin hUkUmleri,~lgemizde tUmUyleBUlgede art~~ ~nsan hakların~an zda aran~r oıau. insanıarımızca ner karış topra 94mi an saıoırııaraan oanseı:.meK ve ı:.um :ı.nsan.Ll.9a yapu noı onuru san soze"CneK yer2. ne,1.n amak mü~~ün ••• kar~ı i~ıenen insanlık suçıar1n• sıral ıuiye­ lamaların,politik ortamı. tahm in edile _uygu au tUr keyf i ve insanlık dı~ı t hiz~e ı~a ve karde§ıi~Q asla cek derec ede gerginleqtirece~ini,b~lgede huzura,bar sorumluları ol~ak Uzere Ye uygUlamaların etmeyeceOini,başta bu politik~lar~ .l\<Sl.gcdold. , bu u,_•suı::ırıı::ıl.::ır.ı. hakl..ı. göotoroınoı: nodorı bJ.r .Hi.9 .r ol..idi ort1h : herlto s bJ.l.m ve adale~e tli~e e,eqi rasiy .emok ü~e,u eı~,özgürl silahlı hare ketle r gerek çe gösteriler elesiy le karşı karşıya bırakılmas~ nusaml.§ halkıml.Z.l.n tümü yle potan siyel suclu muam ltaka ret nmaları,evlerinin yakılm~Gı,en a~ır köylerinden,topraklarından g~ço zorla barıq nlar, sana ni ece~i getir çözüm ve toplu işkencelere maruz tutul;ııasl. • nın s~runa y~ld~~ ve arama çözUm ri aske runa ve kardeşl~~i d~namitlediklerini artık bilm eli,so ma pel i ti:tal a r1n:ı. hızla terk etme lid!r ler. lumumuzda onarılmaz yara lar TUm Devl et yetkilile~i ve anay asal J~uruluşlar,top durdurmak için h~rekete geçıueli, açaca k bu hukukdış:t ve ayrl.ıncı uygulamaıa~.ı acile n uşlar, l ve qlusl~rarftsı tüm demo kratik kUrulir. elid ~lge halkı yanll. ?. bırakılmamalı ~usa ve k~.ıoyu auyl'lrll.lıgın .. basın or~~mları,parıamen~erıer,ayl!iınlar

e,~~l<J\N of,... .$ele~.. 1 ""

~' ~ ~ ~... 6~4-,,.

g

-L-

,..,.._.., _ _

....

1 !NSAN H.AK.LAIU ve DOGABIN X:~L:ID!ıı-IESİ İLE :tLG !Ll BAZI T1SSB1TLER

y~lında başlayen ve genişleyerek devam eden gerila bareka.tine. karş.ı Devleti n J·aptığ.ı ınUcaaele giderek kabuk de(i,:ıt1rj,yor-.hede:f degişt1r1Yor.!lk zamanla rda hedef gerila ve onlara yardım 6tttti e~pheai

1914

elt~nda

olan

nelkır.

bir kcsim!y di.Oysa eimdi durum

ayni.değild!r.Hedef

d. or g

oldukça gen~let1lm1ş ve 19.89 Y~~ ilkbaharından bu yana yBre halkının yolunl~una {Xurucu ,muhbir ve ajan olmayı kabul etmeyen ler) ve do~aye (Özellik le ormenla ra) saldırılar yotunıaşmışt~r.

Bu politika gereli olarak lOO'den fazla masum insan ys direkt ku~una dizilmie ~eya faili meçhul ~1nayet şeklinde ortadan kaldır.ılmıet~ YinG ayni poıitlka U~nU olarak onbinle rce hokter orman ye~lmı~,do~• t~ r1p edilm~,daha ı:sııce 'boealaııa v:e boşalt..ı.:lan yerl4J$im birimle rine yUzlere ~oııi&i ekl.enm~ ,oı:ı.l.aJ:>ea

k~ Te.. aa-sra ,)'11kl.er4 re

Ye •h~r .i.çi:ndekJ . ~7•1..r

e-.ı

öııUııU.e •teşe Ter.Umi.ştir.~u şekUde

ek beh~ Te bal .. ,binlere olarak onbinle rce ·~· a~ac~ (özellik le fıst11.k) yalu.la ra.k talır ip ed ilm 1.!ş ~ir. Bu politika bölsenin boealt~lmaaına, Irak'ta oldulu gibi ~i~ t.aapon b~lge olwşt..urulması.na,,-tsnedeki tUm yerleı,im b:irilller1rıin bOQ&l:t.ıla rak artadan kaldır.ılmaa:ı.na !'llfl isi generel Al tay !oklf't' ':ın d ey illi 11 .. b6lg• de. o'\ 4ahU hii- bir canllt ve bitki b.ıı:a·:kmamaya y6neli:" kt!r.Ju polf'tiuııın halbenzari~i Irak; ta faşiat Sa4dam UTsulamaktadır.Orads yerinde n edilen içi"D J. er tnaaeaıel •çlıktan e ..ı J.lmekte g_öa"ter yer ir b ak h1c; clmas- lı:arınac: i uYgul8Y g~a yard1a~ yap~aktadır.lakat aasu edilen politikanın buradak de: c..ı.lar:ı.. "*'*ler 1Aiıı Xcçg.1it' i,lU.1ar' baJur ,Pa1o ,AP-J., Zilan, Sasoıı Te Der$ ıa' ar yaptıkları gi'bJi ralnll& yJJ<ma,,-aklle ·ve tSldUrme :rle m-, gu;ldUt-leı ineanı eeı­ ;rarar.ına ie yapgıa7a vakitle ri ıaktur.:au politika bir soylurıa poli"tik du,~oplu bUiall larm a;r&k se_~leri 4U1'ulmektad:ır. eı Devleti n fakm8t11~a,öldUrme Te her e«Ti yoketme polit~ kr1~t g1D1 111 .B1ı1D4 şm.ı~~r 1CiuDla aonra n kriainde ~fes aon ~sall1kle Batı Ulk.titn bu yana ~· kauoyuııuıı gösleri ltöt'.feza· çevr1ilmi$t.1ir.,Ay'ıuı.ca e8 ~r.t'e& pcl.J:ti.kee~ ae4ec.~le. •U&"~Uyct:'7i i.Jıo·itaıcmqo ~D &'l•t.c~oktocl.irl pa giderek let zde,Dev bllgemi 1fu keıad.i leb.ine. olan 'u fl&rtlardaıı dolay.ı birlikte

aah1pler 1n1n gtlaleri

rs iv

ak

ur

la

"Y•

lusaoe yoketme d~• .ta.fmlen dirllltll Y.aa~al~ru.kta,7.J.klu,'Iaktıaa,Ol4~ crlarak y'UrUtm ektedir.B u ~guıla• acaaeıs. Te . poli"tikM;lını 1t.irasa u,aessu

w

.a

la- al txııda b~lgemisde.· tnean haklarının varlı~ından balleetm ek mUmkün de~j dir .tııaaDlar.ırı ya, ama nakları d8hil tUm h~klerl. gasp ed ilmekte dir. IlsiJC:'eaı . De"Wlet b,urada .iı.n.Uil.lık suçu J.şlemektedir. Scm SS kararnam eleri .Ue bas~nde suaturulmuş oldutundsnş.fıele­ .... ııeıı auç v.e ~ inayetl erin gizli kslaıaaııu ee~lamaktedı:r Zrien saneUrtf n

öDlemek tir. ·

~ıda ~lenen suçların aç~• ç~kmas.ını

Bu

po1i~1ka

sonuou

yakma ile 1lg111 tesbit

yalaıa

edebildık­

w

lerimis fl57ledi r:

ya~ sylar~ boyunca Eruh,C~zre,Silopi,Slrnak,Pervari, ­ :BeytUtebap,;atak,Ulude~e,Çıkurcs v~semd1nl1 ilçeleri nda k~rsel k~eimle bssın çeşitli sene geçen konu Bu yakıl~. rinda binlerc e hektarl lk orman . oreseDJ.a~a.Dcla ~ letıd..ie

w

a)l989

1990

:rı.l:ı

;ra.a

&)""ler:ı.n4e )"&kı.ları ~rmenlerla

Ug:il1 'teebi'tim j

z),Pı~t• · aıılt -v . RftVa.cıı:rlt nlı-.in (Cudi} Bena'Q"a (N~...-e) .Ziyare t (Gelylt ,. . 5 . Gabar daiJ. 'M meTkile rt., er da~.ının çeei larekol e ... Pervar~'4• !er;eç,~q~ çe~•-~ f.ı;ı~tn'-iı..m.11~ de çevre•in k~YU u) I~JLDulabenaaer.GO.'Yeeb (Jkin.Ycıl

şırnak'~ Gır•'siT~,Ramuran,~ehra ~~.BölUze,OMrı1b•,Cın

~ ~-· ·''"~-"-,..:vn=------.-ı -~~.-.--: ~-=-~---. =-----.-~::-....

f

.

~ -

~~----

,_ ___

---~.-_....,._

~

-~

*': ..... .,......., .........,_ __

- /

)~gaçlarl. U• beraber')(EX :l-2) ,Ç1-Y•ırev(Lıradai),Gırdera, G~r• ~lt klS'ytl

./ (:Ba~ ve 'ba~erlle beraber) (U ı 3) •

.... •kç••

'4:•1••i.~nnti• &Y.auanı •:r'1n {',sayd.~tbn.•1.ndan ıre m•ttiY•tl korunmaları gerektiği Uzerinde aöylevler veren nasıl rinden Te onlar~n orman yakmakta Te bitki ~rtUaUnU tahrip etme~ hergUn b~lgemisde Devle~

tedir. 11&111 olarak tesbitlerimi z, ı)l9.90 yl.U.~ oaak. a)"J.nda ~ırııak Ui m.crk•z• b8t,lı N~a(GUn Z) lr\is411 evam) k.ö;rUnu.n Bajna "le ~eh:naa ıae.zra ar.lLllda • L) !hsan Xutlu !lyag ~ 7 tAr,. lU sAn )Ra 6 ikthı.IIi· Xu"Uu.~3-~Salih .Buciak .,4 Ey.ü.p Unlti .. 5 )R~f Budak S Mehmrt Be&de, 9 Hac.ı. Aaay lO) Hacı:. öun ll) Tah.iir ösen I2) Hamt b)Yakılan I~7ler~e

1

öz.en lı.3

ait.

Abdullah ö.a.eııı .Jı.4;) Alıme:t Çalış Jl5)Mehmet Çal~ •.I.6 )Ne.siaı Çal~" •

ah.l.~ &J.şl~lt. lı.ayvaa. ~e~D.Ji ~•

crtl.ar:k

~akJ:.lm~t.ı.r.

or g

2)~oHJıı;(Saı::3Aallı) klSyUncle. ~bdul.lah. F1daa,.Rsllaza n Fidaa

.Ada~.,!ah.ir G~-den..,R.a~ Yard.ı.mcJ..,.Haaaıı. ~ıııı Te- aynı k6Y1frı Cia'de ıazlianrıd..a Mua:ta!a .AY'tua,llal.i't Aytua..,Madir AYturı ve:_ Kas.ım .AYtuıı~ a ait ah~~ aam~k &Y ~• ba~çaler ~ aeaa naziran ay.~ sonlarında askerler t.a.ı:a!l.Zldaıı. y-ak.llaıllş t.JL:r: ..

.Mehmet.

l)~er~z (Sa~•4all~) k~yU şaru ~«Zrasınd• !o~ahim ~$~k.~.U.

d.

ış~,Ali ~~k ~• x1ne aynı k~7Ua XsreEızuı ~a&ında Ramazan g~~ta~~ o~ g~ktaş ve Benav uçar'a ait eT.~•r eşyaXar~7la birlikte gündUs or1 ında

.Na-.,;x,an. (gUneyçam) Janciaı:m.a- 'tabıu:und& gıs·ırev.lf b1nlı8f11 k•ut~sı •l-

"b.nda :c. inin.

gtSzlı.e:1 ~U:ıde ı;alu.lau;.ş'br •.Ayzu. ~amanda

~ekleyea lııutö.a.ylı.a.r

h.a~Tanl.ar~

Ue

tara!ı.ndan n-lerin selriple b:u.· 'k3:rl ~l&l'& a 1-t !ı:anıaıı

iq.i& toplam~, oıduıkları 7emler

ur

.taztda

cmun emir v:e: direlt:"tUlaE1 3'le ask.arl.ar

Jaııi llu fJı.ll.n '\a~~ua ay-ıJUD Mşında ı;aıuıııı.ıı,t~r.Bu· cJ8'1d• ayı:u cUıı İb.ra)ı.iJra. İflL~ .. ai• lÇakl&flllk 1lU ton ud•r ~-8Y-R.1r ..,.in.ln aı&h.Stf IIJ.nden. ~lc.aı-ü~ak 'Dil:' kıeaa Mc.~pekle~ ;re.cli:iJ.m.t., geri kalaa~ e1ı~ 9 •1:1

de q u gUa ~,~..

.

ak

~}Son ~ eene içiude ~ork~a va ba~l• m~arale~ oıaa c~nde~ :Bawa-,.Gln:.\f,Xw~aa..,AbaH .çealtuaj.geaı<.,D~tltll,.şaru..X•ı1t1Nau.Dı:aııly-a.,

Gewrıkya ..ce.: Iııdea ~le. b.Gt•l '\lıluak. çotu J:&kl.\laınrk .uısanlar orai•~ del iş ik uzaklı•ş'b.r.ı.lau.şlu.
çotu

ve. ltaaa'bal:a:ea gl:Sçmutlarclir ..Yaklaş~k ik~s. haae (1800 nu!u•) ıt.ıı 1ae ıı.aıea şı.maıc..• l.Jl l.5 ıuıoaae.~~• lllUEai'e.eincle Eruh yo-lu Us.er1nde l'!xJ.akl mevKiinde ~a~rlarda kalmakı.d~lac.Y&kla,aıı Kıe, a7,1ar%nda buinsanlarl alli~leriıı.iJL n.e.clac&l.lı. seçhulciuE •.E~er bu; şekild« giderınt Japtıt,~aa~z tt b'Ji'UJre g6't!e halan aatl..ı:.kl.J. claıı ll.OO kada-r cocuk bu kı~ açi::ık .,., sotııı\: 1taıı

rs

iv

şehi:ı

tsl.ecek.lerii:.: . 5) Sl.mak auurkesa:

.a

'ballı. A'W)'aZL (Derelea-) ll~ylaUD eekis artWn yimJ. i.emwua. üe 'O ~emm\1& '\aıribleri aı:aa~wıa ~u·uıu,-ıe· 1ç1ndek1 '"JY'-l'Iaı 1ı.a b:i:likte ev;li.eı: tak. '\e& »~eller(A"Qan) Janııia·nz& b
şun.lıardıı::l)Eywaıı,.2}Govaaam:u,.3)i'eııall .. 4) Bacıır:ıt.,5)vekçe.lto,.6)l>ıeyan 7.)Gl..rek.,B)Qa w:o'b;U •. Buinsanlar~ t.aaUflll'. :n •.s· •.l990 ia:rUıindtt ı:~ ar.uh1ı~

w

w

w

Yuaut Idlııı \a:a:t:.ından şı:rtaek Ta.Ul.igina: ve Şl.rn•k OumbuariJ'je't Se~J:Iıı.ıı Q.ilekçe;rle (EX: 4) ~aca·~ e4il1D:Jış ve aorumliularlıJl <:eulandırl.lıaaalt ia."t.eıım.iş~i:.XlSYlU,lerin şik.Q-etç~ ol4ukla-ırı ld.şileı:ş Der ..ıer(A~e) balt k.omu'iaAl. Yu.zlıatl. ve aaah.l7etindel d c.\ il er ~~eT.ll.ilerdir.sa~rlık 3.8. !990 gUıı ve 1990/15.5- 294 uy,.ü.ll karaız~la g6tıeva..iis aldutua.u b-i~diraaiş ve dosyayı valUJ.Ie havale etm.tJ,'\ir. ll. idare kurrul!uda- bııı ola ~ aoruı,'\unur) · • 1iin.. Sltgı.U.1t~Ş....,.UC} ~aad.arma ucurundaa göı:e•L.1 ~zba - bellj Fınd.J..k adındaki k.iifJi71 g~ı:ewlencl~'\ir ..Bi•• göre larlı

~l:Qar köytrle~i rak.ıU.an , .. 1 ltul.ubeler4e. yqam.ak:taci1 rlar ..Buıılar:uı

du~und•nda ~~erd~.B~ıa

.. "

c::alltJ.J:..Soguk

ıwe

gidaTea

n~ç

y<ıl. u

Useri

yap1

~nUmUsd

~7.•

cluı:umu

bir.i

tor

açlbk.un öl.ec:ekl:.ucl.tr ..

~

"

···-- ...... -

" .

______

·-·---

-·

.

-·- _......._

.-.

ı

f 1/

J.eıı

~ !u. kJ,SJl1Lle.re a.1't hab.e rl!eri A Te r.ea1 mler1 n 'ba&lloda 7er •lm• un aon:a .Jiö7 1Ule r t~~ al.'tlina allou~ b.ayv anlar 4a aake rler t"rat.ıııden

· ·ı.uqu&laıuu.,tl.~.

6.)Ii na t••u & -.~&'ka aylarıncia ~rludG"elliJl 20 dea :t:esıa ~ .Ac kf5leleıı 4ei~A ~~d.• obla k U.ae:e-. eYle r . .ç.Ue r•k içfDd ek.t -.,7aleı'l& ~lik.ıe piQl:mıışl.arcll.:. 'l).lh»T'tU.şella» Uçe ai aesr a k~nUn ,,-ea Jmah alle rıı:ur••:ılllA

ll4 haae 4eA ol.ut ••

\Um eowlıerJı 711le. iıÇ.tnö.eki

-..r.• l•rla

~eber '\a:a.tuıdaıı.. aab.iplıerinirı g~aleri: ~nUnde :talu.lm~şl8'Z'd~ır.

Yiae.

eake rler

Bey~u,şeaep ~•9••~-Dönmezl•r k~1U

2r.a~ı990 gUnU eT~e~in 1~indeki eş~alarla ~rab4r ~·~ı mışt~~~konuds k~lUler adıDa 1tı'J3' mutıtac. Recı Ii.i~e 23..S ,.J.9g o 81mU şırn ak T&.t. ili#in .a dilek

ÇeJ" le •ürec iJ't

etm1 Qtir. (.EX ::5)

8.)~ua.to:a aYı içind e Pen- ari Uçe ai Dotan (Hcmyarı.) k6Y;ü ne bt!: m.e~ralar.l. önce; b.o.ş&L u..ı..mış ıt.o~ı:uıe:ı:e: vıJ~ ı tl.J. b«-olql.e~ 00'1azıo he.ı:ikJ. aes.ı:.a evleı:ilı ~~indekJ E!$Y alarl. a b.er tUmUYl« ısiulm.ı~l•rdır. J,;;f'I.U. umanc:ıa kö)"l Ul.er a e.1't ~alerao arlı. b.era kovaıu .rıl9-'rl• "b1rı1k't8' yak%lıue tJ.r.HaYTanlarına ait· klısllllt yeml erde aynı gUn y:akılmlletır •.X~lUltrrin bu

or g

Bol-1 Te W.

d.

llaııudak1 lie7a Jll:ar • eltt.e d.u: •. (E.X:-6) · 9 )Pe~ at' i;ye oatll ô -'eı:2!yaprak.(.~'hr) k~Y,U.Un b.tr kJ:SIII l: klj)"!U!erlı IUt:llık yea v.a aaunl~kJ.arı.yla birl ikte aJB:YlUJ: er iD. 'b'ah.ç •l eri,. tarl•l.n-dırki ~• harm-an.lıer.deki 'b.ujd RY.la r w. köy,Un etrs fındeki ornı.enl!•k veı otı uk ırl!&U yak.J;J.~'b.r..Bu. t.ar.uıt.e· k.~yde- ~elt~ııuı. ~tıır.JJı.ınd•ıı ra:onr • 8 .. 9 ..1990 CJaU aske rler te.kr ar lci:Sye geli.e rek k8'y4 ek.i tUm ev-le ri ve yU.sleroe- arı kov•ııu~ arılerl• hirlik~e yakm1fl&~ır.(EX:7)

'

ı

iltslıgemi&de ş illdi eozıhahar.ı.n b.~lang.ı:a~d.ır. .. Qok çetin ltir ıu., 7&klaşmakü~dı~.öaüaUa4e karenl~ sUnl er TArd~r.Yukardaki Teri leri aır•lad~tan aonr a .anı~ daha faEla ygrum a gere k yokt ur~I.«ıa~sa &Oluk k~ Te kanarıl.lık. gi.rıleı:cierı doı&yl. demokz:at. k8111 U01U~ ~ kcnu da duY..X ll. aJmq a "W& ~ııil~deki kaı:aal~k gUnl arcle b·iae yard. ımCli ctlar ak 1;u gf!nl f riıı ayaınlaaa.n ic;in gtsreY alaaT a çat~r ıyoruz. ~iae

iolru

1

rs

SIG"Il.ları.ıuala

iv

_,

ak

'oru:a..

ur

Bizim yak~nclan "teel li't et.t.i kleri miz burdar~~r..Rarporu dü&e nledi l11l1Z 8l.:r.ada alcb.tlJUı.a. lıeb.od.•~· aör• Şlinutk R balll ı Spılldarolt (:Bcq ;unye ke Gıl.ı:naor{.tem.erl1) .J)a.ke..'fJe:r:(~ek;aaı:) köy:t er.iy le C.zfıaıa ıtes)1Jne hatlı Arkı't aaı:u• 7•l.UI1'C:du..Xuşkuaua ~arın dlOtll ııdada yakJJil ID2Ş Ye- r.akl! l.eo& k 1erıer vard~r •.Bia 'b.au yerl eri. çSruek o e-rak ver.! yaruz .:Bu pol1t 1k&T l ~a etme k 1at.13

w

w

w

\ .,

...

.a

1

' --- --- ---

• ---~- ~.

··--- -:------- _______. - ...

-~

.

HIGH COMMITlEE OF REFUGEES _KURDISTAN Of IRAQ.

rd .o rg

\_

'·

'·

,_.·

··,

ku

•"·" .... ~ ::,ı,t-

1R A Q

JG~

..r' ,..,..--."·. . . i

va

\

.~-ı:.. ı

.a rs i

\-·

.... ı:.. ı

,..... ,... ,..,,... , ....,..... --ı·ıo"'"~•

ıtnro••

...

,-:"\_

-~-

_,.-

·l'ıu•hu:oı

;·.-·

~il

...

1

'

j

,. __ ...

-~----··-·--~~·

'

·-:-:-··-

••

ıı:.....

A

rrrwlnc-.

'

,_

i

),."llr • .,-ı:..•

o

1

,. ''"'',.;u

Statistics of Refugees in Iran Provinces. wuı Aur••ııoa

w

::-;:"iP.,..•'- ı~~=~ 1

1 -,

11 0 111-5

1

22 ··;87.

IARDA'SHT"-.

J&

HOSin'UI MIL:A

70

afN~wA

Prv. NO:::."

J'b,•J•I .... JtontiiiM Ntolhl•r

.;JIIJ':. 21 19 2.010 -~:z21.ö3-;-:-o43'

80KAN

w 1

l

. 191

O'J --·iğa ·ı

A

'.J-r-,-. 2-4

-

.,w 25

2.7 1_! _

KAMYAf.#~l .A.

420

f--!.!_~- ····l_ae · · Biıu:L-EE -·ı.-----:;;;- 2J 14--l-ft~:

--i-88

WIRMIHINQ

.,;,ıı,&.d' 9

10

3 15

..r~-H 12

2-5

...

..&oau11

2.815

593

DIR.ANO .. n•~

__!,Jl_!!)_

288

KANYDY.,.Aft

~

ı"'!-'.J• 13 2.5

w

~; ·ı:-ı-~=~ ::::~~-! ~.:~ i~ ~1~- --:;; ::~~:~~-.:_:~::-..; :; --or -._63 -L 72 . ıiıiiT' --0---~~ ~r- - iö32 - \72 IAN~UU•AO 16 •

a·e-f-64~

~

95.~ ı

11 o&

~~~

11441208 605 ııo

-27

ALWlTAif •

HINGAW'I

...

•

.&.

onu

-0 2

SOO 444 51 SQ

46

4.865

1.000

NIQ4DA

38

3.885

466

25

1939

4QQ

26.601

5.035

0 7 Q 6

19

750 650

100 100

11 !J

1 11 11 8

2 6

\

26 2

i

2.697

69 3 169482

'i

2.339

450

12.688

'o

L•w••

2750 2.558 188 230

0 1

o

MYRAWA

llıllllf.&IAD

0

SYhA

.,,ı&.:..311.3 ,J.Iu 33 1 1.:.; ]11 34 ,....,_ 35 ı,... JE5

~~~ 38

8AR7.Aiıf AWA ,A

,A

17:~

•

A

A

1 7

1740

340

l.S

tB SS

JIQ~

:~::·

BAntOAN

11.710

3.050

_n- '-:

NUMUltıt

252 ll....... _..,._AIIIOII Cur'" • 275000 lle .. Otlt•t Pto•ınc• 4000 Re •t hfter

14.056

101.258

·---:~19

_-

•

.,. 20

.. J

ı

12.688 ° 18.942 1

;

!o -::~;~-ı~ .:~"

8

W.:tl 1\aorbOeıaon

~~ts_:

1890 "-

2.604 _j Bolı.lltOtttn p,. 3.650 Mul'dıltı:ın P.-o

1

1'""'u 4

'-~·;

181-1-3._S...ı,__14._0_5&..J,_2._6_0•-1-------...JI....I.

SAQIZ

1.

0

.W

31~

TOTAl..

A.

·;,;.· 17

195

17.718

.;ı'-tJ'.i f44

aw..e.P.:RO

1.358 1.o1a

69.482

~~~~ ~3

RIWANU!l

496

IHWY

41

.J~f4.2

SILti\"ANY

__

350..(

40

.,j

[ ........

398

GILYARAN

IAHQlR

, ~~ _ !~z."~"

2.588 ..-..!~~~

•••

555 305

1.559-

~~

1.825

ı,ı.J'j,ıl• ~9

.J'jl;

RAJAN

z,.,RYAAN

1·8

--BANA

•M 37

AIHNAWIA

OROMIA

.;,li,.ıt

,,,, 32

PEınANSHAHiııte

ZYWI

,,.;;29 -- ··- --

3.051

··- 227- ~}.-ftA~~w~-~-~Ui~~ ~-s·

Pro-

281142 101256

til

O,iı.fOM

CO"'JJ

TOTAL "Tt:rmL ol AefdN• '" .::ı. Pre

382,398 Kurdish Refugees in Iran.

ı

Form atian ~of~·Refugees

Comriıittee.

FAMILIES POPULA PERCETOWN & CAMP NAME NUMBER. TION. NTAGE.f------------------------

-----------------'

rs

iv a

ku rd .o

NO COMMITTEE NAME

Statistics .

rg

Refugees

.

9

Oromıa

Orolll1a.

Commitlee.

.a

t--t-----+----------1-----11---4---lvıııac ZJwl .

Zaryaaa.

8.024

VIII.

42.416

~

* Hl•h

w w

~'-z.

1

AUGUaT

A

/

1989

MlrywaaA

Dlrbanddlzly A t-

1

BaramawaA. ..;

1

Kany dynar A

TowD.

Nay& wolajerA

Camp.

j{-*

'

0 .

1

ol Relu••••

Secındory Commıııoo~

(..1

41.88

18942 101256 100t

1 INDICATION Coaımıııeo .1 A

-••••

~ ı

Pawa A

,J

A

(i

owaaroA


Slreu

r

~~~

'f;/'!S{

ABalrbtaraa

rAollyaraa ._.Asaaqlr

0.

~~

w

.

tA Saaaııdac AKamyaraa

~Awırmahanc

TazawaA •..ı ı

+-i

Rawanser.A ~

Vlllaııe••••J

vıııaııe•••• ~i

HlClH COMMJTTEE OF REFUGEES .JCURDISTAN OF IRAQ,

TCL.t lin 1

: .··

VERSL' AVENIR - BW

POLITIQUE

a

Originaire de Liege, JeanEmile Humblet emigra a 17 ans vers Bruxelles, ce qui le marqua oeaucoup. n eıuü.ia a :i..ouvain le droit et les sciences economiques appliquees avant de decrocher un doctorat iı. Paris, puis a Bruxelles. Membre du CACEF, ancien president du Conseil economique wallon du Brabant, il fut vice-presiden t de Renovation wallonne et senateur de 1978 a 1986.

.a

Ce tres jeune septuagenair e continue a mener une vie trepidante, puisqu'il est toujours membre de l'Institut Destree et de Wallonie Region d'Europe. n preside Eglise- Wallonie, l'asbl

w

Associa.tion fra.nccreuropeenne de Waterloo et, avec son epouse, la Fondation wallonne PierreMa.rie et Jea.n-Fra.nçois Humblet, lancee en 1988 a la

me-

w

w

moire de leurs deux: iıls rusparus pour developper la prise de conscience wallonne en particuller chez les jeunes. n s'occupe encore de pastarale du tourisme dans le Midi de la France. Deja auteur de diverses publi-

recteur de l'UCL, ainsi que d'eminents professeurs, dont Jean Ladriere et Uopold Genicot.

d.

Samedi apres-midi, diverses animations egayerent l'hommage rendu a Jean-Emile Humblet. Parmi les personnalites presentes, on reconnaissait notamment l'abbe Ring-let, vice-

ak

souvenirs qui, nous clit-on, sont aussi une violente critique du

'll:: 021425.43.62.

iv

les. Ses initiatives sociales, culturelles et meme religieuses lui ont valu un solide reputation d'independance intellectuelle.

cations, dont Le petit livre du jeune Wallon, Jean-Emile Humblet vient de terminer Temoin cha.rge, 290 pages de textes et

rs

pas, on

e heros du jour n'est le sait, qu'un militant politiL que aux idees souvent origina-

monde parlementaire. On peut se procurer cet ouvrage en souscrivant pour 580 F + 70 F de port au pres des Editions Artels, chaussee de Gand, 14, a 1080 Bruxelles,

Lors de notre passage, c'est un groupe de danseurs kurdes qui se produisait en hornınage a la mission d'enquete menee au Kurdistan voici dix ans par Jean-Emile Humblet.

ur

samedi apres-midi, al'institut cardijn de Louvainıa-Neuve, ı·ancien senateur Jean-Emile Humblet, de Genvaı, a ete fete par ses amis -et ils sont - nombreux- a ı·occasion de ses 70 ans.

"~

or

Les 70 ans de Jean-,Emile Humblet

g

.... -: .T·.

.·

La crise du Golfe et la question kurde

ANKARA

w

w

w

TrR KEY

Pop ulat ion:

g

or

d.

ur

.a

•

Sup erfi cie

ak

rs

Lorsque !'Iraq agresse le Koweit au mois d'aofrt dernier. Saddam Hussein declare que le Koweit fait naturellement partie de I' Iraq et qu' il e st. comme les autres pays arabes, un Etat artitificiel cree par les allies Anglais et Français qui se sont partage le Proche-Orient suite a leur victoire sur l'Empire Ottoman. Des millions d' Arabes approuvent cette these et revent du renouveau de l'Empire Arabe (Baas veut dire «resurrection» ). Mais on oublie souvent que non seulement !es pays arabes, mais egalernem le partage du Kurdistan en quatre parties et la creation de la plupart des pays d'Asie, d'Afrique et d' Amerique Latine sont I' issue du colonialisme. Aucune union ne peut se faire par la force. Si le peuple Koweitien avait

voulu I' attachement aI' Iraq, cela aurait declare qu'il etait pret a se retirer du ere son droit. Mais lorsqu 'il s 'agit Koweit acondition qu 'en mem e temps d'ag ressi on, de pillage, de viol, d' ex- les problemes palestinie n et libanais pulsion de millions de travailleurs soient regles. Ila evidemment oublie etrangers pauvres, de prise d' otages ... , de regler le probleme kurd e ! Cette on n' a pas le droit de justi.fier ces actes declaration, mem e si elle n'a convainbarbares au nom de 1'anti-imperialisme cu aucun gouv eme men t europeen, a . et de l'anti-sionisme. laisse des echos. Aujourd'hui, dans Cela ne sen a rien de pratiquer la poli- presque tous Ies discours officiels au tique de I' autruche. Les dirigeants sujet du Golfe on souligne la necessite arabes, pour cacher leur nature dicta- de regler le probleme pales tinien. Pertoriale, leur soif du pouvoir et de sonne ne parle des Kurd es! I' argent, leurs inteıminables diviA vant cette crise. le 4 juillet 1990. le sions. manipulent leur population, Pariement Belge a vote apresque l'unpauvre et frustree, en 1'excitant au nom animite (une seule abste ntion) une de I'ara bism e et de !'islam. rnotion proposee le 29 juin cancemant Ce qui se passe aujo urd'h ui nous la «violation des droits de l'hom me de rappelle le debut de la Revolution la population kurde». Mais apres la Islarnique en Iran, en 1979. Lorsque cristJ. lors de la sessi on extraordinaire nous etions cant re Khomeiny, beau- du Pariement du 26 septe rnbre 90 le coup de progressistes nous retorquaient premier ministre et la plupart des qu'il etait malgre tout un anti-imperia- pani s politiques ont occulte le proliste et que les Kurdes, en tant que bleme kurde. Cena ins se sont comennationaliste s, etaient toujours ambigus tes de rappeler le genocide kurde a et joua ient sur toutes !es cordes. l'arm e chimique. mais presque tous Lorsque les ArnericaiDs et les Euro- om declare qu 'ii fallait trouver une peens ont decrere 1'embargo sur !'Ira q solution au probleme pales tinien. En et ont envoye leurs armees dans la re- insistant sur un probleme et en occulgion du Golfe, Saddam Hussein a tant un autre, !es Euro peens veulent men ager leur ennemi irakien et l'inc iter ainsi a se retirer du Koweit. D'au tant plus que t..'S SR Saddam Hussein possede le ,.__ ..._, petrole kurde. Il n' est done dans l'inte ret de personne de parler d'un e solution au prob leme le plus ancien et le plus tragique qu 'e st le probleme kurde.

iv

Les Kurdes sont le peuple le plus concerne par la crise du Golfe Persique, puisqu ·il s sont le s plus opprimes par le dictateur Saddam Hussein, ainsi que par trois autres regimes non moins dictatoriaux : la Turquie, l'Iran et la Syrie.

