PINKSTEREN DRIE: ‘Bokkie kopen!’
Met PINKSTEREN hebben we in Nederland altijd vrij! Er is een 1e Pinksterdag , een 2e Pinksterdag …. En in Purmerend (en omgeving) hebben we zelfs een 3 e Pinksterdag. Op deze dag zijn de kinderen uit Purmerend van alle basisscholen vrij.
YES!!! Dat is fijn !!! Maar waarom hebben jullie eigenlijk vrij ???...... Wat doen jullie derde pinksterdag??? En…. Wat vieren we eigenlijk met PINKSTEREN ??? Het Pinksterweekend is altijd 10 dagen na Hemelvaart en de 50ste dag na Pasen. We herdenken dan de neerdaling van de Heilige Geest over de apostelen en het ontstaan van de Christelijke kerk. -Pasen is een belangrijk Christelijk feest. Er wordt dan gevierd dat Jezus uit zijn dood opstond. Op goede vrijdag stierf Jezus aan het kruis. Na drie dagen stond hij op uit de dood. -Tijdens Hemelvaart ging Jezus voorgoed naar de Hemel, maar hij beloofde zijn leerlingen niet in de steek te laten
De derde Pinksterdag die we hier in Purmerend vieren staat los van de geschiedenis van de 1e en 2e Pinksterdag. Voor de achtergrond van het ontstaan van ‘Pinkster Drie’ moeten we terug naar
het jaar 1573 : naar de Tachtigjarige Oorlog. DE 80 JARIGE OORLOG is een oorlog die duurde van 1568 tot 1648. In die tijd was de koning van Spanje de baas in een groot deel van Europa. Deze koning Philips II was katholiek en heel streng. Hij wilde dat iedereen katholiek werd en liet daarom de protestanten vervolgen. Willem (prins) van Oranje (1533-1584) was stadhouder, in de tijd dat de vader van Philip, Karel V, nog koning was. Willem van Oranje was het niet eens met de manier waarop koning Philips II regeerde. Willem wilde juist dat mensen zelf konden kiezen of ze protestant of katholiek wilden zijn. Zijn plan was om het Spaanse leger (van Hertog Alva) te verdrijven uit Nederland. Hij verkocht zijn landgoederen en bezittingen. Van zijn eigen geld huurde hij soldaten in om tegen Alva en het Spaanse leger te vechten. In 1568 was het eerste gevecht tussen de legers van Willem van Oranje en Spanje. Dit was het begin van een oorlog tussen Nederland en Spanje, die 80 jaar zou gaan duren: DE 80-JARIGE OORLOG. Willem van Oranje, was dus de leider van de opstand tegen Spanje.
Hoe verging het met Purmerend tijdens deze 80 jarige oorlog????? Willem van Oranje ging dus met zijn leger oorlog voeren tegen de Spanjaarden. Alva wilde met zijn leger Noord Holland veroveren. Amsterdam werkte die tijd samen met de vijand, koos partij voor de Spanjaarden (foei!! …), maar Purmerend koos de zijde van de Prins. De Spanjaarden trokken steeds verder op richting Purmerend. Willem van Oranje zag in dat Purmerend heel belangrijk was in de verdediging tegen de Spanjaarden, want als Purmerend in handen zou komen van de Spanjaarden, dan zou de weg naar West Friesland open liggen en zouden zij veel meer steden kunnen veroveren. In mei 1574 werd Ilpendam door de Spanjaarden veroverd. De vijand was nu vlak bij Purmerend. Op 30 mei 1574, 1e Pinksterdag, vielen de Spanjaarden
Purmerend aan. Maar de watergeuzen (strijders die te water de Spanjaarden bevochten) en de inwoners van Purmerend en dorpen uit de omgeving vochten hard terug. Ze beschoten vanaf schepen op het Purmermeer de Spanjaarden. De vijand sloeg op de vlucht en trok zich terug in Ilpendam. De Spanjaarden gaven niet meteen op en lieten nieuwe troepen komen en deden nog een poging Purmerend te veroveren. Ook die mislukte. Bijna niemand van de Spanjaarden overleefde de aanval, ze werden allemaal gedood of ze verdronken. (Van de 3000 Spaanse soldaten die gestuurd waren naar de Zaanstreek om te vechten, overleefden maar ongeveer 70 Spanjaarden. Zij vluchtten naar Amsterdam.)
Diederik Sonoy, de gouverneur van Noord-Holland, was zo blij met de overwinning, dat hij de geuzen beloonde met geld en met een extra vrij dag na Pinksteren.
