Paspoort Assistent-ringer

Paspoort

Assistent-ringer

Centrum voor vogeltrek en -demografie Dutch Centre for Avian Migration & Demography Postbus 50, 6700 AB Wageningen Tel. 0317 - 47 34 65 www.vogeltrekstation.nl [email protected]

Personalia Gegevens assistent-ringer Naam

:

Adres

:

Postcode

:

Woonplaats

:

Geb. datum

:

Telefoon

:

Email

:

Ringersnummer

:

Project(en)

:

Stage gestart op

:

-

-

-

-

(datum invullen)

Gegevens mentor Mentor 1. Naam

:

Ringersnummer

:

Mentor 2. (optioneel) Naam

:

Ringersnummer

:

2

Paspoort Assistent-ringer

Inhoudsopgave Personalia ......................................................................................................................................................................................................................... 2 Gegevens assistent-ringer .......................................................................................................................................................................................... 2 Gegevens mentor ....................................................................................................................................................................................................... 2 Inhoudsopgave ................................................................................................................................................................................................................. 3 Inleiding ............................................................................................................................................................................................................................ 4 Het gebruik van dit paspoort ............................................................................................................................................................................................ 5 Wat moet je allemaal leren .............................................................................................................................................................................................. 5 Gedragsregels voor een ringer ......................................................................................................................................................................................... 7 Verschillende vergunningen ............................................................................................................................................................................................. 9 Zwanen, ganzen en eenden ........................................................................................................................................................................................ 9 Roofvogels en uilen .................................................................................................................................................................................................... 9 Steltlopers ................................................................................................................................................................................................................ 10 Meeuwen en sterns .................................................................................................................................................................................................. 10 Zangvogels ................................................................................................................................................................................................................ 11 Certificering .................................................................................................................................................................................................................... 12 Projecten ........................................................................................................................................................................................................................ 14 CES ............................................................................................................................................................................................................................ 14 RAS ........................................................................................................................................................................................................................... 14 Ring-MUS.................................................................................................................................................................................................................. 14 Determinatieliteratuur ................................................................................................................................................................................................... 15 De indeling van het paspoort ......................................................................................................................................................................................... 16 Theorie ..................................................................................................................................................................................................................... 16 Praktijk...................................................................................................................................................................................................................... 16 Doelstellingen ........................................................................................................................................................................................................... 17 Praktijkexamen ......................................................................................................................................................................................................... 17 Deel 1. De theoretische aspecten van het ringwerk ....................................................................................................................................................... 18 Deel 2. De praktische aspecten van het ringwerk .......................................................................................................................................................... 20 Opmerkingen (mentor): ........................................................................................................................................................................................... 21 Opmerkingen (mentor): ........................................................................................................................................................................................... 23 Opmerkingen (mentor): ........................................................................................................................................................................................... 24 Opmerkingen (mentor): ........................................................................................................................................................................................... 25 Bijlagen ........................................................................................................................................................................................................................... 26 Bijlage I. Aantal gehanteerde vogels ........................................................................................................................................................................ 26 Bijlage II. Overzichtslijst van geringde soorten ......................................................................................................................................................... 26 Bijlage I. Aantal gehanteerde vogels............................................................................................................................................................................... 27 Bijlage II. Overzichtslijst geringde soorten ...................................................................................................................................................................... 31 Notities ........................................................................................................................................................................................................................... 33


3

Inleiding In Nederland worden vogels gevangen en geringd door bijna 500 daartoe gecertificeerde mensen, zowel professionele onderzoekers als vrijwilligers. Het vangen en ringen van vogels is een ambacht dat je alleen kunt leren in de praktijk. Om ervaring op te doen kun je, als assistent-ringer, stage lopen bij een ervaren ringer (mentor). De lengte van de opleiding is variabel. Gemiddeld genomen duurt deze 1-2 jaar, afhankelijk van datgene wat je wilt gaan doen, je inzet en je kennis. Wil je bijvoorbeeld alleen roofvogels of jonge boerenzwaluwen ringen, of alle zangvogels? De soortkeuze, je bestaande kennis en hoe snel je het ringen oppakt, bepaalt de tijdsduur van de opleiding. Als je de fijne kneepjes eenmaal kent volgt een praktijkexamen. Wanneer dit zal zijn, wordt bepaald door je mentor. Na overleg met je mentor wijst Vogeltrekstation een examinator aan die je kennis en vaardigheden in de praktijk toetst en de bevindingen terugkoppelt. Is het oordeel positief dan ontvang je een eigen ringvergunning en kun je meedraaien met bestaande projecten of je eigen project opstarten. Met dit ‘Paspoort Assistent-ringer’ kan worden bijgehouden hoe de voortgang van de opleiding verloopt. Er zijn verschillende aspecten die met dit paspoort kunnen worden bijgehouden. Zoals de vogels uit de netten halen; het verzamelen van verschillende biometrische gegevens (vleugellengte, gewicht, vetgraad, etc.); kennis over de determinatie van vogels, de verschillende kleden van jonge en oude vogels en de verschillen tussen geslachten. De basis hiervan kun je natuurlijk uit boeken halen, maar de praktijk blijft ook hiervoor de beste leermeester. Boeken blijven overigens nodig in het veld bij de vangst van zeldzame soorten en soorten die sterk op elkaar lijken. Daarnaast heb je als assistent-ringer voor 15 euro per jaar toegang tot de certificeringsbijeenkomsten van Vogeltrekstation en de jaarlijkse ringersdag. Deelname aan de certificeringsbijeenkomsten is in de toekomst nodig om te blijven voldoen aan de wettelijke verplichting om kennis en kwaliteit van het ringonderzoek op peil te houden. Ook ontvang je 3 keer per jaar ons digitale blad ‘Op het Vinkentouw’. Dit blad staat vol informatie over de ringactiviteiten van Nederlandse ringers.

