Padloper Nieuwsbrief

Padloper Nieuwsbrief 01.03.2016

afdeling Groningen.

Inhoud : . Van het bestuur: Beste leden, De voorbereidingen voor de Jaarvergadering zijn achter de rug, de uitnodigingen verzonden en we hopen U allen te zien op woensdag 9 maart a,s, in het Vinkhuys. Ook dit jaar weer samen met het IVN. En gezien het landelijke overleg tussen KNNV en IVN en de vraag naar de afdelingen toe om de mogelijkheden voor lokale samenwerking te verkennen vinden beide afdelingsbesturen de gezamenlijke lezing na beider Jaarvergadering nog steeds een mooie vorm. In de landelijke Nieuwsbrief (digitaal) heeft U kunnen lezen welke de landelijke vorderingen zijn. In onze nabije omgeving zijn meerdere IVN afdelingen en het bestuur stelt zich voor ook daarmee contact te leggen. Daarbij hebben we al een nauwe samenwerking met de KNNVafdeling Oost-Groningen : onze planten-, paddenstoelen- en arthropodawerkgroepen bestaan uit leden van beide afdelingen. Mocht U het gemist hebben, hieronder de mail van het Hoofdbestuur over de stand van zaken. KNNV en IVN tekenen samenwerkingsovereenkomst. dinsdag 23 februari 2016 De KNNV (Koninklijke Nederlands Natuurhistorische Vereniging) en IVN (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid) hebben een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Beide organisaties zetten zich in voor natuurstudie, natuureducatie en natuurbescherming. Door nauwer samen te werken versterken de educatie van IVN en de grote natuurkennis van de KNNV elkaar. In 2016 heeft de samenwerking tot doel samen te komen tot een breder en kwalitatiever cursusaanbod. IVN en de KNNV verzorgen jaarlijks al honderden cursussen gericht op natuur en landschap. Samen willen zij meer mensen bereiken met eigentijdse en hoogwaardige cursussen die mensen in staat stellen hun eigen leefomgeving beter te begrijpen. Wanneer mensen meer weten over de natuur, hebben zij meer oog voor de schoonheid en kwetsbaar- heid daarvan. En dan zullen zij er ook meer zorg voor dragen. Daarnaast is een concreet doel om de natuur dichter bij mensen te brengen, met name in de stedelijke omgeving. De twee organisaties gaan samen met anderen aan de slag in 'Operatie Steenbreek', om in zoveel mogelijk gemeenten in Nederland bewoners te stimuleren hun tuin natuurvriendelijk in te richten. Zij willen daarmee op een laagdrempelige wijze hun natuurkennis aanbieden aan een breed publiek, met veel praktische tips die uiteindelijk bijdragen aan groene en klimaatvriendelijke steden. De samenwerking betekent ook dat IVN-leden deel kunnen nemen aan de reizen en kampeervakanties van de KNNV. De samenwerking zal zowel landelijk, als op het niveau van de vele lokale afdelingen (170 bij IVN en 50 bij de KNNV) tot stand komen. De mogelijkheden van IVN- en KNNV-afdelingen om met elkaar samen te werken wordt zoveel mogelijk ondersteund.

