4 Maart 1891
DE
VROUW
Orgaan van ion Holandsch-Vlaamsc V
e
r
s
c
h
i
j
n
e
n
d
e
JABONNEMENTSPRIJS PER JAAR VOOR }3ELGIE . , . .
"
« V O O R A F
«
^BUITENLAND
t
e em a a l
-pR. 2 5 0
„
3,00
p i e r
ENKELE NUMMERS, J3ELGIË
»
B E T A A L B A A R
n
A A A / \ / \ / \ A / \ A / y w v v \ A A / V \ A A / V \ o nnA/VV-ANIVV^ \ / \ / \ / W \ / \ / \ / \ / \
3. 4. 5. 6. 7. 8.
PLEK CORSTIAAN
Wij,
r
H e t volk is niet rijp. Gelukkige mannen. E e n g o e d e tijding. I n g e z o n d e n : De Vrouw (vervolg). Feuilleton. Raadgevingen, verslagen, enz. enz.
R
E
D
A
C
T
I
E
:
s. v a m i t o i , . 154, G a l a ü s t r a a t ,
« A / W V O - V V . ^ ^ A A A - / \ / \ / \ Y \ / \ / \ / V \ / \ y \ / \ / \
Wil men de gezondheid der vrouwen beschermen? ons g o e d ; m a a r d a n ook dezelfde b e s c h e r m i n g voor d e mannen.
1. W e t t e l i j k e b e s c h e r m i n g d e r A r b e i d s t e r s . EMILIE CLAEYS. 2 . Uit N o o r d - N e d e r l a n d .
n
5 CENTIEMEN J l i , CENTS
PU1TENLAND
A D M I N I S T R A T I E : Hoofdagent voor Nederland E . C L A E Y S , M e t s e r s t r a a t , «O, G e n t G - K K 1 . , , ^ a r a r e d a m s t r . , A m s t e r d a m
^
m a a n d .
D C . MULLER. N. N. PLUTO.
v r o u w e n , zijn
worden,
v a n e e u w e n h e r b e s c h e r m d ge-
e n d i e b e s c h e r m i n g heeft
van ons gemaakt
h e t g e e n wij t h a n s z i j n . D a t w i l z e g g e n : e e n g e s l a c h t van zwakke, blóode, onwetende,
bijgeloovige,
onder
tirannie en slavernij gewillig b u k k e n d e w e z e n s . E n wij
ZOI.A.
z o u d e n toelaten
dat de ketenen n o g nauwer
worden
"fr'tfi|-lf ï»'J*'f* t*'f* 1"* t* b'f* t^ J* t*'ï* l"t 'ï*t' ïïJ*'t»}»if»*f»t»<J"t»'t».t»'t»f»*t»t'*t"tJ' t o e g e h a a l d ? W i j , v r o u w e n , d i e t o t b e s e f zijn g e k o m e n van onze e i g e n - e n m e n s c h e n w a a r d e ; wij, die bloedige -
a
,
,
,
t
,
TKIlettelijke bescberminö ber Hrbeiöstere
Jt
j t r a n e n s c h r e i e n bij h e t g e v o e l o n z e r o n m a c h t ; w i j , d i e 1
O n d e r d e z e n t i t e l w i l l e n wij e e n i g e a r t i k e l e n l e v e r e n , s t r e k k e n d e o m d e a r b e i d s t e r s in te lichten over dit voor
door het vrijheidswoord
in d e n loop der laatste jaren
zoo krachtig door onze m a n n e n gepredikt, onze
harten
in g l o e d v o e l d e n o n t s t e k e n , e n e v e n d o r s t i g als zij n a a r de verwezenlijking er v a n s n a k k e n ; wij, die bereid
h a a r z o o b e l a n g r i j k e als g e w i c h t i g e o n d e r w e r p . Reeds o p het Internationale Arbeiderscongres gehou-
nevens
h e n te strijden, o n s bloed
zijn
met h u n bloed t e
d e n t e Z u r i c h , k w a m d i t p u n t a a n d e d a g o r d e . H o e ver-
m e n g e n ; w i j , d i e b e r e i d zijn h e t l e v e n o n z e r k i n d e r e n
schillend de denkwijzen over dit vraagstuk w a r e n , bleek
o p het altaar
uit de menigvuldige voor en tegenstanders, die i n het
o n b e z o n n e n o n z e e i g e n e Slavernij b e s t e n d i g e n ?
strijdperk traden en met schitterende welsprekendheid
n e e n ! Als w i j d a t t o e l i e t e n w a r e n wij d e n n a a m v a n moedige
h u n n e zienswijze verdedigden. W i j b e h o o r d e n t o t d e fractie d e r t e g e n s t a n d e r s , d i e
d e r volkszaak t e offeren;
e n vrijheidslievende
wij
vrouwen
zouden Neen,
niet
waard!
Als wij d a t toelieten w a r e n wij niet o p g e w a s s e n
tegen
w e l is w a a r d e m i n d e r h e i d , m a a r d a n t o c h e e n e z e e r
d e zware taak die o p ons rust, de voorvechtsters, d e
respektabele
kampioenen
minderheid vormden;
want hoewel die
zaak voor d e eerste maal in bespreking k w a m ,
sloten
t e zijn
onzer vernederde,
moedeloosheid gedompelde
vertrapte, i n
medezusters.
Nogmaals,
zich zes nationaliteiten, d u s een derde der vertegen-
wij v r a g e n g e e n e u i t z o n d e r i n g e n , w i j v r a g e n n i e t d e
w o o r d i g d e n a t i ë n , bij o n s a a n .
bevoorrechte,
Wij achten het onnoodig hierop terug te k o m e n en v e r w i j z e n o n z e l e z e r e s s e n e n l e z e r s n a a r N ° 3 v a n De Vrouw
: Verslag over
het
Zuricher
Congres.
maar
d e gelijke
v a n d e n m a n t e zijn.
Weg met alle voorrecht! zij e n b l i j v e o n z e l e u z e .
W a t wil m e n m e t die wettelijke b e s c h e r m i n g ?