TRA X

: 25

mill ions

Pax Ch ri st i, oct obr e 1990

Nou s sommes persuades que sans !'installation de regimes reellement democratiques au Proche-Orient il n'y aura aucune solution dans cette region. Les Kurdes, les Arabes, !es lraniens, !es Turcs et les autres continueroot a souffrir s' ils n' essayent pas d' obliger leurs dirigeants a changer de nature. Le monde exterieur aussi, suno ut les pays industrialises, devra faire toutes les pressions pacifiques possibles, a la fois econorniques et politiques,

··-

tournem contre elles ! A 1' occasion des evenements du Golfe, il faudra intemationaliser le probleme kurde, comme on le fait avec le probleme palestinien. Les gouvemements d'Europe et des Etats-Unis, ainsi que !es institutions imemationales, ne devront pas se comenter de rappeler !es bombardements chimiques a Halabdja, mais saisir aussi l'aspect

politique du probleme kurde, sans craindre continuellernem de vexer les gouvemements militaristes du ?roche-Orient • Bruxelles, le 4 octobre 1990 Pervine JAMIL Preside me de 1' Institut Kur de de Bruxelles.

g

afin d' inflechir ces dictateurs. Car la responsabilite des grands pays dans !es problemes graves du Tiers-Monde est enorme. lls soutiennent !es dietatures lorsqu' ils en ont besoin et !es combattent lorsqu'elles sont dangereuses pour eux. La France et !'Union Sovietique o nt arme 1'Iraq jusqu 'aux dents lorsqu'il a agresse !'Iran et maintenant ces memes armes se re-

.a r

si v

Regulierement, des Kurdes sont arretes, tarturas et executes. Des villages kurdes sont terrorises par l'armee turque. Les cadavres des opposants kurdes tarturas et tues sont systematiquement elimines. Les razzias turques dans le Kurdistan ont reçu le nam d'operation «Union», Toutefois, les Kurdes .. sont aussi persecutes dans les regions non kurdes. Des etres humains sont opprimes, arretes, tortures et assassines. L'on ignore le lieu de detention de nombreux Kurdes; La vie de nambre d'entre eux est menacee.

ur

Les Droits fondamentaux de I'Homme sont bafoues quotidiennement en Turquie, en Iran, en Irak et en Syrie. En Turquie et en Syrie, l'utilisation de la langue kurde ou le port de l'habit traditionnel so nt meme passibles de plusieurs annees de prison. La seule ecoute de musique kurde est punissable.

tes par l'armee irakienne. La majeure partie des victimes etaient des femmes, des enfants et des vieillards. Un rapport d'Amnesty lnternationai du 28 fevrier 1989, fait etat d'une repression politique systematique des enfants kurdes de la part des autorites irakiennes. Selon Amnesty International, l'utilisation politique des enfants est devenue une habitude en Irak. Ce phenomene se produit par ailleurs ega~ !ement en Turquie. Trente methodes detorturesau moins sont appliquees dans.des prisons irakiennes. Les bombardements de Halabja et les informations qui nous sont parvenues en aoüt 1988 montrent egalement que l'lrak fait usage mass if d'armes chimiques cantre tes Kurdes •. Nous avans egalement appris que l'lrak utilise desarrnes biologiques cantre les Kurdes dans la region de Sulaimania. A ce jour, aucune initiative n'a ete prise dansle monde pour mattre un terme ces actions;

ak

Le Kurdistan est une region de plus de 400.000 km2, repartie entre 5 pays differents dont l'lran, l'lrak, la Turquie et I'URSS.ıı compte quelque 25 millions d'habitants..

d. or

VIOLATION DES DRQITS DE L'HOMME DE LA POPULATION KURDE.

w

w

La situation n'est guere meilleure dans les autres pays qui se partage nt le Kurdistan. ll n'est pas des lors etonnant que tes Kurdes luttent cantre les regimes de ces pays et plus particulierement en Iran, en Irak et en Turquie.

w

En aout 1988, Amnesty International a lance un appel pressant pour que la sous-commission des Nations-Unies pour la prevention de la discrimination intervienne a la suite des violations des Droits de I'Homme flagrantes dans le kurdistan irakien. Depuis des annees, ı~ regime irakian organise le massacre grande echelle de citoyens kurdes non armes. Les prisonniers politiques sont egalement executes en grand nombre. En mars 1988, 400 citoyens kurdes blesses apres une attaque aux armes chimiques ant ete faits prisonniers et execu-

a

a

Le 13 avril1989, on pouvait tiredans le Morgen et le Standaardque l'lrak•avait·ltintentiondedeposer 250.000 Kurdes de la region de Sulaimania. lls devaient taisser leurs maisons en bon etat et n'emporter que les effets. personnels indispensables, ce qui dernontre l'intention de repeupler ces regionsen y installant·des migrants arabes. Les Kurdes seront deportes dans descamps etablis dans le desert, la frontiere avec la Jordanie; Au Kurdistan, les Droits de I'Homme sont violes de maniere flagrante. Une population de 25 millions de personnes est menaceede genocide et une zone de civilisation historique et culturelle risque d'etre entierement rayee de la carte.

a

La Belgique pourrait donr1er aux autres pays l'impulsion necessaire l'envoi d'une commission international et a l'arret du genocide.

a

(intervernion de MrSieeckx (S.P.) ala Commisian des Affaires Etrangeres, le 29 juin 1990).

Mensuel des Militants liegeois de la Paix

g

d. or

C.G.E.R. 001-173976852 Aue G. Bertrand, 96 400C LIEGE

ur

par tous et pour tous

Ediıe pa' ı·u.L.D.P. Bd. Kleyer ,83,4000iLIEGE Tel. 041/52.64.22

COMMUNIQUE SUR LA SITUATION ACTUELLE AU KURDISTAN DE TURQUIE

ak

5-8 . VILLAGES ENTIEREMENT 30.000 PERSONNES DEPORTEES.

BR ULES,

si v

1 • Sous entexte de 1 1 e.bargo de L 1 I rak. : creatıon d'une recion tampon.

.a r

Depuis le d6but du mois d'aoüt, les villages des regions suivantes sont vides de leur population et entierement brüles : Silopi : 15 villages pres des frontieres irakienne et syrienne Uludere : 10 villages (dont 4 ou 5 habites majoritairement par des chretiens chaldeens), pres de la frontiere irakienne. Beytulsebab : 6 villages pres de la frontiere irakienne.

2. Sous entexte de la lutte contre la yuerilla du P.K.K. (Partı des Travailleurs du Kurilistan :

w

w

w

Depuis le 15 juillet 1990, 27 villages de la region du Sirnak, pres de la frontiere irakienne, ont ete vides et entierement brüles. On sait aujourd'hui que de simples paysans sont tues sous pretexte d'appartenir a la guerilla,~u'au total; 58 villages ont ete brüles < y compris des tonnes de ble, des prairies, des vergers, toute la nature environnante ••• ) et que pres de 30.0000 personnes ont ete deportees. · Ces personnes ont ete dispersees dans trois regions differentes. Ils y vivent actuellement sous des tentes ou des arbres et dans des grottes. Bruxelles, le 15.10.1990.

Une delegation turque impatiente ala CEE

La Turquie attend les dividendes de son engagement dans le Golfe du Golfe ı Un groupe d'industriels turcs est venu poser la question a la Commission europeenne. En appliquant a la fettre le blocus contre son voisin irakien, la Turquie s' est coupe e d'un seul coup de son deuxieme debouche commercıal, de son principal fournisseur de petrole, et de revenus substantiels qu'elle tirait de l'oleoduc irakien traversant son territoire, ...

but ultime de la Communaute e!Jropeenne est le maintien d'un ordre de paix sur le continent, la Turquie peut y contribuer dans une Europe elargie. C'est Jak Kamhi, president de ta Fondation turque pour le developpement economique (IKVJ, qui tenaıt ces propos optimistes hier lı Bruxe~ tes. Autremenf dit : le s Turcs commencent en avoir assez de vegeter dans la sa lle d' attente de la CEE ou il s sont entres depuis ... ı 963. En effet, !'accord d' association conclu lı l'epoque avec la CEE fait textuellement (et impr!Jdemmentl de l'adMsion le but lı atteindre. En ı 987, les Turc s ont tente de prendre tes Europeens au mot en deposarit officiellement leur demande d'adhesion. En vain : en decembre 1989, la Communaute repondait en excluant tout nowel elargissement avant

a

DE l'ANTICHAMBRE EUROPEENNE ALA TENTAllON AMERICAINE

la visite de Turgut Ozal aux EtatsUnis, lin septembre, a introduit une nouvelle pomme de discorde. On apprenait en effet lı cette occasion le desir de la Turquie d'etablir une ~one de libre-€change avec tes Etats-Unis. Un projet qui inelut des preferences commerciales qui risquent fort d'etre incompatibles avec une union dauaniere Turquie-CEE ...

Jak Kamhi se defend de vouloir jouer sur tes deux tableaux : Nous respecterons tes accords conclus avec la CEE, affirme-t-il. le pres~ dent Ozal, deux semaines plus tôl, preseniait pourtant tes choses comme un choix lı faire entre I'Europe et tes Etats-Unis ...

ku

le s Tur cs importaient 60 % de leur petrole d'lrak, au prıx d'ami de ı5 dollars le baril. lls doivent aujourd'hui s'approvisionner ai~ leurs, au prix mondial de 40 dollars. les recettes touristiques ont deja chute de ı O%cette annee et pourraient etre quasi nulle l'an prochain. Pour ı990, le manque lı gagner se situerait dans une tour- ı993. che !te de 100 iı 200 milliards de En juin dernier, la Commission a nos francs. tout de meme veille lı ne pas trop Et ce n'esUiı que le versanı eco- decourager tes Turcs en proponomique. Car le s effets de la crise sant d'approfondir tes relations du Golfe ne se chiffrent pas seule- acıueltes : achevement de !'union ment en risques de recession dauaniere en ı 995, deblocage pour une econofnie qui commen- d'un protocole financier de çait iı relever la tete. les inegali- 600 millions d'ecus, promotion de tes sociales provoquees par tes la cooperation industrielle, ete. recettes draconiennes du FMI ris- Pour tes Turcs, c'est toujours bon quent de s'accentuer encore, au iı prendre, meme si le protocole profil peut-€tre de l'integrisme is- financier en question, bloque depuis dix ans, apparait aujourd'hui lamique renaissant. symbolique. En choisissant ostensiblement le camp occidental, le gouverne- Par ailleurs, on sait que la Comment de Turgut Ozal a fait un gros mission a pris !'initiative de mettre pari sur 1' av~nir. ll compte sur la en reuvre un programme d'aide CEE et tes Etats-Unis pour lui te- aux trois pays tes plus touches moigner une reconnaissance son- par l'embargo contre l'lrak : la nante et trebuchante. Turquie, la Jordanie et I'Egypte. Mais ta encore, tes Douze pietil'ADHESION ENVISAGEE nent. lls sont d'accord sur une DEPUIS ... 1963 enveloppe globale de 63 milliards de nos francs, dont un tiers serait La Turquie a prouve a I'Europe lı charge de la Çommission. la combien elle est indispensable quote-part des Etats membres, dans cette region du monde. Si le elle, est toujours dans le flou. la

Turquie devrait recevoir moins d'un tiers du pactole de toute maniere. Et la Grece insiste pour qu'il s'agisse de prets et non de dons. Nous n'avons pas vraiment besoin de pr~ts. estimait hier Feyzz Berker, president du Bır reau des relations economiques exterieures !DEIK). Des prets, nous pouvons en obtenir sur le marche international des capitaux oıi la Turquie a retrouve toute sa credibilite.

rd .o rg

es pays occidentaux ont-ils bien mesure tes efforts conL sentis par la Turquie dans la eri se

'

si

va

Du côte de la CEE, on ne voit pas encore aussi loin. Nous poursuivons dans la voie de /'accord d'association, indique-t-on lı la Commission qui voit dans cette visite une etape ordinaire du dialogue. Nous avons l'intention d'approfondir fes relations commerciales. Nous n'avons encore rien areprocher aux projets de la Turquie avec tes Etats-Unis pourvu qu'ils soient compatibies avec !es regles du commerce international et fes accords entre la CEE et la Turquie ... ANDAERICHE

.a r

Des pendaisons contre le terrorisme oiııcidence

: au moment ou les industriels turcs manifesC tent leur impatience devant tes

w

w

w

lenteurs de la CEE, la question des droits de l'homme resurgit lı Ankara. Un probleme landamental sur lequel le dialogue euro-turc ne peut qu'achopper. la questıon de l'application de la peine capitale pour 287 condamnes a mort - certains depuis 1983, date de la demiere execır tion- !ait l'objet d'intenses debats iı Ankara alors que le terrorisme, qui conduisit tes militaires au pouvoir il y a dix ans, est de nouveau sur le devant de la scl:ıne.

l'affaire fait la • une • des journaux turcs cette semaine apres l'assassinat d'un defenseur de la laicite officielle par un militanı fondamentaliste musulman et la declaration d'un ministre laissant entendre que le gouvernement pourrait dernander au Pariement de rendre executoires tes peines de mort prononcees depuis le debut des annees '80 comme mesure dissuasive contre le terrorisme. Onze personnes ont ete tuees dans des actions terroristes depuis huit mois. Cent cinquante-sept militants d'extreme gauche, ı 8 d'extreme dr o~ te et ı 08 condamnes de droit

commun ainsi que 4 Palestiniens sont actuellement dans l'an~ chambre de la mort. lls avaient ete condamnes en majorite par des tribunaux d'exception mis en place P<ır tes militaires · apres le . coup d'Etat de 1980. le Parlement, qui doit confirmer tes sentences, n'a pas rendu un tel jugement executoire depuis 1983.

Cette question de la remise en vigueur de rexecution des sentences a ete evoquee lors d'un conseil deş minıstres preside par le chef d'Etat Turgut Ozalla semaine derniere .. M. Ozal, cite par le m~ nistre d'E tat Mehmet Kececiler, avait declare qu'il taliait penser a appliquer tes peines de mort dejiı prononcees pour prevenir la terreur. Pour M. Ozal, la suspension des executions depuis 1983 encourage le terrorisme. ll avait ainsi propose que cette question soıt debattue lors d'un prochain conseil. Cette eveotualite. qui impl~ que une decision lı la majorite du Pariement pour rexecution des peines de mort, a provoque de vives reactions des defenseurs des droits de l'homme, de l'opposition sociale-
formatian de l'opposition) de M. Erdal lnonu, lui, demande la supression totale des peines de mort. le Parti de la juste voie (PJV, conservateur) demande que tes candamnations iı mort soient soır mises lı referendum, tout en se declarant contre leur application. Quarante-sept des 334 peines de mort confırmees par tes tribunaux depuis 1980 ont ete executees apres dernier avis du Partement ll s'agit de 26 militants politiques condamnes iı mort et pendus en application des articles 14 ı. ı42 et 163 du Code penal interdisant toute propagande et action extremiste, ainsi que de 21 condamnes de droit commun. les militaires etaient intervenus en 1980 pour mettre un terme lı l'anarchie et aux assasinats politiques de la lin des annees '70 qui avaient fait plus de 5.000 morts. Une autre proposition, presentee a la lin de ı 989 sous forme de proje! de loi par le parti de la Mere Patrie, sur la commutation des peines de mort en prison lı vie dans le cas oiı le Pariement ne se prononcerait pas dans tes douze mois qui suivent le verdict de pe~ ne capitale, est depuis plus d'un an devant une commission parlementaire. !D'apres AFP.l

00

•

' Unite de vues sovieto-americaine

Ne pas recompenser l'lrak

1

a

Golfe des troupes amerıcaines en Europe. Tandis qu'a Tunıs, l'adoptıon, a l'unanımıte, par les 20 pays arabes et I'OLP d'une resolution en dıx poınts condamnant lsrael et deplerant l'attitude des Etats..Unıs montrait oue la questıon palestinienne parvenait touıours a rassembler les Arabes malgre la profondeur de leurs divisıons ... Convooue pour examiner la tuerie de Jerusalem, le conseıl extraordı­ naire de la Ligue n'a pu toutefois realıser cette unanımıte sans diff~ cultes. Plusieurs ıncidents ont op. pose des delegations ouand le suıet a devie sur la crise du Golfe quı divise le monde arabe entre pro- et antHrakiens. La partie a ete en fin de compte sauvee par l'intervention des Maghrebins oui, n'ayant prıs pos~ tion ni pour les uns ni pour les autres, sont parvenus a obtenir l'accord de tous les participants sur une formule de coriıpromis • pluş attenuee • sur la position des Etats..Unis. Tout en evitant de les condamner, elle deplore leur soutien a lsrael et les appelle a plus d'impartialite. (AFP, AP.l statıonnees

va

Saddam en quete d'uranium L a

niques decrivent aussi une route serpentant jusqu'au centre. Or, des films irakiens ont imprudemment mantre un convoi de limous~ nes sur une voie poussiereuse qui y ressemble ıusqu'au detail des rochers ; dans une de ces voitures, Saddam Hussein, que le commentaire situait en vacances dans les montagnes du nord ... Des renseignements recueillis par des agents occidentaux a Bagdad permettent d'affirmer que le pres~ dent irakien ne s'est pas rendu moıns de huit fois, depuis le debut de l'annee, dans cette region. Cette enquete semble done ind~ quer que, dans un coin discret de l'lrak, qui est aussi le plus eloigne d'lsrael - done de sa force de frappe -, Saddam Hussein developpe la productıon de combustı­ ble nucleaıre. On devıne a quel usage ... Et c'est a peıne une coın­ cidence sı, ıeudi soır encore, av ant cette sequence de son ıournal· Heute •. la ZDF a diffuse un ımpressıonnant reportage sur les comolıcıtes ındustrıelles dont Saddam benefıcıe e~ Allemagne. Parmı ces revelatıons. ıes plus derangeantes demontrent ıa tour· nıture d'elements de structures et de propuısıon permertant a l'lrak de construıre des fusees a trois etages, ıntercontınentales a coup sür, peut-i!tre spatıales. Des temoıns allemands estimant que, vers 1994, ces engıns seraient prets a etre tane es depuis une base au su
w

w

w

.a r

si

a menace oue constitue la puissance irakienne oblige tous ses adversaıres potentıeıs deployer des tresors d'invention et d'habilete pour deceler et analyser les menees de la dictature entre Mossaul et Bassorah. Le moins que l'on puisse dire est que, les dernieres semaines, la moisson de ces techniciens tut aussi abondante ou'inquietante ... Une fois encore, elle revele la quete du nucleaire et de la capac~ te balistıque a laquelle se livre sans relache Saddam Hussein. La l deuxieme chaine de television a~ lemande ZDF a diffuse jeudi soir une enquete realisee. pour l'essentiel, a Londres, oi.ı un ınstitut traduit en graphiques et maquettes, grace a l'ordinateur, des photes prıses par satellite. Une merveille de precision. appliquee cet' te foıs a des cliches r~alıses par .1 un engın spatıal sovıetıque, au! dessus du norcj-est ırakıen. 1l"Que revelent ces photos? Lal :llconstructıon. par l'lrak, d'un cen,• tr.e de recherches . nucle.· aıres. dans une regıon particulierement i psolee e.t inhospıtaliere. aux .con'( fıns oe ll ran et oe la Turquıe . le s 1 ımages montrent claırement des actıvıtes' et des ınst~llatıons dedıees ? 1extractıon d uranıum. Un long batıment, notamment, quı cacheraıt les enormes volumes de pıerres et de terres produıts par le raftınage du mıneraı radıoactıf. Des taboratoıres ultraproteges... Les photos et leur reconstruction en relief par les ordınateurs brıtan1

1

LE SOIR

e

L'lrak manque d'essence ... A partir de mardi, l'essence et l'huıle pour moteur serant ratıon­ nes en Irak, pays consıdere comme l'un des plus grands producteurs de petrole dans le monde. L'lrak avait eu recours, au debut des annees '80, peu apres le dt\clenchement de la guerre avec l'lran, a la limitatıon de la cırcula­ tıon des voitures en faisant aıter­ ner l'utilisation des vehicules su~ vant leur numero d'immatriculatıon, paır ou impair. Le present rationnement ne s'applique qu'aux vehicules a essence, l'approv~ sionnement en gazale et en gaz liquefie est assure normalement.

rd .o rg

e presıdent amerıcain George Bush a affirme qu'il n'y avaıt pas de compromis possible avec l'lrak, vendredi avant de rencontrer l'emissaire special du pres~ dent sovıetıoue Mikhail Gorbatchev pour la crise du Golfe, M. Evguenı Prımakov. Celuı<ı, quı ! s'est recemment rendu a Bagdad, a ındique n'etre porteur d'aucun · message de Saddam Husseın. Prenant la parele devant des responsables de la communaute amencano-italienne avant sa rencantre avec M. Primakov, le pres~ dent Bush a declare : Je suts determine (.. .) faire en sorte que l'agression de Saddam Hussein ne soit pas recompensee par quelque compromis. Ce qui est fondamental, c'est qu'il ne puisse l'emporter. Jeudi, apres ·ı.ın entretien avec le secretaire d'Etat James Baker, Evgueni Primakov avait declare qu'il taliait rechercher des passibilites d'eviter (.. .J les affrontements militaires, mais ne pas recompenser 1'/rak, bien sur, pour ses actions. Selon le • Washington Post • de vendredi, le Pentagone envisagerait de deployer dans le

... mais mange en core bien ...

Maquereaux de Chine, sardines, thon et ananas d'Asie, olives du Maroc, petıts beurres danois, jus de raisin d'Autriche et pour finır, un peu de sauce piquante amer~ caine : le menu est toujours allechant a Bagdad en depit des ll semaines d'application de rembargo decide a la suite de l'invasıon du Kowe"it le 2 aoüt. La plupart des denrees alimentaires disponibles proviennent des commerces du petıt emirat annexe, dont les rayonnages ont ete devalises. Sur les bords tres frt\Quentes du Tigre iı Bagdad, les restaurants affichent complet. Les öı­ neurs degustent poulet braise et autre tranche de bceuf. Mais cette abandance s'accompagne d'une augmentation des prix grevant severement le budget des lrakiens moyens. Les responsables gouvemementaux assurent pourtant n'avoir observe aucune frenesie de stockage de vivres. A notre avis, les lrakiens peuvent tenir quatre ou cinq moıs sans assistance exterieure, estime un dipler mate asiatique : Et a ce momentla. le ble cultive durant l'hiver pourra etre recolte. (D'apres AP.)

ku

L

... tout en eta nt prive d'insecticides Le groupe pharmaceutique balois Ciba-Geıgy a bloque. voıre faıt revenır plusıeurs dızaınes de tonnes d'insectıcıdes. d'herbıcıdes et de fongıcides prets iı partır ou deıa en route vers l'lrak. Ces produıts ont ete stockes en vue de leur revente a d'autres pays. Le porteparole de Ciba-Geigy a confirme vendredi une information donnee le ıour meme par le quotıdien valaısan • Le Nouvelliste •. (AP.)

SAM. 20 ET DlM. 21 OCTOBRE 1990

U n expert belge dans le Go/fe

Le_ risque d'une guerre chimique

g

En reponse aux propos toujours aussi fermes de George Bush qui a declare en a"voır assez, !'Irak a predit des milliers de cercueils aux Americains en cas de conflit dans le Golfe. Une perspective guerriere qui apparait il beaucoup com me ineluctable et meme assez proche. Ce qui ne laisse pas de presager le pire quand on connait !'arsenal d'armes chimiques que possede !'Irak. Surtout si l'on en croit le prolesseur Aubin Heyndrickx (notre photol, directeur du departement de toxıcologie de l'universıte de Gand. Entre deux voyages dans les pays du Gotfe quı ant fa it appel il ses service s pour organ iser leur delense chimıque, illance de nouveaux cris d'alarme quant aux degats effroyables que pourraient provoquer les bombes chimiques de· Saddam Hussein. Photo Rol Action. EN PAGE 7

or

Au bin Heyndrickx : « L'lrak peut g~zer tout le Moyen-Orient » e monde occidental est en re- pas difficiles a fabriquer et elles nambre suffisant de specialistes ratoire de toxicologie de l'univers~ arabes capables de detecter une te de Gand, des techniciens remtard d'une guerre chimique. causent d'enormes degats. Seullsrael n·a jamaıs sous-estime La demiere attaque en Angola da- attaque au gaz et de prendre /es plissaient une nouvelle serie de le probleme pose par /es attaques te du 26 septembre 1990. Les premieres mesures de deconta- caisses medicales destinees aux par armes chimiques de Saddam resu/ta ts furent tout simplement mination et de traitement d'urgel}- pays du Golfe. Neuves, mais sorHusseın cantre les Kurdes. C'est effroyables. ll s'agissait de bom- ce. Dans toute la region du Golfe, } le seul pays qui, du point de vue bes a produits organo-cyanoges on a !ait un elfort linancier impres- ties en droite ligne d'un • Stock americain • gantois ! Elles conlogistique, est prepare a envisa- cantre lesquels nous ne dispo- sionnant. On parle de milliards. tiennent toutes sortes de flacons ger le pire. L'Ota na toujours fa it la sons d'aucun antidote, d'aucun Ce mercredi 31 octobre, au labo- cantenant des produits d'analyse, sourde oreille. Je n'ose penser traitement. Les effets de ces bombes sont aux consequences eventuelles. Ces propos du professeur Aubin tout simplement terribles. Si elles Heyndrickx, directeur du labora- ne • marquent • pas leurs vict~ toi.re de toxicologie de l'universite mes, si leur peau reste intacte d'Etat de Gand, risquent de provo- (done sans brülures ni autres 'ambassadeur belge Bagdad egalement les familles au courant quer des remous. Mais, apres symptômes externes tels celıx COntinue de reclamer des V~ et s'elforce de !es mettre en COI}tout, n'est-ce pas son intention? causes par l'yperite), elles provO' Depuis l'invasion irakienne du Ko- quent incontinence, paralysie, sas de sortie pour !es Belges tact avec leurs parents. Mark Eysweit, le professeur Heyndrickx, perte de memoire, perte de goüt, retenus en Irak, mais la Belgique kens a d'ailleurs invite ces familles expert de J'Unesco en toxicologie d'odeur, ete. En Angola, on a vu retuse de negocier a ce sujet iı s'entretenir avec lui au debut de et biologie clinique, fait la navette des meres qui ne reconnaissaient avec les autorites irakiennes, a la semaine prochaine. entre les pays du Golfe, qui ont plus leurs enfants et vice versa. indique mercredi le porte-parole La Belgique se rejouit de l'attitude !ait appel a ses services et a son Les victimes sont devenues de des Aifaires etrangeres. laboratoire gantois pour se prepa- veritabtes plantes vivantes. Elles La plupart des 39 Belges retenus terme et solidaire des • Douze • ne savent plus qui elles sont ni se trouvent Bagdad. lls viennent qui ont confirme a Rome leur rerer contre la guerre chimique. fus de m!gocier sur la question tous les deux jours lı l'ambassade des otages, evitanı ainsi que plull y a un mois deja, ce toxicologue d'ou elles viennent. qui les met au courant de l'evolu- sieurs pays europeens n'envoient belge taneait des cris d'alarme tion de la situation. Leurs cond~ des emissaires a Bagdad. parce que tout restait a faire dans LA PREPARATION tions de vie sont relativement narces pays. Rentre depuis quelques DES PAYS DU GOLFE jours, il dit croiser les doigts en males. Apparemment, aucun d' el}- Hier pourtant, Willy De Clerq, parpensant aux atrocites chimiques Une situaJion irreversible. Ce qui tre eux n'a ete ~mmene vers des ıementaıre europeen, a confirme dont !'Irak semble capable. Les est grave, c'est que ce produit est • obıectıfs strategıques •. , sa possible participation lı une renseignements qu'il a recueillis plus lourd que l'air. Son nuage En Belgique, le minisıere ti~nt mission humanitaire aupres des tres toxique stagne pendant plus sur place sont plus qu'elfrayants. 1 Saddam Hussein peut gazer tout d'une he~re suı:-la zone bombarle Moyen-Orient! 11 possecle un dee. Le resıdu res,te nocıf pendant arsenal terrible. Acommencer par cınq a Sllc ~ıs.- Cest ~e que nous les usines de Samara oıi, d'aprey ~vons controle au labOratoıre de des temoignages de Kurdes ira 1umversıte de Gand. Sı Jamaıs illy Brandt, l'ancien chance- entretien avec l'ancien chancelier, kiens. il y avait des experts sovi · Saddam ~usseın devaıt ~)outer lier allemand, se rendra la maintenant age de 76 ans, illui a cet arme a son arsenal de)a ını- semaine prochaine a Bagdad, cependant souhaite bonne chance tiques. D'apres des images prise par satellite, il y a sept usines de pressıonna,nt ce seraıt m plus m av ec le soutien de Bonn. dans sa tentative de mediation tabrication d'armes chimiques en moms qu une catastrophe huaupres de Saddam Hussein. • activite et une huitieme en cons- maıne. gouvernement allemand vient Le mandare pas sera ne Brandt M. usines !es detruire Essayer de truction. ' Selon ıes services de renseigne- chimiques de Saddam Hussein par !'ONU, comme Helmut Kohll'a done d'accepter le deptaeement ment de I'Arabie Saoudite et d' au- par des bombardements seraıt de propose a Javier Perez de Cuellar, de M. Brandt en Irak. Le gouverfederal considere qu'une • tres pays du Golfe, Saddam Hus- la fohe. lmpossıble. de pr~voır le secretaire general des Nations , nement personna/isein disposerait de centaines de combıen de cıvıls ırakıens et d ota- unies. M. Perez de Cuellar a en mission d'eminentes effet decline cette olfre, expl~ tes europeennes, agissant en leur mıiliers de tonnes de produits de ges occıdentaux, les fameux chemin le le est personnel, nom un nomme deja avait qu'il base pour fabriquer ces melanges • bouchers humaıns •. en seraıent quant emissaire en Irak. A rissue d'un p/us indique pour expliquer aux diaboliques. Dans ses arsenaux, le~ vı~tımes ınnocentes ... des dizaines de mılhers de bom- Dapres tes renseıgnements que bes de Iabrication sovietique et l!viennent de me fournir me s amıs J Irancaise attendraient d'etre rem- kurdes, Saddam Hu.ssem fabrıque-f plies de produits chimiques mor- raıt la bombe nucleaıre dans une usine quelque 60 kilometres de tels. ges neerlandais peut compter sur AMSTERDAM la frontiere avec la Turquie. Comle soutien de l'ambassade de La me JUSqu'ici, leur s renseigneLE SINISTRE SOUVENIR De notre correspondant lors de ses tractations dans Haye ments ont ıoujours ete exacts ... DE L'ANGOLA particulier la capitale irakienne. Une delegaAlors que, lin septembre, I'Arabie rois jours seulement apres le tion composee d'un pasleur et La grande angoisse du profes- Saoudite et !es autres pays du sommet europeen de Rome, d'un imam d'Amsterdam espere seur Heyndrickx et de son equipe, Golfe n'etaient nuHement prepares appeles a organiser la delense a lutter contre l'emploi eventuel le gouvernement neerlandais pouvoir partir pour Bagdad cette semaine encore. chimique passıve dans les pays d'armes chimiques, le professeur semble avoir change d'avis. du Golle, n'est autre que la com- Heyndrickx estime que la situation Au minisiere des Allaires etrangeposition des bombes sovietiques a evolue favorablement. Bien qu'il Le ministre des Aifaires etrange- res a La Haye, on dement un employees en Angola contre I'Uni- reste encore beaucoup a faire. res, Hans van den Broeck, a fait changement de position. Un por· savoır qu'une mission envoyee a tei)arole fait la distinction entre ta et dont !'Irak passederait les En gros, ils savent ce qu'il y a lormules. Ces bombes ne sont faire. Mes assistanıs ont forme un Bagdad par les familles des ota- cette mission de proches parenis

L

que. La partaile panoplie du • petit chimiste •, y compris une centrifugeuse manuelle. Car des chaleurs avcisinant !es 5()'> dans le desert rendent impossible l'emploi d'equipement electronique ...

ur

d.

j

de decontamination et d'antidotes

a utiliser en cas de guerre chimi-

EDDY SURMONT

La Belgique refuse de negocier a

ak

L

rs

iv

a

L'ancien ministre a insiste sur le caractere humanitaire de la mission projelee, qui a po ur se ui objectif, selon lui, d'evacuer autant d'otages que faire se peut, quelle que soit leur nationalite. Je n'ai aucun mandal pour negocier sur le conflit en ıant que tel, a-t-il encore ajoute. (D'apres Belga.l

.a

Feu vert de Bonn : Willy Brandt en Irak

w

W

w

w J

autorites de Bagdad, menee par Willy Brandt. Le liberal gantois a precise qu'il avait ete informe mercredi de la passibilite d'une !elle mission, destinee aobtenir la liberation des otages occidentaux retenus par Saddam Hussein. ll attend une canfirmation de ce voyage aujourd'hui.

autorites irakiennes l'exigence de la communaute internationale pour une liberation des otages de toutes nationalites, a explique ıe portei)arole du gouvernement. Une mission en contradiction avec la positioiı des Douze le weekend dernier, aRome ?ABonn, on parle d'appui a la demare he de M. Brandt, sans que celui-ci ne paraisse veritabiement mandate par le gouvernement. (D'apres DPA, AFP et Belga.)