De organisaties zien de intensieve samenwerking als een opmaat naar een toekomstige nieuwe, brede natuurbeweging, gericht op natuurstudie, natuureducatie en natuurbescherming.  In de volgende Padloper/Nieuwsbrief zal de excursiecommissie de plannen voor het afdelingskamp op Voorne presenteren. Noteert U de data alvast: 20, 21 en 22 mei 2016. U kunt zich nu al aanmelden bij de secretaris : [email protected] • Mededelingen: Gratis Groen en Doen-cursussen: kijk op de website van Natuurpresentaties en binnenkort op de landelijke website groenendoen.nu voor meer cursussen in het Noorden. Wel laat trouwens, want veel cursussen zijn al begonnen !! Onze G&Dcursus Natuurrijk en diervriendelijk tuinieren heeft nog enkele cursusavonden en twee excursies te gaan bijvoorbeeld. Binnengekomen: Natuurpresentaties Beste wandelaars en groene cursisten, Het is 1 maart en dus tijd om weer eens naar de groene agenda te kijken. Natuurpresentaties® heeft tegenwoordig drie excursie programma’s, traditioneel in Drenthe / Groningen maar nu ook in Overijssel (o.l.v. Evert Ruiter, Alcedo Natuurprojecten, Zwolle) en Gelderland (o.l.v. Silvia Reinderink, Reinderink Natuuradvies en – educatie, Varsseveld). Op de site daarom de samenvoeging van drie agenda’s met hopelijk voor elk wat wils. · Wat is gebleven zijn de maandelijkse excursies rond Anloo (vanuit de Koningsherberg), thema excursies voor de Stichting Het Drentse Landschap; de vier tochten rond het Zuidlaardermeer (samen met de Waterjuffers bij Vos) en de Nachtvlinderbelevenis die dit jaar, samen met de Vlinderstichting, voor de vijfde keer van Wad tot Vaals trekt. · Nieuw zijn, naast de Overijsselse en Gelderse natuurtochten, de Koningswandelingen en de Stroomdalfietstochten. Zondag 6 maart vertrekt de eerste Koningswandeling, een tocht van 15 kilometer vanuit Anloo met onderweg bijzondere locaties én onder de bezielende leiding van Jolijt Dijkstra. Op 30 april wordt de eerste fietsexcursie (40 km) gereden tussen Zuidlaardermeer en de brink van Anloo. · Inmiddels is het allerlaatste jaar met voor deelnemers gratis Groen & Doen cursussen begonnen. Voor snelle beslissers is nog een enkele plaats beschikbaar bij de cursussen Grassen, Korstmossen, Dagvlinders, Bodembeestjes en Uitdagende Vogels (herkennen van lastig vogelgroepen). · Vanuit de Seniorenacademie Hovo worden in mei en juni twee groene cursussen aangeboden: natuur en landschap Drents-Friese Wold én Buitenwad, vijf dagexcursies met drie eilanden, varen op het westelijke wad en Lauwersoog). Tenslotte, bijna wekelijks wordt het programma verder uitgebreid. Geïnteresseerd? Check dan geregeld http://www.natuurpresentaties.nl/index.php/excursiekalender.html. Vriendelijke groet, Kees Boele •

Excursieverslagen

Zaterdag 9 januari 2016: Noordlaarderbos met de vogelwerkgroep. Een prachtige zonsopkomst boven het haventje van Noordlaren. Maar het doel was de Drentse Aa en het bos, dus een korte verplaatsing en daar blijkt nieuw inzicht in de beteugeling van

het Drentse water een verrommelde P op te leveren. Dus maar even verder rijden. Zal best wel weer mooi worden! Eerste doel is de Aa, veel water en er komen flinke vluchten ganzen (riet-, brand – en kol-) over. Op het bruggetje rust een sperwer, maar we komen te dichtbij en zien de laatste vleugelslagen achter het dijkje verdwijnen. In het riet een rietgors en op een weiland de foeragerende ganzen. Een vlucht sijsjes leidt ons weer terug naar een rivierduin met robuuste bank (mooi plekje!). Sporen van nieuwe en gedempte watergangen met begeleidende hopen aarde ver-gezellen ons naar het bos met veel klein grut als boomkruiper en –klever, mezen, roodborst, winterkoning en wat groter: koperwiek en kramsvogel in de bosrand. De 50 Bunder met de wallen van de oude heerweg en de grote grazers levert geen nieuwe waarneming op. Bij vertrek laat een grote zilverreiger zich nog even zien boven de Aa. Mooie wandeling met warme drank tot slot. G.J. Waarnemingen (met dank aan Gustaaf) : Buizerd Houtduif Zwarte kraai Kolgans Rietgans Brandgans Nijlgans Winterkoninkje Sperwer Graspieper Rietgors Kramsvogel Koperwiek Merel Sijsjes Wilde eend Spreeuw Boomklever Boomkruiper Koolmees Pimpelmees Roodborst Vink Vlaamse gaai Grote zilverreiger Zaterdag 16 januari : Snertwandeling. Dat is glibberen en glijden naar Kardinge. Maar een prachtige witte wereld en daar staan we dan, ruim 20 mens sterk op de P van Rietland aangestaard door verscheidene vriendelijke en soms lawaaiige honden. Veel flora is er niet te zien, maar het jonge bos stelt zich mooi voor ons open. We genieten van het besneeuwde landschap, koolmezen, die van tak naar boom hippen, buizerd, sperwer en aalscholver die overvliegen en vreemde geelbruine kleuren in de sneeuw onder de elzen. Weer die honden? Maar nee, lekwater van de elzenproppen kleurt de omgeving van de bomen. De verse katjes stuiven nog niet. In een verbreed deel van afwateringssloot zien we krakeend, wilde eend en meerkoet en vinken laten zich horen en zien. Aan de bosrand krijgen we zicht op molen van Noorddijk en naast het fietspad staat een info-paneel met mooie foto’s van Erik Venneman met begeleidende tekst in het kader van het project Beeldschoon Water (zie hieronder) Ondertussen vliegt een luchtvloot watersnippen over, die verderop in de polder neerstrijken. In de rietrand richting molen laat een roodborst zich goed observeren en er boven zeilt een zilverreiger over onze hoofden op weg naar zijn/haar lunch. Daar staat de blauwe soortgenoot langs het water ook al naar uit te kijken.