Over
p u n t 4 v a n de aldaar voorgestelde resolutie : « Verbod
Om
v e r s c h e i d e n e r e d e n e n , die wij g a a n b e p r o e v e n
zoo duidelijk mogelijk uiteen te zetten, k u n n e n wij o n s bij d i e b e s c h e r m i n g n i e t a a n s l u i t e n . V o o r e e r s t
omdat
w i j v o o r z i e n d a t z i j , z o o a l s zij d o o r d e m e e r d e r h e i d
v a n v r o u w e n a r b e i d in alle v a k k e n die voor d e g e z o n d -
wordt opgevat,
h e i d s c h a d e l i j k z i j n , » zijn w i j h e t i n 't g e h e e l n i e t m e t
geenen deele met ons
d e stellers eens.
overeenbrengen. Immers, wat zeggen
W i j zijn d u s t e g e n s t a n d s t e r s v a n d e w e t t e l i j k e b e scherming der arbeidsters. E n waarom ?
E n v e r d e r : D e p l i c h t v a n elk m e n s c h is, in ruil t e g e n
O m d a t w i j u i t g a a n v a n d i t b e g i n s e l : Gelijke bescherming voor alle arbeiders, zoo mantien als vrouwen, of hoegenaamd geene bescherming. W i j w i l l e n g e e n e u i t z o n d e r i n g s w e t t e n e n z u l l e n d i e a l t i j d heftig b e s t r i j d e n .
ons worgen
moet,
e n wij h a a r i n
socialistisch beginsel
kunnen
wij, socialisten?
E l k m e n s c h heeft v a n z i j n e g e b o o r t e af r e c h t o p b e s t a a n . de voeding, hem
kleeding en w o n i n g ,
die d e g e m e e n s c h a p
v e r s c h a f t , zijn d e e l m a a t s c h a p p e l i j k e n
arbeid
leveren. In beide bepalingen
worden
geene
uitzonderingen
VROUWEN, GEDENKT
DEN
STRIJDPENNING
g e m a a k t , zij d o e l e n b e i d e n o p m a n e n v r o u w , d i e s a m e n
tegen de, met hare gezondheid en zedelijkheid
den mensch uitmaken.
b e z i g h e d e n , d i e zij d a g e l i j k s i n h e t h u i s g e z i n v e r r i c h t ? Wat
N e r g e n s v i n d e n wij e e n e b e p a l i n g , d i e a a n d u i d t d a t
z u l t gij
antwoorden
w a n n e e r zij
d e m a n dezen, e n d e v r o u w dien arbeid moet verrich
zullen eischen, niet van h a r e n tien- n o c h
t e n . H o e loffelijk h e t p o g e n v a n s o m m i g e w e l m e e n e n d e
arbeidstijd,
v r o u w e n b e s c h e r m e r s o o k s c h i j n e , is h e t n i e t t e m i n e e n
huwde
i n b r e u k , een a a n s l a g o p de vrijheid der v r o u w zelve,
offeren ?
d a a r zij h a a r en niet de
ten
duidelijkste toevoegt : Tot
verder! Stel
noodige
macht
u
voor,
en
dat
twaalfurigen
m a a r v a n d e n a r b e i d w a a r a a n zij a l s g e
vrouwen
en
moeders
zelfs
hare
nachtrust
E n denk niet dat het zoover niet k o m e n zal; het eene
over
is i m m e r s h e t l o g i s c h e g e v o l g v a n h e t a n d e r e , e n t e g e n d e l o g i c a z o n d i g t m e n n i e t straffeloos.
beschikkende,
tot d e kleermakers, letterzetters, schilders,
vermindering
daar,
wij m o r g e n
getalsterkte
strijdige
(Wordt
kantoor-,
vervolgd.)
p o s t - , telefoon-, telegraaf-, m i n i s t e r i e - , s t a d h u i s - e n m a n nelijke w i n k e l b e d i e n d e n , kers,
enz.,
verklaren
enz. dit
dokters,
kwamen
alles
vrouwenarbeid
wettelijke bescherming,
advocaten,
zeggen : H o o r
die u
en
apothe
even,
eischen
fóoor^meberlanb ii Leven de Vrouwen '
v e r b i e d t d i e v a k k e n te
b e o e f e n e n , w e l k e wij u i t s l u i t e n d als v o o r o n s g e s c h i k t
Tot heden
derfde
ik h e t g e n o e g e n o p m e e r u i t g e
t e zijn b e s c h o u w e n . W a t d e n k t gij d a t e r z o u g e b e u r e n ?
breide schaal k e n n i s te m a k e n m e t de Belgische vrou
E r zou gebeuren dat heel het mannelijke korps tegen
w e n , een g e n o e g e n , w a a r v a n de hoegrootheid mij, n a a r
ons zou opstaan
en ons
toevoegen : Wij
ontzeggen
u in n a a m d e r r e c h t v a a r d i g h e i d h e t r e c h t , o n z e v r i j h e i d Van a r b e i d e n
aan
t e r a n d e n e n v e r w i t t i g e n u , d a t wij
ik h o o p , l a t e r n o g e e n s b l i j k e n z a l . D e eenige voortleeft
v r o u w uit het l a n d d e r V l a m i n g e n ,
in m i j n e
herinnering,
was de
die
echtgenoote
v a s t b e s l o t e n zijn d i e t e n k o s t e v a n w a t d a n o o k te ver-
v a n e e n s i g a r e n m a k e r , w e l k e l a a t s t e mij o p i 3 j a r i g e n
verdedigen. E n zij z o u d e n v o l k o m e n g e l i j k h e b b e n .
leeftijd als l e e r l i n g h a d a a n g e n o m e n .