La Haye favorable aune mission de proches

a

T

a

•.. .

LE SOJR: ·-'-·~

e VENDREDI .2 NOVEMBRE ~

'

•

1

l99
et !es autres, comme celles du president autrichien Kurt Wald heim, de l'ancien Premier ministre britannique Edward Heath ou ce~ !es, avortees. de teaders d'extri!me droite, comme le Français Jean-Marie Le Pen et le neerlal}dais Hans Janmaat. M. van den Broeck ne s'est d'ai~ leurs pas prononce pour l'envoi de la mission mais il comprend tres bien !'initiative des familles. RINKE VAN DEN BRINK

l ,.

TURQUIE Massive greve de lafaim

es Arabes de Cis}ordanie et de Gaza veulent voır partır les occupants 1sraeliııns. On les comprend. Les habitants de I'Etat juif aspırent iı wvre en paix de facon telle aue, si dernam 1ls accepta1ent de se retirer des terr~ to~res admimstres, ils ne devra1ent pas faire face. dans auelques annees, iı un assaut arabe sur le theme : • C'est toute la Palestıne que nous voulons •. Ce la se comprend aussi.

or d.

ur

ll est vraisemblable qu'on reJettera un tel programme en le traitant de chimerique. Ma~s si le realisme doit etre la Ple"e de touche de la politique intemationa/e. aquel titre evoquer le devoir de justice envers les seuls Arabes des territoires administres et faire profession de • pragmatisme • pour laisser le reste. en etat? Parce aue nous pensons que I'Etat d'lsrael est suffisamment iso/e que pour l'obl~ ger iı accepter les diktats des chefs arabes, grace a quo1 nous esoerons obtenir des corı­ repondu selon l'equite a l'ensemble des pro- trats • juteux • atitre de remerciement pour le blemes... en se donnant ıes moyens de les coup de pouce donne ? mener abonne fin. On se recriera : • Mais nous offrons notre Dans cette perspective, la conference interna- garantie •. Quelle garantie ?Militaire ?N'est-ce tıonale devra etre constituee par des delega- pas Monsieur Chevenement. ministre franca1s tions d'ttats passedant des structures derrıo­ de la Defense nationale. qui. manifestant une cratiques. Ainsi constituee, elle traitera simu~ curieuse canception du • seeret delense •, tanement des droits de tous les peup/es de la declare que son pays • n'a pas de moyens . region as'autcradmmistrer : les Arabes pales- militaires infinis • pour justifier la modestie de 'ı timens de Cisjordanıe et d.e Transjordanıe, fes la. participation de son pays en Arabie SaoudiMaronites, les Kurdes, les Juifs. ete. Elle te (• Le Monde • du 13 octobreJ ? C'est pour•constituera une commissıon permanente cfins- quoi, si les structures actuelles sont mamtepection avec une capacite effective d'interverı­ nues au 'Proche-Orient. cette garantie est dıi­ tion pour eliminer, dans 1a regıon, /es armede toute credibilite. Dix semaines deiiı ments chimiques, biologıques et nucleaires, que 11rak a envahi le Koweit, que /'ONU a vote ams1 que leurs vecteurs balistiques. Quant iı l'embargo total. Resultat: on discute de la l'armement conventionnel. il sera fixe au prora- condamnatıon d'lsrael. ta des realites gt!opolitiques. La Conference constituera en son sein un comite permanent Et dernam ? lmagmons un pays, vaste comme de pacification et d'entraide econorrnque. Son les deux tiers de la Belgique, entoure d'emeob}ectif sera double : d'une part. gerer une mis qui ne cachent pas leur volonte de le B/de internationale de reinsertıon des refugies detruire a terme, comment lui faire admettre dans leurs patnes respectives et, d'autre part, qu'il peut compter sur une aide militaire, ra pifaire decoller le Proche-Onent sur des bases de et efficace (c'est-a.dire qw se manifesterait saines, autres que eel/es generees unıque­ en quelques heuresJ de la nebuleuse onusierı­ ment par les redevances petrolieres. Enfin, la ne ou europeenne ?C'est une situation que les conference intemationale devra obtenir des lsraeliens n'accepteront jamais, auel qu'en Etats du Proche-Orıent deux garanties : l'enga- soıt le prix iı payer et pas seulement par eux.. gement concret de s'aider mutuellement a JEROME GRYMPAS mamtenır les structures democratıques et ropposihon resolue aux resurgences de hames interethmques ou rel1g1euses.

Proche-Orient : Les conditions de la paix

.a

rs

. Çette double ex1gence, on pretend l'assurer par le b1a1s d'une conference 1nternatıonale. So1t. Mais aw garantıra que fes clauses du tra1te serant respectees : /'ONU. f'Europe, I'URSS ? Davantage, que vaudra cette gararıtıe, si fes Arabes disposent de l'arme atomique et menacent d'en faire usage, non seulement cantre lsrael. ma1s cantre tel ou tel pays europeen aw prendra1t au serieux ses engagements ?

1990

iv

L

e JEUDI 8 NOVEMBRE

ak

LE SOIR

g

Quelque 1.036 prisonniers ou pre. venus et parents de detenus observent une greve de la faim dans ı O departements de Turquie depuis le 7 octobre pour protester contre les conditions penitentiaires, la torture et les deportaöons dans certaines prisons. Une centaine de detenus de la prison spe. ciale de Diyarbakir (sucJ.est) oi:Pservent des greves de la faini sporadiques depuis un mois et dix autres une greve iUimitee depuis ·ıe 30 octobre. Le mouvement s'est etendu asept autres prison$ turques ... La deportation • de 95 prisonniers dont une majorite de kurdes de la prison de Diyarbakir vers quatre prisons de l'ouest de la Turquie le 8 octobre avait ete la principale raison du declenchement du mouvernent de protestatian en particulier dans le Sud-Est anatolien amajorite kurde. (AFP.l

w

w

w

; Par ailleurs. les affrontements au Liban, le t long martyre des vıngt millions de Kurdes, la · guerre ırano-irak1enne, .la teroc~ dictature syrıenne. le terror1sme libyen et les feodalites oetrolieres ne sont pas un environnement orop1ce iı une oa~x reel/e et conwviale. Cette Sltvation est rendue poss1ble par l'absence d'E ta ts de drOit dans un monde ara be encore moyenageux. Situahon propice aux grands operateurs econom1ques occidentaux prets iı vendre n'importe quoı a n'1mporte aw pour faıre de l'argent. Au demeurant, ces demiers ont tou}ours eu un fa1ble pour des regimes qui, par leur orgamsaoon ollgarchlque et l'opacite des tractatlons qu'elle autonse, facilient les bonnes affaires hors de tout contrôle democratlaue. Pour le reste. nul n'ignore la symbiose suoble aw umt decideurs politiaues et economıaues. Proces d'intent10n 7 $0/t. Qu'at· tenaons-nous. aıors. pour realıser la pa1x • en mettant tout sur la tab/e • Pour regler les questlons pendantes de tel/e facon qu'il sOit

. LE SOIR 1 MARDI 13 NOVEMBRE 1990

nuee

· Turquie

ur

ak

Rappelons que le president turc Turgut Ozal, un fidele allie de Washington, a obtenu de son assemblee nationale, le 12 aoüt, des pouvoirs de guerre. Aussitôt, Ozal se retranchant derriere l'etat de guerre qu'il venait de mettre en place, a averti le Conseil de I'Europe qu'il .. suspendait .. 1' application de la Convention europaanne des Droits de I'Homme 'dans ıes provinces de I'Est, c'est-a-dire au Kurdistan. Cette manoeuvre d'Ozal n'a suscite curieusement aucune reaction negative de la part du Conseil de I'Europe. Secretaire generaıe de cette organisation, la Francaise Catherine Lalumiere s'est meme rendua recemment en Turquie et s'est bornee a souhaiter que .. la deregation soit breve pour le Kurdistan•. Plus stupefiant encore, elle a evoque une soi-disant volonte d'Ankara de •COntinuer a progresser dans le respect des Droits de I'Homme•. De telles declarations apparaissentd'autant plus scandaleuses que dans la pratique l'armee

Mardi 13 novembre 1990

w

w

w

.a

rs

ccNotre objectif, declare-t-il, est d'informer l'opinion publique internationale de la gravite de la situstion au Kurdistan ou le pouvoir d' Ankara a renforce co'nsiderablement ses operations de repression contre la population kurda. A l'ombre de la crise du Golfe, le gouvernement turc poursuit ses manoeuvres afin d'aneantir progres-sivement la population kurda sous , le pretexte d'assurer la securite interieure. L'Etat turc essaie d'occuper le territoire dans les conditions favorables creees par la crise du Golfe. C' est ainsi que depuis le debut du mois d'aoüt, environ 200 villages ont ete totalement evacues par la force. Cette politique de deportation de la population kurde se poursuit depuis le debut des annees 80. L'armee

turque detruit non saulement les villages evacues mais devaste les champs, les jardins et les forats pour eviter que des villageois ne se reinstallent. Parallelement, les arrestations se multiplient dans les provinces et de nombreuses personnes sont victimes de tortures infligees par les militaires•.

iv

A Bruxelles, les militants kurdes menent leur action au premier etage d'un immeuble situe au boulevard Lemonier, a deux pas du palais du midi. Sur la façade, un drapeau rouge avec des inscriptions en lettres jaunes annonce qu'ils en sont au septieme jour de greve. A l'interieur' les grevistes sont installes a meme le sol sur des tapis, dans des sacs de couchage. Un responsable du comite du Kurdistan explique les raisons de cette action entamee la semaine demiere en meme temps que celles menees a Paris et en Allemagne.

turque maintient un etat de guerre non officiel au Kurdistan depuis six ans deja. flour les responsables du comite Kurdistan a Bruxelles qui est l'emanation du Front national de liberation du Kurdistan, I'Etat turc •profıte du silence de l'opinion mondiale et de la complicite des pays de I'Europe occidentale, pourtant defenseurs des valeurs democratiques et des Droits de I'Homme, pour continuer son genocide du peuple kurde•. Et ils ajoutent: •mais il ne faut pas oublier le sort de millions de deportes armeniens, massacres sous pretexte de sürete interieure en 1915 et 1916•. Au travers de la greve de la faim, entamee a Bruxelles et dans plusieurs autres villes europeennes, les militants kurdes entendentlancer un appel aux forcas progressistes et auie diverses organisations de defense des Droits de I'Homme pour •demolir le mur de silence entourant le Kurdistan... Des militants qui souhaitent aussi faire cannaitre largemant leurs principales . revendications: notamment, ı' arret immediat des deportations et incendies de villages, l'envoi urgent de nourriture, de vetementset de medicaments aux milliers de familles kurdes parquees dans des tentes, l'arret de la torture et des arrestations arbitraires, le jugement des assassins de patriotes kurdes, 1' arret des deplacements forcas de detenus, l'arret immediat des pendaisons, l'arret des pressions a l'encontre des dirigeants et membres des organisations des Droits de I'Homnte, l'envoi au Kurdistan d'un&d81egation intemationale pour constater les tortures, les deportations et les destructions de villages. Guy IUELE'I".

d.

Depuis plusieurs semaines, un milller de personnes poursuivent une greve de la faim ·dans dix departements de Turquie pour protester contre les condltions de vle dans les prisons d'Ozal, la torture et les deportatlons. Par ailleurs, depuis quelques jours, a Bruxelles, Paris et Bonn, des membres de la communaute kurde _de Turqule observent aussl une greve de la faim pour attirer l'attention de l'opinion publlque intemationale sur l'aggravation de la r6pression turque au Kurdistan.

or g

Briser le silence autour de la repression au Kurdistan

La Derniere Heure

~

appe/ee a defendre davantage /es interets americains que ceux de I'OTAN. Des senateurs americains soutiennent qu'il faut recompenser la Turquie pour son engagement actuel leurs côtes. En cas de partition de /'Irak, disentLils, la Turquie pourrait recuperer la region petrolifere de Mossoul (/'actuel Kurdistan irakien revendique par fes Turcs · depuis 1925). La prosperite qu'apporterait le petro/e, poursuivent-ils. permattrait de resoudre sa crise economique chronique et de faire d'elle un allie prospere, sür et so/ide. Les • partisans de cette politique soutiennent que la democratisation forcee du regime turc ne pourrait qu'etre benefique au peuple kur- de. Toujours selon le meme scenario, la Turquie democratique finirait par leur accorder une autonomie regionale. En tout cas, disent-ils. /es Kurdes pourraient sortir de leur clandestinite et rec/amer librement leurs droits... <> Confirmez-vous l'exlstence de contacts entre tes servlces amerl•calns et certalns leaders de la resistance kurde, en Syrle, dans le bul d'alder la guerilla dans son combat contre Saddam Husseln? Alors que la presse en faisait etat. /'administration amaricaine retusait de recevoir officiellement Washington, le teader kurde, M. Talabani, cadant ainsi aux pressions turques. D 'autre part, /es mouvements kurdes ont fait recemment savoir qu 'ils ne voulaient aucunement jouer fes suppletifs ou fes mercanaires dans ce conflit. <> Certains speculent sur la ereatton d'un Etat kurde lndependant comprenant toutes tes reglons appartenant l'lrak.•. Cela ne risqueralt-11 pas de bauleverser l'equllibre geostrateglque de la region? ll y a /es reves, et la n;jafite. Bien sür, tous fes Kurdes souhaitent retrouver un jour un Efat independant. mais i/s seraient deja tres contents s'ils pouvaient acquerir leur autonomie et voir enfin tous leurs droits reconnus! ll est evi: dent que si la communaute interla fettre fes nationale applique principes de droit qu 'elle redecou-. vre actuellement, le sort du peuple considerablement sera kurde ameliore... <> Une defalle de Saddam Husseln suHiralt-elle 8 vous rendre votre liberte? ll va de soi qu'une solution ademimesure qui permettrait Saddam Hussein de canserver son pouvoir intact ne resoudrait pas le problela comme kurde ni n'eviterait munaute internationale de turures crises. Tant que son regime dietatarial n 'est pas tombe, rien ne sera regle.

lllaut resoudre tous les problemes de la region, repete-1-on apropos du conllil du Golle. Pourtant, s'il esi un dossier non resolu, c'esl bien celui des Kurdes. Or, personne ne l'aborde.•.• La Cite, a rencontre ace propos Kendal Nezan, president de l'lnstitut kurde de Paris.

Ira· Kurdes klens. Tant que dictature la sera en place, rten ne sera gle.

re.

ur

<> Pourquolles lnstances lntematlonales n'ont-elles pas aborde le o Pf9bhltme kurele jusqu'a malnte- ~ u: nant? L~ rapport des forcas sur le plan international ne le permettait pas. Cela etait dü l'attitude trop complaisante du monde arabe envers fes quatre pays impliques directement dans la question kurde: la Syrie, /'Irak, /'Iran et la Turquie. Aucun de ces pays n 'avait interet a ce que le probleme soit sauleve territoire qu'en Irak. Quant au renchez son voisin. On peut comparer, sans exagerer, le sort des Kurfareement de sa position internacette coalition d'intetionale, il ne sera pas durable ... des tace rets communs ce/ui d'un peuple <> On consldere pourtant la Turqule comme le futur gendarme de qui serait la tois noir, juif et paula region ••• vr~.. Aucun pays arabe n'accepterait la <>.::,on dil qu'll est questlon de Turquie comme gendarme a caurouirlr le dossler kurde une fols la se du lourd contentieux historique crlse dans le Golfe termlnee. Mais et culturel qui pese sur fes relala Turqule, dont le röle strategique tions turco-ara bes. Par contre, elle dans la region a ete depuls consipourrait constituer une base arri9derablement renlorce, ne veut pas re indispensable pour le dispositif en entendre parler••• strategique americain. A leurs ll est vrai que l'une des conditions yeux, elle est le seul pays relativeposees par la Turquie aux Ameriment stable au milieu d'un conticains, avant de s'engager contre nent arabe en pleine turbulence /'Irak, etait de ne pas aborder le • identitaire •. Desormais elle sera probleme kurde aussi bien sur son

iv

ak

a

w

w

.a

rs

a a a

w

d.

Les Kurdes oublies

or g

a

LA CITE du 22 novembre 1990

a

a

a

a

a

Entret/en: Constantin Deliyannis

Tetes de Turcs

Tandis que le monde toume son regard vers le Golfe, la Turquie peut, son aise, rı!primer ses dix millions de Kurdes. Une importante minorite que la Constitution ne reconnait pas.

a

utomne 1990, scime de la vie quotidienne dans l'est de la Turquie... Renseignees par un civil terrorise, les lorces de securite de rEtat assiegent des militants du PKK, le principal mouvement independantiste kurde, qui se cachent dans la montagne. L'accrochage ne lait aucun mor!. Mais le viiiage le plus proche des lieux du combat ne tarde pas a etre envahi par les soldats. lls y resteni quatre jours. Quatre jours durant lesquels les 160 habitants subissent humiliations et tortures.

A

Les maisons son! detruites, le tıe­ tail abattu. • Le matin, i/s nous ont tous reunis sur la p/ace du vii/age. Apres avoir separe tes hommes des femmes et des enfants, ils nous ont battus avec la crosse de

/eurs fusils • raconte Cemil, un des villageois. •lls nous ont alignes et se sont ranges en face de nous. en position de tir. Nous avans cru qu'i/s allaient nous tuer. L'officier a donne l'ordre aux saidats de baisser tes armes, s 'est tourne vers nous et a crie: "Nous tes avans tues. nous allons vous tuer. vous aussi... .. •. ajoute Mehmet. Quanl a Zübeyde, qui etaiten train d'accoucher, les militaires l'ont sortie presque nue de son Iii, pour voir si un rebelle du PKK ne s·y cachait pas ...

Humiliations, dispersions

les representants officiels et tes peres de tamille •. denonce Pervine Jamil, presidente de rlnstitut kurde de Bruxelles. • Ces personnes sont exi/ees en un lieu que. deliberement, on s'abstient d'indiquer aux tamiltes •. En juin dernier, les Kurdes turcs ont ten te d'appliquer rıntilada, en organisant des manilestalions et en boycoitanı les magasins. • Ce tut un echec. parce qu'aucune opposition grande echel/e n 'est possible., poursuit Pervine Jamil.

a

Oepuis le debut de eel ete, plus de deux cents villages ont .deja ete brüles, et les habitants evacues pour • des raisons de securite •. lls vivent sous tente sans argent et sans ressources a l'approche de l'hiver .• c·est toute la region frontaliere CDmmune avec /'Irak qui a ainsi ete videe de sa population et detruite. sur une protondeur de vingt kilometres. Peut-6tre plus. • affirme M... Jamil.

rd .o rg

KURDES

Ailleurs dans I'Est de la Turquie. Fatma a 30 ans et esi mere d'un bebe. Refugiee comme plus de 50.000 autres personnes, dans un viiiage de tentes, elle raconte: .Au cours des dix jours qui ont precfide revacuation de notre vii/age, i/s nous ont interdit de mener nos betes au paturage. de conduire fes malades chez le m8decin et de nous approvisionner. lls essayaient de faire avorter fes femmes enceintes en tes forçant danser et sauter. La nuit. ils brülaient nos maisons, puis le matin, i/s nous disaient: "Vous voyez. tes terroristes sont venus. mais vous ne nous en avez pas informe". lls nous demandaient des reufs, du pain ou du poulet. Si nous refusions, i/s nous faisaient subir toutes sortes d'humiliations •.

ak u

a

Le moins que l'on puisse dire c·est que l'invasion du Koweit par !'Irak survient a un bon moment: elle oftre a Ankara une bonne raison d'imiter la politique de repression mise en place par Bagdad iı l'encontre de sa minorite kurde. • Car ce qui explique rabsence de toute opposition kurde armee en Irak; poursuit M- Jamil, c·est la dispersion des populations et /'evacuation des viflages par l'armee irakianne en 1989. Les rebefles kurdes ont ainsi perdu /'appui des civi/s. deportes dans le sud du pays (1) .• En Turquie, le durcissement de l'attilude des autorites n·a pas donne les resultats escomptes. "Helsinki Watch", un important groupe americain de delense des droits de l'homme notait dans un rapport publie recemment que, loin d'abattre le moral des popula-

rs iv

Des temoignages de ce genre, I'Association des Oroits de I'Homme de Turquie en a recueillis beaucoup.• La repression est tres viotente. L 'armee entre dans les vil/ages, rassemb/e les gens sur la place. tes humilie. tes bat, et en emprisonne quelques-uns. Surtout

w

w

w .a

0

- - - - - - - - -· _______ _ _

LA CITE du 6 d
tions kurdes, la repression sans cesse plus severe a considerablemen! renforeli le soutien dont jouissent les militants du Parti Ouvrier Kurde (PKK). Un ph8nomene d'autant plus important souligner que jusqu'il y a peu le PKK ne mfinageait pas particulierement les civils.

a

Front diplomatique Fort de cet appui, le PKK s'est lance depuis peu dans une offensive diplomalique. Sa cible principale: les pariementaires des grandes dlımocraties europeennes. Son arme: la greve de la faim, entamee en novembre dans plusieurs capitales, dont Bruxelles, par des refugies kurdes. Son but: sensibillser l'opinion internationaıe. Le slınateur Willy Kuijpers (VU), et les d6putes Joseptı sıeecıoc (SP) et Hugo Van Dienderen (AGALEV) qui, plusieurs reprises ont aborde la question kurde au Partement. rencontraient la semaine demiere Ecmel Barutçu, amtıassadeur turc Bruxelles. Un lıchange de vues que Willy Kuijpers juge interessanı: • Nous avans damande f'ambassadeur le respect des p/us elementaires droits de /a personne humaine, vis-8-vis de la minorite kurde, en accord avec fes traites internationaux que son pays a pourtant signes. ll n ·a eu qu 'une reponse: If n ·y a pas de minome kurda constitutionneltement reconnue. Ouant au d8p/acernent

a

des populations, elle resu/te de l'application d'un decrat qui pr8voit /'evacuation des civils de toute region mentıcfie. Menacee par qui? Par /es terroristes s8paratistesduPKK• ... Les autoritlıs se protegent done derriere le texte de la Constitution pour justifler leur action contre les Kurdes. Constitution dont l'articte 5 prlıcise clairement que cles objectifs et devoirs londamentaux de I'Etat sont de sauvegarder l'ind&pendance et l'integritlı de la Nation turque, l'indivisibilite du territoire, la Rlıpublique et la democratte •. Ouant aux tlımoignages de tortures, ils ne seraient que mensonges: Ecmeı Barutçu dlıclarait dans une lettre rlıcemment envoyee tous nos reprlısentants que • Des milieux d8sireux de destabiliser la Turquie organisent. via fes medias et /es organisations non gouvernementales teltes que 'J\mnesty International", una campagne de desinformation basee sur des alfigations totalement erronees et infondees •.

a

a

a (1) Ura l'intarviaw dt Nadal Kazan, pa-

rua dans La Citlt du 22 novemtıra.

LES PE INTRES KURDES EN EUROPE

'

rs iv

ak u

rd .o rg

EXPOSITION

vendredl 30 novembre 1CJQO a 18 h. Pavlllon de Flore 20 rue Surlet 4020 ll Age ,. ·

w

w

w .a

Vernlssoge

Avec r alde de la Communaut~ Francoise et de la Provlnce de Ll~ge.

·,

·'

rg

rd .o

Quat re artis tes kurdes au Pavillon d~ Flore (Lieg e)

~

Port ra it d' u ne femme », de B. Hajo.

La Meuse, 7.12.1990

w

e

w .a r

si

va

ku

Opprimes, persecutes, disperses, les Kurdes ont pourtant reussi a preserver et a developper leur patrimoine culturel. S'il existe un grand nombre de peintres, sculpteurs, ecrivains et autres artistes kurdes, peu sont connus du public belge. Pour combler cette lacune, le Centre culturel regional wallon et l'Institut kurde de Bruxelles ont organise l'exposition : Peintres kurdes en Europe, qui se tient jusqu'au lO decembre (sauf le lundi), de 14 a 18 h, au Pavillon de Flore, rue Surlet, 20, a Liege. Quatre artistes (Kakayi, Abdulrahma n, Sarkan, Hajo) y presentent leurs toiles. Paysages, portraits, scenes de rue, toutes ces reuvres sont tres differentes, marquees par la personnalite de l'artiste qui en est l'auteur. Cependant, l'ensemble est charmant, melangeant harmonieus ement la specificite kurde, la richesse des traditions ancestrales de ce peuple d' Asie et le souci de modemite et d'universali te des auteurs. Coriıme Salame.

e " Fuite .. de Nayad Sarran (detail).

- Coerde- Sprakel

rd .o rg

Montag, 19. Marz 1990

Angst und Hoffnung liegen bei Ausstellung dicht beieinander

Kontrast liefert Akzente

Babram Hajou und Jürgen P. Koch stellen ihre neuen Werke vor

rs

iv a

ku

-ds- M ü n s t e r - S p r a k e I (Eig. Ber.). Auf dereinen Seite wurde der Betrachter mit den in aggressivem RotŞ,chwarz-Kontrast gernalten Olbildern von Jürgen P. Koch konfrontiert, un~ in schon sichtbarer Nalıe fanden Besucher Stilleben mit Blomen in zartem Pasteli - gemalt von Babram Hajou. Ein auffcilliger Kontrast, der sich aber bei genauerer Betrachtung der Kunstausstellung wieder auflıob: Interessante Entdeckungen konnte machen, wer an der Vernissage mit beiden Künstlern gestern vormittag in der Essmann- ..... ,......... u Anne Hakenes in die Ausstellung der Maler Babram Foto: -dsHajou (links) und Jürgen P. Koch ein stra6e 9 teilnahm.

w

.a

Auf die gegensii.tzlichen Stilrichtungen in der Arbeit des in Syrien geborenen Künstlers Hajou machte schon Ratsfrau Anne Hakenes in ihrer Einführung aufmerksam. Die am expressionistischen Stil arienHerten Werke des Künstlers setzte sie als ,zeitkritisch" von seinen .. lebensbejahenden" impressionistischen Bildem ab. Seit jahren bereits kennt Anne Hakenes die Arbeit der beiden im Narden Münsters Iabenden Hobby-Maler. jürgen P. Koch bezeichnete die SPD-Politikerin als ,Autodidakten". der, ,von keinem Professor geprii.gt", folglich au ch keiner Stilrichlung eindeutig zuzuordnensei.

Babram Hajou verarbeitet in seinen Bildem-so der Künstler selbst-.. Eindrücke, die man im Leben erhii.lt". Ebenso wie Koch stellte der seit 1980 in Münster lebende Kurde bereits in zahlreichen nordrheinwestfii.lischen Stadten seine Arbeiten aus. Die zur Zeit in Sprakel ausgestellten Bilder Hajous werden erstDie Bilder und Holzobjekte des mals der Öffentlichkeit vorgestellt. Kinderhauser Malers sind durchweg Sie entstanden aile im Atelier am abstrakt. In seinen Acryl- und Ölbil- Hawerkamp. dern setzt er sich kritisch mit der Stellung des Mensehen in der GesellAn seinen Bildem wird deutlich. schaft auseinander. daB die unterschiedliche Art der Malerei bei Hajou nicht zeitlich So etwa auch mit den Objekten bedingt ist. Zu gleicher Zeit etwa aus Paletten var farbigem Grund. in entstanden zwei Bilder. die durch denen er einen Vergleich des die fast identische Anordnung der

w w

menschlichen Organismus mit dem Naturprodukt Holz versucht: Beide sieht er aus vergleichbaren organischen Strukturen erwachsen und Lasten tragend - den Baum ebenso wie den Menschen. In der Zerteilung des Baumes in Haizpaletten drückt sich für Koch die Knechtschaft des Menschen aus.

einzelnen Motive eine Einheit bilden. Und doch sindes einmal angstverzerrte. in düsteren Farben gemalte Menschenköpfe. die aus dem Hintergrund des Bildes nach vome stürzen: daneben die in lichtem Pasteli gehaltenen reifen Früchte. die ebenfalls in Richtung Vordergrund zu fliegen scheinen. Auch in anderen Arbeiten kann der Betrachter dieses Nebeneinander von Angst und Hoffnung fınden. So etwa in den weiblichen Akten Hajous. die einen GroBteil der Ausstellung einnehmen. Mal fügt sich der weibliche Körper harmonisch in seine Umgebung ein. ein anderes Mal erscheint die Nacktheit wie ein Ausgeliefertsein der dargestellten Frau. Etwa 60 Exponate prii.sentieren die beiden Maler in dieser ursprünglich nur für · Freunde und Bekannte gedachten Ausstellung. Kunstfreunde können indes nach vorheriger telefoniseher Absprache (bei Koch. Telefon 21 86 48) die Arbeiten der münsterschen Künstler in den nii.chsten Tagen besichtigen.

ce qui subsistait encore du Liban en aidant puissamment la rebellion du general Aoun. Et bien avant ce/a, I'Occident ne s'est-i/ pas secretement rejoui quand le tyran entraina son peuple dans une campagne meurtriere cantre /'Iran? C'est que la crise du Go/fe puise ses sources occidentales dans /es nappes petroliferes. ll faut savoir gre a George Bush de n'avoir pas cache /es motivations economiques primordia/es d'un eventuel recours a la force. Beaucoup de gouvernements en Europe cependant sont encore a la recherche de so/utions diplomati-

w .a w

LE SOIR t VENDREDI 14 DECEMBRE 1990

w

d. o

rg

ques. D'autre part, fait nouveau, alors que le monde arabe est divise, I'Occident, rejoint par /es pays de I'Est, se sent plus uni et done p/us fort pour faire prevaloir une certaine morale intemationale. ll ya la, par /es armes ou par la negociation, une chance historique unique a saisir. On y travaille ! Mais que la guerre du Go/fe ait lieu ou pas, le monde occidental se prepare-t-il a l'apres-crise, a/'apres-guerre ? D'ores et deja envisage-t-il serieusement /es manieres de mettre fin a quelques injustices fondamentales majeures qui constituent le sous-soı de la poudriere du Moyen-Orient ? Je ne puis m'empecher de penser, en ces jours de /'an 3 de 1'/ntifadah, au douloureux probleme pa/estinien. Ferons-nous respecter, par la force s'il le faut, /es resolutions du Conseil de Securite relatives aux devoirs d'lsrael? Mettrons-nous un terme, par la force s'il le faut, a cette neo-co/onisation inso/ente, faite de violences physiques, psychologiques, administratives, institutionnelles, politiques, inexcusables dans le chef d'un peuple qui se veut democratique et qui reste nonobstant l'Mritier de traditions si bel/es ? Aurons-nous le courage et l'honnetete, le petro/e etant assure, de rouvrir /es yeux sur nos propres responsabilites passees ? Nous battrons-nous pour le respect des droits de l'honr me, de tous ces hommes enfin qui souffrent d'une occupation intalerab/e et souhaitent devenir une nation respectee ? Mourir pour des idees ! D'accord! Mais pour lesquelles?

ur

PIERRE FALISE S8nateur PSC

rs

!

Gagner la guerre du Golfe Et ap res?

ak

L

iv

es " malchances " de guerre se prıki­ sent. Saddam Hussein apparait de plus en plus comme le champion de l'immoralite internationale. Cynique, il utilise les residents etrangers conr me moyen de pressian sur les gouvernements des pays occidentauxx, par des elargissements d'" otages "selectifs, doses, condition·· nels. Sachant que nous repugnons a utiliser la vio/ence, le dictateur se sert de nos scrupules justifies pour gagner du temps, pour laisser en tout cas /'initiative d'un conflit eventuel aux Occidentaux. Ce faisant, non seulement il dfveloppe une tactique de renfareement de ses moyens militaires, mais il augmente ses chances de voir se ranger dans son camp un certain nambre d'adversaires arabes d'aujourd'hui, qui ne comprendraient pas pourquoi nous nous erigeons en bouclier de quelques riches emirs, face a la grande masse pauvre. Laic enfin, Saddam Hussein se presente en leader de /'Islam et porte-drapeau d'une guerre sainte ! Odieuse perversite ! Bref, tous /es moyens sont bons. Trop c'est trop ! La moralite dans /es relations internationales doit etre restauree. " Mourons pour des idees ,. chantait Georges Brassens, " d'accord ! Mais pour /esque/les? "· Concretement, n'avons-nous pas laisse faire hier ce que nous condamnons aujourd'hui ? ll y a peu, Saddam Hussein a pu impunement gazer quelques milliers de Kurdes. ll a, sans \ que nous reagissions fermement, 'assassine

MUNOBllD AUG.-SEPT.l990

l\~~~\@ RECHTVAARDIGHEID EN VREDE v.z.w.

ak

SedatKaraagaç werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van 36 jaar omwille van polltleke activiteiten. Ongeveereen jaar geleden werd tevens vastgesteld dat hij aan huidkanker leed. De behandelende geneesheren dachten dat hij zou worden vrijgelaten op humanitaire basis, zodat de noodzakelljke medische zorgen konden worden toegedlend.

rg

De afgelopen maand is de Kommissie nogmaals tusserigekomen ten voordele van Sedat Karaagaç. Ze deed diteerder reeds naar aanleiding van berichten over de ernstige gezondheidstoestand van deze gevangene (zle KRV -Nieuws nr. 1).