Dan worden de jassen dichtgeknoopt en mutsen opgezet, want de winter laat zijn ware aard zien en voelen: een flinke sneeuwbui. De paarden kijken ons na als we naar Noorddijk toe wandelen. We laten ons het fraaie kerkhof rondom de kerk niet ontgaan en lezen uitgebreide

teksten, ontdekken familie en genieten van de ambiance. Terug op de parkeerplaats stappen we in/op ons vervoermiddel en om exact 12 uur stappen we bij Moeke Vaatstra binnen. Daar wachten ons heerlijke snert en boeiende gesprekken. Een mooie start van een nieuw jaar. G.J. Vrijdag 22 januari 2016 : lezing Beeldschoon Water door Erik Venneman. Een twintigtal belangstellenden zien op deze 'ongewone' lezingavond ( vrijdag) bijzondere apparatuur op een van de tafels staan. Het blijkt een opgetuigde onderwatercamera te zijn. Logisch met zo'n titel als aankondiging. En dan nog enkele fraaie op aluminium afgedrukte voorbeelden van foto's onder en half boven water( DE kikker onder de Museumbrug!) De foto's zijn gemaakt in opdracht van de Natuur- en Milieufederatie Groningen en gaan met een reizende expositie de hele provincie door. Ook zijn op verschillende plaatsen, de plekken van de opnames, borden met foto en tekst geplaatst om dit project onder de aandacht te brengen. In onze provincie is het zicht onder water vaak niet zo helder, maar Erik heeft enkele locaties gevonden waar fraaie opnames te maken zijn. In het 'gehermeanderde' beekdal van de Ruiten Aa b.v. waar de vispassages bij Sellingen mooie beelden opleveren met gele waterkers en pijlkruid, bij Vlagtwedde bij de cascadestuwen riviergrondels en bij Veele fraaie lidstengfoto's. Dichterbij in Woudbloem veel kikkervisjes, die de alg van de krabbenscheer afgrazen, een kleine snoek, mooie opnames van een haft of eendagsvlieg en natuurlijk die hangende kikker, half boven water. De foto's doen denken aan tropische wouden, anderen zien er de oude schoolplaten van Koekkoek in. Voor Screen print van de website

de lens komen: een libellenlarve, watervlooienwolken en kikkervisbollen, terwijl de fotograaf in ondiep water van 30 cm voorbijgangers aan het schrikken maakt met zijn roerloze gestalte. In het Nieuwe Rijpmakanaal zien we gele plomp en grote groepen kikkervisjes en jonge vis en de ecologische wijk Drielanden,Kardinge heeft waterpartijen met krabbescheer voor de deur. Zelfs de afwateringssloot langs de A7 bij Marum laat mooi pijlkruid zien. En bij het Dwarsdiep is een Beeldschoon Waterwandelroute met bebording uitgezet. Daar zien we b.v. waterlelie en gele plomp en een prachtige riet'kathedraal'. We krijgen van Erik veel tips om deze tak van sport zelf te beoefenen: locaties: Nieuwe Rijpmakanaal, Noorddijk en de beken in Oost- Groningen., materiaal: begin gewoon met een simpele snorkel en een Olympus waterdichte compactcamera. En in de zomer! En leen b.v. een droogpak of wetsuit. Ook mooie foto's zien? www.erikvenneman.nl . Wij hebben alvast voorgenoten. G.J. Zaterdag 13 februari: naar Anloo met de vogelwerkgroep

Met z'n achten hebben we gisteren in Anloo een mooie wandeling gemaakt door het Pinetum en omgeving. Edda (uit Groningen) en Dirk Jan ( ook uit Groningen) gingen voor het eerst mee. Het was mistig en tamelijk koud (net iets boven 0). Er zat rijp op de bomen. Het aantal waargenomen soorten was niet zo groot (21), maar daaronder wel meer dan 10 kruisbekken, die zich tegoed deden aan de zaden van lariksen, en een matkop. De wandeling werd afgesloten in Het Wapen van Anloo, waar de krentenwegge weer beschikbaar was. Hierbij twee groepsfoto's, de eerste genomen door Dirk Jan, de tweede door Elly. (En die mogen dus niet ontbreken! Red.) Gustaaf.