M a a r w a a r o m d a n o p d e r g e l i j k e wijze t e g e n o v e r d e
D e m a n leed aan de k w a a l v a n vele N e d e r l a n d e r s :
v r o u w g e h a n d e l d ? W a a r o m h e t in h a a r g e l a a k t , w a n
hij m a a k t e
n e e r zij v a n h e t z e l f d e r e c h t g e b r u i k m a a k t ?
g e v o l g e h a d d a t e e n g r o o t d e e l z'ijner v e r d i e n s t e n t e r e c h t
G a a n wij, socialisten, ons schuldig maken
a a n het
misbruik van sterken drank, hetgeen
ten
k w a m in d e l a d e v a n e e n k r o e g h o u d e r , e n d e a r m o e d e
Het
v a n v r o u w e n k i n d (hij h a d s l e c h t s é é n k l e i n e , g e l u k k i g ! )
meten met twee maten ; het wegen met twee gewichten ?
nog grooter was dan reeds veroorzaakt werd door het
Zijn wij v r o u w e n d a n g e e n e m e n s c h e n ?
karige loon.
geen
wij o n z e k l a s s e n j u s t i t i e
Bestaat voor ons het recht
ten
laste leggen?
o p 't l e v e n
niet en het
Ook werd h e t echtgelijk geluk niet verhoogd door de d r o n k e n s c h a p v a n h e t o n w a a r d i g e « h o o f d i> d e s g e z i n s ,
daaruit voortspruitende recht o p arbeid? I k h o o r u r e e d s a n t w o o r d e n : M a a r h e t ligt g e e n s z i n s
e n m e e r m a l e n w a s ik g e t u i g e v a n t o o n e e l t j e s , w e l k e mij
in o n s p l a n u z u l k s te v e r b i e d e n , wij w i l l e n s l e c h t s v e r
geen zeer hoog denkbeeld gaven van d e n H e m e l , « waar
hinderen dat de v r o u w e n arbeid verrichten die schade
toch de huwelijken gesloten w o r d e n . » In
lijk is v o o r h a r e g e z o n d h e i d . M a a r h e b t gij w e l e e n s g o e d n a g e d a c h t a l v o r e n s u o p
v l a g e n v a n b e r o u w z a g ik d e n
« dronkemanstranen
m a n wel
eens
» storten, en hoorde h e m
her
d i t s t a n d p u n t t e p l a a t s e n ? H e b t gij h e t l o g i s c h e g e v o l g
h a a l d e m a l e n d e belofte a f l e g g e n , dat-i n i e t m e e r d r i n
van dien
ken zou, geloften die onmiddellijk w e e r vergeten wer
m a a t r e g e l d o o r p e i l d ? W e e t gij
waar
hij
u
d e n w a n n e e r hij g e l d v o o r zijn a r b e i d h a d o n t v a n g e n .
b r e n g e n zal ? D e e e r s t e v e r e i s c h t e o m iets d u u r z a a m s e n p r a k t i s c h t o t s t a n d t e b r e n g e n is i m m e r s d a t m e n l o g i s c h b l i j v e . « V e r z i n t e e r gij b e g i n t , » z e g t h e t s p r e e k w o o r d , e n d a t is h i e r d u b b e l t p e p a s s e l i j k .
W i e t o c h heeft h e t m e e s t e
b e l a n g bij d i e b e s c h e r m i n g ? . huwde
vrouw,
Ontegenzeggelijk d e ge-
d e HUISMOEDER, d i e bij al d i e b e s c h e r .
m i n g n i e t s c h i j n t b e g r e p e n te zijn (wij s p r e k e n h i e r in den zin v a n d i e g e n e n die b e s c h e r m i n g n u t t i g en
nood
zakelijk w a n e n ) . I m m e r s het heele r a p p o r t o p h e t Con g r e s u i t g e b r a c h t e n d e d a a r m e d e in v e r b a n d z i j n d e uitgesprokene
redevoeringen,
d o e l d e n alleenlijk
op
de
fabrieks- en a n d e r e nijverheidsarbeidsters. V a n de zóo. zeer
uitgebuite,
vertrapte,
afgebeulde,
half
doodge-
sloofde h u i s m o e d e r s , geen w o o r d , . E n n o c h t a n s , w a n n e e r gij in n a a m d e r m e n s c h e n l i e f d e d e a r b e i d s t e r s in ,
mit
wij eene
b e s c h e r m i n g n e e m t , o n d e r .voorwendsel h a r e g e z o n d h e i d e n z e d e l i j k h e i d t e w i l l e n b e s c h e r m e n , w a t z u l t gij a n t w o o r d e n aan h a a r die u w e b e s c h e r m i n g zullen inroepen
D a t ik v a n al d i e i n t i m i t e i t e n g e t u i g e w a s , w e r d e e n s d e e l s v e r o o r z a a k t d o o r d e o n m o g e l i j k h e i d o m mij e r b u i t e n te h o u d e n
(het gezin h a d slechts één
kamer,
w a a r w e r d gegeten en gedronken, gekookt en geslapen, des winters gewasschen ook, en w a a r moest
worden
gewerkt, de tabak gevocht en gestript (i), het dekblad g e p e r s t , d e b o s j e s (2) g e m a a k t , ) e n a n d e r d e e l s d o o r d i e n d e w e r k e l i j k flinke v r o i w n u e n d a n m i j n e h u l p i n r i e p o m . d e uitspattingen v a n d e n m a n te v o o r k o m e n .
Zij
w i s t d a n t e m a k e n d a t ik, z o o g e n a a m d o m te h e l p e n bij 't d r a g e n d e r n i e u w t e . o n t v a n g e n t a b a k , m e t d e n baas
m e d e g i n g o m d e . s i g a r e n af t e l e v e r e n
fabriek. een
aan
de
G e e n e n k e l e m a a l k o n hij o p w e g n a a r h u i s
bepaalde
herberg voorbijkomen
zonder
erin
te
g a a n , m a a r d a n g i n g ik m e d e , e n h a d hij t w e e p f d r i e (1) V a n de'stelen Ontdoen heet strippen. (2) D e vorm van tabak, die na onwikkeling met het dekblad een sigaar vormt.
VROUWEN, GEDENKT b o r r e l s b i n n e n , d a n h e r i n n e r d e ik h e m e v e n a a n zijne v r o u w — v o o r w i e hij o n t z a g g e n o e g h a d — e n w i s t meê h e m naar huis te tronen. I k s p e e l d e d u s z o o ' n b e e t j e v o o r « s t e m v a n 't g e w e t e n , i)
DEN
STRIJDPENNING
staan voor allen strijden wij, socialisten, reeds lang, e n daardoor ook tegen des drankduivels grootsten vriend. M a a r nevens die a r m o e d e als oorzaak bestaan n o g a n d e r e d i n g e n , d i e h e t d r a n k m i s b r u i k in d e h a n d w e r ken, en daardoor een bron van jammer en ellende w o r d e n voor velen onzer broederen en zusters.