Vanwege Amnesty International werd twee keren onze aandacht gevraagd voor de problematiek van de Koerden. Einde juni nog kregen we een rapport binnen over de situatie van de ongeveer 27.500 lraakse Koe,tjen die zich op d it ogenbllk nog in vluchtelingenkampen bevinden in · · hetzuidoosten van Turkije. Gevreesd wordt dat de Turkse overheid men· sen onder dwang terugstuurt naar Irak. Ondanks het feit dat het lraakse beleid herhaaldelijk verkleard heeft arnnestle te verlenen aan de teruggekeerde vluchtelingen, moet men toch constateren dal er regelmatig mensen worden gefolterd, geexecuteerd of gewoonweg verdwijnen.

d. o

KOERDISTAN

w

w

w .a

rs

iv

ViaSOS-Torturebereikteons in de loop van de maan d juli het bericht d at Sedat Karaagaç behandeld wordt In het universitaire ziekenhuls van Haçettepe. De hygienische omstandigheden waarin hij zich bevindt, biiiken echter uitermate slecht te zljn. Daarbij wordt hij vastgebonden op bed en krijgt onvoldoende voedsel. De Kommissie vroeg in een brief aan eerste minister Yildirim Akbulut van Turkije om een einde te maken aan de onmenselijke omstandlgheden waarin deze zleke man wordt vast gehouden (30jull).

Tevens kreeg de Commissie een schrijven van de Vlaamse vereniging "Vrienden van Koerdlstan• waarin ze aandacht vraagt voor de explosieve ontwikkelingen in Koerdistan. Ze drlngt erop aan dat de Belgische overheld een officlele regeringsdelegatie naar Turkije zou sturen erı dat een veroordeling van het 1 urkse regime zou plaats vinde n. Aan de Belgischemediavraagtzeookdeopinie van het Koerdlsche volk en haar vertegenwoordigers aan bod te laten komen. Ten slotte wljst ze de polltiekeinstanties op derecente rapporten van Amnesty International over de voortdurende schendingen van de mensenrechten aldaar.

NR.7•8

ur

KOMMISSIE

Amnesty Nleuws september 1990

5

Koerdische vluchtelingen

rd .o rg

Irak en Turkije spelen partijtje ping-pong

Amnesty is reeds lange tijd bezorgd over de situatie van de in Irak en ook in Turkije. De recente ontwikkelingen in de Perzische golf doen niets af aan de reeds bestaande bezorgdheden. De peri~elen rond de Koerdische vluchtelingen zijn daar een voorbeetd van.

lra:ıksc

... cptcmhl'T

n:ıar

Turkijc orn tı..· onı-.n:ıppt.·n a:ın de rhemisdır en ;ındcn.: militairc a~ın­ \alleıı. llal:ıbja mcnı..:cn

Kot.·rdcn

~~.t~Kl

In de lraaksc stad stierven duizenden en dieren door hct

ua~.

N:ı het bel;indicen \·:ırl de ın et Ir :ın. h kcl" 1rak doorli:ıan de Koc..·nlcn tc lıcdr~igcn mct wapcm~ of mct

oorloc

deportatit•. i\mnesty had vccl !of vnnr Turkijc om 1.ijn wclwillcndc hnuding ıcgcnovcr de vlııchtdingt•n. Toı:h

organi .. atic nmdat die

,·an

ortgenıst

zil'h ıncnscn

,Jııdıtding

maaktc de hct

~aatuut

niet kregen. Dit

,Judıtclingen

afkomstig uit cen laml \'(ltlfhcfuuu.Jcn. 1kt la nd diıı~t immers naar de eunst van , de Europcsc Cicıııccn,chap. Zn hlı:cf ccn drciging van onzr..~kcrhcid en Eunıpccs

gcdwnn~t·n

tcrııgkccr

lntegcııdecl.

fchruari 1990 daı Turkije in fcitc :ıllecn vluchtelingen van· uit ccn Europccs land wildc ııpncınen. De Irakezen wcrdcn

nıties

ınaar

tic d
en op tijdclijke basis opgenomen. "Van geforceerde tcrug· kcc.·r is gee n sprakc. vcrmits Turkije nog gcen aanvragcn

lır:ıdıt.

van die aard ontving··.

kcrcndcn.

De

van tcnıggckcerdc vluch· tclingen. Naar •chatting zijn ongeveer R.IKIO manneo vanuit

hovcıı

hcl huofd van de KocnJcn zwc-

Wat is cr van hen

gcwonJcn?

llcrhaaldclijk kon een vertcgcııwoordiger van Amnesty

voor vcrschillcnde commissies

van de Vcrcnigde Natics rapport uitlırcngeıı. De lraakse vt'ttcgcnwoordigcr van zijn kanı ontkcnde de aanklachtcn. In nnvcmher I'IR9 ontvin~ Amnesty de namcn van 353 Kocrden waarvan 52 minderjarigcn. Ze wcrdcn gearrestcerd tusscn 27 en 30 augustus 19R8 in noordclijk Irak ten tijde van de aanvallen met chemische wapcns. Zij wcrdcn ecrst alien s:ımcn naar ecn kazerne gchracht. Dan werdcn de manncn afzondcrlijk weggcvoerd en ccn maand later waren zij "vcrdwencn ... Op 15 mei 199() vroeg i\mnesty opnieuw internationaal toezicht op de repatriering van de lraaksc Koer· den.

w

wn. Mct Irak wcrd hct spel ıııct·gcspccld. Vijfmaal wcrdcn amncsticrnaatrcgdcn aangcho~ den. lraaksc functionarissen

mndııcn de vluchtclinııcnkam· pcn hc7ot"kcıı en hcpa:;ldc per·

w

Dpsporcn. De 1raak'c rcgcring dcclde

ı.;ont:n

:ıan

i\mnc
daı

R.129

w

pcrc;ont.·n it•volg aan hct amnco;;;tit.·-aanhtu.l hchhcn gcgc\Til. Men prnhccnlc ıwg de namen en adrc~scn van de tcnıgJ!ckecrdt.·n tc hck
~cgen·n"'. kanı 1c~t daı

die

In maart 1990 deed zich echtcr opnieuw een geval van u it· . wijzing uit Turkije voor. De man in kwcstie was nochtans door hct Rode Kruis als vluch· teling crkend. In Irak werd hij in staat van hcschuldiging gcsteld en voor moord np ccn lid van de nationalc vcilighcid vcroordeeld. Sindsdien is hij "vcrdwenen ... De bescherming van hct Rode Kruis. de toekcnning van een advocaat inhegre· pen. heeft niet kunnen batcn. Bij de ontmoeting tusscn de Turkse Eerste Minister Yildirim /\kbulut en de lraakse President Saddam Hocsscin in mei dil jaar. werd de zaak van de vluchtelingen nog eens hesproken. Enkele duizenden gingen op de amnestiemaatregelen in. Volgcns de berichten zijn de slechtc hygiene en het klimaat van onveiligheid in de kampcn de voornaamste drijfveren voor

Gedwongen lemııkeer i\mncsty ontving hcrhaalde· lijk tıcrichten over Kocrdcn die gcdwongcn wcrdcn naar Irak

tcrug tc keren. In dccemher 1!)S'! vernam men daı de lraaksc regcring in de Turksc vluchtelingenkampcn Divarbakir en Kiziltcpc naar 13R Koer· den zocht. Zc wcrden hctichı

op

van eriminele fcitcn. smokkcl

1ttrkijc ,·an haar

en druııtrafick. ll ct was cchtcr duidcii)k dat zich nndcr hen kdcn van de Kocrdischc dcmo· rratische partij hcvondcn. \'luchtelingcn die hcgin 19'XI

cr ıı ..~!KI ,Juchıc­ lingcn /ijn tt.·nıg~ckccrd. De rnınmio;;;"'ario,;

\oor \'hırhtcliııgcn 'an dt.• \'crcnigdc Narics st.:hal lıct aanlal tu,~en de h.OO(J en X :'IKI

om humanitairc rcdcncn

.a r

was naar l'urksc opvatling aan

herichtl.'n die Amncstv ontM v:ıngt !'prt:kcn \'an ''vcrd~ijnin­ gt·n ··. martdingc.·n en zdfs cxc-

va

en

mecr dan

si

:ıugııshı'>

In

ı•ıxs vlııdııten

ku

rnencıenrl'chterı

.

r.-rughn·ndı·n ( ltrindt.• aınnt.•,ıicmaatn·gt.·­

kıı tijn · !!t.'t.·ııvıno.; t.TII 1!ar;ıı;lıt.~ nun dt.• n·iliclwıd \'an de tt.·nıe.-

over de grcns warcn gczct. zijn omkrtusscn ı.;poorlons ··vcrdwcncn'". Amncsty VHlCA dan uok de I" ur k st• autoritt.'itcn af tc 1icn van ~t.·dwongcn tcnı~M

kccr. De

hıı

Lomlcn

anlwoorddc

kS<·

anıhassade

op

in 1

terugkcer. Tekort aan voedsel en verzorging, de heperking van hewegingsvrijheid en zelfs slagcn zijn dagelijks voorkomende klachtcn. Enkclc malcn kwam hct tot incidenten tussen de politic en de vluchtelingcn in de kampen. Dmırhij maaktc de politie gchruik van vuurwapcn<. In de nacht van 12 op 13 mei van dit jaar raasdc ccn tank tusscn de tenten door en die maaktc de kampwinkel met de grond gclijk. lnlernalionaal toezichl rıırkijc ondcrtckcndc hct vcrdrag van 1951 aangaandc de lıchandeling van vluchtclingcn. i\lhocwel cr cen ondcrschcid wcrd genıaakt tusscn vluchte· lingen vanuit een Europces

landen de andcren. is het principc van nicHerugzending hin-

leven van aile lraaksc hıırgcrs die terugkcrcn naar hun !and

dcnd voor aile statcn en vonr

tc ht.'"ichcrmcn. Over lnınlnt en

aile vluchtclingen van wclk land zij ook mogcn komen. Bij de publikatie van hct rap· port in juni 19Qil waren er nog ongevccr 27.51NI lraaksc Koerden in Turkse kampcn. Nog anderen nevinden zich in Syric. Iran of cldors in de wereld, ook in het Westen. Hun lot blijft onzeker. Nog groterc onzekcrhcid hcerst cr over de Kocrdeıı die naar Irak tcrugkeerdcn. Amnesty vraagt cncrzijds aan de Turkse autoritcitcn gcen gcdwongcn ıenıgkcer op tc lcg· gen. Aan de lraaksc autoritci· ten word! gevraagd de natio· nalc en intcrnationale vcrplichtingcn na tc komen, door onmiddcllijkc en cffecticve maatregelen te nemcn om het

acıuel c

'crhlijfplaat• zou du i· dclijkhcid moctcn wnrdcn geschonkcn. Om dit tc hereiken vraagt Aınncsty aan de twc.·c rc~crin­ gen. de Turksc en de lraaksc, cen onallıankelijk toezichı mogelijk tc nı:ıkcn door ccn internationalc

urgani~atic

zodat hct repatricrinğsproccs van aile Imkezen in hccl zijn verioop kan wordcn gcvol~d. RIK VROUX

Reactie op Amnesty-rapport ,..,ni

lB en -.ertlııriııt elle op :zı j ..l Jl. allf:qe•n stelde ele Irakle -"-cce "met •erbijlteriılf: kemUıı te bebben . - . .... ele~ hı bet receate Anmesty·npport ıılaotldea nlıele lnBiıle Koenlell blj tenpeer lll han YHerlud zijn phftllteenl ot "vmhrnen", en dit lenrijl ze

_.__ ....... __....._... •ellf:lıekl

voı.-

.._

A-,.._.

ternpeftllcle InnlıM Koenlen door ele ~Illet f:ellllilildwnl en "onlen ze .:ebntlkt oıa •-.ele polideke t........,. te111f: le lolıken. Laıcıe- ele •erklulnc "zoe lıet •-lflprekend en redeHjk lijıı ce-eet • A.aesty oflldBe lnabe bron ele ,...,.. lıeW o•er ele beldnıJdlclnren reclıı.treeb bebben latn oedemıeten". lB ........ 1989 ıleekle Anuıelty de lnabe reaertaf: ele ınee •u MYen ~eerde Koerden, en lıı lebrurl .._ ı11t .ı- nınüte ze ele _ . bekend •n 3!0 p e - elle "v~" • ele 81kOIIdlf:lnl•u e n -

ele

de. De lrube relft'lııl lıetıft ceeıı nnatwoonllnf: ııl~d bet lot ol ele ..mıljfpl•• .._ 1Hiı elikele YU ben. A-'J ıı-lıreel oolı ele t.ııtleken elle door ele Tarlıse ntorlteiten zoaden "onleıt plınllıt oıa Koerdn le ıhrinwen Ink tenıle kemı. De Tıniıle reprlllf: heeft niet pmı· perdop ıle spedlleke ...ıdııdıten en houdt bel erblj "ılııt er .._ 1edwoaıen re.,.ırl&iRI .._ lnaiıle Koenlea pea spnlte ll". GUn ,... lıelcle reprt.pıı beeft op Aınııe>ıty's YnDf: nur eeıa oııaflıalı.eHjke Int-doale rontrole op hel repııtrif. rlllppıoces ptınlwoord. O...er han lot en •etnele verbUjfplutıl OYer

-

dtdclelljklıeld .-ten werden pldıoakea.

mnesty nternatıonal VUB-br·iefschrijfkern

47.

Plaats, __ th of October 1990 In aufustus !983 'verawe!lcn• in Irak :o'r. 315 Koer,,.i.onferen -~~ssen rie 8.en ~e 15 jaar. üntl~r hen waren t.ar: Narıncsn Hustaıa. Nabı Nununa ~nuKr. .Jabbar ii.ashia Shifb e~ .ia' far Taıaar Han1ud: die ın1iddeis tusser. U en 2~ .;aar zijn. Ze zouden aet ~a·n ~.000 Koe~ciiscn~ unne:: ziJn op2epakt enkei en ailee~ Jlriat :e :ot d~ clan van rie Barıani's behoren. Kina~rl'n ~rı tieners zı.tr. in irak ~e onschuldige • siachtoffers gPworden nn de :ıoiitieke reprt>ssie. Hun · ·~erawi.jninf ~tas soıas grootsciıal i~. 1et nonderden ·;erııisten ~a hun arr~statıe. De 3.001l Banani-Koerden ıro:ten uit de regio's Sanan en Merga.. 5ur in de· ~oortlel~Jk gelegen ?rovincie Arbil. De ~ier werden 1et genele ıaaılies in 1976 en 1977 door de jraalse ~utoritt>iten ll't ~eweid ondergebracht in vier ~tcan~ebieden • in de provincie Ariıil: Qosht&l!a 9iyana. Harir en Bahark. Tussen 1 en 10 augustus 198~ zouden .rraakse troep.en in deze qebieden rıanale · arrestatıes hebben uıtge-voerd. Zo n 8.000 1annen tussen 8 en 70 jaar verden opgepakt en in ailitaire vaertuigen weggevoerd. Son i ge van de ar restanten waren fuilie van Ma' sud Barzani. de leider van de Koerdische dnocratische oartij IKDP!. De artestaties vonden plaats kart na gewapende conilicten tussen Iraalse en Iraanse troepen ın Juli 1983 die leidden tat de beıetting door het Inanse leger van Iraaks grondgebied nabij llaj Ouan. De KDP werd er door de Iraakse autoriteiten van beschuldigd te hebben aeege-werkt aan de Iraanse ailitaire overwinning bij lfaj Ouan. Gevreesd vordt dan cak dat de 8. 000 Koerden werden gearresteerd als vergelding vocr de 1ilitaire acties van de KDP. Ze ıouaen dan enkel !.ijn gearresteerd oadat ze tot de clan van de Barzani's behoorden. Aanvankelijk zourien de gevangenen naar andere kupen zijn overgebracht in bet zuiawesten van Irak nabij de Jordaanse grens. Tat op beden hebben de Iraakse autoriteiten echter noj geen rekenschap afgelegd over hun lot of verblijfpuats. Fa~ilieleaen vreıen dat velen van hen heiaelijk verden geeıecuteerd. dlscııe

ku

.a r

si

va

As a member of Amnesty International, the worldwide organization that seeks the release of all prisoners of conscience, I am wri ting to You on the fa te of SIKRI NAFK.HOSH MUSTAFA, NABI MUHAHMAD SKUKR, JABBAR RASHID SHIFKI and JA 'F.-!R TAMAR MAHMUD, who were among a group of 315 Kurdish children and youths who were between eight and 15 .vears old at the time of their "dissappearance" in August 1983. They were ao,ong some B, 000 mal e Kurds who were reportedly arrested solely because they bel ong to the Barzani c lan. Unti 1 now the Iraqi government has not rendered account about their situation or present whereabouts. As these persons never used nor advocated violence, I appeal to You for the announcement of the place where they are detained and for their immediate and unconditional release. Hay I draw Your attention to the fact that the public .opinion is very concerned about these "dissappearances" and that Your intervention will be gratefully appreciated throughout the world. Thanking You for Your consideration, I remain,

rd .o rg

Your Esceli enc.v,

4)

w

Vermeld je noam en adres voor eveotuele antwoorden. Onderteken de brief.

Yours Sincerely,

Verzorg de vormgeving! ( briefpapier,leesbaar geschreven, datum,etc Je bent vrij om de model teks~ te wijzigen' zolang j~ "beleefd" en binnen en de verstrekte informotie blijft.

~.) Ontvang je een antwoord op een van je brieven ,geef dit

antı.·oord zo snel aıogelijk aan de schrijfkernf Jz/.. AT-a.fuc./.f4.uaçıjt]f-'/6-M Leden van A.I.- vlaıınderen mogen het woord 'sympathi&er'.ver,·angen

S"J

door het woord

'member'.

w

w

Handtekening Naam+Adres BELGIUM

1)

J)

Stuur je brief naar

His Exeelleney President Saddam Hussain President of the Republie of Iraq Karadat Mariam Baghdad IRAQ Portkosten 25 Bfr + 3 Bfr per 5 gram

Von Mosl ems verfolgte ,Teufelsanbeter" haben Anspruch auf Asyl Türkei keine Überlebenschance Mannheimer VGH entscbied in Grundsat zurteil für die Religionsgruppe der Jeziden /In

gionsgemeı-'UChıı!t

W.:-~ 12 S

Asy!

~wlhrerı.

:ru

AA=l/9?L

-ı:Tas jetzt veröUentlich te CrteU des Verwa!tungsgericlı':Sllofs stebt in <mgem Zu·

mit der .Jeziı!eıı-Entscheides Bw>desverfassungsgericlıts, ıııag ertıllllgell war. November lO. die am Der Zweite Serıat korri&ierte damals in drel \nın aufeinander falgenden wegwei· senden Entscheıdungen die bisherige Asylrec:bt.sprechuııg des Bundesverw altungsgencb ts (BerLin) in entsc:hciden der. Punkten. lıı der Jezlde<ı·En~idung wurden auch \:rteile des Oberverwe.isarıımen!ıaı>&

dunıı"'

16.10. 90

ur

FIR,

fort. Eine inlindiscbe Fluch~ternatwe gebe es mithin nidıL Genau luer set::t das Ur<.eil des Veıwa!tungsgericlıts.'ıols desverwaltu ngsgerichts aufgehoben. das eıne rnoı;liche Wenn persöıı.!i<:h verfolg\e Je:ı:iden in· i:ı ~a:uıheim an. - eines jeı:ldischen die Bundesrepu blik !!ieben und hier poli- Y!ucht des K:.ögers tisches Aııyl beantı-agen, wıni gnıniresvertassuııgsgericht legtıe wedaJ zv ı!er sentlich höbe,.., Anforderung en an die der Verwa!tuııgsgerıchts!"ıc!, er den GeFrage, was als inli.Ddische F\uchtaltem a- Quote, nach der Asylbewerb :mr jene tive zu be:ı:eichnen ist_ E.ine inlindische meinden z:ugewiesen werden. das AsylFlı.ıchtahemative wurcı.. nach der frü· Flücht!inge üıılen. bei denen n is~ heren Rech~preclıımg der Verwalwngs · ver!abren noc:h n•cht a~gesch!osse il< denen diP Bundesrepub~ PenoM=ı, gerichtı. relativ schneU bejaht. Den Jezı· OC:er die ~ den wu!'de en~gengehalıen, sle ltônnten Detıtschlaııı: Aııy! eev-·ihrtın'.;s,... dw Gein den Grollsüid~ der Türkei obne Ver· !ıörelich gPdulcHt werden, . unterb:-ıngen dilvon ı.ınabhangic ıneinı!e !olgung leben. so lange sie sich ııic!ıt als Eine Gemeinde 'lei K.ar!sru~ hatte Jeziden zu erkennen gatıen. crn. Das Bundesverf4 SSWlgsgeric ht stelltı. ,...,rlangt. dAJl bei den 57 Asylbewoerb die sie nadı dem Asylunter~rin.,."':nı;sg... deıngegenüber im !\'<M!ftlber 19119 klar: F"l~chtlınge 2t aue!ı mwl, aufnebmen setz geh.ö:-t .Eiıı religiöses Existen:unin imum n zu dem unentziebbi ren Kerii der Pnvat· mit.geziihlt werden. deren Asylbegehre d~ sphitoe." Wenn d~ Jeziden auch i=ı den rech~kriltlg anerkan:nt wurde oıier ..,,;. au! Aııspruclı Griinden anderen aus .t.ü.-ltischen GroAs'Jidten ihn. Religion iik nicht pmtizieren köruıten, ohne vom teren Aufen~< in der BundesrepubGedas Staat oder der Bevöllterung verfolgt zu haben. Diese Auf!assung ..~es 843/110.) 1 S 1~ (AZ: wereen. bestehe di<: politi.sche Verfolgung ri<:M zurück. tungsgericht s Niedenachs en und Sch!e9-

wıg-Holstein ~ BeschFlsse des Sun-

g

1

ciavon aw;, claJl der türirische Staat den Jl'ziden bei Veriolgurij:: ı<eınen angemeş""nen Schutz gewihrt. Na.ch Aıısiclıt des Gerichts hat eın Jezide, dersetne reli,gi~ ldentitat ni<:ht YOUstindig verleugııe"~ angesich~ der vr.~ lslıunisieruı:ıg in der Tiüi<ei" .;keine l."berlebensc bance". Eine ..in!.iindi· scııe Fh.ıe!ıta!tematıve• existiere Ii:iaı~ well ein Tezide auch in Istanbul oder einer anderen westtürltisclıen Stadt sein W:rtschafmc hes Existeıızminimum ni<:ht sichem kö.nne. D~ Bundesreınıblik sei f damit verpOi<:htet. Mitgliedem der Rııl'i

d. or

MA:-I:o;HEIM, ı~ Olı.tober (epdlultn)., :'vlit.glıeublik Deutschlaııd genereU • A'W.:'cl. aui Asyl. weil s~ in ihrer ..QS1: en Heunat verfolgt werden. In an der Tilrkeı gebe ı>s !ür sie lteine Flucht· alternanve. da """ auch in den grolleıı Stadten ihr w\rtsclıaftliches Exiltenzmi· nım\lm nıcht sic!ıern iönnten. ohne ibre Religıon verleugr.en zu müssen. Das ent· 1 schied der bade~würfi!rnberx'..sclıe Vtt: ~•SSS Ô' (VGH) ır>SiannhWil ""alhıngsKı: , ın eıııeın Grundsatzw" teil, das am Mo=ı~ verOUentbch t WUJ'Ce. Die zumeist deın Volk der &u:ıi_en an· gehörenden J~n ı;ınd ein~öse Gemeınschaft. die (n den Auseinander .set· zungen um dıe Xaclıfclge des Pnıplıeten Mohaı:nmed entswıd. Ober die Au!nah:r.e voı-islamischen Geclankeııguts bat sie sıctı jedoch weitgehend von der Grundlltı- ge des Koran ge!öst. Na cb An.sic!ıt der :'v1oslt>ms sinıi die Jez:oden .Teufelsanb eıer-. Wei: sıe .die E~artigkı!it AllA.'ıs" •·er!eugnen. sind J~ n ıu~ .ılbslems :\!enschen minderen Rechts. ln dem t:rteil ge ht der VeN'altungs gerichtshof _

verkeerde Turkije op de rand van een burgeroorlog en vielen gemiddeld twintig doden per dag in politiek geweld. De aankondi ging van minister Kececiler wordt in verband gebracht met het feit dat er dit jaar al zestien doden vielen door politiek gelnspireerde moorden. Reeds bij het begin van die heropflakkering van het geweld verschen en in de pers uitgebreide beschouw ingen over de vraag of Turkije voor een herhaling stond van de bloedige periode van eind van de jaren '70. Er zijn ook 112 gevangen en die ter dood zijn veroordeeld wegens zware misdaden van gemeen recht, maar Kececiler leek hen niet in te sluiten in het voomem en om opnieuw terecht te stellen. Premier Yildirim Akbulut zei in een kommentaar op de uitspraak van de minister dat het pariemen t de executies moet goedkeur en, en wilde niets kwijt over de diskussies in het kabinet. Sin ds ı 984 zijn er geen ter dood veroordeelden meer terechtgesteld in Turkije. Maar een wetsvoorstel om de dood-

w

.a r

si v

ANKARA (reuter) - De Turkse minister van Staat Mehmet Kececiler zorgde voor grote opschud ding met de onverwa chte mededeling dat de regering alsnog 175 ter dood veroordeelde politieke gevange nen wil laten ophange n. Volgens persberi chten kvndigd e hij tijdens een politieke rondreis door zijn provincie Konya de uitvoering van alle doodsvo nnissen voor leden van verbode n organizaties aan. Kececiler zelf ontkend e dinsdag dat daarove r al e~n beslissing genome n is.

ak

Tur kse reg erin g zou pol itie ke gev ang ene n wil len tere cht stel len

w

w

Het gaat om 157 ter dood veroordeelden van verboden linkse organizaties en ı8 gevangenen die tot uiterst-re chtse groeperingen behoorden. De meesten van henwerd en in de eerste he1ft van de jaren tachtig door militaire tribunale n berecht en ter dood veroordeeld. Een hele reeks organizaties, waarond er linkse ·partijen en vakbonde n, werden verboden na de militaire staatsgre ep onder leiding van generaal Kenan Evren in i 980. Op dat ogenblik

De Standaard

straffen automati sch om te zetten in levenslang werd in ı 988 niet goedgekeurd door het parIement waar de behoudsgezinde Moederland-partij de meerderheid heeft. In kringen van het ministerie van Justitie werd gezegd dat het ophangen van de veroordeelde gevangen en niet bevorderlijk zou zijn voor Turkijes image inzake de mensenrechten. De leider van de sociaal-demokratis che SHP, Erdal Inönü, reageerde verontwa ardigd op de aankondi ging van Kececiler. ,De regering wil de gevangenen als gijzelaars gebruiken. Ik kan me niet voorstellen dat ze aan het pariemen t een dergelijk voorstel durft doen. De staat zou van zichzelf een stel terroristen maken." Maandag maakten de gevangenis autoriteit en nog bekend dat 200 Koerden al een week in hongersta king zijn uit protest tegen de overbrenging van 87 Koerdische gevangen en uit de gevangenis van Diyarbakir, in Koerdisch gebied, naar gevangenissen in het westen van het land.

Woensdag 17 oktober 1990

rt·ıı

lıını:r ı:eschiedrnis nın 11ndt•rdrukkin~ en stri.jd. De Koerdt•n, afstammelinııen •·:ın dr M eden. 1.ijn al

reuwrn hl'l

mikpunı van •·ervolııingen. Ook nu

worden de K~rdi~he taal en kultuur in Turkije niel erkend, zelfs verboden. Toch lreft deze kulluur: taal, muziek, dans. kltderdra cht ~etuigen •·an de trot.~ van dil volk, een van de oudste volkeren van hel MiddenOosten. Drie weken lang trokkrn we deze zomer door Turks K~rdistan, overal gastvrij onlhaald door K~rdische gezinnen. De dorpcn gncn meesıal een anne en primilieve aanblilc.. Gecn suat en. geen riolen. Geen suomcnd water in de huizen, wcl clckıriciıeiL In elk dorp wordcn wc sıceva~ı omringd door aile kindercn. ledcrecn wil op de foıo. En dan is cr ıhce, ııiıcrsı wclknm wanı de hiııc is

Tu rk se te rr eu r wi l Ko er de n he t zw_ijgen op le gg en

g

Fııl'rııııt. Tıırk< 1\nerdi
nuil hı-1 'rıırhthan· :\ ksııplllıınıit:. kent

ap rels In Koe rdist an

d. or

ll.nttnıue, neı oosren van Turkije, Turk.~ Knerdista n. Ern rui~e. nrlalrn maar prıırhtige streek. llicr sıaaı de Arıırat. 5.165 m hCKı~. t't'll\\ ige snft"ll\\. llier untsprinı,:en dr ·nJ(ris en dt•

Vl'f/Cil!!l'll (l.

t~ıpiıı~..·n

en kıt."-~l'n' op de

l'r~~·ıı

(k

ııı:ıır:ı...;'>l'll

mııw

di•.:

IP ll llı.'ll!;ıl

ıııı.~·ı..·-.:prrıd.

ur

De lıııi~cn 1i_ın k kin ına:ır ncı_jcs en ko . .: ı. g~·t.dlıg. (lıol.. ınct al di1..' vlncr

hn!!1..'

sıapch ~~uı;ıvond VO{H

l'ı,'\\tllh'r...; WPrtkıı

f\·

dorp~..·Jin~cıı

scha.ırs.

In de zomerma anden trekken de Koerdische schapehoeders met heel hun gezin de bergen in waar ze in uiterst primilieve omstandigheden (over)leven. Deze achterlijke toestanden zijn een rechtstreeks gevolg van de Turl<se overheersing die elke ontwikkeling onmogelij k maakt.

hicrvoor ce n nıocdige sırijd een sıerke miliıaire

ıegen machı.