4


Het gebruik van dit paspoort Dit paspoort wordt gebruikt om de ontwikkelingen van een assistent-ringer bij te houden. Met behulp van dit paspoort kan zowel de mentor, de assistent-ringer en het Vogeltrekstation op de hoogte worden gehouden van de ontwikkeling van de assistent-ringer. Dit paspoort is ontwikkeld op verzoek van ringers en mentors en is mede dankzij de Franse ringcentrale ‘CRBPO’ tot stand gekomen. De Franse ringcentrale gebruikt al geruime tijd een vergelijkbaar paspoort om het opleidingstraject voor assistent-ringers vast te leggen. Dit paspoort geeft de mentor en assistent-ringer inzicht in welke doelen tot op heden wel of niet behaald zijn. Zo kun je zien waar dus nog aandacht aan moet worden besteed. Het paspoort bestaat uit twee delen: theorie en praktijk. Elk deel bestaat weer uit verschillende doelstellingen die afgerond kunnen worden. De mentor kan, d.m.v. een handtekening, aangeven wanneer een assistent-ringer een bepaald onderdeel succesvol heeft afgesloten. Achterin staan 2 bijlagen welke de assistent-ringer kan gebruiken om bij te houden welke vogelsoorten en aantallen hij in het opleidingstraject heeft gehanteerd en geringd. Zoals in de inleiding al is aangegeven zal elk opleidingstraject anders verlopen. Zo zal de basiskennis van elke assistent-ringer verschillen en de opleiding anders verlopen afhankelijk van de soorten die je wilt gaan ringen. Er zit een groot verschil tussen het ringen van zangvogels met mistnetten, pullen in nesten en nestkasten, roofvogels, etc. Echter het gebruik van dit paspoort zal er voor zorgen dat de basiskennis van elke nieuwe ringer dicht bij elkaar ligt dan voorheen.


5

Wat moet je allemaal leren Om in aanmerking te komen voor een ringvergunning moet je voldoen aan een aantal criteria waar je op wordt getoetst tijdens je theorie- en praktijkexamen. De verschillende onderdelen staan hieronder vermeld. VANGMIDDELEN  Plaatsen van vangmiddelen  Zien hoe een vogel in het vangmiddel zit  Goede volgorde van uithaalhandelingen  Vogel op de juiste manier hanteren  Voorzichtigheid  Doortastend bij grote aantallen vogels  Schaartje bij je hebben en zo nodig gebruiken

RINGEN  Vasthouden van de vogel tijdens het ringen  Omleggen van de ring  Vastknijpen met de ringtang  Controle of de ring goed is aangelegd  Ringnummer controleren

HANTERING  Het vastpakken/vasthouden van de vogel  Het overpakken van de vogel (van ringer naar ringer)  ‘Ringersgrip’  Toepassen van biometrie metingen

BIOMETRIE METINGEN  Bepaling van de vleugellengte (volgens maximaal gestrekte vleugel methode)  Bepaling van de vetgraad (volgens de schaal van Busse)  Bepaling van de rui van de veren en lichaamsrui  Manipuleren van vogels tijdens het wegen

KENNIS  Determinatie van verschillende vogelsoorten  Leeftijdsbepaling  Seksebepaling

VEILIGHEID  Veiligheid voor jezelf als ringer  Veiligheid voor de vogel  Rekening houden met weersomstandigheden  Het inschatten van risico’s bij het vangen

Daarnaast is natuurlijk een goede instelling vereist, waarbij je gemotiveerd, leergierig, kritisch op je zelf bent en onmiddellijk de boeken en literatuur raadpleegt wanneer dit nodig is. Op veel ringlocaties wordt binnen een ringgroep gewerkt en samenwerken in teamverband is dan ook een goede eigenschap voor een ringer. Als je twijfelt tijdens het ringen vraag dan altijd je mentor of een collega ringer.