E e n s o p 'n k e e r w a r e n al m i j n e p o g i n g e n o m h e m t e beletten meer te drinken d a n de portie, welke door d e n | P l i c h t v o o r o n s is h e t a l z o o o m ó ó k , a l t h a n s t e priester-dichter-staatsman-journalist Schaepman den t r a c h t e n , d i e e l l e n d e t e b e s t r i j d e n , donr ons voorbeeld werkman wordt gegund (i), ten eenemale vruchteloos, a l l e r e e r s t e n a l l e r m e e s t , d o o r alle a n d e r e m i d d e l e n z o o d a t ik t e n s l o t t e a l l e e n t e r u g g i n g en a a n d e v r o u w t e v e n s . E e n d i e r m i d d e l e n is h e t o n d e r w i j s , o n d e r w i j s den stand van zaken rapporteerde. dat de moeder en vader geven aan h u n n e kinderen, de H e t w a s o p een M a a n d a g , en d e n v o r i g e n Z o n d a g w e r k e r a a n zijne m a k k e r s , d e j o n g e l i n g a a n zijne vrienw a s 't o o k a l w e e r n i e t p l u i s g e w e e s t m e t d e n b a a s , d a t d e n , het meisje a a n wie h a a r h o o r e n w i l l e n . m e r k t e ik w e l a a n d e r o o d g e w e e n d e o o g e n d e r v r o u w . J a , v r o u w e n en m e i s j e s v o o r a l ! Zij h o o r d e mij a a n m e t iets i n h a r e g r o o t e , m o o i e W a n t zij w e t e n h e t n i e t g e n o e g , h o e é é n e r n s t i g o o g e n , dat o p e e n vast besluit s c h e e n te wijzen. T o e n w o o r d uit v r o u w e n m o n d méér indruk m a a k t o p de v r o e g z e mij of ik e v e n o p h a a r k i n d — 'n h u m m e l t j e m a n n e n , d a n tien w o o r d e n v a n e e n m a n , v a n e e n j a a r of v i e r — w i l d e p a s s e n , e n d a a r o p g i n g z e Z e k e r , d e v r o u w e n e n meisjes v o o r a l ! de deur uit. W a n t zij h e b b e n 't m e e s t e r e c h t , i n d i t o p z i c h t gelijk P o t s a m b l e u ! W a t k r e e g ik d i e n d a g e e n r e s p e c t v o o r d i e v r o u w ! N o g n i e t l a n g w a s ze w e g , of d a a r h o o r d e ik b u i t e n h e t e i g e n a a r d i g g e d r u i s c h v a n e e n v o l k s o p l o o p e n u i t h e t r a a m z i e n d e o n t d e k t e ik d e n b e s c h o n k e n baas, die door de v r o u w naar huis w e r d gejaagd en die k l a p p e n v a n h a a r k r e e g als e e n s c h o o l j o n g e n , tot g r o o t v e r m a a k v a n 't p u b l i e k . N a d i t in o n z e b u u r t g e r u c h t m a k e n d z a a k j e , w i l d e n m i j n e o u d e r s mij n i e t l a n g e r in d e l e e r h o u d e n bij zulk e e n l e e r m e e s t e r e n k w a m i k bij e e n a n d e r . T o c h h o o r d e ik n o g w e l e e n s iets v a n d a t g e z i n , w a a r d o o r i k r e c h t h a d te gelooven, d a t de radicale k u u r g e h o l p e n heeft, a l t h a n s v o o r e e n i g e n tijd. M a a r n a v e r l o o p v a n i of i 1/2 j a a r v e r t e l d e n d e m o e dertjes in o n z e b u u r t e l k a n d e r h e t n i e u w s , d a t onze s i g a r e n m a k e r , d i e w e e r v a n v o r e n af a a n a a n 't d r i n k e n w a s g e r a a k t , zijn v r o u w e n k i n d h a d v e r l a t e n e n t e r u g w a s n a a r A n t w e r p e n , w a a r hij t ' h u i s h o o r d e . E n d e vrome v r o u w t j e s v o e g d e n e r h o o f d s c h u d d e n d a a n t o e : zoo zie je toeh maar, zoo'n L O S huwelijk, daar rust toch geen zegen op! N i e t wettig g e h u w d s c h e e n d u s m i j n b a a s t e w e z e n . W a t gelukkig was voor de bazin. Ik h e b u dit klein vertellinkje u i t eigen e r v a r i n g m e d e g e d e e l d , als een soort v a n aanloopje o m te k o m e n w a a r ik w e z e n w i l . W a n n e e r de ellende, veroorzaakt door drankmisb r u i k , i n u w e o m g e v i n g e v e n g r o o t is als i n d e m i j n e , d a n z u l t gij w e t e n , w e l k e e n e v e r s c h r i k k e l i j k e v e r w o e s ting het misbruik v a n alcohol teweeg brengt, óók in g e z i n n e n , d i e niet o p e e n los h u w e l i j k zijn g e b a s e e r d , m a a r w a a r h e t h u w e l i j k z o o g e n a a m d g e s l o t e n is i n d e n hemel. N u is 't e e n feit, d o o r v e l e n , o o k d o o r n i e t - s o c i a l i s t e n e r k e n d , d a t a r m o e d e e n stoffelijk l i j d e n d e g r o o t s t e oorz a k e n zijn v a n d r o n k e n s c h a p . T e g e n die armoede en vóór een menschwaardig be( i ) Volgens de leer van S c h a e p m a n heeft een arbeider recht o p t w e e « druppeltjes » daags.