Naar aanleiding van de verhezijn nog vigde Kocrdisch e opsıand, de dııidelijk a:ınwc1.ig in Kocrdis· Scrhildan. sind~ april van diı ıan. Zo vonden wc bij Al bayrak, jaar, kondigde deregerin g nieuvlaklıij de lraansc grens, ccn wc maatregelen af voor Oosıderıigıal dorpjcs die eigendom Turkijc: ccn soorı pcrmanenıe zijn van ıwcc lıeı:ıardc brocrs, sıaaı van bcleg. De mililairen ıwce poıcnwaıjcs die al le en he il zijn ovcral. Onderweg moetcn ?.icn in schapcn en grond. Beide we rcgelmaıig sıoppen voor gronı vaılcrs tırpal en wannecr idcnıiıciL~konırolc. Maar voor lııın wncn en klcinzoncn de ıocrisıcn zijn de soldaten vrienschool moeıcn veriaten om mee delijk en behulpzaa m. Turkijc in de schapcnıcclt ıc sıappen. wil zijn ıocrismc in opgang Vcrılcr sıudcren i< cr mcesıal zeker nicı schaden. nicı lıij. De mcisjcs g:ıan al heleWc merk en daı men de bevolmaa! nicı n;ıar school. 70% van king en de· ıoerisıcn op aile de Koerdc·n is analblıccı. mogelijkc manieren wil waarDe' he volking is arm maar houdı schuwcn voor hcı "ıcrrorism e" ırots v:ıst aan !!rwoontC'n en tr..ı­ indcsırcck.ln Kurtalan wcrdcn diıies. Daı ıııerkırn wc bijvoorwc door vcilighcidsagenten in hccld ıocn wc bn~s ecn dorp burger verhindcnl hct dorp ıc k \Vli11H.'Il waar L'l'Jı K<Jı:rdischc lıewckcn omwillc vun de "ınhruiloll wcrıl ~e,·icrd. Wc wcr- roristcn". Zij vi nden hcı nodig den lı;ırıdijk ıııı~,·nıxligd op hcl om ons pcrsoonlijk ıc hcschcrIL'l'\1. \\ L' koııdcıı ~ı..·ııiı..'IL'Il v~ın mcncn vcrgct.dknonsrı;mrcen lıuıı d:ırı..; ~.·n ınu11d. Dı..· assimi"veiligc" pla:ıt' w•~•r wc smııcn lalh.> ,·ıı deporı;Jtll.:pnliıil'k van mc ı h,·n c,· n glaas_i,· kunncn lk ·rur~'L' '-'t;ı~ıı kri_n;t dc ccu- drinkcn. Ondcrıu" cn rmlcn tij wcnoııdc kıılııııır 'an ık Kocrons de "nıc'Cst voor1ichıigc" dcn nieı stıık. rouıc a:ın. In dczelfde pcriode bczockı de Repressie en censuur Turkse prcsidenı Özal ce naanıal Kocrdische sıcdcn. Hij rocpı De harde rcprcssic van de T urk- debevolkingıelkcnsopom meı se sıaat krijgt hct jarcnlang e de re gering mee ı e werken. De verzet van de Kocrdcn nicı belangrijksıe hinderpaa l voor klcin. lleı Kocrdischc volk de ekonomis che en sociale onthccfl zijn vrijheid lıef en levcrt wikkeling van OosıTurkijc is strukıuren

w

w

w

.a r

Fcoda Ic

volgens Ö7.al he ı gewapcnd overschoııen dezelfde dag rccds verzet van de PKK (Koerdische begraven ıe zijn om onuermek Arbeiders panij), dus moeı diı en protest ıe vcrhindcren. verzet vemieıigd worden. Ook Er zijn vermocdc ns daı hct vaardigdc hij in elf Koerdische Turkse leger rcgclmaıig gcsteden een nieuwe wcı uiı: iedc- bruik maakı van chemisch e re konfronıaıie met de poliıie gassen en napalmbo mmcn. leverı cen bocıe op van 30 ıoı Maar waameme rs en joumalis100 miljocn lira (di ı is ıoı ten die hicrv:ın de · bcwijzen 1.300.000 BF) of binnenlandse zwarı op w it zoııdcn kurmen verbanning. le veren, wordcn in de gevechL~­ üp de ıelevisic. in de kranıen en rcgio 's nicı ıoegelaıen. zelfs in ıoerisıische broehures Nog stceds bereiki ons wcinig wordı vaak melding gemaakı of geen nieuws uiı Koerdrsıan. van gevcchıen meı ıerroisten De ıerrcur van hel Turksc Ic ger die meesıal op ccn leugenachıi- lcgı de bevolking hct zwijgcn ge manier wordcn wcergegc- op. Joumalisıcn worden uiı hcl ·ven. Di ı m:ıakı dcel uiı van ccn gebicd gewccrd door allcrlei gekende ıakıiek van de Turkse suafmaaıregclen. Daarom wilsıaaı om de angsıpsychosc voor lcn wij bijdragcn orrı de sırijd dc"ıcrrorisıen"ıcvergroıcn.Op van heı Kocrdische volkin ons 9 augusıus verschccn in ver- !and ocıer bckend ıe makcrı schillcnde Turkse kranıcn heı bericht daı "zcven PKK-miliS,\R,\ Dı l'vi.\K " ' " ıanıcn gcdood wcrdcn en ccn gewond ıijdcnsccn gcvccht mc ı Wie de boeiend e cliahcl Turksc kger'' Volgcns vcrmonta~e nm ıınzl' reis kimingen van de plaaıscli.jh· wil zieıı, kan kııııtakı lıcvolkin~ gin~ hcı hclcmaal nicı uın PKK-~iliıanıcn en nog opnemerı nıet AIB, Kamindcr om ccn gcvccht.l n wcr- zernestraa:ıı 6X. 1Ol HI kclijkhcid werd cen grocp vıın Brussel. achı hocrcn overvallen, verTel.: 02/513.53.X6 moord en verminkı door Turkse miliıairen. Naası de dode licha- In juli 1991 organis en·n men werden wapens gelegd om we opnieuw een studiereis van drie weken ııaar heı op een gevcchı ıe doen lijken. Deze mensen hadden nicıs Turkije en Koerdisıan meı de PKK ıe maken. Tocn (prijs: 35.000 F). Interesmen een onderzoek wilde inse? Bel ons op. sıellen, bleken de sıoffelijke

si v

x.-hapcntcdl. landllOIJ\\ crı h('t wcvcn van tapijten en kcliıns. In somınige sıreken wordı ıab:ık en suikcrlıicı gcıccld, voor de exporı alken, de oplırcngsı crvan gaaı vollcd ig naar de T urlesc sıaaL In ıle zomcr is de vocding gevariccrd en ıocrcikcnd. in de winıcrma:ındcn va:ık eenzijdig en

ak

1~'\l'll \oor:ıl \JII

Solidair nr.39- 17 oktober 1990

CHEMISCHE WAPENS

De sluipdood sluimert in he t wo est ijnz and

w

.a

rs

iv

ak

ur

d. or g

Moordw olken dreigen boven het Golfkon flikt. Drie Belgisc he experts analyze ren de mogelij kheid van het gebruik van chemisc he wapens en de positie van ons land in het gittrans port

HEMISCHE wapens zijn weinig efficient tegen een goed getraind leger. Er bestaan voldoende beschermıngsmaatregelen tegen een aanval met gifgassen. Probleem ıs dat die gassen een deel van het rendement van een soldaat. en dus van een leger. wegnemen. Vooral in warme streken. zoals in de woestijnen ro nd 1k. Perzische Golf. Bo\endien speelt .:r
w

w

C

SYGMA

gisch effekt : soldaten worden overınand door een gevoel van machteloze angst. ze kunnen niet terugslaan. ze zien hel gifgas niet. ze weten niet altijd onmiddellijk of ze geintoxiceerd zijn. En als ze iets voelen kan het le !aat zijn. In de militaire zın zijn chemische wapens dus alks behalve waardeloze investeringen. En in die zin moel ook de huidige belangslelling verslaan worden voor alles wat met c~hemısche wapens te maken heeiı. ..

KNACK,

24-30/10/1 990

Chemische wapens zijn weinig efficient tegen een goed getraind en goed uitgerust

leger. Aan het woord is majoor Herhere De Bisschop van de leerstoel Toegepaste Chemie aa n de Koninklijke Militaire School. De Bisschop is expert in chemische verdediging en ondermeer advizeur van het minısterie van Buıtenlandse Zaken bij de onderhandclingen over che-

CHEMISCHE WAPENS

w

w

w

.a

rs

iv

ak

ur

d. or g

mische onıwapening. die momenteel in ren. Wat eerst krampen veroorzaakt. fekten van chemısche wapens op de Gl!neve aan de gang zijn. daarna veriamıning en uiteindelijk. bij mens en op het stuk van behandeling De Bisschop is ook een man met mili- voldoende hoge dosis. dood. Behan- van slachtoffers. taire reflexen : ..Ik kan niet genoeg het deling is mogelijk door de van atro.. Het chemısch wapen was tot dusver belang van defensieve drill benadruk- pine. daı een deel van middel de symplo men bijna uitsluitend van belang in potenken. Doorgedreven drili redt massa ·s opheft. en een oxime dat rechtsıreeks de liele Oost-West konflikten : konflikten mensenlevens in een konflikt waarin oorzaak van de vergifti ging aanpakt. tussen goed getrainde en goed uitgeruste chemische wapens worden ingezet. SolIn de Tweede Wereldoorlog zijn geen legers. waarıegen chemis che wapens daten moeten er op getraind worden om chemische wapens ingezet . Tot het be- niet zo efficient zijn. Ondermeer omdat bij alarm snel en efficient hun gasmas- gin van de Jaren '80 stonden trouwens ze de vooruitgang van het eigen leger kers op te zetten en hun beschermingskle- maar drie naties bekend dij aan te trekken : ze moeten leren indi- van chemische wapens om hun gebruik kunnen belemmeren. Maar de hoofdkaties te herkennen die wijzen op de aan- de Eerste Wereldoorlogin een konflikt na oorzaak waarom chemische wapens toı wezigheid van een gifgas. zodat ze zich- pie (İn I936). Japan in: ltalie in Ethio- dusver relatief weinig zijn ingezet. is de China (tussen schrik voor represailles en escalatie. Beı­ zelf of hun kameraden tijdig antigif kun- I937 en I942l en Egypte in Yemen ({us- de partijen beschikten altijd over ruime nen toedienen. Goed geırainde soldaten sen I 963 en I967). Het Iaatste decennihebben een behoorlijke kans om te over- um volgden de beschu idigingen eikaar leven bij een aanval met gifgassen." echter op. eerst uit Vietnam. daarna uit Chemische wapens werden tot dusver diverse hoeken van Zuidoo relatief weinig ingezet. üp 22 april 1915 uit de Golfoorlog tussen st-Azie. Iater openden de Duitsers in de buurt van recent nog uit Angola. Iran en Irak. en Ieper. bij wijze van experiment.ı 6000 ciDe bewijsvoering linders met chloordampen die naar de van chemische wapensvoor het gebruik is bi~zonder lasgeallieerde linies afdreven. Daarbij von- tig. Alleen uit Irak kwame n onweerlegden minstens 5000 ıegenstanders de bare feiten. die door preside nt Saddam dood. üp I2 juli 19I7 gebruikte Duits- Hoessein niet langer worden ontkend. land voor het eersı mosterdgas. Van- Irak zette geregeld moster dgas en zedaag is dat nog altijd een belangrijk che- nuwgassen in tegen Iran. en achteraf ı. misch wapen. omdat mosterdgas zo geook ıegen zijn eigen Koerdische bevol- iii - - - - · makkelijk aan te maken is. king. Mosterdgas is een .. blaartrekkend Majoor Herben De Bisschop : ..Indi- Het rakettenarsenaal van Irak is minder gas". Het zou het DNA in de lichaams- katies wijzen erop dat cellen beschadigen. waardoor een voor- bruik van chemische Irak door het ge- krachtig dan dat van Israel en Saoediwapens de oorlog Arabie. Iopig nog niet opgehelderde sekwentie deed kantelen. en Iran omzeggens tot van reakties op gang komt. die tot de een wapenstilstand verplic htte. Daı zou vernietiging van de eel Ieidt. De vreselij- meteen bewijzen daı ke .. brandwonden" van slachtoffers van pen niet uitsluitend het chemisch wa- voorraden. In de eerste Golfkrisis gebruikte het mosterdgas zijn daarvan het gevolg. De wapen is. zoals heteen nuttig dreigingswonden worden ook als brandwonden dat het ook taktisch kernwapen. maar zeer goed bewapende Irak toch gas. Zonbehandeld. Slechts twee procent van de zijn. Irak zette aanvan heel efficient kan der grote terughoudendheid. want het gei'ntoxiceerden wordt gedood. Mos- terdgas in. zowel bij kelijk vooral mos- was de oorlog aan het verliezen en de de verdediging chemische wapens waren heel efficient terd~s heette daarom wel eens een .. huwaarbij zones een tijdiang besmet en al- tegen de slecht bescher mde Iraniers. maan ·wapen ... dus ontoegankelijk - als bij de Maar in het nieuwe konflikt liggen de In de Eerste Wereidoorlog zijn naar aanval. waarbij de werden te linies van kaarten anders. Het gaat hier weer uitschatting ıenminste 125.000 ton chemi- de Iraniers gesıoord achters werden . sluitend om goed getraind sche wapens ingezet. Er werd daarbij Uit rapporten van de Verenigde Na- zijn landen bij die over e legers. en er uitgebreide arseruim geexperimenteerd met een kleine ties blijkt daı geleide lijk ook meer ze- nalen chemische wapens beschikken. Ik veertig verschillende gassen. Bijna an- nuwgassen gebruikt werden . Het ging acht de kans klein daı het chemisch waderhalf miljoen mensen werden getrof- waarschijnlijk om tabun fen : exacı 9I. I98 slachtoffers overleef- van offensievere inslag. en sarin. types pen in deze krisis voor meer dan een dreiDie zenuwgas- ging gebruikt zal worden. ıenzij Irak den hun vergiftiging niet. sen bleken zeer efficient tegen de onge- zware verliezen begint te lijden. ·· organizeerde en slecht beschermde menMensengolven sengolı·en die Iran op de stellingen van Irak losliet. De Iraanse soldaten stierven Europese Ieveringen De eerste :.enuwgassen werden voor en massaal : de anderen raakten in paniek Hebben de Amerikanen bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog ont- en de wapenstilstand werd snel een feiı. dan voorraden chemische wapens overwikkeld : tabun. sarin en saman. Later Voor Iraniers is de dood kwamen daar nog de biezonder toxische ging niet herolsch. omdat door vergifti- gevlogen ° MaJoor De Bisschop : .. Daı er geen bloed weet ik niet. maar ik zou het ze aanraV-gassen bij. zoals het VX. Die zenuw- bij vloeit. .. den. De geschiedenis wijst gassen zijn sterk vergelijkbaar met beImpliceert de greıigheid waarmee !and nooit chemısche wapensuit dat een ınzette tepaalde couranı gebruikte insekticiden Irak chemische wapens hun antdekking vloeide 1rouwens voort te daı Saddam Hoesse legen Iran inzel- gen een tand dat zelf over uiıgebreide en in niet zal aarze- gebruiksklare stocks beschikte ... uiı de ontwikkeling van sproeistoffen. len gifgassen uıt te gooien boven de leJean Pascal landers weet er iets meer Zenuwgassen blokkeren de werking gers die hem in de nıeuwe van een essentieel enzvme. hel acerv!- dreigen ·ı Volgens kolonel Golfkrisis be- over. Hij is vorser aan hel Centrum Jan Wi/!ems voor Polemologıe van de VLJ Brussel. clw!inesterase. daı het. vertoop van ze- van de Konınklijke School van de Medi- lander s bestudeert \oor al de proliferanuwsignalen naar de spieren dirigeert. sche Diensıen van het Blokkering van daı enzyme leidl ıoı eviden ı. Willems is leger ıs daı nıet zo tie. de algemene verbreiding van de chevoortdurende stimulering van de spıe- nationaal aanzien een expert met inter- mische bewapenıng. l.Jit zijn ınformatıe in het vlak van de ef-

KNAC K- 24 oktober 1990

Kolonel Jan Willems: .. De kans is klein dat Irak in deze krisis chemische wapens inzet voor meer dan een dreiging."'

blijkt dat de Amerikaanse 608 Ordnance Companv uit Fort Benning al op 9 augustus in Saoedi-Arabie landde. Die kompagnie beschikt over ruime ervaring in het manipuleren van chemische munitie en het ontsmetten van vergiftigde zones. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat de Amerikanen ook effektief voorraden chemische wapens aanvoerden. landers maaktc een gedetailleerde analyse van het chemischı; bclvapeningsprogramma van Irak. ..De eerste berichten over lraks interesse in chemische oorlogsvoering duiken op in mei 1965. toen een woordvoerder van de Koerdische Demokratiseize Parti} beweerde dat het lraakse leger twee keer chemische wapens tegen de Koerden inzette. Er werd gezegd dat die gassen door een lwitsers bedrijf geleverd werden. na een filiaal in ltalie. Irak ontkende het. maar in die periade cirkuleerden er ook hardnekkige geruchten dat in maart 1965. waarschijnlijk eveneens uıt lwnserland. 70.000 gasmaskers aan Bagdad geleverd werden. Het moderne programma van chemı­ sche bewapening be go n in 1974. toen onder ımpuls van Saddam Hoessein Je firma Arahische PmJekten ı:n Ontınkkı:­ !tnı; opgerıcht werd .::.__ een ondernemıng gdeid door Palestıjnı:n en met nauwe handen met de PLO. Dat hedrijf '.\as ondermı:ı:r Jktid op lıet- gebied -.an hoogtcchnologısche ontwıkkclingen. Op hı:t eındc van 1975 ;.ıdviLcerde Hoes~eın het bedrijf om overal ter wercld Arabı­ sche wapenexperts tc rekruıeren. om

een zelfstandig bewapeningsprogramma op te starten. lo verkreeg Irak grote expertise in chemische oorlogsvoering. Het was de snelste en goedkoopste manier om inzake vernietigingskapaciteit een evenwicht met lsrael te bereiken. Het Westen was op de hoogte van die ontwikkelingen maar liet begaan. omdat het nog ·volop Ko ude Oorlog was. en men Irak. een belangrijke klient-staat van de Sovjetunie. van de Russen wou losweken. lo kon Irak vanaf 1978 kwasi ongestoord aanvankelijk Amerikaanse. en na herhaalde weigeringen. Europese bedrijven benaderen om kontrakten af te sluiten voor de levering van technologieen en grondstoffen voor haar zogenaamde pesticidenfabrieken. Vooral Duitse bedrijven stonden in voor de leveringen. die overwegend via Belgische en Franse tussenpersonen gebeurden. In 1979 werd een eerste. relatief primilieve fabriek gebouwd bij Akashat. in de hoek nabij de Jordaanse en Syrische grens : vandaag bevinden de belangrijkste installatıes zıch in Salman Pak. Samarra. Al Fallıyalı ı:n Al Qaim. Geschat wordt daı de produktiekapaciteit op jaarbasıs momenteel in de grooııe-orde ligt van enkele tientallen ton zenuwgas. mıs­ schien Lelfs meer. en 700 tot Tooo ton mosterdgas. \Jegentig procent van Je 1·oorraad oorlogsgassen in Irak is mosterdgas. ·· Hct be zıt 1an 1oorraden ~iftige ~as­ ,en ıs C.:en 1.aak - de "cheıku~ndiğe :.lanmaak <::rvan is nıet 1.0 moeılijk ....: maar Le ın een konflikt inzetten is iets heel Jnders. le moetcn in granaten. bom-

va

.a rs i

w

w

w

KNACK - 24 oktooer 1990

Jean Pascal landers: .. Chemische wapens leverden Irak snel een grote vernietigingskapaciteit."

ku

\lajoor Herbert De Bisschop : .. Chemische wapens plaatsen de legertop 1·oor zware dilemma's."

rd .o rg

CHEMISCHE WAPENS

men of raketten geladen worden. Wat niet zo makkelijk ligt. Vooral zenuwgassen moeten uiterst voorzichtig worden aangepakt. om bij het !aden besmetting van de technici te voorkomen. Ondermeer daarom zijn zogenaamde binatre wapens ontwikkeld : de twee kamponenten ervan worden afzonderlijk in de kGp van een bom of raket geladen en de toxische verbinding komt pas vlak voor de ontploffing tot stand. Niet alleen het transportmiddel naar de gevizeerde zone moet weloverwogen gekozen worden. maar ook het type gas. legt kolanel Willems uit. .. Eik chemisch wapen heeft zijn eigen karakteristieken. Er moet dus altijd verırokken worden van de vraag naar het uiteindelijke doel van de aktie. VX is bijvoorbeeld een heel giftig. maar ook heel persistem gas. Het kan zelfs in warm weer. zoals in de woestijn. gemakkelijk enkele dagen dodelijk blijven. lo·n gas is dus bij uıtstek gcschikt voor de aanval van doelen ver ~an de frontlinies. zoals logistieke aanIOerlijnen. luchthavens Of olie-installatiCS. Die lijnen of installaties zijn dagenlang uitgeschakeld. Tabun en sarin zıjn daarentegen heel vluchtıg. De meeste chemısche wapens. ~?n dat ıs een wijd1·erbreid misverstand. zijn trouwens geen gassen in de strıkte Lın van het woord. Vlosterdgas wordt l'erspreıd als een ııaoso! : een oplossing ın de lucht 1an lı eel kleıne l'ioeıstof­ Jruppels. Tabun en -,arın 1.1jn vloeıstof­ fen Jie tot een gas verdampen. Sarın heeft een kookpunt 1·an 162 graden Cd-

CHEMISCHE WAPENS

moet geopıeerd worden \oor een balans ec n \\ russen enerzijds het rendement van de 2) ze aarschuwıng meestal te bat komt . troepen en anderziıds het aantal intoxi- schep kunnen in de \·Jucht arnper ondert worden : 3) ze kunnen met zeer katıes daı men bereid is te aanva arden. \·erscheiden vernietıgende ladingen worHoe lager de graad van beschermıng. den hoe hoger het aantal slachıoffers bij een heeft uitgerusı. In de oorlog ıeğen Iran Hoessein geen chemische wapens aanval met chemische wapens. ıngezer tegen steden of ver van het front In warme omstandigheden verdam- verwi jderde taktısche doelen. Vermoepen chemische wapens ook vee! sneller. delijk omdat zijn experts de complexe Mosıerdgas is na een paar dagen volle- techn dig verdampt. terwijl het in andere om- chem ologic om ballistische raketten met ische oorlogsladingen uit te rusten standigheden verscheıdene weken kan nog niet helemaalin devingers hadden. persisteren. De intoxikatiegraad zal bij Daı een aanval in de woestijn dus in de regel schijn probleem is ondertussen waarlijk opgelost. heel wat lager liggen ... De rakett cht van Irak sıeunt ..De akkuraatheıd van een aan- grotendeels enma op eigen modifikaties van val speelt natuurlijk ook een cru- de Russische Scud B. een wapen met een ciale rol". vult kolonel Willems bereik van ongev eer 300 kilometer. De aan ... De toxiciteit hangt af van Husan1-\·ers de dosis. Vanaf een bepaalde gen ~·iilen ie - de namen van die ıui­ koncentratie beginnen effekten lang van dewel eens verschillen naargeop te treden. die aanvankelijk re- kilometer informatiebron - zou 600 ver latief gering zijn. ·Bij een verho- schijnlijk nog kunnen vliegen : de waarniet echt operationele Alging van de koncentratie nemen Abbas 900 kilom eter. Projekten in onı­ die effekten snel toe. en bij vol- wikk.eling Joende hoge doses leidt konıakt een bereikzijn de Tammu::.. een raket met tot zware vergiftiging en de de AI-Abid.van bijna 2000 kilometer. en dood. Men kan daı illustreren ruımıeopdr een tuig dat vooral voor achten zou moeten dienen. meı een reeks koncentrische cır­ Maar het produktıestadium daarvan kels of ellipsen. In het midden. zou nog Jang niet bereikt zijn. het kortsr bij de inslag. wordt Voorlopig essentieel is daı zowel lsiedereen gedood : verder naar rael. met zijn buiten alleen de personen die niet tueel kernk Jericho l l - waarop evenbeschermd zijn : nog verder weg worden -. oppen gemonteerd kunnen als Saoedi-Arabie. met zijn vallen alleen gewonden. CSS-2. ce n groter bere ik hebben Maar zelfs !age koncenıraties dan daı van vee! Irak : respektievelijk ongegifgassen kunnen. hoewel ze niet veer 1500 en 2200 kilometer. H un ballisdodelijk zijn. taktische effekten tise he rakett hebben. Wij spreken van mkapa- ruimer dan enarsenaal is dus heel wat daı van de lraki's. citeaseffekten. omdat ze interfereren met de normale opdrachten van een soldaat. Het zicht wordt Chemische ontwapening belemmerd. wat piloıen en schutDaı is niet ters belet om normaal te funktio- B. uitgerust zonder belang. Een Scudmet een lading soman. verneren. Er treden gedragswijzigingen op. oorza zoals slaperigheid en het verslappen van 1dodeakt een groot aantal slachtoffers de aandacht. De taktische gevolgen van afstann en zwaar gewondenJ binnen een het gebruik van chemısche wapens blij- windr d van arnper een kilometer in de ven dus niet beperkt tot het aantal vıer ıchting vanaf de inslagplaaıs. Tot kilometer verder worden zogeslachtoffers ... naamd milde effekten geregistreerd. DeBiJ een taktische aanval moet men er zelfde dus voor zorgen daı de gassen zo dicht gevee Scud met een lading VX (van onmogelijk bij het beoogde doel terechtko- \an der 600 kilo ı doodt ongeveer de helft mensen in een Janggerekle zone meıı. Met artilleriegranaten ıs daı nıet \an zo moeilijk. maar h~un reikwijdte ıs be- \ e bijna \i er kilometer Jang en een halkilometer breed. perkt. Bommen kunnen ook relaııef De Saoedi's beschikken waarschijnlijk nauwkeurıg geworpen worden. op voor- nıet waarde dat de \'liegtuigen die ze dragen die over chemısche wapens. tenzij ze ondertussen ergens \Toegen. Maar buıten bere ik van de ı uchtafweer of \·an ze zouden hun CSS-~ met een lading \ıjandelijke pgers kunnen bliıve n. en \an nıet mınder dan twee ton kunnen dat ıs mor de 1raakse piloten ın de huı­ uıtrus ten. waardoor de dodelijke sıraal dıge Golfkrısıs nı et zo e\ ide nt. \' andaa r meer dan \ erdubbelt. Ook de Jerıcho-1 1 de- ::ıandach t voor de mogelijkheıd om \an de ha/ltsnsc/11! rakı:uen uıt te rusten met Jıngen lsr;:ıeJj', kan wat zwaardere laa;:ın 1 onge\eer 700 kilo J. chemısche oorlogsladingen het EnDe ın,ıag \an w·n rakeı op een stad gelse ırarheuds klınkt \·eel dreıeender. \Ol onbe>t:hermde burgçrs heeft \Cr- Het l!eva;:ır van ballistısche- r;:ıketteıı nıetıgende ge\oigen. De taktısche mogeschuılt ~n drıe puııten . 1ı ze kunnen ver· lijkhcden zıJn ~chter beperkt. omJat af gelegen doelen Lo sııel bereıken

.a rs i

va

ku

rd .o rg

cius. tabun \·an 240 ızraden. Ze verdamren heel snel tot hoğe koncentratıes. en veroorzaken bijna onmiddellijk een grooı aanıal intoxikaties. Hun casua lry (actor ligt heel hoog. Maar ze blijven gedurende slechts enkele uren aktıef. Die gassen zijn dus geschikt om ingezer te worden op plaatsen die daarna relatief snel door de aanvallers ingenomen moeten worden. Het Koerdische plaatsje Halabja werd door Irak met zo·n vluchtig zenuwgas bestookt. waarschijnlijk meı sarin. Daı

Vooral zenuwgassen maken heel wat slachtoffers.

w

w

verklaart die schokkende beelden van verkrampte dode vrouwen met de lijken van babv·s in hun armen. Die mensen zijn vrijwel onmiddellijk gestorven en door de vluchtıgheıd \an het gas kon de plaats relatıef snel worden bezocht. ..

Ballistische raketten .. Het

w

woestıınklimaat speelt een csrol op twee fronten ... legt majoor De Bisschop uıt. .. In de woesııın ıs het ag moeihik de beschermıngskkdij ı egen chemısche \\ apens Jang te d ra gen. Er \\Ordt aangenomen daı een volledıge beschermende uıtrusıın~ bıJ een temperatuur hoger dan 40 graden een zeer groot operatıonecl rendcmentsverlıes ımpliceen. Bevelvoerders staan daar voor een verscheuremJ dilemma. Er sentıele

daı

CHEMISCHE WAPENS

:on

nwrr-

:erue naar -\nmemen '"esıuurc. f-k: i3eıgiscne oeanii -\texco •ocm Je iaJım: Jan voor ~:mon :ıaar Iran. \aC:-.J kan dienen om cnemıscn:: wa:)ens te maı.:en. -\ıexco zou :::nıer nıeıs te .. erw1!len ·:alien De :aa!\.. oeraer heefı ci e lraanse naııonaıııeıı -:n :xoorıeerı al sınos :9 7 3 ~ nemı­ sche ı:ırodukıen ·•anun Bei!ne ::aar Iran. Er sciıome war me: de Duiıse uıı voeroaoıeren.

\ oieens Jean Pascal Zanrier: ·:an ve· Brussel bieei ue Beieıscne be:rokkenneıd bii ievenneen - . an ~ne­ mıscne sıoifen. aan !ral.: onızeızgens beoerı.:ı toı transıL De oeıanilrııke Be.ıeıscne rol werd vooral ın -: 988 duıoeliik. toen ~en · !evennesrouıe van ~iı.emısche sıoifen ·.anuıt Zwıt­ seriand vıa .-\nıwerpen :n TurKııe naar !ral\ bekend raaKte. -\lleen in ! 983 werden bewıizen &Ievonaen 1 an recnısıreeKse :eveiıneen uıı Beigıe · Phıi/ws Petroıeum verKOCiıt ıoen "nu()rJif!l\'COi :ıan l rak. :en ::ıroaui\ı waarmee mosıerdeas eemaaı..:ı :..:an woroen. Oo daı ogenbiik had ons iand nog geen uuıdeiıjke ~xporıregıe­ de

menıenne.

-::

~;:.:rıı~u-: ":.ı u::~. .Jıc ;lt!~ :.=::~ruır.. .\ ;..:: .:..ını..ıa:.ı\!aen. :ıı:ıar J~ :ıa:.ını ir::ı~ 1ı.:: ·. ~rme:uuen Daı ,cı ert :ı u. :ııc:: -~

\

:ıı<.:UI\t:

,;rbio.

::ıııı..onıenu..: :ııoeıiıı~rıeu.:n

Potenııc!:~ ;;nemb~ne '.\Jııen, /Uıicr. :~ ..ııtııa Liın..ıan

uc

nun

ontl\ikl\i:!Iın:; ~'

:e~nnoıoeıscne

::::::::

.ooruııe:.ın~.

D:ıarom ::ı ::::ı ,ıulıenu ont\\Joe:lınl!;­

., oor ~nemıscne . , aoen:ı 1oaız. -\an u e gronasıag aaan an iigt umrıc.ır;._ '" ~wiı.imr tussen <.le 1erscnıiienae ::ıan­ ners. Dı.: mcxı gerespekıeerd woraen. Waı beıekenı . gepaste 1eroordeiınge:ı wanneer heı bewıis ızeleverd is en geeaste terughoudendh.eıd ın de beschuidigın..ıl\kooru

.a

rs

Beigıe inuntte ıoı :-: okıaber ! 990 - ıo[ verieden week dus - nıeı uıt door een sırenee kontrole orı ue doorvoer van bezwarende -:nem.ıscne produkıen. De kontrole wera beperi(l ıoı een lijst van negen sıoifen waarvoor .:en uırvoer-ıoerızunnıng vereıst was. V oor Joon·oer \\~as eeen vereunnıne nodi!!. \tten nam aan· daı heı- uııvoerende ·ıand wısı waar heı mee bezıg was.

~r:.ı~ntı~-;: :nl~:"n~.H:·

or g

'()O

..!t:::n

d.

me:

lrJn -

'ın-aıc: ~:::.ıKtı>.: ..ıitıol\t~. Zeiı: :ııı:: ·~ın

ur

c~n Pooıs ,_;nırı

.ımc:anwt! · '\a(\ ı uıt Duıtsıanc :, u ı! Je ~aven ·.an 1e: T url\se \1 ~~sın

:;:~t.:;ı

\ oorı:; 'ıestona 1oı:: :>e :i ..., ..ıar­ ,;:nu"' ıngsiıısı · :ııe~ ..; ; rrouul\ter.. A·aanoor Jc Gmt:'rı ·.an .4u.\lruu2 ,rıe­ ~ıaı.: :ııaaıre:::eıe:ı ·. roe:::. :ııaar :w:: :ısıe. De Gı:Öe:ı ·.an -\u-:ıtr:ııı:: :s ~e:ı :nıormeei org:ıan Jat ue :.ı::ınoeve:ın­ gen oosteıde \OOr ue recente regıe­ menıennge:ı ·.an net :ransoon ·.;ın stoiien waarml:!e ;;hemısche ·•aoens zemaaı.:ı i\unnen ·.~.orden. · - Beıgıe was een van de weınıge ianden aıe zıjn iıısı beperkt hıeid tot J:: neızen oroauı.;ıen. waar>oor wei maaıreeeien werden geeıst. Heı heeı­ te daı men \ ooral de- \V aa ise ;; hemı­ sene :naustrıe ;ııet nodeioos meı een onoverzıcnıeiiike oaoıermolen wilde oozaaelen. 'veei produkıen waarmee ;;nemıscne waoens 2emaaı..:t ~unnen ·.vorden. zı.ın bruıkbaar 'oor tıenıai­ !en anaere ::ırodukııescnema·s. De Beleısche weıeevıne 1erıoonde d us ::en -hıaat waan·an. \"OOral de Duıtsers aankbaar gebruık maakten. vlaar sınds ·:erıeaeii week ıs Jat dus :ınders. De zescnıedenıs :ııet de -.ac~-boot ·.vas blijkbaar ue Jruooei dıe ae .:mmer .Jeed overiooen. \'nidagavond ı: oı..:ıober besiısıe de. mınısıerraad om de exoor: ~n ae doorvoer van alle ~O stoifen .. an de !iisı van de Groeo van .-\usıraiie ver>
ak

transittand

iv

Befgie~

ballisııscne

w

w

w

raketten nıet :ılı ı ıd \ oldo.:nJe nauw~eurıe 1\unnen !2erıcnı \\Orde:ı orı een \\ elomsciıre•:en lİo.:i :n bıı\ oorbeeid een ha,en oi orı ::e:ı 'oeisıı.:K.: aamoeriıın. Die takııscn.: heoerl\ıneen en ue\ rees \oor reoresaıil
-

ıt,uuur

D,,

Bii.\Lilllfl

H~: ·.:e:-ruı~

. Jn L·nc:mı~~.:nı: \\ancn~. :ııt:~ n~~ ~ı.:~:~::~­ .Jn. \\(!:"d ın ·u~: ın :ıc-! p ... ,,u,..,u~ .ut t";,·neı·,, '.al'ou::n \.u ·.\ı!:-:-::::; :ı;.ı.ı; ~:.::ı

:;ıorıaı..: f...on1..:ntıe.