6


Gedragsregels voor een ringer Als je straks je eigen ringvergunning ontvangt en deze nauwkeurig bekijkt dan zie je o.a. dat je wordt gemachtigd tot het verrichten van de volgende handelingen: - ... het (pogen) te vangen van beschermde vogels. - ... ten einde deze te voorzien van een door het Vogeltrekstation uitgegeven ring of enig ander, met name in deze vergunning genoemd, door haar toegelaten merkteken. - ... daarbij gebruik te maken van de in de vergunning genoemde vangmiddelen. In gewoon Nederlands betekent dit: - Dat je de vogelsoorten die in je ringvergunning staan mag proberen te vangen en daadwerkelijk mag vangen (dat zijn twee verschillende zaken in de wet). - Je mag deze alleen maar vangen om een Vogeltrekstation-ring om te leggen; een ander merkteken (bv. een halsband, gekleurde pootring, veerstempel etc.) aanleggen mag alleen als dat expliciet in je ringvergunning staat. - Dat je de vogels alleen maar mag vangen met behulp van de in de vergunning omschreven vangmiddelen. Je mag alleen datgene doen waar de ringvergunning je toestemming voor geeft. Wil je iets doen (bepaalde vogels vangen, bepaalde vangmiddelen gebruiken, bepaalde merktechnieken gebruiken, etc.) wat niet in je ringvergunning staat vermeld, dan heb je daar dus geen toestemming voor. Naast datgene wat expliciet vermeld staat in je ringvergunning, "vraagt" het Vogeltrekstation je de vangsten zodanig te determineren dat de (onder)soort exact bekend is en, voor zover mogelijk, ook de leeftijd en de sekse van de vogels vast te stellen. Hulpmiddelen daarvoor zijn o.a. de determinatiegidsen waar per vogelsoort melding wordt gemaakt van kenmerken als grootte, kleur en vorm. De vaststelling van bepaalde lichaamsmaten (biometrische maten als lengte, gewicht, rui, vetgraad, etc.) kan een grote rol spelen bij het vaststellen van soort, leeftijd en geslacht en is dus een belangrijk hulpmiddel voor de ringer. Bovendien kunnen dergelijke biometrische maten ons waardevolle informatie geven over o.a. conditie. Het is ondoenlijk om alles aan te geven waar je ringvergunning geen dekking voor geeft. In ieder geval niet voor middelen of handelingen die een duidelijk groter blijvend effect en ongerief veroorzaken voor de vogel dan de gebruikelijke ring. Voorbeelden van niet Paspoort Assistent-ringer

7

toegestane middelen of handelingen zijn radio- en satellietzenders, het aftappen van bloed en het afknippen van veren. Wil je middelen gebruiken waar de ringvergunning geen dekking voor geeft, dan moet je je wenden tot het Vogeltrekstation om te laten beoordelen of de door jouw gewenste merktekens of determinatie methoden in je ringvergunning zijn onder te brengen. Een ringvergunning (en assistent vergunning) heeft een geldigheid van 1 jaar. Elk jaar zal Vogeltrekstation je vragen of je deze in het jaar daarop weer wilt verlengen. De vergunning is geldig gedurende één jaar van 1 maart tot 1 maart. De vergunning is daarnaast geldig in een bepaalde regio, dit kan zijn een gemeente, provincie of soms heel Nederland.

Figuur 1. Voorbeeld van een ringvergunning

8


Verschillende vergunningen Wat een grote rol speelt in het opleidingstraject is het aantal vogels dat een kandidaat gehanteerd moet hebben voordat de opleiding is afgesloten. De aantallen die hieronder staan dienen gezien te worden als een richtlijn en bevatten niet alle verschillende soortgroepen. Een overzicht van het (totaal) aantal gehanteerde vogels (bijlage I.) en een overzicht van alle geringde vogelsoorten (bijlage II.) kan door de assistent-ringer worden bijgehouden achter in dit paspoort. Afhankelijk van de opleiding voor het soort vergunning, is het aantal zelfstandig verwerkte vogels ook belangrijk. Hieronder staat een overzicht per soort(groep) en de daarbij behorende aantal gevangen vogels. Er wordt telkens onderscheid gemaakt tussen nestjongen en vliegvlugge vogels.

Zwanen, ganzen en eenden Jongen : De kandidaat heeft minimaal 100 vogels zelf verwerkt (uit het vangmiddel verwijderd, determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten) van minimaal 5 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 50 vogels. Vliegvlug : Minimaal 100 vanguren ervaring. Daarbij zijn de volgende vangmaterialen gebruikt: kooi en/of slagnet en/of mistnet en/of ball-chatri. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 100 vogels zelf verwerkt (uit het vangmiddel verwijderd, determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Daarbij waren minimaal 3 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 50 vogels.

Roofvogels en uilen Nestjongen : Minimaal twee broedseizoenen ervaring. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 100 vogels zelf verwerkt (determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Daarbij waren minimaal 5 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 50 vogels. Vliegvlug : Minimaal 100 vanguren ervaring. Daarbij zijn de volgende vangmaterialen gebruikt: kooi en/of slagnet en/of mistnet en/of ball-chatri. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 50 vogels zelf verwerkt (uit het vangmiddel verwijderd, determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Paspoort Assistent-ringer

9

Daarbij waren minimaal 3 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 25 vogels.

Steltlopers Jongen : Minimaal één broedseizoen ervaring. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 100 vogels zelf verwerkt (determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Daarbij waren minimaal 5 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 50 vogels. Vliegvlug : Minimaal 100 vanguren ervaring. Daarbij zijn de volgende vangmaterialen gebruikt: kooi en/of slagnet en/of mistnet. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 100 vogels zelf verwerkt (uit het vangmiddel verwijderd, determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Daarbij waren minimaal 10 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 50 vogels.

Meeuwen en sterns Nestjongen : Minimaal één broedseizoen ervaring. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 100 vogels zelf verwerkt (determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Daarbij waren minimaal 5 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 50 vogels. Vliegvlug : Minimaal 100 vanguren ervaring. Daarbij zijn de volgende vangmaterialen gebruikt: kooi en/of slagnet en/of mistnet. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 100 vogels zelf verwerkt (uit het vangmiddel verwijderd, determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, evt. biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Daarbij waren minimaal 5 verschillende vogelsoorten. Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal 50 vogels.