in vele a n d e r e zaken, o m w a a r s c h u w e n d te s p r e k e n tot d e m a n n e n , o p w i e d e v l o e k d e r d r o n k e n s c h a p i n hoofdz a a k r u s t , d e m a n n e n , w i e r h e r s e n e n zijn b e n e v e l d d o o r d e n j e n e v e r , e n bij w i e h e t e d e l e v u u r d e s h a r t e n is gedoofd door den sterken d r a n k . W a p e n t u d u s , vrouw e n in alle l a n d e n , met a r g u m e n t e n o n t l e e n d a a n de w e t e n s c h a p , d a n b e h o e f t gij n i e t e e n s , als m i j n e v r o e g e r e m e e s t e r e s , in w a n h o o p te g r i j p e n n a a r a r g u m e n t e n van andere soort. In ons klein, b e k r o m p e n N e d e r l a n d w o r d t jaarlijks a a n g e d e s t i l l e e r d v e r b r u i k t 81.120.000 k . g . g r a a n — terwijl velen h o n g e r e n ! T r e f f e n d j u i s t is d a n o o k e e n e p l a a t , o n l a n g s h i e r vers p r e i d . T w e e gestalten rijzen o p uit eenzelfde korenschoof. D e e e r s t e g e s t a l t e is d i e v a n e e n e n g e l , b r o o d r e i k e n d a a n e e n l a c h e n d g e z i n . D e a n d e r e is e e n d u i v e l e n g e d a a n t e , d i e a a n s c h a m e l e f i g u r e n e e n flesch vergif u i t d e e l t . E n daaronder stond : Gegeten versterk ik — gedronken verderf ik. Gedotscht in de schuur breng ik zegen in 't land, Gestookt tot een vocht roof ik geld en verstand. Ten zegen ben 'k steeds, zoo in meel ik verander, Ten vloek, zoo 'k geraak in het vat van den brander. Als brood ben 'k uw dienaar, bij dag en bij naeht. Als drank ben ik heerscher, gij zijt in mijn macht. E n a a n d i e n d r a n k d u i v e l offert d e N e d e r l a n d s c h e natie jaarlijks d r i e e n t a c h t i g m i l l i o e n g u d e n ! E n uit die pest vloeit jaarlijks v e e r t i g m i l l i o e n guld e n i n d e N e d e r l a n d s c h e s c h a t k i s t ; d a t is o n g e v e e r h e t b e d r a g dat Oorlog en Marine kost. Z o o dient het geld, bijeengebracht uit vrijwillige slavernij van lichaam en geest, o m d e boeien te smeden, d i e l i c h a a m e n g e e s t b e l e t t e n vrij te zijn. V r o u w e n e n meisjes!- G i j , d i e vrij zijt v a n m i l i t a i r e s l a v e r n i j e n vrijer d a n d e m a n n e n v a n d r a n k z u c h t , o, m a a k t l o s d e w i n d s e l e n v a n v o o r o o r d e e l , d i e u w e groote gaven van hart en geest geboeid houden. D a n zullen de m a n n e n u niet langer b e h a n d e l e n als een p o p ,
VROUWEN, GEDENKT
4
DEN
w a a r m e e zij s p e l e n , m a a r u a c h t e n e n w a a r d e e r e n a l s b e k w a m e m e d e s t r i j d s t e r s in d e n k r i j g t e g e n d e n o o r l o g , in d e n k a m p t e g e n p r o s t i t u t i e e n v e r d i e r l i j k i n g , in d e n strijd t e g e n al w a t l a a g is en o n w a a r d i g e n g e m e e n ! PEER
CORSTIAAN.
1bet Dolk is niet rijp. H e t v o l k is n i e t r i j p , z o o w o r d t altijd g e z e g d Door ministers en sluwe advokaten, H e t v o l k is n i e t r i j p v o o r d e v r i j h e i d e n 't r e c h t , W a t zou d u s het stemrecht h u n baten ? J a , w e l is h e t r i j p o m bij d a g e n bij n a c h t I n d e n a r b e i d t e z w e e t e n , te z w o e g e n , J a , w e l is h e t r i j p o m v o o r 't e i g e n g e s l a c h t D e n ellendigen dood te vervroegen. J a , w e l is h e t rijp o m m e t v r o u w e n m e t k i n d , W e r k l o o s h e i d , g e b r e k te t r o t s e e r e n , J a , w e l is h e t r i j p , als e e n o o r l o g b e g i n t , R i j p als m i k p u n t v o o r k r u i t en g e w e r e n . J a , w e l is h e t rijp o m h e t w e r k t u i g t e zijn. D a t d e rijke g e b r u i k t v o o r zich z e i v e n , J a , w e l is h e t r i j p o m in 't d u i s t e r d e r mijn Alle s c h a t t e n d e r a a r d e te d e l v e n . H e t v o l k is n i e t r i j p , z o o w o r d t altijd g e z e g d Door ministers en sluwe advocaten, H e t v o l k is n i e t r i j p v o o r d e v r i j h e i d e n 't r e c h t , W a t zou dus het stemrecht hun baten ? Wij Wij Wij Als
zijn rijp, o m i n i s t e r s , d i e 't v o l k z o o v e r a c h t , zijn r i j p , a d v o c a t e n e n p r a t e r s , zijn r i j p , a l s d e s t o r m w i n d , d i e g i e r t in d e n n a c h t , de bruischende golven des waters.
W i j zijn r i j p , e n wij w e n s c h e n g e e n k n e c h t e n g e e n [heer, Geen oorlog, maar vrede o p deze aarde, W i j zijn r i j p , e n wij d u l d e n h e t o n r e c h t n i e t m e e r , W i j zijn m e n s c h e n — e r k e n t o n z e w a a r d e ! Dr
H.
C.
MULLER.