Dat :ırou:~ \\Oru: uı­ :.:r:ıaru r~IO\Iüt:ll Joor \\;Jl ~;ın l..i;! Guıı ::ı:ııeurt Hı:t \ ı.:rrıou urı ne: :;::rıruı~ ·..ın ~nı.:mı~.:nı: .\Jtıı:n, moı:t . :n~oıuuı :ı::r•N-:.c.•:- ::.:cKIC::Je' '990

nomen worden ın een konıeks• ·:an 1erı­ en -.an st ren ge i\onıroies. wat snelle 'eroordelineen- e:ı sancues moızeliik moet maken. \·1aar de ondernandelineen 1erlooen :ııoeızaam. Het I> nıeı arnaat ue Russen ~n ue .-\merıkanen .:ıkkooraen over ~iıe­ mıs.::he onıwaoenıng a!sluıten. Jaı de ana.:re vnaernanueiıngsoarıners .:ven ,neı ~eaeerc:ı. Sommıee ianaen 'an ue Dı.:rae \\erel d neoben Jı.: ~nemı~cne \\Joen . . o:b recenı onıuekt. neboen aaar 'ermoeudıi~ \ eei ın :;.:ınYesı.:~ru en \\11~:::i Jıe :nl<=~t.:rını::.::ı c:erst nen ~end.:­ ~:n .. oor :.an ..ıı"hÖu1\ ,:euacn: ,;:ın \\Or:.ı.::;. \oor .'Uik.: :..ınu.:n h :o~ f....unl.:n:ı<.: ::ıom.:nı~~: ::·::::-: :1a.ıiiıar: ,..ıart. fıeeroaariıeıd

Jamm.:~ Jat net ., :.ın rıe•.1 .::en ~eoruı~ . :.ın- ~nemı><.:n~ ·':.ı rı~: n, - Jat ·.~n 1ral\ -

/•."11111llt'l

'ı·,iielll\

:nı~::: ~~cent.: ~::-.:.ı ı

De beschermingsuitrusting ıegen chemische wapens neemr een deel \'an her rendemem van een soldaar weg. ızen wanneer Jat bewııs :::r nıet ıs. He: feveren 1an zo n bewııs ıs ırouwens he:: ı moeıiijk. Daarom ıs heı ımoeraııel Jat zoıets ın ı:en ınternaııonaie konıekst ı:e­

beurt. en nıet oo ızrond van ındıvıdueı:: ınuıatıe1 en. l ndl\tduen dı e on1 oiuoenJe geıunueera.: o ı" .:elf s ıoıaai fouııe1 e beschuıı.iıgıng.:n ::ınceren. nemen ::::; zware \ eranti\Ooraeiıikiıeıd o o .:ı en .• m po teKeren ne: mo.:ızame rıroc.:s ·.:.ın ~nemı>cn:: onti\JOenınl! . . DIRK DR.\LL\.'\S • ı .fi/!,!('1/(Jt' 11'1:'1:'/i

Bioloeische wapens

-

·-·~

the tide

rs

iv

International attempts to halt the proliferation of chemical weapons have met with little success. JDW's Tony _, Banks reports

w

w

w

.a

Kurdish rebels have presented photographs such as this as evidence of lraqi ClV anacks

JANE'SDEFENCEWEEKLY 14JULY 1990

-·--·--

-----~-------------.

-------.

or g

tostem

CW use, there appears to be Iittle international outrage. The public is largely unaware ofLLA daims, while lraq's admitted use of CW, despite media headlines and condemnation by world Jeaders, has passed with no sanctions taken against Baghdad. Since 1980, a 40-nation Working Group on Chemical Weapons, together with more than 20 observer states, has been negotiating a draft convention to cal! for prohibition of development, production, possession, acquisition, retention and transfer of CW; a ban on assisting or encouraging others to produce CW; and prohibition of the use, or preparation to use, CW. The draft requires nations to declare stockpiles, manufacturing facilities, Jaboratories and test sites. Possession and use of BW was banned by the 1972 Biological Weapons Convention, but 10 nations are suspected of developing viruses and bacteria (anthrax, cholera, typhoid and others) for military use. The USA is suspected of researching BW at the Dugway Proving Ground~ Utah, while the USA in turn suspects the Soviet Union is in violation of the present treaty. lsraeli offıcials and US researchers daim that Iraq, which is not a signatory to the Convention, is manufacturing BW and that Syria has a stock of BW. Syria may have been supplied or assisted in manufacture by North Korea. a country which, says a US researcher, is known to have a BW programme. Egypt is another state believed to have stockpiled BW, while Israel is believed able to produce biological agents. Iran is suspected of proceeding with a research programme. The 1972 Convention is due for review in 1991 and it is expected that genetic engineering and biotechnology techniques will be high on the agenda to modernise the accord. Negotiators hope to introduce improved confıdence-building measures which, they say, are presently ineffective. Of the major problems in forrnulating any treaty is a defınition of w hat constitutes a chemical or biological weapon and establishing credible verifıcation procedures. The 1925 Geneva Protocol proscribes the use of "asphyxiating, poisonous and other gases ... analogous liquids, materials or devices." Napalm, phosphorous and other incendiary weapons are not classifıed as CW. The use of irritants, such as es (2-chlorobenzalmalononitrile) gas are found in the military and police arsenal s of the USA, USSR and other nations, and would

d.

Fighting

confırrn

ur

CHEMICAL WEAPONS

More than I 8 months after 149 nations resolved to accelerate negotiations for a total ban on chemical weapons (CW) at the Paris Conference on the Prohibiıion of Chemical Weapons, the Geneva disarmament talks have yet to produce positive results. Since the Paris Conference, a number of developments have underlined the proliferation of CW capabilities: •Iraq's President Saddam Hussein has dedared his country's binary weapon capability •UNITA guerrillas in Angola have continued to daim that government forces (FAPLA) use CW against their troops. •Lao Liberation Arrny (LLA) insurgents have daimed use of CW by Vietnamesebacked Pathet Lao government forces •somalia is reported to have used CW against rebels in Africa •Libya has begun construction of its second CW production facility. As many as 20 nations are developing, or have developed, CW capabilities, according to US Central Intelligence Ageney (CIA) Director William Webster: Director of US Nava! Intelligence Thomas Brooks named Iraq, Iran, China, North Korea, Taiwan, Burrna, India, Pakistan, Syria, Israel, Egypt, Ethiopia and Libya. Acquisition by other nations appears likely, while sub-national terrorist organisations have threatened CW/BW (biological weapons) use. With the proliferation of CW-capable delivery systems and insufficient or inefficient protection equipment, a chemical or biological threat is an attractive option to those willing to risk or ignore- international opprobrium. In Angola, despite numerous reports by supposedly independent observers which

ak

SPECIAL REPORT

diisopropylaıninoethyl meıhylphosphonothiolate:

dichloroarsine) are known to be stockpiled by nations outside the USA. Other chemical and biological agents are believed to be either stockpiled orund er development by some counıries. Binaı·y agents. produced by the USA s ince 1987 and claiıned to be produced by Iraq in a stateınent by Saddam earlier this year. will prove another headache for the negotiators since they essentially constitute two harmless agents,

manufactured and stored separately, which are ınixed only when a projectile is headed for its target. US production or development of binary weapons includes: Sarin in 155 mm artillery shells: Sornan in the BLU-80/Bigeye spray bomb: a multiple-launch rocket system weapon: and the strategic 'Deep Fire' project for use on cruise missiles. Many other chemical and biological either agenıs could be used as weapons,

CW calls for inspection and sealing of all declared stocks and manufacturing facilities with inspection and monitoring during the destruction process; on-site inspection of a declared single facility allowed to manufacture proscribed chemicals for permitted purposes; and challenge inspections, without the right of refusal, of suspect facilities. The task will be enormous. Verification of CW use is just as daunting. Official enquiries into incidents often begin only after covert, mostly nongovernmental, investigations show that CW has been used. Between April 1987 and August 1988, the Iraq i Kurdistan Front claimed that · Iraq i aircraft raided villages at least 200 times using chemical weapons. There was no ev idence to support these claims until a UK journalisı infiltrated the area and returned with soil and vegetation samples ı which, when analysed, showed evidence of CW use. Iraq initially denied reports that CW had been used in the 27 February 1988 raid on Halabja where an estimated 5000 people died, but later admitted use of

w

w

w

.a r

for delivery by conventional systtm s or by aerosols, remotely piloted vehicles or direct application. In the USA, at least one terrorist group has threatened to introduce toxins into the water system; aerosols are believed to have been used by covert Middle Eastern agents; and Iraq i Kurds, in the Mardin refugee camp in Turkey, claim Iraqi intelligence agents introduced poisons into their bread supplies. The National Poisons Unit, London, analysed blood samples from the Kurds and discovered high concentrations of a highly toxic but unidentified substance in the victims. Many substances which could be used as a weapon also have a legitimate use, and banning production could seriously affect legitimate chemical manufacturers. The problems of verification of alleged manufacture were recently demonstrated by US claims that Libya is producing CW at the Pharma 150 plant at Rabta and, more recently, an underground facility at Sebha. W ithout on-site inspection, proof of production is almost impossible. The draft convention for abalition of

si v

ak

GA, 0-eth yl idateocyan ramid ospho hylph dimet Tabun) and two blıster agents (Mustard gas- bis{ 2-chlorethyll sul fide: and Lewisite, Agent L- 2-chlorovinyl

sis on protection from CW attacks l sraeli military exercises place increased empha

d. o

probably be retaiııed for u~e in the suppression of ci vii disorders. Toxicologist Prof Aubyn Heyndrickx of Ghent University. who has investigated reports of the use of CW in Angola, . Cambodia and Iraq. said: ..The chemical weapons in .-\ngola are of Russian origin and in my discussion with the Russians. they d id not deny the use of such bom bs .. . they call them incendiary bombs ... but it is not an incendiary bomb. lt is only after the explosion. and the creation of high temperatures. that the gas is formed and kilis. This terrible weapon is contrary to international conventions ... there is a need to include the weapons of present wars (ina list of banned substances)." Four nerve agents (GB. isopropyl methy lphos phono tluori date- Sarin: GO, 1,2,2-trimethy lpropy 1ınethy lphosphonofluor idate - Soınan: YX. 0-eth yl S-

rg

EM ICA L WE APO NS TW7 SPE CIA L REP OR T: CH

ur

:Z

1

CW against a concentration of Iranian Revolutionary Guards assembling for an ·attack. The ci viiian casualties numbered "only a few dozen," according to Iraq.~ Kurds continue to claim Iraqi CW use. In Angola, despite numerous visits by toxicologists to the areas controlled by the anti-govemment UNITA rebels and their reports indicating CW has been used, no UN or other international ageney has investigated the claims. The use of chemical weapons in remote battle zones prevents immediate access by investigators. By the time they arrive, nonpersistent agents disperse. Investigations must then centre on the victims' symptoms, many of which have conflicting diagnoses. Eye-witness reports are usually discounted, either because the evidence is so harmonious that collusion is suspected, or because of conflicting evidence. LLA claims that 'Yello w Rain' has been used against the ethnic Hmon g community in Laos have been dismissed, but reports as recent as last month continue almost 10 years after then-US ~

SPECIAL REPORT: CHEMICAL WEAPONS

rg

l

ur

V erifying allegations of the use of chemical and biological weapons can be difficult. JD W' s Robert Karniol and Tony Banks examine the problems involved ·by fooking at three case studies

d. o

Acase ol linding evidence

· In Jamba, UNITA's headquaners,JDW was shown Soviet-style respirators and detection equipment, which Chief of Intelligence Gen lsidro Peregrino Wambu Chindondo daims was captured from Cuban-led FAPLA forces. UNITA says captured Cubans and FAPLA defectors admit CW is used against the rebels. A former FAPLA lieutenant claims he was trained in the Soviet Union and 1ed a CW unit in Angola, according to UNITA. Scientists and representatives of human rights organisations who have visited Angola have called for an international investigation into the alleged use of CW. Prof Au byn Heyndrickx, Head of the l Depanment of Criminal Toxicology at Ghent University, Belgium, who visited Angola on several occasions, confirmed 1 the use of CW. Heyndrickx was a UN consultant on CW in the Iran-Iraq war, but \ his testimony concerning Angola has been dismissed as unreliab1e by some Western 1 government officials. ' A senior European government source counter-cİaimed that Heyndrickx's \ scientific methods are questionable and 'that his conclusions are not commensurate with his available evidence. However, a Spaniard and two Austrian scientists concur with Heyndrickx's : findings. Heyndrickx believes political considerations by the USA and European govemments have led to them ignoring his '\ pleas for investigation. Following a vi sit to Angola, the International Society for Human Rights has also called on the UN and the Red Cross to investigate. A senior UNITA representative to1d JDW that the US Department of State and Depanment of Defense have refused to send an enquiry team to the region, although US Senators and Congressmen have also called for an investigation. The European source said it would be politically impossible for any country maintaining diplamatic relations with the Luanda government to investigate UNITA claims. The USA, however, has no such ti'es and indeed ovenly suppons UNITA. Iraq manufactures and stockpiles biological weapons (BW), according to political and military sources in the USA. Middle East and Europe. Kurdish guerrilla groups daim those weapons have been tested against their peop1e, producing outbreaks of cholera and typhoid. Iraq has officially denied the allegations. Senator John McCain, a member of the Senate Armed Services Committee, told JDW: "Iraq is producing at least one highly lethal biological weapon and is

ak

1

w

w

w

.a r

si v

Angolan UNITA guerrillas say CW have been used against them since 1985. They document at least 48 incidents, causing at least 124 deaths, but daima total death toll of more than 400. According to UNITA, eyewitnesses and victims variously deseribe an offensivesmelling coloured smoke -red, green or white - from munitions delivered by MiG aircraft, BMP-1 armoured vehides, artillery, Mi-17 helicopters, RPG-7 grenade launchers, T-55 tanks, and BM-21 and BM-14 multiple-launch rocket systems. Symptoms reponed after attacks indude skin burns, blindness, paralysis, gangrene and amnesia. Effects can be long-lasting; some victims of the earliest attacks are stili ili. They fear some effects are transmitted genetically to the next generation. UNITA says the sources of the weapons are the Soviet Union and Cuba and are used by Soviet, Cuban and FAPLA government forces. Warheads are said to be cocktails of nerve agents and a new persistem agent, not previously associated with CW, for which there is no known antidote. The eyanide-hased compound may penetrate Western respirators.

JA:\"E"S DEFE!'>CE WEEKLY 14 JULY 1990

1

rd .o rg

by the Lao Liberation Army ILLA! in Laos wlıich is c/aimed to carry a CW 'Yellow Rain' attacks, say LL-4. sources. lıaı•e illtensijied in recent mmıtlıs

recoı•ered

warlıead.

jJanuary 1988, one of which they say w as a l directive from the commander of ıhe Erbil Disırict.

General De'ah Abdul \Vahab to un its of the 24th Banalion requiring a stocktake of chemical and \ biolo!!ical materials. 1 .lDl\" has a KDP-supplied copy of ı he \direct ive. but it is iınpossible to a'cerıaiıı j \\ heıher or not the document is genuiıı.:. Recenı allegaıions of CW atıacb against resistance forces in Laos ha\ e n:\ ived and expanded upon ıhe · YeliLm Rain · reporıs of a decade ago. The ıem1 'Yellow Rain' is applied ıo a qıbstance that anti-govemınenı guerrilh~> say was first used against them andıheir ci\ilian supporters at Phou Bia ına,sif. south of the Plain of Jars. Around 60 000 members of the Hmong eıhnic community established a sıronghold ı here after the Vietnaınese-supponed Parher Lao seized control of Vienıiane in 1975. The People's Arrny of Vieınam besieged Phou Bia in 1977. Reports of the use ı here of a ıoxic agent soon began ıo appear. S imilar claims from around ıhe counıry followed. Hmong reports ı old of a subsıance ı hat "ca me out of the sky" and left a yellow powder residue on vegetation. The ,ubsıance was norrnally noı lerhal to adults. buı killed children. ıhe elderly and animal s. Reported syınptoıns included a period 1

ı Ezzaı.

w

w

w .a

rs iv

i

Bomb

ak u

i~

engaged in research on micro-ıoxins:· An aide said ıhe infonnaıion came from senior govemıneni and intelligence officials in the USA and lsrael as well as pro-lraqi sources in the Middle East. L·s Central Intelligence Ageney Director William H Webster has gone on record as saying at leası ı O counıries are working ıo produce biological weapons. A Washington Institute for Near East Policy (WINEP) report says fıve counıries in the Middle East have, or are working ıo acquire. a BW capability. Those countries are believed to be Iraq, Syria. Libya. Egypı and lşrael. ··ıraq (is) believed to have an operaıional biological warfare çapabiliıy. · lı probably has a programme to make to\iııs and should be assumed that iı is researching .advanced biological agenıs:· said the report. Three sources and Masoud Barzani's Kurdish Democratic Party (KDP) said bacıeria are produced at Salman Pak. 56 km souıh-east of Baghdad, a faciliıy preYiously identified as a CW manufacturing planı. .-\ KOP representative said thaı BW faciliıies were also based at Samarra. Badoush. Akashat and Al Fallujah. He said the Badoush facility isa partly corwerıed cemenı factory, while Akashaı is disguised asa pesticide planı. \leanwhile. an lraqi official denied the allcpıions: ··Reports abouı Iraq's alleged cheıııical and biological capabilities are an aııeıııpı ıo prepare world public opinion for an Israeli sırike against Iraqi facilities in the same way they attacked the Tamuz nuckar rcactor (at Osiraq, in 1982) ... ı~racl is also concemed about Iraq i and Syri;ın posscssion of water-home , biological agenıs because the vast majority of lsracl"s waıer supplies come from a singk source: the Sea of Galilee. .-\ .;enior Midelle Easıem miliıary officer ıold ./IJ\1 that. despite denials. Syria is to receı\·e. or has already received. a quanıiıy of Chinese-designed M9 convenıional/ nuckar/chemical-capable surface-tosurLı~·c missiles. .-\n hraeli source said Syria and Libya requıre \19 missiles for accurate delivery of C\V /B W weapons. Iraq has iıs own deli\ ery sysıems. Libya signed an agreemenı to buy 1-+0 of ı he missiles from an As ian counıry in \la~ !ası yearata cosı of$170 million. Eighıy ıııissiles will be transferred to Syri;ı: 60 \\ili he reıained for Libya·s own ar,eıial. the oiTicer said. The KOP claims ıo have seized çonfidential docunıenıs during an offen,i\ c againsı Iraq i forces at Deralok in

J.\\E·s DEFE\"CE WEEKLY

1~

Jl"L Yi '!<Xl

of incapacitation followed by painful swelling of the limbs and nausea. Drinking waıer conıaminated by the subsıance caused illness and vomiting. The US and Thai govemınents çonducıed independenı invesıigaıions into ıh.: claims but results were inconclusive. Studies. including one by an Australian and another by a team of Canadians, also ldı the siıuation unresolved. One ıheory argued that ıhe substance \\as ırichothecene mycotoxin. a shorı-lived fııngus. Another dismissed it as bee droppings and yet another as a type of aıııi-riot agent. Thai and US military personnci who participated in the studies a decade ago indcpendently told JD\V recently they believe ıhe 'Yellow Rain' reports were valid and involved some sort of chenıical material they are stili unable to identify. Public debate over 'Yellow Rain' diminished, although the Lao resisıance says sporadic aıtacks conıinued. These have intensifıed in recent months. they ad d. Vietnamesc and Pathel Lao troops launched a joint offensive against resistance-controlled areas in early January. which included ground. air and artillery attacks. Resisıance sources say the offensive included stepped-up use of CW. These are reported to include: ·Yellow Rain': a morelethal subsıance that leaves a red residue: and a third. even

SPECI AL REPOR T: CHEM ICAL WEAP ONS

rd .o rg

residue on vegetation could cause respiratory malfunction s and fainting, and that drinking contaminate d water could result in stomach ache, diarrhoea and vomiting. A Thai military spokesman toldJDW that the army has no evidence to support the waming, deseribed as simply a · precautionary measure. Resistance intelligence sources say they have identified three sites where they believe chemical agents are stored. These include Viemamese military installations in the Van Vieng district of northem Vientiane province, installations near the town of Lak Sao in the Khamkeut district of Borikhamxa y province, and in or near the town ofNane (Muang Nane) in southem Luang Prabang province. There may also be CW stored near a smail airfıeld used by belicopters and light aircraft in the town of Phonsavanh, Xieng Khouang province. As with the 'Yellow Rain' reports beginning in the Iate 1970s, the current allegatioqs of the use of CW in Laos remain unconfirmed.

Close-up of a bomb used against UNITA. nbels in Angola. UNn'A continues to cltrim such bombs have CW warheads

Sayaboury province along the Thai border, the north-east part of Borikhamxa y province, and the Luang Prabang and Sam Neua provinces. The Royal Thai Army's Third Region, which includes the area bordering Sayaboury province in Laos, issued a waming in mid-May to Thai villagers to beware of chemical contaminati on of vegetation and drinking water. The waming noted that contact with chemical

ak u

more lethal substance. These weapons are used exclusively by Viemamese troaps and are normally deployed in the fınal stages of battle to dislodge persistent guerrillas and against civilian supporters for psychological. effect, they claim. Delivery is said to be by aerial spraying, by shells from B-40 or B-4 ı rocket launchers and M-60 mortars, and perhaps by aerial bombing. 'Red Rain' symptoms are said to include immediate blistering of the skin and "bleeding through the pores". The red powder, !ike the yellow, also affects drinking water.. According to a late-April report by resistance leader Gen Vang Pao, there were 26 chemical attacks in Xieng Khouang province during the fırst two months of this year, resulting in ı440 casualties. Whether these casualties include killed as well as injured, and if so in what proportion, is unclear. Other areas of Laos where similar attackS;:liave been reported include the northem part of Vientiane province,

rs iv

SPECI AL REPOR T: CHEM ICAL WEAPO NS

Burning

w

w

w .a

The bila,teral accord signed in Washington calls for;,reduction of US and Soviet declared,.CW stockpiles to 5000 tons each - 20 per cent of the existing US inventory - by the year 2002. It covers US stocks of unitary and binary weapons and bans future binary production. In recent years, the USA has shifted emphasis toward development of binary munitions, such as the navy's planned Bigeye bomb. Binary weapons are considered safer to operate because the munition holds two industrial-grade chemicals that form a lethal agent only after the munition is fıred.. Under the accord, destruction is set to begin in ı 992, with elimination of at least 50 per cent of declared stocks by the end of 1999. Both countries agreed to stop producing CW, without w aiting for a multilateral treaty from the Conference on Disarmament in Geneva. If the international accord is reached, both the USA and the Soviet Union would agreed to eventually reduce their stocks to 500 tons. The US-Soviet agreement emphasises an environmentally safe method of

the

bombs

One success of the Bush-Gorbachev Washington summit was an agreement to destroy CW stockpiles. Barbara Starr and Terry Gander report

destruction. The fırst US destruction site is Johnston Isiand in the Pacific. The treaty calls for on-site inspection during and after destrut:tion and exchanges of data on the stockpile level. The US Department of Defense (DoD) will not disclose the exact volumes of chemical agents stored. However, it is estimated that only 10 per cent is in a form that can actually be utilised in weapons. The USA holds three types of Jethal chemical agents: GB, VX and the H-series of mustard agents. GB and VX attack the nervous system and usually lead to death. Mustard agents blister the skin and can be lethal in large amounts. These agents are contained in unitary weapons - M55 rockets with GB or VX; M23 mines and spray tanks with VX; bombs with GB and ıo5 mm, ı55 mm, 4.2 in and 8 in projectBes with GB, VX, or HD- or stored in ı ton containers. Even before the arms control efforts were fınalised, moves to destroy US chemical stockpiles had been growing. In ı 985, Congress ordered the DoD to begin destroying obsolete munitions and agents

SPECI AL REPOR T: CHEMI CAL WEAPO NS

Chemical munitions stored in the continental United States munitionslagent

!\1ustard agent (H, HD or HT) 105 mm projectile (HD) 155 mm projectile (H, HD) 4.2 in mortar (HD, HT) Ton container (HD) Ton container (HT) AgentGB 105 mm projectile 155 mm projectile 8 in projectile M55 rocket 500 Ib bomb 750 Ib bomb Weteye bomb Ton container Agent VX 155 mm projectile 8 in projectile M55 rocket M23 !and mine Spraytank Ton container

Anniston Army Depot

X

X X X X

•'

LexingtonBlue Grass

Newport Ammunition

AmıyDepot

Planı

Pin e Bluff Arsenal

X

Pueb/o Depot Activity

Tooele Army Depot

X X X

X

X

x•

X

X

·.,s

X

··.-. ~-·z-fi·: t; ...

X X

X"

x•

X

X

X

X :ı J)·/'•

X X X

Umatilla Depot Activiry

x.

' 4 -·..;;.~;;:'

•

..

V

:·,"":'.~'ih,:

rd .o rg

Clıemical

Aberdeen Proving Ground

·r

X

.:X

'/; .!!"

·;~J.~:r:·.

X,, X. X X X

X X

"<•"'

X X X

X"

:..:,;.:. ;.

~

.X

X

X."·

X X

X· X X

va

Threat from Third World

Despite progress between the Soviet Union and the USA tirniting stockpiles of chemical weapons, the CW threat "is stili signifıcant" according to Dr Bill Richardson, Deputy Assistant to the US Secretary of Defense for chemical matters. Reaching abilateral accord with the Soviets has long been deemed critica! since ''it is generally believed by the US that the Soviets have the world's largest capability for conducting chemical warfare." Richardson told JDW. Yet the threat is much broader. Richardson points out that 20 nations ha,·e a CW capability and as many as 10 nations have a BW capability. Proliferation experts generally agree that Third World national capabilities generally are restricted to the possibility of putting chemical warheads on tactical missiles with a range of 300 km or less. The concem remains, however. that these nations could put such warheads on longrange missiles. That leaves US CW policymaker s !ike Richardson in a ıough spoı. Because CW generally are constructed from combining relati\'ely harmless chemical agents often

w

w

w

.a rs i

stored at eight sites in the USA and one in Germany. In 1988 the army began constructing the fırst high-temper ature incineration facility at Johnston Atoll. It plans to build similar facilities in the continental USA (see tab/e). The weapons will be broken down into four components - chemical agent. explosives/p ropellants. weapon bodies and otherparts -and reduced independent ly. Disassembly will be carried out automatically. Potentially hazardous residue w ili be disposed of in land-fıll si tes. The destruction process invohıes safety checks and pollution abaternem measures. but aslipin the Johnstün Atoll verifıcation testing, from August 1989 to May this year, will h it the rest of the programme. Verifıcation testing involves taking aparı the munitions and buming the chemical components . Each of the US si tes will have to meet strict environmen tal safeguards. The process of granting operaring permits is long and public reaction could lead to more delays. A recent General Accounting Office report noted that the the cost of destroying the US stockpile has leapt from the army's 1985 estimate of S 1.7 billion to 1988's S3A billion. The army now believes it will not meet the 30 April 1997 target date for completing destruction. It esrimates the job can no\v be completed by December 1998.

ku

of the DATS/M55 assessment. •Smail quantities of Lewisite and Tabun are stored at Tooele. "Smail quantities of agent drained as pan Dr Richardson: control of trade in unmixed chemical a~ents is impossible

!Barbara Starr)

used commercia lly- known as precursors - it is virtually impossible to control trade and exchange of unmixed agents. "I don't know of anyone who contends that kind of control is possible," Richardson says. Instead, controlling the spread of CW focuses on verifıcation and inspection procedures aimed at restricting stockpiles. "Basic US policy has not changed." says Richardson. "W e are seeking abanon ' chemical weapons." Hand-in-han d with that ban, however, is a policy of providing chemical detection and protection equipment that will ensure US troops can stili retaliale ina chemical environment , he emphasises. Moreover, ' Richardson views batılefield protection equipment as a major deterrence against .::hemical aggression. However. it is still unclear how the Do D w ili terminale production of the 155 mm projectile and developmen t of the chemical warhead for the MLRS and the navy's Bigeye bomb. he says. J DW JANE'S DEFE!'ICE WEEKL Y 14 JULY !990

Koerd en. 'Turk ije misbr uikt Golfk risis om ons te onder drukk en'

26 KOERDEN SINDS DINSDAG IN

HONGERSTAKING IN BRUSSEL

ca.u.ea.Eigen~)

'Alsmijnhet volk", moet zal ik sterven voor een 40-jarige

.a rs i

va

ku

zegt

Koerdiscbe hı.ıisvrouw en ınceder van 6 kinden\Q die samen met 25 Jandgenoteıı Slllds dinsda.g aan het bongerstaken .Ain in een pand langs de Brusselse l.emonnierlaan. Haar man, die al 20 jaar in een Gentse fabriek werkt, zorgt ondertussen voor de kinderen. 25 andere kandidaathongerstakers wacbten om ben te vervoegen, maar dat laat de overvoUe kamer vol matrassen en beddegoed niet toe. "'We hebben aile kerken gevraagd om ons een plaats te geven waar we onze aktie konden houden, maar ze weigerden een voor een", zegt een van de organizatoren. Met hun hongerstaking willen de Koerden protesteren tegen de ontruiming door de Turkse overheid in ı 990 van 400· Koerdische dorpen in de Westturkse distrikten Simak, Sürt, Hakkari en Van. Sinds de Turkse overheid in ı 984 voor het eerst deze taktiek gebruikte om 'de Koerdische terroristen van hun bases af te snijden' zijn in totaal al 1.000 dorpen ontruimd. Volgens de aktieroerders die deel uitmaken van de volksbeweging 'Naıionaal Bevıijdingsfront van Koerdistan' (ERNK.) heeft de Turkse overheid de Golfkrisis misbruilı:t om de repressie tegen de naar Onanı.anke­ lijkbeid strevende Koerdische minderheid op te voeren. "Sinds 2 augustus werden de inwoners van 200 dorpen gedeporteerd en belandden ze aan de rand van de grote steden in tenten of onder de blote heme~ zon· der sanitaire voorzieningen, geneesmiddelen, verwarıning en beroofd van hun hele hebben en houden. Het

"Als /eııen en dood nog nauwt/ijlii van elkoar verschillen, moeı je tot aktie lNergQQll ", aJdus een van de 26 htmgerstokers. {Fot.o Paırick De Spiegelaere)

is al winter in Oost-Turkije, zonder hulp zuDen onze vrienden sterven", zegt de aktiegroep. Voorts willen de hongerstakers pro- · testeren tegen de in april ingevoerde dekreten 425, 424 en 4ı3. Daardocir krecg Hayri Kozakcioiglu, onder wiens bevoegdheid elf zuidoostelijke, voornamelijk Xoerdische provincies vallen, carte blanche om ongewenste elementen uit zijn omgeving te verwijderen of te arresteren en om gevangenen naar andere centra over te brengen waar ze in isolement worden vastgehouden. Het ERNK zegt be-

w

w

w

na publikatie in beslag genomen. "Koerden worden gearrest.eerd omeJat ze hun eigen taal spreken en zicb niet wi11en aaanpassen. En ondertus- sen houdt de Turkse president Turgut Ozal speeches voor de VN over de rechten van het kind en heeft hij de mond vol over demokratie", stelt de • aktiegroep. Het streven naar zelfbescbikking van de over Noordwest-Iran, Noord-lrak, Syrie en Zuidoost-Turkije verspreide 20 tot 30 ıniljoen Koerden is eeuwenoud. Nadat het Ottomaanse rijk na WO I ui~~ leefde eveJ! de hoop op een eıgen staat, maar het verdrag van sevres (1920) tussen de geallieerden en de Ottomaanse sultan dat een Koerdische staat voorzag, werd nooit bekrachtigd. Sindsdien vonden verscbiDende massale Koerdische opstanden en bloedhaden plaats in Iran, Irak en Turkije. In totaal viden in geveclıten tussen de marxistiscbe guerril1a van de PKK (de Koerdische K.P) en de Turkse regeringstroepen in ZuidoostTurkije sinds '84 tenminste 2.150 doden. "Wij willen een poliıieke oplossing, stelt een jonge K.oerd, "maar als onze stern in Turkije niet eens mag worden geboord..." "Het Westen vergeet ons. Als hier een kip sterft, staat de pers er twee weken bol van. Als meer dan 400 Koerden in Yesilyurt gedwongen worden om stront te eten, kraait daar geen baan naar. Ook het bloedbad van Halabja is allang vergeten", zegt een 50-jarige hongerstaker die al ı6 .iaaJ: in ons !and verblijft. Hij ging noott meer terug naar Koerdistan "maar hier denk ik er elke dag aan. • Ik heb velen zien sterven omdat ze weigerden Turk te worden en Koerd wüden blijven. Dat kan ik niet verge-• ten", zegt hij. De jonge man die een eindje verder tegen de muur van de kleine, te voUe kamer zit, moıiveert zijn beslissing door zijn familiegeschiedenis. "Mijn vader is in de strijd gestorven, ik zal voor mijn Jand sterven en mijn kinderen wacbt hetzelfde lot..." (C.V.)

rd .o rg

Methu n hongerstaking · protesteren de Koerden tegen de ontruim ing dit jaar van 400 Koerdische dorpen door 'I\ırkse overheid.