De geuzen en dorpelingen trokken deze ‘3e pinksterdag’ massaal naar Purmerend, naar het centrum: de koeienmarkt (toen der tijd de ‘Beestemarkt’ genoemd) , om de overwinning , om de vrijheid te vieren. In de Zaanstreek en ook Purmerend werd sinds 1574 deze ’3e Pinksterdag’ gevierd: een traditionele feestdag om de bevrijding van de Spaanse bezetting te herdenken. Op die dag trokken er veel Zaankanters naar de markt in Purmerend om ‘een bokkie te kopen’… Daarmee werd bedoeld dat ze een drankje (borreltje) kwamen nuttigen. Maar van daar uit is een traditie is gegroeid, dat mensen dan ook echt een bokkie (geitje) gingen kopen op de markt. (..al was het voor de grap of in een dronken bui…… Aan het eind van de markt gaven ze het geitje soms maar weer terug aan de veehandelaar…want wat moesten ze met een geitje…. De veehandelaar had dan dubbel geluk!
Tegenwoordig is er geen ‘echte’ Koeienmarkt meer in Purmerend, waar vee verhandeld wordt. Dat mag niet meer. Waarom eigenlijk niet?? Dus een echt ‘bokkie’ (geitje) kopen is er tegenwoordig niet meer bij op die 3e Pinksterdag. Maar borreltjes worden er dan nog zeker wel gedronken!
…. En jullie… jullie zijn dan lekker VRIJ !!!!
Wat vinden jullie eigenlijk van deze Pinkster Drie traditie? Moet die blijven?? Waarom??
De KOEMARKT is nog steeds een belangrijke plek in het centrum van Purmerend. Eeuwen lang werd dit plein gebruikt voor de veehandel. (In 1484 verleende Jan van Egmond het marktprivilege aan het toen nog bescheiden stadje Purmerend.
Vanaf toen konden er in Purmerend twee jaarmarkten en een weekmarkt gehouden worden. )
De volgende pagina’s zie je foto’s van vroeger, om een beeld te geven hoe het er toen der tijd uitzag en aan toe ging op de Koemarkt.
Wat zie je allemaal??? Wat voor dieren worden er verhandeld?
Je ziet, de koemarkt stond iedere dinsdagochtend vol hokken met vee. Om de markt heen zie je de cafés, waar de boeren en veehandelaren, nadat ze goede zaken hadden gedaan, graag een slokje kwamen drinken.
Hier zie je de Koemarkt NU. Wat is er verandert?? Wat is hetzelfde gebleven ???
In het Purmerends museum is een heel oud schilderij te zien met daarop de oude KOEMARKT.
Het schilderij is gemaakt in 1789. Het laat een mooi beeld zien hoe het er vroeger uitzag tijdens de wekelijkse veemarkt. Wat zien jullie allemaal op het schilderij ???
Wat details van het schilderij. Wat valt jullie op?? Wat is er anders in vergelijking met NU, anno 2014 … ???
Purmerpoort
Meer info over het schilderij. Het schilderij De Koemarkt te Purmerend, is geschilderd met olieverf op een doek. Het is niet bekend wie de schilder is. Weliswaar is rechtsonder op het schilderij een signatuur te zien, maar die is moeilijk te lezen. Bovendien staat deze handtekening op zijn kop. Misschien zijn het de initialen HF. Daarna volgt pinc:, dit is een afkorting van het Latijnse woord voor 'geschilderd', met een jaartal 1798. Waarom deze signatuur ondersteboven staat zal wel altijd een raadsel blijven. Kon de schilder er niet meer goed bij toen het doek af was? Of hield hij het doek op zijn kant? Dat laatste kan alleen als er al een lijst om was gezet en dat is nog maar de vraag. Een andere mogelijkheid is dat de ondertekening er werd opgebracht toen het schilderij was opgerold. Een mooi behangetje Wie goed kijkt zal zien dat het hele schilderij is omlijst met een beschildering in goudkleur van afwisselend een balkje en twee knoppen. Bovendien bestaat het schilderij uit twee aan elkaar genaaide helften. De grote afmeting en vergelijking met soortgelijke doeken doen denken aan een behangselschildering. Behang dat waarschijnlijk nog als zodanig diende toen het werd over geschilderd met deze voorstelling van de Koemarkt. Want... onder deze laag verf zijn sporen aangetroffen van een vroegere beschildering. Wie het schilderij met strijklicht goed bekijkt, zal deze sporen als lichte verhogingen van de huidige verflaag herkennen. Helemaal achterin op de Koemarkt, waar tegenwoordig het Wok restaurant zit, was De Doelen. Het diende als stadsherberg. Reizigers en kooplieden konden hier, aan de rand van de stad, hun paarden stallen, hun wagens parkeren en er logeren. Na 1672 gaf dit gebouw ook de gelegenheid aan de schutterij om schietoefeningen te doen. Vandaar de naam doelen. Voor De Doelen lag een grasveld, het 'groendeel', dat als exercitieterrein van deze stedelijke politie diende.
We gaan proberen de koemarkt in vroegere tijden , op een DERDE PINKSTERDAG, in beeld te brengen. Het wordt een ruimtelijk schilderij, geïnspireerd door het oude schilderij dat in het Purmerends museum hangt. Het wordt een gezamenlijk kunstwerk over een stukje geschiedenis en een oude typisch Purmerendse traditie. Hoe zou je in het kunstwerk kunnen laten zien dat het gaat om de Koemarkt, rond 1798, tijdens het Pinkster Drie feest ????