Gelukkige mannen. D e b e k e n d e N o o r w e e g s c h e schrijver J o n a s L i e kent, e v e n a l s d e b e r o e m d e J o h n S t u a r t Mill, h e t b e s t e w a t i n zijne w e r k e n v o o r k o m t , t o e a a n d e n i n v l o e d z i j n e r vrouw. « Met uitzondering van twee romans en een p a a r v e r h a l e n , » z e g t h i j , « z o u ik g e e n b o e k v a n m i j n e h a n d k u n n e n a a n w i j z e n , w a a r i n zij n i e t m i n s t e n s h e t h a l v e w e r k d e e d . W a t d e n stijl b e t r e f t w a s zij m i j n b e t r o u w b a r e g i d s ; en voorts w a s zij, van hoofdstuk tot h o o f d s t u k , m i j n t r o u w e e n vlijtige m e d e w e r k s t e r . H i e r w e e s zij mij o p e e n e o n j u i s t h e i d , g i n d s s c h r a p t e zij e e n o v e r t o l l i g e u i t d r u k k i n g , d a a r w e n s c h t e zij e e n of a n d e r
STRIJDPENNING
t o e v o e g s e l of s c h r e e f h e t e r z e l v e b i j . A l l e s w a t ik d e e d werd door haar herzien en beschaafd. Uit het oogpunt van kunst w a s mijn s c h e p p e n d v e r m o g e n zeer onont w i k k e l d en z o o ik d e n g o e d e n v o r m v o o r mijn g e d a c h ten koos, was dat meer een gevolg van toeval dan van h e l d e r i n z i c h t e n z e l f v e r t r o u w e n . M a a r zij m a a k t e a l l e s g o e d . D a t mijn Z e e - n o v e l l e n e e n k e u r i g e n v o r m e r l a n g d e n is t e d a n k e n a a n h a a r g r o o t e r k u n s t g e v o e l , a a n h a a r s c h e r p e r e n k u n s t e n a a r s b l i k . Zij v e r s c h a f t e m i j d a a r e n b o v e n d e stof v o o r « D e l o o d s e n z i j n e v r o u w »... H a a r n a a m a l s m e d e w e r k s t e r h a d g e r u s t o p h e t titel b l a d v a n al mijn w e r k e n m o g e n s t a a n . M a a r , in d i e n tijd e n in o n s l a n d d a c h t m e n n o g z o o g e h e e l a n d e r s e n w a s h e t v o o r e e n e v r o u w b e t e r n i e t z o o v o o r 't p u b l i e k o p t e t r e d e n ; e n , b e s c h e i d e n als zij w a s , s t e l d e zij z i c h t e v r e d e n m e t h e t b e w u s t z i j n , d e v e r s t a n d e l i j k gelijke t e zijn v a n h a r e n m a n . . . D o c h n u wij o n s z e s t i g s t e j a a r s t a a n in t e t r e d e n , d u n k t mij d a t h e t tijd w o r d t d e w e r e l d m e d e t e d e e l e n , w e l k e e n r u i m d e e l zij heeft a a n h e t s c h o o n s t e e n b e s t e w a t ik g e s c h r e v e n h e b . . . »
E n in zijn l e v e n s b e s c h r i j v i n g z e g t g e n o e m d e S t u a r t Mill : « G e d u r e n d e de twee jaren, die a a n de nederlegging van mijn a m b t voorafgingen, w e r k t e n mijne v r o u w en ik s a m e n a a n h e t w e r k « O v e r d e V r i j h e i d . » G e e n m i j n e r w e r k e n is z o o z o r g v u l d i g s a m e n g e s t e l d , z o o n a u w k e u r i g h e r z i e n a l s d i t . T w e e m a a l h a d d e n wij h e t , z o o a l s wij g e w e n d w a r e n , o v e r g e s c h r e v e n ; e n s t e e d s h a d d e n wij h e t bij o n s , o m e r e e n g e d e e l t e v a n o v e r t e l e z e n , v o l z i n v o o r v o l z i n w i k k e n d en w e g e n d . G e d u r e n d e d e n w i n t e r v a n 58-5g z o u d e n wij h e t v o o r d e laatste maal herzien, e n wel in h e t Z u i d e n v a n E u r o p a , w a a r wij d i e n tijd w i l d e n d o o r b r e n g e n . H e l a a s , — t o e n k w a m de dood, wreed en onverwacht, en vernielde die h o o p en n o g zooveel meer. E e n longontsteking rukte h a a r van mijne zijde. S i n d s d i e n tijd h e b ik t r o o s t g e z o c h t d o o r m i j n l e v e n z ó ó i n t e r i c h t e n , d a t ik h a a r a l s 't w a r e s t e e d s in m i j n e n a b i j h e i d v o e l e n k o n . I k k o c h t e e n h u i s j e d i c h t bij d e p l e k w a a r zij b e g r a v e n ligt e n d a a r l e v e n h a a r d o c h t e r (mijn grootste troost in ons gemeenschappelijk leed) e n ik g e d u r e n d e e e n g r o o t d e e l v a n h e t j a a r . M i j n l e v e n s d o e l is d a t , h e t w e l k o o k h e t h a r e w a s ; m i j n stre v e n e n b e z i g h e d e n zijn d i e w e l k e zij s t e e d s d e e l d e , v o o r w e l k e zij h a r t h a d , e n d i e d u s v o o r m i j o n a f s c h e i d e l i j k v e r b o n d e n zijn m e t d e g e d a c h t e a a n h a a r . H a a r n a g e d a c h t e n i s is v o o r mij e e n e g o d s d i e n s t ; d e b e w u s t h e i d , hare g o e d k e u r i n g t e v e r d i e n e n , is h e t r i c h t s n o e r v a n mijn leven. » E n e e n z i j n e r w e r k e n , w e l k w e e t ik n i e t , d r o e g hij a l d u s o p a a n zijne v r o u v : « Aan de nagedachtenis van de vriendin en echtge noote, wier hoog bewustzijn van
waarheid en recht
mijn sterkste prikkel, wier goedkeuring belooning was. »
mijn
zoetste
VROUWEN, GEDENKT
Z u s t e r s , wij zijn n i e t a l l e n g e r o e p e n , d e m e d e w e r k s t e r t e w e z e n v a n e e n g r o o t s c h r i j v e r of d e n k e r . M a a r a l s wij h e t g e l u k h e b b e n , v e r b o n d e n t e zijn a a n e e n b r a a f , eerlijk m a n , d i e m e t al z i j n e k r a c h t e e n g o e d e n e d e l d o e l n a s t r e e f t , t r a c h t e n wij d a n i n w a a r h e i d t e zijn : ziel van zijne ziel! N.