DE MORGE N

wijzen te hebben dat 105 kinderen ı ı en 17 jaar op beschuldiging van terroristische aktiviteiten door het Veiligheidsgerecbt, van de Koerdische stad Diyarbakir werden veroordeeld tot gevangenisstraffen van 5 tot 25 jaar. 25 van deze kinderen zouden zelfs de doodstraf hebben gekregen, maar wachten nog op hun executie. Ook de persvrijheid werd door de dekreten gemuilkorfd. Zo werd het in februari verschenen boek 'Koerdistan, een kolonie van vele naıies' van socioloog Isınail Besikcl onmiddellijk

tussen de

VRIJDA G 9 NOVEM BER 1990

Briefschrijfa ktie Amnestie Internationa l In plaats van nu gewoon enkele ogenblikken verontwaardigd te zijn over wat je hierboven gelezen hebt en het daarna allemaal uit je hoofd te zetten, kan jij Amnesty International helpan in hun poging om het lot van deze mensen te verbeteren. Je kan namelijk onderstaande modelbrief sturen naar: His Exeelleney President Saddam Hussain President of the Republie of Iraq Karadat Mariam Baghdad IRAQ

rd .o rg

ran. Gevreesd wordt dan ook dat de 8.000. Koerden werden gearresteerd als vergelding voor de militaire akties van de KOP. Ze zouden dan enkel zijn gearresteerd omdat ze tot de klan van de Barzani's behoorden. Aanvankelijk zouden de gevangenen naar andere kampen zijn overgebraeht in het zuidwesten van Irak nabij de Jordaanse grens. Tot op heden hebben de lraakse autoriteiten eehter nog geen rekensehap afgelegd over hun lot of verblijfplaats. Familieleden vrezen dat velen van hen heimelijk werden geexekuteerd.

Plaats, .. th of November 1990

ak u

Your Excel/ency,

the worldwide organisaof conscience, 1 am 'AFI(HCJSH MUSTAFA, NABI and JA'FAR of 315 Kurdish 15 years old at the They were among "JO~r9Cl'tv arrested solely now the lraqi situation or to ~=~=~C:; detained are1appeal ı. /drawYour concemed about int•:trvıentton will be gratefu/-

w

w

w .a

rs iv

'o

In Augustus 1983 "verdwenen" in Irak zo'n 315 Koerdisehe jongeren tussen de 8 en de 15 jaar. Onder hen waren Zikri Natkhosh Mustafa, Nabi Muhammad Shukr, Jabbar Rashid Shifki en Ja'far Tarnar Mahmud; die inmiddels tussen 19 en 22 jaar zijn. Ze zouden met zo'n 8.000 Koerdisehe mannan zijn opgepakt enkel en allean omdat ze tot de klan van de Barzani's behoren. Kind"eren en tieners zijn in Irak de onsehuldige slaehtoffers geworden van de politieke repressie. Hun "verdwijning" was soms grootsehalig, met hondardan vermisten na hun arrestatie. De 8.000 Barzani-Koerden koman uit de regio's Barzan en Merga Sur in de noordelijk gelegen provineie Arbil. De vier werden met gehele families in 1976 en 19n door de lraakse autoriteiten met geweld ondergebraeht in vier "woongebieden" in de provineie Arbil: Qoshtapa, Diyana, Harir en Bahark. Tussen 1 en 10 augustus 1983 zouden lraakse troepen in deze gebieden massale arrestaties hebben uitgevoerd. Zo'n 8.000 mannen tussen 8 en 70 jaar werden opgepakt en in mililaire voertuigen weggevoerd. Sommige van de arrestanten waren familie van Ma'sud Barzani, de leider van de Koerdisehe demokratische partij (KOP). De arrestaties vonden pl&fltS kort na gewapende konflikten tussen lraakse en lraanse troepen in juli 1983 die leidden tot de bezetting door het lraanse leger van Iraaks grondgebied nabij Haj ümran. De KOP werd er door de lraakse autoriteiten van beschuldigd te hebben meegewerkt aan de lraanse militaire overwinning bij Haj Om-

Wij Jongeren, N° 9 - november 90

Yours Sincere/y, Handtekening Naam +Adres

. , Turkije ~i~~ruikt Golf-krisis ··· om Koerden·ui{te:fuoorden''

w .a

rs iv

ak u

Buiten hangt een rode vlag waarop de duur van de hongeraktie elke dag wordt aangeduid. De twee lokalen van het komitee, op de eerste verdieping van een burgershuis, zijn eigenlijk te klein voor deze groep. ,Wij hebben vooraf een andere ruimte gezocht maar niet gevonden", zeggen Ceudet Servan en Haydar. ,Daarom moesten we wel hier blijven, tegen de zin van de huiseigenaar. Die sloot de verwarming al af en gisteren hadden we geen elektriciteit." Uit berichten in Turkse kranten en uit brieven van familieleden vemamen de hongerstakers dat legereenheden de akties tegen de

onverminderd Koerden voortzetten: ,De bewoners van 200 dorpen zijn verjaagd. Duizenden mensen leven in erbarmelijke omstandigheden in tenten. Bossen en velden worden platgebrand. Alles wat leeft, moet kapot." ,Het feit alleen een Koerd te zijn is voldoende om uitgeroeid te worden. Achtentwintig, kinderen zijn ter dood veroordeeld en wachten in een speciale gevangenis in Eskisebir op de uitvoering van dat vonnis. Sornıni­ gen zijn pas ı ı jaar oud. Zij hebben niets misdaan, tenzij betogen of een Koerdisch lied zingen. De noodtoestand geefr de Turkse overheid vrij spel. Turkije wil in de provincies van Koerdistan de Europese Konventie van de Reelı­ ten van de mens opschorten." Volgens de aktievoerders zouden ook in Frankrij~ Duitsland, Zwitserland en Italie groepjes Koerden hongerstaken. Op alle plaatsen hetzelfde: men vraagt ,Steun de gedeporteerden, zend een kommissie om de toestand ter plaatse te bekijken, oefen druk uit op de Turkse overheid om deze volkerenmoord stop te zetten." In Brussel voegen de hongerstakers daaraan toe: ,Minister Claes zei tijdens zijn bezoek aan Turkije financiele steun toe als beloning voor de houding van dat !and in de Golf-krisis. Wie zegt dat dit geld niet gebruikt wordt voor akties tegen de Koerden?" (AP)

rd .o rg

BRUSSEL - ,De Turkse staat maakt misbruik van de grote aandacht voor de krisis in de Golf om als een razende te keer te gaan tegen het Koerdische volk. Wij blijven hier hongeren tot de Westerse staten weer aandacht opbrengen voor het lot van ons volk." De achttien hongerstakende Koerden, zestien marmen en twee vrouwen, zijn vastberaden. Zij leefden gisteren voor de achtste dag alleen van water en tee. Sinds dinsdag vorige week wonen zij in de lokalen van het Koerdistan Komitee aan de Lemonnierlaa·n in Brussel.

w

w

De Standaard

Woensdag 14 novembe:. 1990

Syrie ook chemische wapenmacht Wapenexperts in de Verenigde Staten menen dat Syrie een arsenaal chemische wapens heeft dat zek er zo gevaarlijk is als dat van Irak. Die experts zijn beducht voor dat arsenaal, maar Syrie is in het konflikt met Irak een belangrijke bondgenoot van Washington. Syrie maakt volgens de Amerikanenjaarlijks bonderden tonnen aan levensgevaarlijke gass,c;p,. a!J.p. De So~etunie maakt zich volgens de Amerikanen reeds twee jaar zorgen over de aanmaak van chemische wapens in Syrie, maar ze slaagde er niet in die produktie te doen stoppen. Syrie kon bij die produkt4e vooral rekenen op de medewerking van Duitse bedrijveri, aldus de Amerikaanse experts.

De Standaard 20.11.90

Nuri Gayid, Koerdisch vluchteling uit Herstal:

ak u

Nuri Gayid met zijn fami/ie: u it het raam van het politiekantoorges prongen opdat zijn vrouw ' en k inderen toch maar in Belgie mochten blijven.

".fij, Turkije!"

Nuri: "Wocnsdag romlll ıı. belden ıwcc politicmanncn aan. Zc vocrdcn mij en mijn vrouw naar hct gcınccntc­ huis. Mijn 5 kinderen-de oudstc is 1O, de jongstc 1 ınoesten wc alleen thuis laten. Ik bcgrccp nicts van wat de politicmanncn zcidcn. "Jij, Turkijc! Jij, Turkijc!", wccs ccn van ben mct zijn vingcr. Hij ging bııitcn. Oın vcrstcrking tc halen? Ik hcb hct raam geopcnd en ben naar beneden gesprongcn. Bijna op een bus. Ik he b nog geprobeerd me ondcr een auto te gooien. Toen werd alles zwart. Ik was bewusteloos. Een ziekenwagen bracht me naar het hospitaal. Ik ben bijgekomen. Ik was niet dood. Ze hebben radiografieen genomen, er was veel heen en weer geloop, heel de tijd rinkelde de telefoon. Ik heberuitopgemaa kt dat de politie niet wou dat ik in het hospitaal bleef. Om de joumalisten weg tc houdcn. Rond 13u werd ik met een tu be 1.alf en ecn doosjc pille n naar huis gestuurd. Vricnden kwamcn me ophalcn.

We houdcn ons vcrstopt bij hen. lk heb nog altijd pijn aaıı nıijn vocteıı. rnijn dochtcrtjc is zick, rnaar ik dur! gccıı doktcr !aten komcn".

w

w w

.a rs iv

31 oktober. E en man springt schreeuwend uit het raam van de eerste verdieping van het ge· meentehuis van Herstal. Recht hetdrukkeochten d· verkeer in.lfij is nietdood. Geen enkele krant meldt het voorval. De politiediensten kregen bevel ervoor te zorgen dat de zaak stil werd gehouden. De hcer Gayid woont met zijn gczin in Belgie sinds hij een jaar geleden de oorlog in Koerdistan ontvluchtte. üp 25 oktohcr krijgen zij bevel ııns !and tc verlaten. 's Wocnsdags wordcn zij door de politic van Hcrstal naar hct grıııccntchcstuur gchrachı waar hun ııitwijzing wordı hcıckcnd. De wanhoop drijfı Nuri Gayid tot ccıı zclfrııoonlpoging. flij loopı slccht~ lichtc vcrwoıı­ diııgrıı op. Wij ginırcn hem optockcn hij 1.ijıı faınilic waar hij t.ich ıııcı vroııw en kiııdcrcıı schuilhoudt. Dit is 1iin grıııigcnis.

rd .o rg

''lk wou me van kan t mak en om mijn kind eren te redd en!''

Uitwijzing: de gevangenis of de dood

Nuri: "lk dacht: als ik dood ben zullcn zc nıijn vrouw en kindcrcn nict durvcn tcrugsturen. Als zc ons nog proberen uit tc wijzcn, doc ik hct opnicuw. Wij zijn Kocrdcn. Wij komcn u it Turkijc, uitdc streek van Medyat waar cr oorlog is. Zoals vele Koerdische familics steunen wij dicgcnen die vechten tegcn het fascistisch bewind van Turkije, voor de onafhankelijkheid van Koerdistan. Daarom heeft de regering het niet op ons begrepcn. Bijna heel ons dorp is weggevlucht, onze gronden en onze goederen werden in beslag genomen. Wij wiilen niet terug. Als wij uitgewezcıı worden, wacht ons de gevangenis of de dood. Bovendien zijn wij aanhangers van het Eissidi-geloof, cen oudc Koerdischc godsdienst, en ook daarom wor-

den wij vervolgd". Nuri's vrouw is nog alıijd ondersıchovcn van wat cr is gchcunl: "lk wisı daı dcTurksc rcgcring l'ascistisch is. Ik dachl daL cr hicr in he ı Wcstcn dcmokratic ncstond. Maar uitcindclijk is hct hil'r net hctzclfdc."

De wet van de stilte De wanhoop van Nuri en zijn gczin was gccn twcc woorden waard in de krantcn. Bij navraag blcck de pcrs zel fs niet op de hoogtc tc zijn. De politic hccft ten alien prijze de zaak in de doofpot w iilen stekcn. Officiele versie: gewoon gevallen. Daarom moest de heer Gayid natuurlijk prompt naar een ziekenhuis worden gebracht Onze regering huilt krokodilleıranen om de Koerden die door Saddam Hoessein werden vermoord. Zelf deporteert ze Koerdische vluchtelingen naarde fascistische gevangenissen in Turkije, die daar gefolterd worden en vermoord. Maar dat 1.al onzc oorlogshcrcn cen zorg wczcn.

Solidair nr. 43-14 november 1990

CnnERINE Dııo-ı

ak u

.a rs iv

Met 26 zijn ze tot nu toe in Brussel, de Koerdische hongerstakers, manneo en vrouwen. Nietalleen in Brussel ook in Bonn, Geneve, Frankrijk, Zweden en Koerdistan is hongerstaking gestart. Ge vangeneo in Dyarbakir zijn aan h un 30ste dag toe. In de schaduw van de Golfkrisis is de situatie van hel Koerdische volk dramatischer dan ooit. De reaktionaire vemietigingsoorlog door de kolonialislische Turkse staat is fel toegenomen. Voor dczc agressie sluil het Westcn de ogcn. Onze vitale bclangcn korneo hier niel in hel gcdrang. Sinds 2 augustus evakueerd.e hel Turksc leger meer dan 200 Koerdische dorpen. Sinds '84 werden meer dan 1.000 dorpen verwoest. Gedeporteerde mannen, vrouwen en kinderen proberen te overlevenin tentenkarnpen. Honger, koude en ziekte eisen dagelijks vee! slachtoffers. Bossen, akkers en velden worden platge-

rd .o rg

Koe rde n in hon ger stak ing

brand. Politieke gevangenen worden gefolterd, mel ophanging bedreigd, vermoord. Sleun de Koerdische hongerstakers, het Koerdische volk, de Koerdische opstand. Stu ur een motie, breng een bezoek.

w

w w

Solidair nr.43-14 november 1990

Sluit de ogen ni et vöor de barbaarse genocide door de Turkse staat. Kontaktadres: Koerdisch komitee, M.Lemonnierlaan 135, lOOOBrussel. Tel.02/51 1.58.31.

Koerd en. Voorst ellen van Van Diende ren, Sleeck x, Kuijpe rs en Ulburg hs

or g

HONGERSTAKERS BEEINDIGEN AKTIE (Bru...a. Elgen berichtgeving~

e circa 20 Koerdische hebben hongerstakers hun aktie gisteravond na • twee weken beeindigd. De initiatietiıemers van het Koerdisch Aktieltomitee hebben dit gisteren op een persltonferentie bekend gemaakt Zij ınenen dat aan hun eis om .een Belgische parlementaire missic naar Koerdistan te sturen, ten einde poolshoogte te nemen van de schendingen van de mensenrechten van het Koerdische volk, in zekere mate werd tegemoet gekomen en dat hun stern in Vlaanderen via de media werd gelıoord In Nederland wordt echter een nieuwe hongerstaking gepland Op de persltonferentie waren eveneens parlementaners van versebillende VIaamse partijen present: Hugo Van Dienderen (Agalev), Jef Sleeckx (SP), Wılly K.uijpers (VU) en exEuroparlementslid Jef Ulburghs. Van Dienderen wees op de.opvallende zwijgzaamheid van het Westen. "Toen Saddam Hoessein twee jaar geleden duizenden Koerden deporteerde. zweeg het Westen omefat Hoessein een bondgenoot was. Nu gebeurt hetzelfde want dit keer is Turkije onze kompaan in de Golf', aldus de Agalev-volksvertegenwoordiger. Hij suggereerde dat ons Jiıııd - als lid van de VN-kommissie van de mensenrechten en als ondertekenaar van het VN-rnensenrechtenver• drag- er zou op aandringen om een rapporteur te sturen naar Turkije om de situatie te ondeızoeken. Bovendien zal Van Dienderen een officieel ver, zoek indieDen bij de Kamervoorzitter om een parlementaire delegatic naar Koerdistan te sturen. De frontlijnsta-

rs

iv

ak

ur

d.

D

l

"

(.Jr

.1- .

,;;ıi;;. .

1

i

'

.a

Celal Zoou/ (45), een van tk hongmtakers wiens akde gisteren werd beeindigd. (Foto . Patridc De Spiegelaere) ten (Egypte, Jordanie en Turkije) "Als belangrijkste en meest dringenhebben 10 miljard ltompensatie toe- de initiatief geldt evenwel de rechtgezegd gekregen voor de ekonomi- streekse humanitaire hulp die zo snel sche schade die het embargo tegen mogelijk aan de Koerden moet worlrak hen toebrengt "Belgie moet den geboden", aldus de Agalev. eisen dat ook de gedeporteerde Koer- volksvertegenwoordiger. den een deel van dat geld krijgen en VU-parlementslid Wi1ly .K.uijpers ook in de bloeiende handel met Tur- stelde als konkrete maatregel een kije kan een drukkingsmiddel worden onderhoud van een parlementaire gevonden", vindt Van Dienderen. multipartijen-delegatie met de Turkse

w

w

w

ambassadeur in .BelgiC voor en vindt dat de etnische grenzen van Koerdistan - de Koerden leven verspreid over Turkije, Irak, Iran, Syrie en de Sovjetunie- moeten worden vastgelegd "We moeten door het uitschrijven van studiebeunen een Koerdische elite bewaren", betoogde hij verder. Tot slot beschuldigde Kuijpers Turkije van "technologische, fiskale fraude lo.v. de intemationale gemeenschap". De Turkse overheid "inviteert" Koerdische vluchtelingen uit Irak om zich in Turkije te vestigen en wordt daarvoor per vluchteling een bepaald bedrag betaald door het Hoog Kommissariaat van de Vluchtelingen van de VN. "Dat bedrag ligt hoger dan het levensminimum in Turkije", aldus de VU-parlementaner. Jef SP-volksvertegenwoordiger Sleeckx interpreteert de zending van een politieke missie naar Turkije als een "kontakt opnemen met de demokratische krachten die in dat land leven. Van hen uit moeten ook initiatieven ltomen. Wıj kunnen niet eeuwig Sinterklaas spelen", meent Sleeckx. Ex-Europarlementslid Jef Ulburghs wil omtrent het Koerdische vraagstuk begin volgende maand een multipartijen-resolutie indienen in het Europariement en meldde voorts dat er aanstaande zondag om 14.30 u. wordt betoogd achter het Brusselse Noordstation tegen de Turkse schendingen van de mensenrechten, . "Er is een globale oplossing nodig. voor het konflikt in het Midden-Oosten. Koeweit, Palestina, I.Jbanon en Koerdistan zijn stuk voor stuk problemen die daarbij moeten aan bod komen", aldus Ulburghs.

De Morgen , 21.11.9 0

DOSSIER GOLFCRISIS

AGALEV EN HET MIDDEN-OOSTEN

Hoessein te laten onderzoeken (2). In dezelfde tekst wordt gevraagd dat Belgiö Irak op de intemationale fora zou veroordelen wegens zijn schendingen van de mensenrechten. Minister Eyskens heb ik aan de tand gevoeld over de problemen van de Koerden en onze steun aan de regimes in Irak en Turkije- waar de Koerden eveneens . erg repressief worden behandeld (2): In Hassalt namen veel mensen van Agalev deel aan een betoging waarmee de eerste verjaardag van Halabja werd herdacht. Agalev heeft herhaaldelijk Koerdische delegaties ontvangen in het Parlement. Dat was onder meer het geval met de leider van de lraakse Koerden: Talabani.

Toen de andere partijan regeringen steunden die wapens leverden aan Saddam Hoessein, klaagde Agalev zijn grove schendingen van de mensenrechten aan. We namen het vooral op voor de Koerden, een volk dat door de hele w~reld vergeten wordt. Na de gasaanval op het Koerdische dorp Halabja interpelleerde ik de toenmalige minister Tindemans en bestookte hem met schriftelijke vragen. Na een vemietigend rapport van Amnesty International stelde ik in een resolutie voor om een internationale onderzoekscommissie de wandaden van Saddam

Een ander volk in het Midden-Oosten zijn de Palestijnen. Als enige parlementaire fractie hebben Agalev en Ecolo de erkanning van de Palestijnse staat voorgesteld die de Palestijnse Nationale Raaa, ~t hoogste gezag van de PLO (de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie) in Algiers op 15 november 1988 heeft opgericht. Het PLO-bUreau rnoet verheven worden tot de rang van ambassade. Het is duidelijk gesteld in een resolutie die in de Kamer en de Senaat is ingediand (3). Enkele Agalev-parlementsleden zijn lid van de Parlementaire Vereniging voor Euro-Arabische dialoog. In het kader van die vereniging wou ik in januari '88 saman met.Palestijnse ballingen en collega's u it de VS en andere Europese landen .inschepen 1n de El Awda, de boot van de lerugkeer.·:'Maardoor een bornaanslag van de lsralische geheime dienst, zo wordt aangenomen, werd de boot nog voor het vertrek lek geslagen. Eind 1988 bezochten Martean Gyssels, provincieraadslid en Suzanne Dehoome, plaatsvervanger Senaat met een vrouwendelegatie de bezane gebieden. Ze maakten een boeiend rapport over de vrouw in de lntifada, de volksop-stand (4). Verder nam ik deel aan de intemationale vredesaktie, Time for peace in Jeruzalem, tijdens de voorbije kerstvakantie. lk heb dan de harde realiteit in de bezette gebieden en de lntifada van dichtbij leren kennen. Een tiental informatieavonden met dia;s volgden hierop.

or g

Tijdens het Karnerdebat van 17.9.87 (1) heeft Agalev de eerste zending van mijnenjagers naar de GoH - net zoaıs toen de SP en de VU - afgekeurd. Volksvertegenwoordiger Joan Pepermans wees er op dat Belgiö door de operatie Octopus zijn neutraliteit in de Golfoorlog opgaf en zich samen met andere Europese landen inschreef in de Amerikaanse strategie van steun aan Irak. lnderdaad: Irak! Hij klaagde de wapenleveringen aan beide partijen in de oortog aan en pleitte voor een intemationaaı wapenembargo. Ofwel moest de zaak voor het lntemationaaı Gerechtshof van Den Haag worden gebracht ofwel moest een VN-vloot de GoH ontmijnen.

w

.a

rs

iv

ak

ur

d.

•

w

w

Agalev heeft tenslotte· goede relaties met enkele mensen van de Progressieve List forPeace, een jonge lsraAiische partij die in haar statutaire vergaderingen en op haar kieslijsten evenveel Palestijnen als lsratU's telt. Ook rnet pacifistische joden in Belgiö zijn er Q
Hugo van Dienderen ( 1) Handelingm N C 80, commissievergadering 1/QII 17.9.87 p.l3

Eind 1988 beıodılmMarleenGyssels, provinc~ramislid enS.aanne Delı.oonu!,ploalsvervanger St!IIQQI mel een vrollWt!lldelegatie de bezille gebiedm. Ze mtJDicJen em boeioıd

in de lntifodıı, de vol/csopstand

rapport ovu de vrOMw

(2) Schriftelijke vragm, de resolıuie en em verslag van de inlerpellatie /can worden opgt!llr(IIJgd bij de Agalev-Ecolo-Kamerfrocı~. Ptulement, Paleis der N at~. /(}()() BrllSW (3) le /can de Palesıijnenresolul~ ool: opvragen.. ı~ bovm (4 )Op l&etAgalev-secretarioal /canje 'VroKWenvoor Palesiina' rwg altijd lcrijgerı \IOOT 100 F. TweelcerlcemtrtUJI 78 1040 BriUSel 021230.66.66

#

·o

EXTRA

EDG

'.

• 1 ll< l.ı ~· :ll ıı•

( fw/Jai:r; :ijn ,;,,/i('t'UH't'tt nu r:ı·rjt nicmanJ Ir un r:rontl al~ :r rt•rtn·l.l.rn. lı~ndhou"·f·n,

no~:,.,, ı·,,,,

In n·n :aa/ dir·

ı:r"ruiJ..t

u·ordt

l..t·rlı. lı·rt·n ılı• fonı:nrn

rd .o rg

ah

ooA no(f h un , atı•drı\mın.

Vergeten ehristenen n de tang van Turks leger en Koerden c dt· JHhtnnr \:tn ...,t..luu .. ı-ıt·n- "ndt· lıırk.s t•n lrnk hij t('J!Chnati~ naar het tuidoosten -van !il' Ht' ht· nu· k hij tijn Hit·nıh-n dt• ( haltlt•t•fr'\, de L.atholit•L.t• l'urken. Nue in au~u'\tusjl. M-BS

. rnaar 1t·lf '<'mwt·ıtı hij d:1t ht·l dt•l:ı:ıı .. tt· h u wa"'i. _Ilc 1owat 1.000 ( 'haldr('Crs di(' no~ in •ıpt·n \\tınt:n. "illt·n allrn "t'J! t'n nnı.: w '"'J! OHIJ!t'lijk nnk. Nu al rijn e-r ro'n 2.000 in ı lım·! in tnln,if. ":ı:ır ll' ıuıı,.:t•n \H'C lt' J!t'rnk('n u it hct land waar 7C hnn heir he1it hcbhen \~:t:tr 1(' th· l..:ın' nid krij}!t'O um l!t'wnıın \('rdrr te IC\'t•n".

~'1' ,,

ı·,·l·t'lltl•.'llh·'" ııılr.ıl..

tı\·ı

\\

l"'-1<.."11

ı, . . ıllı.ıııııı·,

''l'l!lt'll\\ :·ı··.J,ııı·n

\ll"<"lllol.ıl·.\!ll"llltlllltık r ı.Lıınoı·., lı,,.,_ ıl ••ll
t''' ..

ıokııı

'•.ıdd.ıııı

/Tfll

!-!~·1·>~ •c-.ı~·!(l \\<.:rıl

\\t"ll"-l'll

.ı\1,

ı.ı,·q:

,"-Jıı

ı-

•'·''

lll't

,d..,

t't"ll

:ındpıo-;tdnı...l'

,J,·

•k

\\,ııtı·n

l!ı•nılıTn••••t

1•·hk

hl'l'T

lıii nı:ıaı \rllt').!.

ll.ını... \,Uı 1 uı''l'·'· ııl dıe ın

t:n

••dq::d

ı•ı·,·ıı

nliquıp

en en

uit

lı ak tlıdıt

l•ıWt.'tHlıc.;n

lıiıını·ıı~ıırt tııık

1ntı

SHii."

turl..ıjt•

kunnı·n ılrı•ıı~lcg.).!t'n

\\ıııdt

de

lıııı.:ııt tlr:ıl ,ı.ır

rnıın··ı·.

tP\'11 hem g:cvraa~d wcnt de

••l!t.'nl•liı...

ııııınt·n~c

!ının

van

.ıf~!t'\\ı·rı...ı

ıle

te

dra:ıi·

f11rkijc

ı·n

Irak

wannet.·r dammen a:ın de li~ri ... l'n ruhaat

1iin

ıl at

noPdzaoık aan,ı.!e7icn

I "u ı kijı: 7ıin trııepen ~.ı m'-· n

<;olidaritt·it.,~rocrcn nergens np de hccn ktınncn hiigt•n

hradıt a:ın de r.rcnı:cn nı('tlrak

llat tl,ıar tnn~ıllig Kncrdcn k•ven, die :ılı:ııen t•cn ıın:ıllı;ınkclijkheıd<;'Hrittl voeren, lijkt mindcr bda;ıgriik. Dal de Tuık"c rc~niıı~. prcı,;ic-. door

ecn ~nıtcr ınilit;urc a:ınwc1.ighcid de rt.•prc·;sie kan vcrhcvi~en tcl:!t'n de- l~ocrdcn liikt ecn ved ıninıktt' kwaal. Vııor de lı.ll.'iıw .'!tot·p ( lıaltlceCr<: tlie in

Venolı:inı:

Turkijc is nıal<; nıvcle andere l:ımkn cc n Jappı.·mteken van volkcrcn en çulıurt.·n V eel van die volkcren wcrdcn door ccn pcnnc<;trcck duor wcreldnıach­ ten u it dka:ır gerukt, 10 pnk (k ChaldeeCrs en tle AramccCrs (in het vmlrmalig MesopotanıiC en nahii de g:rt·n-; ıı1et SyriC) die hıın dıri'itdiik v,duor hl1jvcn hclijdcn. De ( ·haltlcd~r!> die on~evecr ·lOfl jaar gcleden aansluitin~ todıten tot Home hehbcn nııoit geijvcrtl voor ccn eigcn gnuulgchicd noch nati1ınalc ltnallı~ınkdijk­ hcid rııaar lcvcn tus-.cn de

iv a

11. •ı".·.vırı

Natuurliik wtırdt ht.·t als ccn nıilit:ııre

ku

..,....,1 1 - ../u'n \ijflit·n j:ı:ır ~dt·tlt.-n 'tuıul ('('ft 1 urksr ht'l'r aa n mijn deur. llij haalde cen n n L.rııi' \an undt·r tijn IH"nııi fn tt•i ı,:('wuon: ik hmıdrn \:In .INu.s". Sind.'i die dag

ı c ıııt·ı

lıt.·t gl'hinl lc\'cn is het than-.

hclcınaal d(' h:."l. n11k al onutat l.ij in h:gt.·rı-;tellıng tof til' Kocrden, volknınt·n H'tJ!t'tl'n tiin en

Ktıı.:rıicn. IJıt s<ımcnlcvcn tnct en Kncnlcn kcnde in de loop van de gc:ı.ı.:hicdcni-;

pcriodcı;; van rust en van t.:unlliı.:tcn. J\llcen rt'cds hun wo. ningen in de vıırın \an cen !'tcncn vesting gecft ;mn dat vcilighcid -.teeds preçair was. Prı-.tııor Dnpcınt hecft knnnen

\all \t.'rvıılı•irıı~ rııeı ;i~ h mn·dr:ıgt·rı ... llet lıc~ıııı .ılle

rnaal nıctıle 1.ı ı\lı.crcnnıııı •r• 1ı '1' de Arıncnıt'r... wa;ırlııj nıt.·ı nı· kcl ılcn· chrıqcm·n .. ıaı:htııller., v.erdcn. ft•n tijde van de ( _v t>nt .. ııapteıı lt.' ;dde lurk'e tPtırn oııu\.-tt

pnı-..ı.:ri-.i-.

den

:ı:ın

C\.' n (kr ~rPot<;tc 'ii;ınıkn ı·t•ıı \~a-.,

j.,l,tnıiti-.dı

()nulat ved

Tt'\t'tl in \lltıf

dırı.,tt•ııeıı

pcn en

knt.·ld tu ..... en

en

"lu

;i!ltrı,

tırı...e •''>l"I\IJif-:111!'· r.ı'. n.ııı(\n,tlttı'ıt ı

• .. ı.ıren 7e • l'l'll ''"111' D ın uıt 1ur~ iic te r d.ıııı...-.. ıle hei\C/('fl · '

lodı

1111111{ lll

\\ilkknıri)!c :ıırt'·'
Ttırht· rnilitaırnı

Kıu:rtli..,dıe ~ucrrillt·rıı·.,--

llcı Vt.·rılra~ v;ın Cit.·ııı.:vı: kan vunr de ( 'h;ıhkl'Crs qılkt>nı·~n tol'~cpa ...r wordt·rı. Zc!!t tlit ıın· ıncr-. nict d:ıt nwr. ;ıl' ıı••litiek

:ijn rrit"nd,, ;, llrrhul.