Zoekplaatje

Waarnemingen: boomklever

foto: ?

foto: ?

boomkruiper

grote bonte specht

koolmees

pimpelmees

matkop

zwarte mees

kramsvogel

merel

goudvink

vink

groenling

roodborst

winterkoning

zwarte kraai

kruisbek groep van > 10 Vlaamse gaai

nijlgans

spreeuw gr. van > 30 bl. reiger

dank aan

Gustaaf

buizerd

Met

Dinsdag 16 februari: Lezing Spitsbergen: Gegrepen door IJsberen door Jouke Prop.

Jouke Prop gaf samen met Eva een lezing over hun brandganzenonderzoek in een baai op Spitsbergen. Afgelopen tien jaar is het onderzoek verschoven van brandganzen (met een schrikbarend laag broedsucces) naar ijsberen. Een zoogdier dat de eerste decennia van het onderzoek vrijwel afwezig was maar steeds meer voorkwam in het brandganzenbroedgebied. Sinds dat ijsberen ontdekten dat de eieren een goede vervanging waren voor de verdwenen zeehonden komen de ijsberen steeds vroeger in het seizoen met steeds meer individuen. Ze eten zoveel eieren op dat de poolvossen nu ook een probleem hebben en overgestapt zijn van jonge ganzen naar volwassen brandganzen. De onderzoekers hadden nooit verwacht dat deze slimme vossen in staat zouden zijn om de volwassen brandganzen te pakken te krijgen om ze op te kunnen peuzelen. André Hospers op fb.

Foto’s: André Hospers

Lezing Jouke Prop Geüpload op 10 apr. 2011 (van de website) Tijdens ons onderzoek aan ganzen op Spitsbergen (Nordenskiöldkysten) zien we steeds vaker ijsberen. Op de film is te zien dat ze ons tentenkamp passeren op weg naar de broedkolonie waar we onderzoek doen. Voor de brandganzen pakt zo'n berenbezoek desastreus uit want de ijsberen blijken dol op eieren. Zullen de brandganzen uitwijken naar veiliger plekken om een nest te maken? Voor de lokale poolvossen zijn ganzen (en hun jongen) belangrijke prooidieren, dus het verschijnen van de ijsbeer lijkt in ons gebied nadelig voor de poolvos uit te pakken. Het ganzenonderzoek op Spitsbergen is samengevat in het boek Wild Goose Dilemmas, auteurs Jeff Black, Jouke Prop en Kjell Larsson, uitgever Branta Press. Film: IJsberen op Spitsbergen dol op ganzeneieren De film is te zien op YOUTUBE.COM Zijn ganzeneieren een alternatieve voedselbron voor de ijsberen? (van de website) Om deze vraag te beantwoorden werkt Jouke Prop met een klein team onderzoekers in een afgelegen gebied aan de westkust van Spitsbergen. Zeeijs is hier tegenwoordig zelden te vinden en de waarnemingen op deze plek kunnen daarmee als voorbeeld dienen voor veranderingen elders in de poolstreken. Tot voor kort kwamen in het onderzoeksgebied `s zomers amper ijsberen voor maar de afgelopen jaren verschijnt de soort steeds vaker. Deze ontwikkeling van ijsberen die naar de (ijsvrije) westkust trekken is zichtbaar voor heel Spitsbergen. Door te profiteren van het rijke aanbod aan vogeleieren laten ijsberen zien dat ze zich aanpassen aan veranderende omstandigheden. Of ze daarmee in staat zijn het verlies van hun leefgebied op zeeijs op te vangen is nog een open vraag. Wat zal er gebeuren als huidige ijsmodellen juist zijn en de ijssituatie rond Spitsbergen verder verslechtert?