3n Iftorea. D e S u l t a n v a n K o r e a ( S c h i e r e i l a n d in O o s t - A z i ë ) heeft g e d u r e n d e é é n j a a r z i j n e n o n d e r d a n e n h e t r e c h t v a n t r o u w e n o n t z e g d . W a a r o m ? O m d a t Z i j n e Majesteit v a n p l a n is, zijn h a r e m ( v r o u w e n v e r b l i j f ) v o o r e e n deel te v e r n i e u w e n , w a a r t o e de j o n g s t e en s c h o o n s t e o n g e r e p t e m a a g d e n v a n het land ter zijner b e s c h i k k i n g staan. W a t een z e d e n ! W a t een eerbied voor de vrijheid zijner o n d e r d a n e n ! W a t e e n a c h t i n g v o o r d e v r o u w ! T e r e c h t z e g t « J o e », d e s y m p a t h i e k e c o r r e s p o n d e n t v a n d e Rèforme : « Z o o ' n m a n z o u d e n w i j , g e w o n e b u r gerluidjes, o n z e d e u r wijzen, even als d e n S c h a c h v a n P e r z i ë , (die alle v o r s t e l i j k e o n d e u g d e n in h o o g e n g r a a d s c h i j n t t e b e z i t t e n ) ; m a a r als z o o ' n v o r s t h e t i n zijn h o o f d k r e e g , B e l g i ë m e t e e n b e z o e k t e v e r e e r e n , d a n w e r d hij met vlaggen en gejuich ingehaald, met staatsie ten hove o n t v a n g e n , e n w e r d er d o o r g r o o t e H e e r e n e n D a m e s voor h e m geknipmest... Zoo predikt m e n den volken zedelijkheid! »
DEN
STRIJDPENNING
5
in s l a a g t « p r e c i e s r o n d t e k o m e n ». D o c h i n d e k r i n g e n w a a r De Vrouw g e l e z e n w o r d t , streeft m e n n a a r ontwikkeling, n a a r verbreeding en verbetering v a n zijn b e s t a a n , — a n d e r s zou m e n De Vrouw n i e t l e z e n . I n d i e kringen d u s zal het b e l a n g der gezondheidsleer e r k e n d w o r d e n , zal m e n d a t g e n e , w a t D J a c o b s o n s l e e r e n w i l , z o o v e e l m o g e l i j k t r a c h t e n t o e te p a s s e n ; —• e n w a a r d i t m e t d e n b e s t e n w i l zelfs n i e t k a n , zal m e n z i c h o p n i e u w g e s t e r k t g e v o e l e n in zijn o v e r t u i g i n g , d a t , u i t w e l k o o g punt ook beschouwd, een hervorming onzer maat s c h a p p i j d r i n g e n d n o o d z a k e l i j k i s ; zal m e n d a a r u i . n i e u w e kracht putten om te strijden, moedig en onophoudelijk, totdat voor ieder kind dat geboren wordt, e e n z o n n i g e n heerlijk plaatsje in o n z e schoone w e r e l d te verkrijgen is. r
Mochten de woorden onzer drie medewerkers steeds in goede a a r d e vallen en n a a r w a a r d e w o r d e n geschat. D a t zij z o o ! N.
IRaaööCvinöcn. Als gij leest, lees a a n d a c h t i g ; rust niet, eer gij ieder w o o r d , iederen volzin h e b t b e g r e p e n . E n vooral : lees slechts w a t w a a r d is gelezen te w o r d e n . L a a t h e t g e e n gij leest niet door u w g e d a c h t e n glijden als w a t e r door eene zeef; laat het d a a r i n w o r t e l schieten als h e t g r a s , dat schier onuitroeibaar is. O p l e t t e n d h e i d is de wortel van alle geleerdheid.
E e n goebe tijMng. V o o r t a a n zal d e b e k e n d e N e d e r l a n d s c h e D o k t o r e s , Aletta Jacobs ( M e v r o u w G e r r i t s e n ) g e r e g e l d b i j d r a g e n l e v e r e n a a n De Vrouiv o v e r d e Gezondheidsleer voor de vrouw. M e v r o u w J a c o b s is d e e e r s t e v r o u w e l i j k e d o k t o r w a a r o p N e d e r l a n d r o e m e n m a g , e v e n als h a r e z u s t e r d e eerste vrouwelijke apotheker w a s in N e d . I n d i ë . I k twijfel e r n i e t a a n , of h a r e a r t i k e l e n o v e r e e n z o o gew i c h t i g o n d e r w e r p z u l l e n veel b i j d r a g e n t o t d e d e g e lijkheid en belangrijkheid van ons blad. M e v r o u w J a c o b s zal o m b e u r t e n met A n n a en P e e r Corstiaan schrijven. D i t zal ons blad zeer aantrekkelijk m a k e n , d e n k ik. Anna heeft z o o ' n e i g e n a a r d i g m a n i e r o m o n s , met grooten ernst, maar zonder bitterheid, opmerkzaam te m a k e n o p h e t g r i e v e n d verschil d a t er bestaat tuss c h e n a r m e n r i j k ; Peer Corstiaan wijst o n s in z i j n , o p recht broederlijken toon geschreven brieven, op maats c h a p p e l i j k e k a n k e r s , w a a r t e g e n wij m e t alle k r a c h t m o e t e n s t r i j d e n ; e n n u w i l Mevrouw Jacobs o n s l e e r e n h o e wij t h a n s r e e d s , b i n n e n d e n e n g e n k r i n g o n z e r o m s t a n d i g h e d e n , k u n n e n bijdragen tot het vormen van een n i e u w geslacht v a n proletariërs, dat gezonder en s t e v i g e r z a l zijn d a n h e t t e g e n w o o r d i g e . Binnen den ENGEN kring onzer omstandigheden. W a n t wij w e t e n m a a r al t e g o e d , d a t g e z o n d h e i d s l e e r n i e t s verm a g d a a r , w a a r d e z w a r t s t e a r m o e d e z i c h v e r b e r g t in d e v u i l s t e k r o t t e n ; e n zelfs n i e t d a a r , w a a r m e n e r n o g
H e r h a a l dikwijls bij uzelf w a t gij geleerd hebt. Gelijk een huis zonder stevige fondamenten niet b e s t a a n kan, zoo k a n een m e n s c h g e e n w e t e n s c h a p verzamelen, w a n n e e r hij niet enkele eenvoudige g r o n d w a a r h e d e n als ' t w a r e d r o o m e n k a n . V r o u w e n en m a n n e n , die uzelf ontwikkelen wilt, die de leemten u w e r schoolopvoeding wilt aanvullen, n e e m t één e n k e l boek of tijdschrift ter h a n d met het d o e l , dit goed en door en door t e b e s t u d e e r e n . M a a k t , door o p l e t t e n d lezen, n a d e n k e n en h e r h a l e n , d e n i n h o u d van dat geschrift tot u w e i g e n d o m ; en tot u w eigen v e r w o n d e r i n g zult gij w e l d r a in staat zijn, b o e k e n te begrijpen, die u v r o e g e r veel te geleerd s c h e n e n voor u . V o o r een m e n s c h , die een eenvoudig b o e k goed heeft leeren lezen, is w e l d r a geen geschrift te moeilijk meer. E e n uitstekend middel om zich zeiven iets duidelijk te m a k e n , is : h e t t e v e r k l a r e n a a n een a n d e r , die er niets v a n weet. N.