10


Zangvogels Nestjongen : Minimaal één broedseizoen ervaring. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 200 vogels van verschillende soorten zelf verwerkt (determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Wenst de kandidaat slechts één vogelsoort te ringen dan is het aantal minimaal 50 vogels. Vliegvlug : Minimaal 250 vanguren ervaring. Daarbij zijn de volgende vangmaterialen gebruikt: kooi en/of slagnet en/of mistnet. Daarbij heeft de kandidaat minimaal 1.000 vogels gehanteerd, waarvan minimaal 500 door de kandidaat ringer zelf volledig zijn verwerkt (uit het vangmiddel verwijderd, determinatie, leeftijd en geslacht bepaald, biometrische maten genomen, geringd, geadministreerd en losgelaten). Daarbij waren minimaal 30 verschillende vogelsoorten. Voor het ring-MUS project ligt het aantal gehanteerde vogels lager dan hierboven is genoemd.

(Foto: Peter Das)


11

Ringersvereniging De Ringersvereniging streeft samenwerking na met andere organisaties, die gericht is op het vergroten van kennis over vogels, hun biotoop, hun verspreiding en hun bescherming. De Ringersvereniging maakt deel uit van een samenwerkingsverband met het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) ten aanzien van het beheer van het Vogeltrekstation. De Ringersvereniging denkt mee over de te nemen beslissingen over het te volgen beleid met betrekking tot het vogelringwerk in Nederland. Door deze samenwerking is het mogelijk het rendement te verhogen van verschillende al lopende projecten en het ontwikkelen van nieuwe projecten. De Ringersvereniging zoekt naar mogelijkheden om te komen tot een intensiever gebruik van de verzamelde ringgegevens. Mede het stimuleren van projectmatig werken en het bevorderen van samenwerking met organisaties en ringers. Om uiteindelijk te komen tot een verbreding van kennis en vaardigheden van haar leden/ringers. Alleen bezitters van een ringvergunning kunnen lid worden van de Ringersvereniging. Aangezien er een samenwerkingsverband is met het NIOO-KNAW ten aanzien van het Vogeltrekstation, is de Ringersvereniging bij elke besluitvorming betrokken. Als je lid wordt van de Ringersvereniging kun je via het lidmaatschap invloed uitoefenen op toekomstig beleid.  Het Vogeltrekstation is een samenwerkingsverband van de Ringersvereniging met het Nederlands Instituut voor Ecologie.  De Ringersvereniging organiseert samen met het Vogeltrekstation certificeringsdagen.  Door middel van ‘De Nieuwsbrief‘ wordt je op de hoogte gehouden van het reilen en zeilen van de Ringersvereniging .  De vereniging is bezig met het samenstellen en inrichten van een website en een archief voor determinatiemateriaal van vogels. Leden hebben middels een inlogcode toegang tot dit archief.  Elk jaar organiseert de Ringersvereniging voorafgaand aan de jaarlijkse ‘Ringersdag’ een algemene Ledenvergadering. Tijdens deze vergadering kun je zaken aan de orde stellen die jou, en andere ringers bezig houden. Kijk voor meer informatie over de Ringersvereniging en hoe je lid kunt worden op: www.ringersvereniging.nl

12


Certificering Om de kwaliteit van de ringers te waarborgen moet elke ringer eens in de drie jaar deelnemen aan een certificeringsbijeenkomst. De certificering wordt zowel inhoudelijk als uitvoerend mede gedragen door de Ringersvereniging. Het certificeringssysteem bestaat uit een serie praktijk- en theoriebijeenkomsten die als doel hebben de vaardigheden van ringers in algemene en specifieke zin te toetsen en te verhogen. Op deze manier kunnen we de kwaliteit van het vogels vangen, determineren, seksen, leeftijd bepalen en alle handelingen en aspecten die daarbij een rol spelen, bewaken en op een (nog) hoger peil brengen. Het succesvol bijwonen van een certificeringsbijeenkomst verlengt de certificeringsstatus van een ringer met drie jaar in het geval van praktijkbijeenkomsten, en met één jaar voor theoriebijeenkomsten, gerekend van de datum van de gevolgde bijeenkomst. Vóór het verstrijken van de termijn dient een ringer een nieuwe bijeenkomst te hebben gevolgd. Wanneer de termijn verstrijkt binnen de periode waarin je ringvergunning geldig is (normaal gesproken gedurende één jaar van 1 maart tot 1 maart) dien je binnen die periode een nieuwe certificering te hebben gevolgd om voor verlenging van uw ringvergunning in aanmerking te komen. De geldigheidsduur van je certificering staat altijd vermeld op je ringvergunning. Je bent zelf verantwoordelijk voor het tijdig bijwonen van een certificeringsbijeenkomst. Elk jaar worden de certificeringsbijeenkomsten bekend gemaakt via de agenda op de website van Vogeltrekstation. Je kunt dan je aanmelden door een keuze te maken uit de verschillende certificeringsbijeenkomsten. Het is ook mogelijk om een afspraak te maken met een door ons aangewezen 'gastheer'. De gastheer beoordeelt je conform de eisen van het Vogeltrekstation en rapporteert zijn of haar bevindingen aan ons. Assistent-ringers mogen ook deelnemen aan certificeringsdagen, om zo meer ervaring en kennis op te doen. Echter ringers met een vergunning krijgen voorrang bij deelname aan de certificeringsdagen, aangezien zij verplicht zijn om eens in de drie jaar aan een certificering deel te nemen.