Onderzoekskamp van team Jouke Prop Om de ijsbeer op Spitsbergen te behouden is onderzoek nu hard nodig. De 15 aanwezigen hebben genoten van fraaie foto’s en filmpjes met sneeuwgors, rosse franjepoot, noordse sterns, ijseenden en koningseiders. Natuurlijk ontbreken de brandganzen op hun eilandje niet en staart de speciale Spitsbergenpopulatie rendieren je zachtmoedig aan. En dan die mooie foto’s van Dryas, Papiersteenbreek en Silene. Het probleem van de steeds vroeger intredende dooi wordt treffend met grafieken duidelijk gemaakt.. Met het ingraven van temperatuurloggers wordt ook in het winterseizoen de temperatuur bijgehouden. De omvang van het zeeijs neemt af en dat is dramatisch voor de ijsbeer. Die komt vaker aan land en op de film zie een vrouwtje met jongen de electrische afrastering rond de kampplek verkennen en ervaren…, flinke sprong na stroomstoot. Maar er lijkt voor de ijsbeer voldoende voedsel over te zijn: rendier, walrus, baardrob, zeehond en dus de eieren van kolonievogels als brand- en rietgans en eidereend. Een filmpje over een ijsbeer in de ganzenkolonie met brandjes in paniek laat dat duidelijk zien. Dat de jongen met de eieren spelen en nog niet (kunnen) eten, maar een jaar later wel, laat een leerschool zien. De mens heeft een enorme invloed gehad op de ijsbeerpopulatie door de jacht. Herstel sinds eind 20e eeuw en wordt nu getroffen door de gevolgen van de klimaatsverandering. De effecten op lange termijn zijn onzeker. Onderzoek blijft nodig. Uit de vragen blijkt de interesse van de toehoorders: reactie van ganzen op predatie > andere strategie van voortplanten en/of veiliger gebieden. Of de andere populaties brandganzen (Groenland, Nova Zembla) ook te lijden hebben van predatie > weinig tot geen onderzoek aan gedaan. Vis als voedsel voor ijsbeer? > het zijn geen speciale vissers. Daarentegen zijn de beren aangepast op vangen van zeehond: spitse kop en sterke klauwen. Vanaf het zeeijs. Ongeveer 55 ijsberen handhaven zich in het onderzoeksgebied en dat is wel de limiet. In samenwerking met Noorse onderzoekers en het Arctisch Instituut in Groningen gaat het onderzoek van Jouke ook dit jaar verder. G.J. Zaterdag 20 februari: Excursie Lauwersmeer o.l.v. Dieko Alting. ‘Tussen de buien door moet het lukken’, praten we elkaar aan op Kardinge, stappen in de auto’s en ontmoeten in de Jaap Deenshut de andere deelnemers. Rustig op het water, wat bergeenden en grauwe ganzen en op land: grote zilverreiger, blauwe reiger, slechtvalk en graspieper. Werk roep de excursieleider huiswaarts. Wij gaan door: over de parallelweg langs het meer met de gewone bevolking van wilde en krak- en kuifeend naar de windmolen bij het gemaal. Vlak voor de auto’s prachtige shows van mannen en vrouwen brilduiker en verder op het water wintertalingen, tafeleend en nonnetjes.

Nonnetje-man

Foto: Stella Boele-Bos

De beloofde kuifduiker (door andere vogelaars) liet zich helaas niet zien. Op de plasjes bij Robbenoort nog meer nonnetjes en tafeleenden en op het Pierenend tureluurs op het wad en steenlopers op de glooiing. En een bezoek aan ’t Ailand is een openbaring! Ook eens doen. In de Bantpolder veel ganzen en pijlstaarten, die verderop worden afgewisseld door slobeenden. En veel vluchten kieviten. Bij Anjum veel ganzen, zoals het hoort en bij de zichtschermen,-banken is ook veel te zien. In de Sylkajut blijven we droog (buitje) en zien o.a. slobeenden en pijlstaarten. Daarna wordt het minder aangenaam en roept de warme kachel thuis. Een beetje inschuiven(?) en op huis aan. G.J. Waarnemingen: Bergeend Grote zilverreiger Blauwe reiger Grauwe gans Scholekster Slechtvalk Graspieper Zwarte kraai Krakeend Smient Fuut Meerkoet Wilde eend Kuifeend Brilduiker 10 pr.! Wintertaling Kauw Tafeleend Steenloper Wulp Tureluur Nonnetje Aalscholver Kl. Mantelmeeuw Zilvermeeuw Kapmeeuw Brandgans Rotgans Pijlstaart Kolgans kievit slobeend Stormmeeuw Buizerd Knobbelzwaan torenvalk spreeuw