.. t·lcıı

lll

. hdl'~ ı

.... d:

r·:ld

<•\t'ıl•ı

ııl

( hı'tl>lnl

l'l'fl

'"t'~toıtlıt d.ııı

d. "1'1

ı...ııı

hı·

ı....ı;ııı .. l.ııı·l /ıı

lll'li

\,lll

1-!elıttııt·n d.ıt p.ı.tr

Pnl.u tk ,, ' d:ı!!en

\.111

rnı...l·k

wertl in ılı·

Pnliliek asid

. , ~~

h"t'

.'t'

ı~ el .ı~ t'fl

n;ı,ır

l't'll tp:

ol'

tntrrıı hqı.ı,ılıle"

/'.\,t.ır

tu..,.,eıı t.hriqı·m·n

IOP~iim-. (lflt;ı.ırddt" iıı

lııır!•ı•n•nrl··~

.. n PT' .,,;ııın~n 'n 1,r \ ı·r. 'ılı.:in~·- ı~

\.lll

nıık :ıl !!l'i"ntimıdt·erd tı.,:ıı

da :ır de qrijd

\hıdıtdin•• k:ın cr~

hvıı

Lih.-ınıın \-\aren J!t·ıııınııı•rc•:r•l wcrdcn de mcr~t'!ıll'\t'fl ~·rPt

w Het Volk, 30.11.90

lıij

ni.

gı:vrıiJ•t•ıı

w w

raftf111, nupont

:\bl.,ırın"

hj<,-.dıııp

()')k hct Iran h;ııl

.a

rs

Tıırkcn

ervaren daı tlerc lııılı."c bt !ın licken vcııııtdurcnd lıet '.\n

drtııını

'"

ıle hcnıdıı

lııdıtlı:ı·.-ı·n

{ idnUır

ııı

h.ııldt·ıı

ııı-.~eıı ılic bt·rcıtl t' \;ını~ı.·n. wa:ırd•"'' L'l'll t\ı•ıı"

nıeu\\· ıııukı

Van 8 tot 20 november hebben een 26-tal Koerden in Brussel een hongerstaking gehouden In een plaatselljk jeugdhuis, nad at ze tevergeefs ~aren gaanaankloppen bij enkeie Brusselse parochies. Deze actie werd op de eerste plaats georganlseerd om de aandacht van de Belgische pers en bevolklng te tr~kken op de dramatls che situatievan de Koerden in Turkije.

gedeporteerde Koerdische bevolking zich bevlndt. Belgische pariementairen van Agalev, de SP en de Volksunle hebben op een persconferentle (20 november) beloofd deze vraag te ondersteunen en voor te leggen aan het pariement Tevens hebben enkele onder hen zich ertoe verbonden, In geval van een negatief antwoord van het parlenıent, een Informeie missie te organiseren. (SV)

ku

iv a

In een schrljven aan de ambassadeur van Turkije in Belgie heeft de Kommissle Rechtvaardlgheid en . Vrede geprotesteerd tegen het fe it dat In de eerste en tweede staatsveillgheidsrechtbank In Diyarbakir de doodstraf wordt geeist tegen 28 van de 105 kindere n, die er terecht staan. Tegen de overige kindere n wordt van 5 tot 25 jaar gevangenisstraf geeist. De leeftijd van de kinderen varieert tussen 11 en 17 jaar. Ze worden beschuldigd van "h et afsplitsen van lan d dat zich onder heerschappij van de St~t bevindt en het zich schuldig maken aan gewapende actles•. De kindere n zelf beweren ontvoerd te zijn door de plaatselijke verzetsbewegingen. Ze zijn echter kunnen ontvluchten en hebben zich zelf aangegeven bil de Turkse overheden. Een aantal van hen beweert gefolterd te zijn op hetpolitiebureel. (SV)

rs

.a

w

w

w

Een van de voornaamste else n van de hongerstakers in Brussel was de vraag om een parlementaire delegatie naar Koerdistan te sturen om ter plaatse na te gaan in welke situatie de

GOLFKRISIS 2 A~1mr: 'Geen

'

0

..,;;.i.:;-

~~·~ 1.:-I'L·~ .. ~~\Jö-,

KRY Nieuws, December 90 Kommissie Rechtvaardigheid en Vrede

:.:-:~

,

.---. -~-~-~

.. "<· ok Agalev cleekle in de vreugde. De Oroeneıı blijvaı de vrijlating eisen van aile gijzelaars, en tonen zich erg bekommerd over bet Iot·Vım de Iraakse en Koeweitse bevolkiı1g. Maar AgaJcv wil in geeiı geyal' dat ·~ mensen beginı':"VÖÖ­

O

KOERDISTAN 2

Slnds de Iraaks e inval in Koewelt op 2 augustus jl. heeft het Turkse leger een aantal troepen samengebracht in het grensgebied van Turkije met irak. Het is juist in deze streek dat het Koerdische volk woont. De afgelopen maanden heeft de Turkse regering bijna aile dorpen In de streken van Hakkari, Siirt, Sirnak en Mardin geevacueerd. Vele dorpen zijn daarbij niet alleen ontvolkt maar tevens totaal vernield. Om t'rlertegen te protesteren ls men op verschillende plaatsen In Koerdistan honger~akingen gaan organiseren. In solidariteit met de actievoerders hebben in een aantal Europese landen tevens hongerstakingen plaats gevonden.

rd .o rg

KOERDISTAN 1

.

:

.

·

geod jaar 1ıet slachıoft'er wordeD ·m een oorlog die als eerste doel becft:de ~ grclq) op de olimıorradeıfte . besteodigeo"~ .. ,_,.. Daarom betteuren zc ook het feit dat de veiJigheidsraad van de VN wrige week onder Amerikaanse dnık een resoluıie 8oedJteunie die de Amerikaneo toeJaat om binnen zes wekaı een oorlog Je beginnen .tegen Irak. Zij zeggen dat de veiJiglıadsraad op de.ze wijze "cartc blanche" geeft aarı de vooral Aınerikaanse legeımaclıt in de Saoedische woestijn om Irak aan te vaBen. Bovcndien wordt definitief afgezien de mogelijkbeid van een eigen i VN-initiatief oneler de verantwoorde- 1 lijldıe.id van ~ militair. ~ 1 van de VN, vmdt Agalev. · , De groenen dringen aan op een intemationalc k.onferentie · oneler de auspic.ien van de VN, oın aDe proble-

.men van

~ Midden-Oosteıı aan te pakken: de Iraakse invasie in Kı» weit, de verdding van de oJieriıltdoin, de gedeeltelijke bezetting van Libanon door Israa en Syne, de rechten van Palestijnen en Koerden. _i

De Morgen, December 9ö

d. or g

..

Monika Van Paemel: Saddam als alibi onika Van Paemel, auteur, M Staatsprijswinnares en voorzitster PEN-Vlaanderen: "Niets is op

Van Paemel: "Niets is op zich een oorlog waard." (Foto Filip Claus)

Moet een demokratie ingrijpen in een

w

MAANDAG 10 DECEMBER 1990

w

Monilaı

.a

rs iv

ak

ur

zich een oorlog waard. De vraag is eigenlijk of agressie een oorlog waard is. Agressie die draait om olie. Het is niet goed te praten dat een !and een ander !and bezel Tot op dit moment zijn er geen wapens gebruikt De blokleade en de dreiging tegen Irak lijken me de beste oplossing. Als deze oplossing slaagt, lijkt me dat een · grote stap vooruit voor de beschaving. Een blokleade kan weJ leiden tot honger bij onschuldigen. Maar Saddam heeft zijn verantwoordelijkheid tegenover zijn volk. Hij krijgt de tijd om te reageren. Indien er toch een zware hongersnood zou komen, moet een systeem bedacht worden dat de intemationale gemeenschap onschuldige slachtoffers helpl Verder blijf ik wel eeq zeer grote reserve behouden tegenover de machtsontplooiing van de VS. Hoe trek je honderdduizenden soldaten terug zonder gezichtsverlies te lijden? Saddam zou wel eens het alibi kunnen zijn om een permanente macht in de regio te vormen."

diktatuur? "Zeker. Diktaturen hebben de hele geschiedenis .door geleid tot lijden. Ik stel me bijvoorbeeld ook vragen bij het feit dat aan Gorbatsjov steeds meer macht gegeven wordl" "De Golf-krisis is slechts;een aspekt van een vee! groter konflikl De GATT-konferentie is mislukt, terwijl zich daar het werkelijke gerecht afspeelt. Het gaat daarbij niet om het verdedigen van Westerse waarden, maar om wie honger heeft en wie niet. De Golf-krisis is eigenlijk zeer kortzichtig, als je bedenkt dat petroleum ~ in tegenstelling tot bijvoorbeeld graan - over x aantal jaren uitgeput raakl In het Midden-Oosten, bij de sjeiks, in Irak of Iran, leven de mensen nog steeds niet op het niveau dat wij hebben, ondanks hun grondstoffen. Zij dragen de verantwoordelijkheid en gebruiken daarbij dan nog eens de religie om mensen klein te houden. Dat Europa zich protektionistisch opstelt tegenover de Derde Wereld, dat is de echte oorlog. Zolang er geen aanval is van de VS, lijkt dit me een mineur konflikt. Ik heb bescheiden hoop dat dit konflikt goed afloopt, al weten we natuurlijk nog niet wat er met de

5

DE MORGEN

FOCUS

Koerden of de Koeweiti's is gebeurd. Als Amerika binnenvalt, zijn de problemen echter niet te overzien. Dat er nu wordt onderhandeld, houdt natuurlijk het gevaar in dat men 'om de lieve vrede' vergeet wat er met de Koerden is gebeurd. Als Saddam zich tevreden stelt met Koeweitse olievelden, dreigt hij uit te groeien tot de grote chef van de islam, zoals Nasser dat was. Islamilische minderheden, bijvoorbeeld in de USSR, dreigen als pasmunt gebruikt te wor. den." "Ik betreur het dat er in het Westen zo weinig rond het konflikt wordt gedachl Op de algemene vergadering van de PEN-klub in januari, wil ik het zeker over dit konflikt hebben. We moeten ons het lot aantrekken van de Koerdische schrijvers, die niet in hun eigen taal mogen schrijven. Daardoor dreigt een heel volk zijn identiteit te verliezen. Schrijvers in het Westen, in tegenstelling tot die in Oost-Europa, zijn te vee! bezig met het oprichten van hun eigen standbeeld, of ze vergooien zich door mee te spelen in allerlei dwaze tv-speUeljes." (AB)

FOCUS

" ' 'r

*

3

,

...

-------------------------------------

ı In 1\ırks

Koerdistan werden recent

~o.wat

------

50.000 Koerden - een etnische .groep

·~~ waarvan het bestaan door Ankara offıcıeel ontkend wordt- door het le ger uıt hun

or g

dorpen gedeporteerd. De meesten leven sindsdien aan de rand van steden in ~ tenten en ba~akken .~aar alle sanitaire v~orzieningen ontbreken. De 1\ır~se .~.- '·· ambassadeur ın Belgıe, Ecmel Barutçu, weıgerde elke kommentaar omdat · er gee n repressie kan zijn in Oost-Turkije, gezien de Koerden in het Turkse pariement zijn vertegenwoordigd en zelfs ministerportefeuilles in handen he bben". Toch gaf diezelide ambassadeur onlangs in een brief toe dat "er op verzoek wordt geevacueerd". Koerden taboe in Turkse politiek

n Turkije le'\·en naar schaıting 15 miljoen Koerden. Ofrıcieel be!C"-d hel probleem nu weer in aile schcrrıe ziclı aflckent, ıoch daıeert hcl nıcı van vandaag. De echte oorsprong van de Turkse Koerdisclıt kwestie gaaı immers al zeventig jaat tenıg. Zo vecl jaren al hcefl Turkije ecn eigen Lenin: Moesıafa Kemal, sind• 1934 'Aıaıurk' genaamd. Onder 'kematisme' kan men ver.chillende dingen versıaan, maar waamemers menen daı de erferıis die hij nalieı hoe dan ook een oplossing voor de Koerdische Icwestic bemoeilijkt Ataıurks foto hangt in elke huiskamer, in elk restaurant en in elk hotel. Moesıafa Kemal was de stichter van de TuriL'< republiek in 1923, de oprichter van hel moderne Turkse leger, bevrijder van Turkije en een 'onaantasıbaar man', voor wie al zeventig jaar propaganda word! gevoerd. De politieke pantijen zijn doordrongen van die Kematistische ideologie, die enerzijds de superioriıdt van de Turken ondersıreepı - me! ontkenrıing van de besıaande eınische mindetheden - en die anderzijds eeıı grooı aa nta 1 hervormingen meebrach~ zoals de la'icizering van de sıaaı. "Heı Kemalisme is na al die jaren san vek inıerpreıaties onderhe vig ll.ı leger bijvoorbeeld gebruikı lı<ı kemalisme vooral in de betekenis \'an 'supcrioriteiı \'an de Turken', wat

rd .

DE KOERDISCHE ERFENIS VAN MOESTAFA KEMAL

.a rs

iv

ak u

I

Kotrdische vroııw llft't hoar zoontje in mı ttrıl~ bı tk bırurt ıım Iret dorp Ba/r!tr(l!. (Foto Lissy Sclmidt)

w

w

w

voelhaar maar onder hel volk leefl ze rıiet meer. Mensen zeggen wel de Turkse nationalitdl te hebben maar toch Georgier, Tsjerkees, Laz... te zijn. Zodra Turkije meer dernokrııtie zal ıoelaıen, zal die kwes1ie van de kulturele identitdten rich aandienen." Heı kernalisme is dus eeıı ıware hinderpaal in de Koerdische diskus· sie. lmmers, gerien er geen Koerden maar alleen 'Bergturken' besıaan, kan er van eeıı Koerdisch probleem toch geen sprake rijn? Volgens heı Koerdisch lnstituut te Brussel maken zowat 50 Koerden deel uit van de Grote Nationale Raad van Turkije, hel 450 koppige Turkse pariement Exacte cijfers bestaan dııarover ni.ı gerien rij als lurk' en rıieı als 'Koerd' zetelen. Behalve de verboden marxisıisch-lerıinistische partij PK K van de Koerdische guerril1a zijn er geen Koerdische pantijen. De bestaande politieke pantijen heb ben zelfs nau~jks programmapun ten inzake de Koerdische kwestie.

ttn intervcntie op ccndcr welk ogenblik ıoedpraat Andmjjd• onthou den de 'linkse kemalisıen· van Ata lur k vooral zijn modemi1eringen ", aldu• een Turkse journalisı die ticver anoniem blijfl. Michde Meuris. een Bclgische die sinds 'RR jaarlijks cnkclc maanden in ünst Turkijc doorhrcııgt, 7.C!!t: ''Vol ~cııs mij was hct kcmalismc aan hct Ocı;:ın \':lll de eem\ nncwJn~kdiik Pm de vcrsclıilkndc ctnisctıc grocPcn in Turkijc tc \CH'niJ!cn. Rij de pnlitickc rcırtijcn i<> d~ idC'oioJ!:ir llllj! <:;fcrk

De 7 soclaal-demokraten van de SIIP ('s lands groot
door D anielle Mitterran d (de vrouw van de president), werden in novernber uiı de SHP gestoten omdat ze "separatisme hadden gepropageerd". Ze hadden in Parijs niet eens het woord genomen. .De 7 ex- SHP'ers richiten in mei van di! jaar otlicieel een nieuwe pantij op, de HEP of Werkerspantij van het Volk. Momenteel heeft rij eeıı 15-tal parlementsleden, gezien de aanvanketijke 7 hel ·gezelschap kregen van anderen die ontslag namen. De meer · derheid van de sticlııers van de HEP rijn van origine Koerdische parlementsleden. Het is de ertige pantij die voor de belarıgen van de Koerden opkomt. al kan die kwestie riieı opentijk worden aangesneden. De uitstoting van de 7 parlementsleden heefl de populariıeiı van de sociaal-demokraten (SHP) een knauw geg~: sinds novenıber '89 sıapıe meer dan de helfl van rijn afgevaardigden in Tur ks Koerdisıan naar de HEP over uil protest SHP -ldder, lrdallnönü, kwam onder groıe druk te sıaan en heefl - vooral uit elelctorale overwegingen, wanı de Koerden sternden lijdens de parlcmenısverkie zingen van '87 mas'O!al voor zijn partij - in septembcr een punt aan hct pantijprogramma loegevoegd: de vraag om erkenning van de Koerdi sche ıaal en kulıuur. De pantijlcider poogde tijdens een 5

daagse toemee door Oost-Turkije begin md rijn imago op te poetsen maar werd er bij manifestaties dage· tijks op boegeroep onthaald "De (re gerende) Moederlandpartij (ANAP) wil de indruk wekken daı wij de specia1e veiligheidsmaatregekn in de regio stewıen maar daı is ni.ı zo", zei hij. Ttidens zijn beıoek san Belgie, als gast van Guy Spitads, op 23 april van diı jaar erkeııde hij het Koerdiache rechı op erkeıınins van hun taal en kultuur rnaar hij verzette ziclı tegen heı oprichten van eigen Koerdisclıe politieke, sociale en onderwijsinstellingen. "Volgens de door GrootBritıanrıie, Frankrijk, ııam; en Grie kentand ondertekende Konventie van Laosanne (1923) erkeni Turkije drie etnische minderlıeden: Joden, Arnıe­ niers en Grieks-ortodoxen, die heı recht hebben om hun kulturele identi teit te beschermen", aldus lnönü. De Duiıse free-lance journaliste Etisabeth Smith zieı evenwel een positie ve evolutie binnen de politieke struk turen. 1 oı vorig jaar bestonden de Koerden ni et voor de T urkse palitici - heı warm slecht• 'Ber,ıurkcn'. Nu lıespreken de partiJen in Ankara of ze ecn stclling moeten innemen en Z(' ja welke Zo is de nieı in hel parle mcnt ,-enegenwoordigde Socialisti schc Pani.i daarover nu a~n het over

leggen. Aile pantijen worden gcdwon gen om een sıandpunı in ıe ncmen aangaande de Koerdische kwestie. al was he! maar om eleklorale rcdenen. Ten minste 15 miljoen van Turkijes 57 miljoen inwoncrs zijn Koerden hoewel daaraan moeı worden loegevoegd dal die cijfers 'imaginair' zijn. om de eenvoudige reden daı de Turkse grondweı geen Koerdische min derhdd erkent Daı betekenı nieı noodzakdijk daı ze alien de Koerdi sche identiteiı willen behouden. Wic naar de stad ırekı sıaaı voor de keuze: meedraaien en de Koerdischc identilcil aan de kanı zeııen of ml harden. Maar voor een simpele hocr op hel plaıteland is er gecn keuze: hij spreekt aD= Koerdisch, zijn gehrui ken en kulıuur zijn die van zijn voorvaderen, Koerdische voorvade ren_ Een Turk.s joumalisı: "Daı hcı gcbicd elektoraal van groot belang is. hlijkı bij de verkicringscampagnc" politici van aile, ook de exırcem rechtse, partijenspreken hcl elckınraaı in de Koerdische dorpen toe in hct Kı'
•

c u

FO

iedercen nofhtans ~ı·ckt•n/ang met

aile gnıırelijke details np tr heejl gczicll - ırerde11 door hel ll 'es/en snc/rergcten. Saddam /loessein was tocıı on:e bondgclloo/tegcn het lraa11se fundamenıa/isnıc, nu is Ankara onze medestander Icgen die:e/fde Saddam. lle/ U'esıen kan inzake de dcporıaıies en wreedheden die mmnenıeel in Thrks Koerdistan plaaısgrıjpcn, zrker nieı beweren daı er gecn kanalen hesıaan, ll'aar/angs imiord of zırare dnık kan worden uitgeoefrnd. nll'kije is /id ran de Nal o en zeteli in de Road l'an Europa- die zich ıoch me/ 'demokraıizering' en inensenrechlen' bezighoudt. Borendien sıaaı hel/and le popelen mn ongeduld om bi) de EG le kome11. Maclıtsmiddelen genoeg dus om dil regime lo/ respekivan fundamentele menseıırechıen te dıringcn.

De Belgische diplomatie reageert echtcr geresenecrd wamıeer ıe gckonfromeerd ımrdt met de acute prohlcmen ı·a11 de. nırkse Koerden. "E en erentuele Ine/reding ran Thrkije tot de EG ııvrdl henıoeilijkl door de schcndingen mn de mensrnrechten I'Gn de Koerden ", ımrdt cnigszins nmzwachteld gezegd op Bııitcnla11dse 7Aken in Bnıssel. De noordıverder mn minister Eyskens legl het Belgische sımıclpımt in de kwesıie uiı als "zeer grote be:orgd/ıeid ı egenal'er de sclıcndingen ran de mensenrcchten. Bclgii' ı/ri11gr uirdrııkkelijk aan op t'crfıicıliKi''J! mn dt• mrnçenrechten ı·mı de A."oı·rdcn'', aldu'i de ur>fmfıv,erdcr.

ondcr:ot'~en.

w

•

Fen aantal par/ementsicden hdonJ(/c na t'cn horrgersta/..ing ran Jı.:oı•rdische akliristen in Brussel naar Koerdistan tc :ullcn a(reizen nm tt'r plaatse de situatie

g

.

dat rlak troul\·ens niet nin1ır. De illfcmatimralc konifrentic nrer chcmi.,chc h·apcnS ranjmıuan· '89 in l'ariis lıı·cti Saddam /IO
tcit van de PKK de l:ıaL
d. or

ırcreld

fCRcnnn·r lıctl\oerdenrrohlcem is op

'D

van de niet in het pariement vertegen- '90). woordigde Socialistische Partij die De Duitse free·lance journaliste Eli· een 40- koppige delegatic naar Botan sabeth Smith vergezelde de socialisti · (aan de grens met Imk en Syrie) sche delegatie. Ze sprcckt Turks en stuurdc,'zijn er twee lıelangrijke ont· Koerdisch en bracht dit jaar 6 maan11ikkclingcn in hct grensgebicd: den in Turkije door. Tussen Erııh en "Vooreerst ontstaat, door het verbre· Siirt in Nila Keri (op meer dan 2.000 ken v·an de handelslijn over Silopi m hoogte gelcgenl bezocht ze 3.000 (Zuid Simak), Cizre en Nusaybin mensen die er in tenten wonen. 600 naar Irak (als gcvolg van de Golfl­ den krijgen. De soldaten gebruikten gevallen is daı heel wat mensen geen onze voorraad hout, ze verJangden positie willen kiezen maar daartoe van ons eieren, brood, kippen... Wan·. worden gedwongen", zegt Smith. neer we weigerden, zeiden ze: 'aha, je "Het zijn boeren en schaapherders geefi het zeker aan de terroristen, die geen dorpsbewaker wiUen worden waarom geef je het niet aan ons', en maar ook niet voor de marxistischleninistische PKK willen werken. De toen scholden ze ons uit" lijdens het bezoek aan het tenten· laatste ıw.:e jaar worden ze gedwongen om dorpsbewaker te worden en kamp van Balveren kwamen vier families voorbij die noodgedwongen wanneer ze zich daartegen verzetten met de traktor vanuit Uludere naar worden ze door het leger gestraft." Sirnak aan het verhuizen waren. (Uit: Andere Oost-Turkije-reizigers merk· Cumhuriyet van 3 en I4 oktober ten daarentegen op dat de populaıi·

ur

f/icJıtSftl'h'USit', hefrnuw/ıare

hond!(t'noot room. De howling ı-mı de Westersc

eze lcnte w·erdcn we hevolen ons dorp te verlaten. 'Geef ons een stuk grond en we vertre kkcn ·. zeiden we. -.Ga. het is ons om hcl evcn waaı'hccn: Turkije is van jullie', was de repliek van de ,·eilighcidstrocpen. Eerst zijn we naar Bcytüssebap (prmincie Hakkari) ge gaan. Wc hcbbcn daar rondgckckcn. cr was geen wcrk, we woondcn in tcnten. We zijn weggegaan, naar Ur fa. maar ook hier gcen werk", aldus darpelingen uit Suxurpasa (Hakkari) in een onderhoud met Ibra him Ak soy en mct Adnan Ekmen, twee HEP-volksvertegenwoordigers, in een ncdcrzetting in Hakkari. De inwoners van Suımrpasa (in de buurt van Beytüssebap, provincie Hakkari), kregen in mei het bevel hun dorp te ontruimen. Ze vertellen daı zowat 1.500 mensen uit Gürgavik. Sürük, Emdiçay, Toraniz en Türbeese (dorpen in Hakkari) eveneens om 'veiligheidsredenen' moesten vertrek· ken. Sindsdicn zijn ze op zoek naar werk en onderdak. In çukurova en in Ceyhan (Adana) zullen ze hun geluk beproeven. "Maar het feiı daı een staat zegt 'ga weg, om hel even waarheen', kan je niet anders dan een gedwongen deportatic noemen", aJ. dus eeıı dorpsbewoner. Ibrahim Aksoy meent daı "gedwongen vertrek enkel te verantwoorden is iııdien de veiligheid van de burgers in het gedrang komt". Dan moet uiter · aard voor een altenıatief onderko· men worden gezorgd. "Daı gebeurt niet. Integendeel, de veiligheidstroepen verıijken zichzelf vaak met de verkoop van de schapen van de darpelin gen." Voıgens Ferit llsever, de voorzitter

ak

W

rs iv

!'/ke tnckom.ell de K()('rdt•n ? Daı is een ran de ı-rage1ı die npnicuw in aile çcJıt•rptc ınırden gcsteld naar aa11leidi11g ran lıet Go/fronjlikt. .Haar hrt If 'eı:ıcn is rerlamd en ınNind door dr anti /raakse /.:na/i tir ımarin 7itrkrjc :iclı een :cer

'Thrkije is van jullie'. Duizenden Koerden op zoek naar werk en woonst

.a

De vijand van mijn uijand

s

,e

ll"at ::e cr :al

w

mststcllcn is roorspelbaar: 'ichendingcn mn de nreıısenrcchtcn :oa/s :e ecrdrr al dnor 1iırkse wcia/ir;tisrhe delegarie.'i en Amnesty

lmrmational "·erden rastgcsteld, en nu wecr door de in de:e fOcus amıgrhnaldrfcitrn ınırden heı·e
w

.Vct :oal< in 'R8.toen meer dan /.000

jrıunıaf;_ı;ırn,

mrnsrm-rchtrnak tiristcn en dip/omaten :ich naar de Oostturkse rluchtclin~cnknmpen ranıoor

Sadtlam

~eı·luchre

1\ocrdische ~urgers repıen.

"ll·,. h<"i>hrn er lıier al :oı·ecl de :fen passeren ··• aldus een Irider in ecn I'Gn de kamperr. "En het rcı·ue

hecj/ erg weinig uitgehaald." ll aarom ? Omdat ele ll 'esıerse hoııding nnıı strcds kan worden smm·ngrı:nt als: de ı-ijand mn mijn rijand i.< mıjn ı·riend. (CV)

Thrkse ambassadeur: 'Er kan van repressie geen sprake zijn'

e Turkse autoriteiten blijken niet D erg geneigd om hun in de Koerdische kwestie toe

standpwıt

te lich· ten. Eeıı verzoek om een interview met de Turkse ambasseur in Belgie, Ecmel Barutçu, werd niet ingewilligd met als argument daı "er van ondcr· drukking van de Koerden geen sprake kan zijn, gezien de Koerden in het pariement vertegenwoordigd zijn en sommigen van hen zelfs ministerportefeuilles in handen hebben ". In 7jjn hrief van 6 december 'Q() aan Ecolo kamerlid Jose Daras. erkcnt

de ambassadeur daı er aan de lraaks-Turkse grens deportaties plaatsvinden. ''Door de Gollluis heefl de lraakse regering een gebied van 30 km geevacueerd om een butTerzone te creeren. Terroristische groepen hebben van de situatie ge· profıteerd om zich in dit gebied te vestigen. De Turkse dorpsbewoners üjden onder deze situatie door de stopzetting van de handel nıet Irak en anderzijds is hun veiliglıeid in gevaar. Zij hebben de Turkse autori· teitcn om overplaatsing naar veitiger

WOF.NSOAG t2 OF.CF.MRER 1990

4

DE

en ekonomisclı vriendelijker oorden gevraagd. De Turkse staat beefl heel vee! geld uitgegeveıı om hen in Centraai-Turkije een onderkomen te bie· den. Momenteel zijn in de provincies Hakkari en Simak 78 huizen voorzien. De nodige terreinen en materia~ lerı zijn ter beschikking gesteld aan 208 families om ıelf een huis te bouwen", aldus de brief van Barutçu. Op de vraag waarom Ankara de kulturele eigenheid van de Koerden niet wil erkcnnen, kwam volgens de

'Wall Street Journal' het volgendc anıwoord: We kunnen ons die ıux• niet pemıitteren. Dergeliike vrijhcdcn zouden de Tur k.~e eenheid ondermij nen en door de separatisten worden uitgebuit", aldus ccn anoniemc hoog geplaat
FOCUS ------------.---------- ----------------------- ----------------------- --------------

Ottomaan.:ı Rijk

lnterview met mensenrechtenaktivist Aydar

btiıljan.

Na WO 1 wordt de obcrijkc prmincie Mımocl (1Uidclijk Kocrdıer · disLın. ·ı~: aile

Kocrdische scholcn, vereni gingcn en puhlikatics worden docr Atatıırk vcrbodcn en Kocrden wor· den sind«licn oflicicrl 'Rergıurken · gcnocmd. '.17: Ankara ondcrtckent hel vcrdrag van Saadabad met Iran en Irak. Docl: gc1:tmcnlijke aktic ıe~en de KoenJcn.

Elke Koerd is al het slachtoffer geweest van intimidatie door de autoriteiten' heeft een slechte reputatie. T urkijc inzake mensenrechten. Noch

tans ratifıcecrde dit land op 25 fe hruari 'R8 de Europese konventie voor de Preventie v~ Marteling en keurdc het de VN · Konventie tegen Marteling goed op 2 augustus van datzelfde jaar. Ankara verklaarde in augustus 1990 evenwel een aantal artikels van de Europe;e Konventie voor de Mensenrechten niet mecr te kunnen naleven, omdat 1 urkije met een guerrilla ·oorlog te kampen heeft'. 'Uit onze infomıatie btijkt dat folter· prnktijken in Turkije nog steeds wijd verspreid zijn en systematisch plaats· vinden ", aldus Amnesty lntematio· nal. De mensenrechtenorganizatie stuurde in mei van dit jaar een delegatie naar OostTurlcijc (Kocrdis· tan) en in haar rapporl staat dat er rcgelmatig klachten van machtsmis bruik komen: verd,.ijningen. dorpsbcwakers die vrouwen kidnappen of Irden van een rivalizerende gemccn schap vennoorden als afrekening. Züheyir Aydar (33) is een Kocrdi sche advokaat en mensenrechtenakti· vist uit Siirt Sinds '86 behandelt hij de zaken van Koerdische burgers die klacht indienden tegen de schendin· gen van mensenrechten door de Turkse staat. Ze vertellen droeve ver· halen van bange fnıitboeren "ier oogst in bcslag word! genomen zonder dat

aangcmaand om de zaak tc !aten ruc;ten ... "De ontruimin~sprocedure is mecsLıl dezclfdc: 1o'n 150 soldaten komcn in jecps. Zc omsın~clen hct dorr. slaan een aantal mensen, slepen 1e \'OOrt bij het haar, of bij de \'OCten. De soldaten komcn hecl vaa k in ecn dorp 'logeren·. De dorpst-.ewoners worden verplichı om voor hen tc ko ken. om houı tc sprok kelen wlOr de vurcn. en ıelfs om hen tc wasscn. En uitcindclijk wcrdcn de darpelingen toch nog ~eintimidecrd en ge;lagcn.· Ncem de ontruiming van dorp X, middcn ·~7. 's Morgcnsnoeg wcrdcn aile dorpclingen dror hcl legcr uit hun hırizen gchaald en naar hcl ren

g

D

d. or

e Kocrden woncn vcrsprcid O\'Cr Oost Turkijc. Noord"'<'l Iran. Nıxırd Irak. Noord Svric en de Sovjctrcpııhlickcn Anncnic. en Azcr

trum

vrın

hct dorp

~cdrc\cn.

de hele dag in hun vocts in de moddcr

waar

ıe

nachıpon bkıoı

ak

ur

mocsıen blijvcn '(>Q: oprichting van de DDKO. de Kocrdischc org:ınizatie rr.tı er enige kompensatie komı. van tegen mij hield verband met de zaak staan. 's Avonds "-·crd ecn aantal modcmc strukturcn: de leiders v.'('lr \Touwen die door soldaten werden Burak. lk werkte eind '88 aan het mannen en vrom~en mcc~cnomcn den in '71 aangchoudcn na staat< geslagen. verkracht, .. "Verhalen van dossier van Ramazan Burak, ecn naar hct politichurcau wa:u ze wcr ~rrcp en afkondigin~ noodtoesıand. onmacht", z.egt Aydar. Vecl bewe· man die in de gevangenis werd ge· den gcmartcld mct eleklroshocb en '7 .1: hıırgcrtegerin~ van de sociaal gingsnıimte hecft hij niet. Er kıpen marteld en daar ecn blijvende been· stokslagen op hun voctzolen. llet demokıaten (IISP). Rcpcrkte lil:>eralı versehillcode rechtszaken legen hem, handicap aan overhield. De aan" prachtigc, nıct bomen omzroomde zering maakt hrt verschillcnde Ke>er· o.m. wegens 'oproepen tot separatis· ldacht tegen mij luidt daı il' de man dorp is sinds '88 verlatcn. "Dit soon dische pnhtickc r:ırtijcn (waarondcr me' en hij werd ook mecnnaals door hcb opgeroepen om de Turkse solda" klachtcn hrlı ik naar aile ofliciete de PKK) mogclijk op scmi klandc< de politie geüıtimideerd. In de zomer ten die hem hadden gemarteld, voor instantics gczondcn, ook naar de ticne wijzc aktic te voercn. van '89 werd Aydar voor twee maan· te rechtbank te dagen. lk heb Burak buitenlandse mensenrechtcnorgani· 'RO: mihtairc sıaatsgrccp. Aile Koer den naar ecn 'niet·Koerdisch gebied' aUecn op die mogelijkheid gewezen. zaties. Maar niets wordt gedaan. In di,.he organizatics worden ontman overgeplaatst "omdat ik de autoritei· ·Die zaak is ondertussen afgerond. tegendecl, de Turkse overheid ver· tel
ecr
•

w

w

w

.a

rs iv

Tast hun eer aan, dan vertrekken re wel'

'W•

""lT"

TURKS KOERDISTAN:

DE VERZWEGEN DEPORTATI ES

In Turks Koerdistan (Oost-Turkije) worden bewoners van bonderden dorpen door het Turkse leger gedeporteerd. Dorpen en akkers worden plat.gebrand, dorpelingen eindigen berooid in te~tenkampen. De Turkse o~e~heıd probeert op ~ie manier de .Koerdisc~e guerr.ı}la vaı_ı de PKK..( de marxıstısche Koerdische ArbeıderspartıJ) van zıJn basıs af te snıJden. Ankara ontkent zelfs dat er Koerden zijn in Turkije en de Turkse ambll!'lsndeur in onı:ı lan d weigerde kommentaar over de zaak.'?omdat van repressie geen sprake kan zijn". Toch gaf de hoge dipldmARt. in e~n recente

•

g

d. or

ur

ak

si v

.a r

w

w

w

g

d. or

ur

ak

si v

.a r

w

w

w