13

Projecten Vogeltrekstation organiseert gestandaardiseerde projecten met als doel het vergaren van kennis over fenologie, aantallen, overleving en reproductie van verschillende vogelgroepen. Deze projecten staan open voor deelname voor iedereen die in het bezit is van een geldige ringvergunning. Als je meedoet aan deze projecten verzamel je gegevens die gebruikt worden voor wetenschap, beleid en bescherming. Hieronder worden een aantal projecten kort omschreven. Kijk voor alle projecten en actuele informatie over deze projecten op www.vogeltrekstation.nl.

CES Binnen het ‘Constant Effort Site’ (CES)-project worden over een reeks van jaren op vaste plekken en met dezelfde inspanning (constant effort) vogels geringd. Wij zijn in 1994 met het CES-project gestart om zo de reproductie en overleving van vogels in Nederland te kunnen meten. Het is een Europees project, dat in meer dan tien landen op dezelfde wijze wordt uitgevoerd. Er zijn bijna 40 verschillende CES locaties actief in Nederland.

RAS Het ‘Retrapping Adults for Survival’ (RAS)-project is er op gericht om de overleving van volwassen broedvogels te meten door (terug-)vangsten in het broedseizoen. Dit project is in 1998 in Nederland gestart en richt zich per RAS-project op één bepaalde vogelsoort binnen een vast omlijnd gebied. Er zijn meer dan 150 RAS projecten in Nederland welke meer dan 40 verschillende soorten onderzoeken.

Ring-MUS Voor veel vogels is het stedelijk gebied een belangrijk leefgebied. Daarom is in 2011 met het project ring-MUS (ring-Meetnet Urbane Soorten) gestart. Ring-MUS richt zich op alle soorten vogels die we in het stedelijke milieu tegenkomen. Er zijn al meer dan 60 ring-MUS projecten in Nederland.

14


Determinatieliteratuur Om de verschillende vogelsoorten te kunnen determineren, ze op geslacht te kunnen brengen en de leeftijd te kunnen bepalen is het noodzakelijk om te beschikken over goede determinatieliteratuur welke je hierbij kan helpen indien nodig. Wij raden aan om in elk geval onderstaande determinatieliteratuur bij je te hebben in het veld. Alle onderstaande boeken zijn te bestellen in de webwinkel van Vogeltrekstation (www.vogeltrekstation.nl/winkel). Titel: Bepaling van Leeftijd en Geslacht van een Aantal Europese Zangvogels. Auteur: Jenni L. & Winkler R. Uitgever: Vogeltrekstation, Heteren 1999 aantal pagina's: 187 ISBN: 90-74638-09-0 Oorspronkelijke titel: Merkblätter zur Alters- und Geschlechtsbestimmung der Singvögel. Vertaling: Drs. A.M.E. Conings en Dr. E. Nijboer. Bewerking: W. Bleumink.

Titel: Handkenmerken voor het bepalen van soort, geslacht en leeftijd van in het wild levende vogels. Auteur: Speek B.J. Uitgever: Vogeltrekstation, Heteren. 1994 aantal pagina's: 260 ISBN: geen

Titel: Identification Guide to European Passerines Auteur: Svensson, Lars Uitgever: BTO Editie: Heruitgave (2009) van 4de druk (1992) aantal pagina's: 368 ISBN: 9163011182

Titel: Identification guide to European non-passerines. Auteur: Baker, K. Uitgever: London, Butler & Tanner, 1993 aantal pagina's: 332 ISBN: 0-903793-18-0


15

Indeling van het paspoort Het paspoort bestaat uit twee delen (theorie en praktijk) en elk deel bestaat uit verschillende doelen. Het afronden van beide delen is noodzakelijk om in aanmerking te komen van een ringvergunning. Aangezien de meeste assistent-ringers in het veld beginnen zullen het theoretische en het praktische deel door elkaar heen lopen en elkaar op deze manier versterken. Er is geen boek om de noodzakelijke theoretische kennis op te doen. In plaats daarvan zal er gebruik moeten worden gemaakt van de determinatieliteratuur (sommige in de Engelse taal) en vogelgidsen. Daarnaast is de website van Vogeltrekstation een belangrijke bron van informatie voor de ringer in opleiding. Deze website is constant in ontwikkeling en zal telkens aangevuld worden met nieuwe relevante informatie. Ook staat het digitale blad ‘Op het Vinkentouw’ vol met nieuws en activiteiten van ringers in Nederland. De GRIEL-handleiding (zie www.griel.nl) is daarnaast noodzakelijk voor de administratie van de ringgegevens.

Theorie Het theoretische deel zal bestaan uit herkennen en kunnen benoemen van de verschillende manieren voor het vangen en ringen van vogels voor wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast leert de assistent-ringer de verschillende materialen kennen die een ringer bij zich heeft in het veld. De assistent-ringer moet bekend zijn met de verschillende ornithologische begrippen. De assistent zal zich verdiepen in de werkwijze van Vogeltrekstation en de relatie met haar directe partners (Ringersvereniging en NIOO-KNAW) en de collega-ringcentrales in het buitenland en EURING (www.euring.org). Dit onderdeel zal worden afgesloten met een theorie-examen.

