Over oude en nieuwe paradigma's: herverdelen, investeren, innoveren Bea Cantillon Het Europees Sociaal Investeringspakket door een Vlaamse bril, 4 november 2013, VLEVA, Brussel
Hoe realistisch zijn de ambitieuze doelstellingen ? • “Vlaanderen gaat voor een 30%-reductie van het aantal mensen in armoede en blijft ook op Europees vlak de Pact 2020-doelstelling voor de halvering van de kinderarmoede vooropstellen.” • Echter : sedert de tweede helft van de 80’er jaren geen vooruitgang ondanks omstandigheden die gunstiger waren dan nu, niet alleen in Vlaanderen maar ook elders in de rijke welvaartsstaten.
2004-2007 AROP
tewerkstelling/ Sociale uitgaven BNP + -
Scandinavië
+
Angelsaksisch
-
+
+
Continentaal
+
+
-
Oost Europa
-
+
-
Zuid Europa
+
+
-
Note: Scandinavian = DK, FI, and SE; Anglo-Saxon = IE and UK; Continental = BE, LU, FR, NL, AT, and DE; Eastern Europe = PL, CZ, LV, LT, SI, EE, SK, HU; Southern Europe = ES, IT, GR, and PT Note: AROP defined as 60 % of the median equivalized disposable income after social transfers (Eurostat), for people aged 0–59 years. Note: *** significant change with 95% confidence interval (ci) Source: EU-SILC (AROP, 2005–2008), EU-Labour Force Survey (employment, 2004–2007) & OECD SOCX (social expenditure, 2004–2007).
Waarom ?
Investeren
Verticaal herverdelen
Horizontaal herverdelen
Preventie, herstel en sociale promotie
Investeren
België 100
100
80
80
60
60
40
40
20
20
0
0 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010
Nederland
1994
1996
1998
2000
2002
2004
Vlaanderen
90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 ,00
1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Source: Labour Force Survey, processed by Vincent Corluy (CSB)
2006
2008
• Door : -economische en socio-demografische factoren -zwaartekracht van sociale klasse -homogamie • En, daardoor : -deels averechts herverdelende werking van sociale investeringsuitgaven
de armoedereducerende werking van sociale uitgaven
Verticaal herverdelen
Horizontaal herverdelen
Sociale uitgaven als percentage van het BNP , België, 1985-2009. 28
Sociale uitgaven als % van het BNP
27
26
25
24
23
22
21 1985-1989
'Oude' sociale risico's*
1990-1994
Ouderenzorg
1995-1999
Loopbaanonderbreking
2000-2004
Kinderopvang
2005-2009
Actieve arbeidsmarkt
* De uitgaven voor ‘oude’ sociale risico’s bevatten de uitgaven gezondheidszorg, pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, ziekte- en invaliditeitsuitkeringen en kinderbijslagen. Bron: Meeusen en Nys (2014).
Evolutie van de absolute armoede reductie door sociale transferten : aandeel van de afname van werkarme gezinnen en van het armoedereducerende vermogen van sociale uitkeringen (SILC 2005–2008).
Note: weighted averages, Scandinavian = DK, FI and SE; Anglo-Saxon = IE and UK; Continental = BE, LU, FR, NL, AT and DE; Eastern Europe = PL, CZ, LV, LT, SI, EE, SK, HU; Southern Europe = ES, IT, GR and PT Source: Based on Figure 1.10b in Vandenbroucke and Diris (2013).
Verdeling van sociale uitgaven naar quintielen beschikbaar inkomen
Scandinavian
Anglo-Saxon
35%
35%
30%
30%
25%
25%
20%
20%
15%
15%
10%
10%
5%
5%
0%
0%
Q1
Q2
Cash
Q3
Q4
In-Kind
Q5
Q1
Total
Q2
Cash
Continental
Q4
In-Kind
Q5 Total
Eastern European
35%
35%
30%
30%
25%
25%
20%
20%
15%
15%
10%
10%
5%
5%
0%
0% Q1
Q2
Cash
Q3
Q4
In-Kind
Q5
Q1
Total
Q2
Cash
Q3
Q4
In-Kind
Southern European
Notes: Dpi = disposable cash income (equivalence scale = modified OECD-scale), calculations based on the data presented in Verbist and Matsaganis (2014) in-kind-benefits include health care, education, ECEC
Q3
Q5
Total
EU-21
35%
35%
30%
30%
25%
25%
20%
20%
15%
15%
10%
10%
5%
5%
0%
0% Q1 Cash
Q2
Q3 In-Kind
Q4
Q5 Total
Q1 Cash
Q2
Q3 In-kind
Q4
Q5 Total
Armoedereducerende werking van sociale uitgaven afgenomen door -verschuiving naar vergrijzingskosten en gezondheidszorgen -horizontale herverdeling minder ‘pro poor’ vanwege fragmentatie van sociale risico’s en strijd tegen werkloosheidsvallen -toename van ‘werkgerelateerde’ uitgaven -glazen plafond van de verticale herverdeling
Het glazen plafond van de herverdeling Koppel met 2k Alleenstaande ouder 2k 2012 2012 Leefloon als % van de armoedelijn
65%
83%
(1) Huidige wetgeving
79%
83%
(2) Leefloon gelijk aan armoedegrens en geen fiscale en parafiscale lasten op minimumloon
117%
90%
Leefloon als % van minimumloon
Structurele grenzen van de herverdelings- en investeringsparadigma’s -de zwaartekracht van sociale klasse -individualisering versus tweekostwinnerschap -herverdeling quasi volledig op arbeidsinkomen
Tegen deze achtergrond : nieuwe paradigma’s
Naast ‘ providentialism’ : -sociale investering -sociale innovatie
maar • Leeuwen kunnen gevaarlijk zijn voor de zwakkeren • Vlinders mogen de aandacht niet afleiden van de kracht van de olifanten
Que faire ? • Optillen van de onderkant van het inkomensgebouw door lastenverschuiving van arbeid naar vermogen • Herstel van het draagkrachtprincipe in de fiscaliteit • Focus op kostendekkende tussenkomsten ( huurtoelagen, kinderbijslagen, gratis onderwijs…)
“herverdelen, investeren en innoveren” - geen concurrerende beleidsparadigma’s - wél beleidsarsenalen die gezamenlijk moeten worden ingezet in een nieuw en coherent systeem voor sociale vooruitgang - vertrekkend van de (h)erkenning van de grote structurele moeilijkheden om armoede te bestrijden