Praktijk In het praktische deel van de opleiding zal de assistent de basisbeginselen van het ringwerk leren onder begeleiding van een ervaren ringer. Van het opzetten van de mistnetten, uithalen van vogels tot het determineren en ringen van vogels. De assistent-ringer zal toewerken naar het zelfstandig kunnen vangen en ringen van vogels. Dit onderdeel zal worden afgesloten met een praktijkexamen (dit kan alleen worden aangevraagd zodra het theorie-examen voldoende is afgerond). 16


Doelstellingen Elk deel bestaat uit verschillende doelstellingen. Voor elke doelstelling staat aangegeven of het betreffende doel verplicht (V) of facultatief (F) is. Achter elke doelstelling staat aangegeven wat de minimale vereiste is om de betreffende doelstelling af te ronden. Na het volledige beheersen van de minimale kwaliteit van een doelstelling kan deze worden afgetekend door de mentor-ringer met de datum wanneer deze doelstelling is behaald. Facultatieve doelen hoef je niet noodzakelijk te halen om in aanmerking te komen voor een ringvergunning maar zijn zeker handig om te beheersen. Het paspoort is ingericht om te dienen als opleidingstraject voor het ringen van zangvogels m.b.v. mistnetten. Echter bijvoorbeeld voor het ringen van roofvogels in nestkasten en ringen van pullen in nesten is het gebruik van mistnetten niet noodzakelijk. Deze staan echter wel als verplicht vermeld. Bij het aanvragen van een examen zal hiermee rekening worden gehouden. Onder elke praktische hoofddoelstelling is ruimte voor de mentor om opmerkingen te plaatsen m.b.t. de desbetreffende hoofddoelstelling. Denk hierbij aan tips en wijze lessen voor de assistent-ringer welke hem/haar in de toekomst kunnen helpen, bijvoorbeeld: ‘2 februari 2013 – Karel is goed in het determineren van vogelsoorten maar ik raad hem aan om bij twijfel de determinatieliteratuur erbij te pakken’. Of ’12 december 2012 – Let bij het meten van de vleugel erop dat de vleugel helemaal wordt gestrekt.’

Praktijkexamen Na het afronden van alle verplichte doelstellingen van zowel het theoretische als het praktische deel, kan een praktijkexamen worden aangevraagd bij Vogeltrekstation. Tijdens dit examen zullen de opgedane kennis en vaardigheden worden getoetst door een onafhankelijke examinator. Dit is een (voor de assistent-ringer onbekende) ringer met vele jaren kennis en ervaring, welke wordt aangewezen door Vogeltrekstation. Het praktijkexamen zal worden afgestemd op de project(en) waaraan jij wil gaan deelnemen als zelfstandige ringer.


17

Deel 1. De theoretische aspecten van het ringwerk HOOFDDOELSTELLING I: HET HERKENNEN EN BENOEMEN VAN DE VERSCHILLENDE MANIEREN EN MATERIALEN DIE NOODZAKELIJK ZIJN VOOR HET VANGEN, METEN EN RINGEN VAN VOGELS. Doelstelling *:

V

V

Bekendheid met de verschillende manieren waarop vogels gevangen kunnen worden. Bekendheid met de verschillende lokmiddelen die kunnen helpen met het vangen van vogels.

V

Bekendheid met benodigde materialen van een ringer.

V

Bekendheid met hygiëne en veiligheid m.b.t. het vangen en ringen van vogels.

V

Bekendheid met de verschillende ornithologische begrippen.

* 18

V = Verplichte doelstelling

Minimaal vereist:

Handtekening & datum:

- In staat zijn om de verschillende vangmethoden te benoemen en herkennen (mistnet, slagnet, klepkooi, bal-chatri, etc.).

- Bekend zijn met het gebruik van vangen met geluid. - Bekend zijn met het gebruik, huisvesting en registratie van lokvogels. - Bekend zijn met de voor- en nadelen van bovengenoemde lokmiddelen. - In staat zijn om de verschillende materialen die een ringer nodig heeft te herkennen en benoemen (ringtang, meetlat, ringen, pesola, etc.) - In staat zijn om de belangrijkste determinatieliteratuur te benoemen. - Bekend zijn met de belangrijkste ziektes bij vogels en de risico’s voor een ringer. Denk aan: teken, schubpoten, parasieten, luisvliegen, etc. - Bekend zijn met de risico’s bij het ringen van roofvogels; klauwieren; eksters, gaaien, appelvinken, etc. - Bekend zijn met de verschillende vogelsoorten. - In staat zijn om de verschillende anatomische begrippen van een vogel te benoemen (veren, tarsus, tong, etc.). - Bekendheid met de fysiologie van de rui van een vogel. - Bekendheid met de topografie van de vleugel. F = Facultatieve doelstelling Paspoort Assistent-ringer

HOOFDDOELSTELLING II: BEKEND MET DE WERKWIJZE EN DE POSITIE VAN VOGELTREKSTATION MET BETREKKING TOT HET RINGWERK IN NEDERLAND. Doelstelling: V

Bekend met de werkwijze (missie en doelstelling) van Vogeltrekstation en directe partners.

V

Bekend met de procedures voor het aanvragen en wijzigen van de vergunning.

V

Bekend met de term en aanmelding voor de certificeringsbijeenkomsten. Bekend met verschillende communicatievormen van Vogeltrekstation

V

F F

V F

V

Bekend met de positie van Vogeltrekstation in relatie tot EURING Bekend met de verschillende projecten van Vogeltrekstation.

Bekend met het invoerprogramma GRIEL


Minimaal vereist:


- Bekend met de missie en doelstelling van Vogeltrekstation. - Bekend met de missie en doelstelling van de Ringersvereniging. - Bekend met de missie en doelstelling van het NIOO-KNAW. - Bekend met de procedure betreffende vergunningaanvraag. - Bekend met de procedure betreffende verlenging vergunning en geldigheid. - Bekend met de procedure betreffende deelname projecten. - Bekend met het doel van een certificeringsbijeenkomst. - Bekend met opzet van een certificeringsbijeenkomst. - Bekend met de website (www.vogeltrekstation.nl) en email ([email protected]). - Bekend met ringersnet - Bekend met GRIEL-forum - Bekend met EURING. - Bekend met overige buitenlandse ringcentrales. - Bekend met de meerwaarde van het ringen binnen projecten. -

Bekend met CES-project Bekend met RAS-project Bekend met ring-MUS-project Bekend met Pullen ringen, etc. Bekend met de website van GRIEL (www.griel.nl). - Bekend met de GRIEL-handleiding. - Bekend met het invoeren van (terug-) vangsten in GRIEL. 19

Deel 2. De praktische aspecten van het ringwerk HOOFDDOELSTELLING III: IN STAAT ZIJN OM ZELFSTANDIG VOGELS TE VANGEN. Doelstelling: V

In staat zijn om een mistnet te plaatsen.

V

In staat zijn om een mistnet te verwijderen. In staat zijn om geluidsapparatuur te gebruiken.

F

F

In staat zijn om lokvogels te houden en gebruiken.

V

In staat zijn om een vogel uit een vangmiddel te halen.

20

Minimaal vereist:


- In staat om een mistnet te bevestigen aan aan mistnetstokken. - In staat om mistnet zorgvuldig uit te rollen. - In staat de spanning van het mistnet in te schatten en aan te passen. - Mistnet schoon kunnen houden. - In staat om mistnet zorgvuldig op te rollen. - Mistnet schoon kunnen houden. - In staat om geluid van de gewenste soort af te spelen. - In staat om geluidsapparatuur te verbergen en beschermen. - In staat zijn om gebruik te maken van lokvogels tijdens het vangen van vogels. - Op de hoogte zijn van huisvesting en verzorging van lokvogels. - Registreren van lokvogels - In staat zijn om te zien van welke kant de vogel het mistnet is ingevlogen. - Weten welke vogels (kwetsbare /jonge vogels) als eerste uit het mistnet moeten worden gehaald. - In staat zijn om veiligheid van de vogel te waarborgen tijdens het uithalen. - Rekening houden met gevoelige delen van de vogel. - In staat om de vogel binnen een redelijke termijn uit het vangmiddel te halen. - Vergeet geen vogels uit het net te halen. - In staat zijn om eigen veiligheid te waarborgen ten opzichte van de gevangen soorten (havik, reiger, etc.). Paspoort Assistent-ringer

V

In staat om een vogel naar de ringlocatie te transporteren.

- In staat om de vogel in een transportzakje/ leefnet te plaatsen. - Zorgvuldig omgaan met een transportzakje/ leefnet waar de vogel in zit. - Geen transportmiddel op de grond plaatsen. - Op een veilige manier de vogel transporteren naar de ringlocatie.

Opmerkingen mentor: ……………………………………………………………..…………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………..…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………..……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..……………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..……………………………………………..………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………..………………..………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………..……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………..………………..……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………..…………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..………………..…………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………..………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………..………………..………………………………………………………………………………………………… Paspoort Assistent-ringer

21

HOOFDDOELSTELLING IV. IN STAAT ZIJN OM ZELFSTANDIG EEN VOGEL TE RINGEN Doelstelling: V

In staat de vogel uit transportmiddel te halen.

V

In staat de vogel hanteren.

V

In staat de vogel te determineren (soort, geslacht en leeftijd) m.b.v. geschikte literatuur.

V

Beheersen van de basistechnieken die nodig zijn om een vogel te ringen.

F V

22

In staat om biometrische gegevens van een vogel te nemen,

Minimaal vereist:


- In staat om de vogel op een veilige manier uit het transportmiddel te halen. - In staat om de vogel op een veilige manier in de hand te nemen. - In staat om een vogel aan te nemen welke wordt aangeboden door een andere ringer. - In staat om de vogel te overhandigen aan een andere ringer. - In staat een vogel te determineren op soort (eventueel m.b.v. vogelgidsen). - In staat criteria te benoemen hoe je het geslacht van een vogel kunt bepalen m.b.v. determinatieliteratuur. - In staat criteria te benoemen hoe je de leeftijd van een vogel kunt bepalen m.b.v. determinatieliteratuur. - In staat te beoordelen welke soorten eerst moeten worden geringd. - In staat om de vogel te hanteren bij het aanleggen van de ring. - In staat om de vogel in de hand te nemen (ringersgrip). - Weten welke ringmaat bij welke vogelsoort hoort. - In staat om een ring aan te leggen (plaatsing van de ring, goed gesloten, controle ringnummer). - In staat om verschillende (aluminium en RVS) ringen aan te leggen bij vogels. - In staat om verschillende (groot en klein) ringen aan te leggen bij vogels. - In staat om kleurringen aan te leggen. - Weten hoe je een vogel moet vasthouden om biometrische maten op te nemen. - In staat om een vleugel te meten (maximaal gestrekte methode). Paspoort Assistent-ringer

eventueel m.b.v. literatuur.

- In staat om tarsus te meten. - In staat om het gewicht van een vogel te bepalen. - In staat om lichaamsvet te scoren. - In staat om de ruiscore te bepalen. - In staat om het geslacht te bepalen.

Opmerkingen (mentor): ……………………………………………………………..…………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………..…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………..……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..……………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Paspoort Assistent-ringer

23

HOOFDDOELSTELLING V. IN STAAT ZIJN OM DE VEILIGHEID VAN DE VOGEL EN DE RINGER TE WAARBORGEN. Doelstelling: V

In staat om zwakke of gewonde vogels te identificeren en te behandelen.

V

Bekend met de hygiëne en veiligheid tijdens het vangen en ringen van vogels in het veld.

Minimaal vereist:


- In staat om een zwakke of uitgeputte vogel te herkennen en adequaat te handelen. - In staat de verschillende typen (lichte) verwondingen bij een vogel te herkennen en adequaat te handelen. - Het herkennen van de belangrijkste ziektes bij vogels en risico’s voor een ringer. Denk aan: het geel, teken, schubpoten, parasieten, luisvliegen, etc. - Het herkennen en voorkomen van de risico’s van het ringen van roofvogels, klauwieren, eksters, gaaien, appelvinken, etc.

Opmerkingen mentor: ……………………………………………………………..…………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………..…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………..……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..……………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..………………..………………………………………………………………………………………………………………………… …………………..……………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …..………………..…………………………………………………………………………………………………………………………… 24


HOOFDDOELSTELLING VI. IN STAAT ZIJN OM EEN VOGEL TE ADMINISTREREN IN HET VELD EN IN GRIEL. Doelstelling: V

In staat zijn om in het veld een correcte administratie bij te houden.

V

In staat zijn om de verzamelde gegevens in GRIEL in te voeren.

Minimaal vereist:


- Assistent-ringer is goed voorbereid voordat hij/zij het veld in gaat. - Assistent-ringer heeft voldoende (reserve) ringlijsten en terugmeldlijsten. - Heeft determinatieboeken en literatuur altijd bij de hand. - Assistent-ringer werkt systematisch en volledig. - Zorgt voor een nette en correcte administratie. - In staat nieuwe vangsten in GRIEL in te voeren. - In staat terugvangsten in GRIEL in te voeren. - In staat te reageren op berichten in GRIEL. - In staat om wijzigingen aan te brengen in eerder ingevoerde ringvangsten.

Opmerkingen mentor: ……………………………………………………………………………..…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………..……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..……………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… Paspoort Assistent-ringer

25

Bijlagen

Bijlage I. Aantal gehanteerde vogels In bijlage I. kunnen door de assistent-ringer de aantallen van zelfstandig gehanteerde vogels worden genoteerd. In de eerste kolom (datum) kan de vangdatum worden ingevoerd. In de tweede kolom (aantal vogels) kan het aantal vogels dat op de betreffende datum is gevangen, worden genoteerd. In de derde kolom (totaal vogels) kunnen de cumulatieve aantallen vogels worden genoteerd. Zo kun je bijhouden hoeveel vogels je in totaal hebt gehanteerd. In de laatste kolom (opmerkingen) is ruimte voor opmerkelijke gebeurtenissen of interessante leermomenten die op deze vangdatum zijn gebeurd.

Bijlage II. Overzichtslijst van geringde soorten In bijlage II. Kunnen door de assistent-ringer de verschillende soorten welke je zelfstandig hebt gehanteerd en geringd noteren. Zo kun je voor jezelf en je mentor een overzicht bij houden van de verschillende soorten welke je hebt gehanteerd en geringd. In de eerste kolom (soort) kun je de naam van de soort noteren. In de tweede kolom (datum gehanteerd) kun je aangeven wanneer je deze vogel in de hand hebt gehad. In de derde kolom (datum geringd) kun je de datum noteren wanneer je de betreffende soort zelf hebt geringd. Als je een datum bij geringd invult gaan we er vanuit dat je van deze soort ook biometrische maten hebt genomen, gesekst, etc.

26


Bijlage I. Aantal gehanteerde vogels Datum

Aantal vogels


Totaal vogels

Opmerkingen

27

Datum

28

Aantal vogels

Totaal vogels

Opmerkingen


Datum

Aantal vogels

Totaal vogels

Opmerkingen

Let op: Lijst is bijna vol, maak een kopie van de volgende pagina voor extra vogels!! Paspoort Assistent-ringer

29

Datum

30

Aantal vogels

Totaal vogels

Opmerkingen


Bijlage II. Overzichtslijst geringde soorten Soort

Datum gehanteerd

Datum geringd

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Paspoort Assistent-ringer

31

Soort

Datum gehanteerd

Datum geringd

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 32


Notities ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………..………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………..………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………..………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………..………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………..………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………..………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………..…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………..…………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………..…………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………..…………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………..…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………..……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..……………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………..……………………………………………………………………………………… Paspoort Assistent-ringer

33

………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………..………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………..………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………..………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………..………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………..………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………..………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………..…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………..…………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………..…………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………..…………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………..…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………..…………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………..……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..……………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………..………………………………………………………………………………………………………………………………… 34


Paspoort Assistent-ringer

Recommend Documents