Dlaamscbe ftant In V l a a n d e r e n zijn tienduizend v r o u w e n , die h a a r leven d o o r b r e n g e n met twaalf uren d a a g s te a r b e i d e n a a n 't verv a a r d i g e n van kant, voor een loon waarbij zij 't leven k u n n e n h o u d e n . M a a r dezen h e b b e n in h a a r dienst k i n d e r e n v a n zeven tot veertien j a a r , die voor een niet n o e m e n s w a a r dig loon tien, twaalf, veertien u u r p e r d a g met dien geestd o o d e n d e n arbeid d o o r b r e n g e n . D e met levende kracht, met t e e d e r e k i n d e r h a n d b e w e r k t e k a n t is schooner d a n de m a c h i n a a l vervaardigde, 't Is echte k a n t . D e k e n n e r s schatten h a a r hooger, betalen h a a r d u u r d e r . M e n w e e t niet goed
VROUWEN, GEDENKT
DEN
STRIJDPENNING
6
k n e l l e n d e b a n d e n verlost w o r d e n d o o r e e n h u w e l i j k ; niet w e t e n d e d a t d a n voor h a a r e e n leven a a n v a n g t van lijden, zorg en o n t b e r i n g . M e n moet in a a n m e r k i n g n e m e n d a t i° mijn opstel a a n v a n g t met h e t o n d e r w e r p : « D e V r o u w » e n ik w e n s c h d a a r v a n v o o r z o o v e r r e mogelijk niet af te w i j k e n ; ten 2 wij a r b e i d e r s , allen misschien z o n d e r o n d e r scheid tot het lijdende proletariaat b e h o o r e n d e , w e t e n m a a r al te goed o p h o e d a n i g c wijze in onze v r o e g s t e j e u g d r e e d s wij d o o r a r m o e d e onzer o u d e r s g e d r e v e n bij d e z e n of g e n e n w e r d e n geëxploiteerd tot het leeren v a n een of ander b e r o e p , (De Hervorming, 16 Mei 1891.) om niet te s p r e k e n van h u n , die met h u n zin of t e g e n w i l en d a n k soldaat w e r d e n en t h a n s n a eenige j a r e n v a n strijd en i'i* !'F-(»P t* !*I* t* "ï^**• ^**.F«-»ï»*ï»*J^-^ï**FI^JR**»«J»*FÏÏ^Üy»* lijden w e t e n w a t het zeggen wil m a n e n v a d e r van v r o u w en kinderen te zijn; ten 3° dat ik hier, zooals u w e l k u n t Z a t e r d a g , 3 F e b r . , w e r d er in La Maison du Peuple te begrijpen, alleen o p 't oog h e b de v r o u w (het kroost) der B r u s s e l , e e n e v e r g a d e r i n g g e h o u d e n d e r Union pour la arbeidende klasse, d a a r ik over die d e r h o o g e r e s t a n d e n Solidarité des Femmes. Besloten w e r d tot e e n e algeheele niet k a n o o r d e e l e n . W e l w e t e n w e , dat dezen door het r e o r g a n i s a t i e van dien b o n d . H e t bestuur, dat tot nu toe kapitaalbezit in h a a r jeugd en zelfs tot o p rijperen leeftijd b e s t a a n h a d uit vele leden, w a a r o n d e r enkele totaal doelloos, beter d a n wij, a r m e n , in alles geleerd en o n d e r w e z e n worw e r d t e r u g g e b r a e h t tot vijf. In p l a a t s van e e n p e r m a n e n t e d e n , om zich t e v o r m e n tot onze h e e r s c h e r s , leiders, rechvoorzitster, w o r d t nu v o o r t a a n voor iedere zitting een a n d e r e t e r s , altijd in dien geest zooals zij d a t willen, m a a r steeds voorzitster gekozen. D e v e r g a d e r i n g e n zullen steeds p l a a t s ten n a d e e l e v a n o n s . ' h e b b e n in h e t Volkshuis, w a t natuurlijk v o o r d r a c h t e n in de D o o r het socialisme en vooral door de b e w e g i n g tot buitenwijken van Brussel niet uitsluit. K o r t o m , de U n i o n e m a n c i p a t i e der v r o u w e n is in de laatste j a r e n voor deze a l is t h a n s o p volkomen demokratischc leest geschoeid, aanh e e l w a t v e r b e t e r i n g tot stand g e b r a c h t , doch doordat hiergesloten bij de Belgische W e r k l i e d e n - P a r t i j en gaat, h o p e n door ook v r o u w e n tot den arbeid der m a n n e n g e r o e p e n zijn wij, een tijdperk van nieuw en v r u c h t b a a r leven te gemoet. g e w o r d e n in de mijnen en f a b r i e k e n ; o p het land en a n d e r e D e n 26 F e b r u a r i zal zij reeds eeii krachtig levensteeken t a k k e n van bedrijf; tot d o k t e r of r e c h t e r g e p r o m o v e e r d geven d o o r h e t organiseeren eener o p e n b a r e meeting tegen w o r d e n , door het Rijk- en S p o o r w e g m a a t s c h a p p i j en een d e B l o e d w e t , w a a r o p b e k e n d e spreeksters en sprekers het diploma verkrijgen als klerke of telegrafiste,, terwijl t h a n s w o o r d zullen voeren. Die B l o e d w e t r a a k t het volksleven vele v r o u w e n zich o p w e r p e n als godsdienstonderwijzeres zóó n a u w en treft het zóó w r e e d , d a t de Union hoogst(zie d a a r t o e v o o r a l de b e w e g i n g o n d e r d e heilsoldaten) e n waarschijnlijk o p groote belangstelling m a g r e k e n e n voor ook o p de scholen tot onderwijzeres der jeugd gebruikt deze h a r e eerste groote m e e t i n g . w o r d e n , w o r d t ons,mannelijkein dividuën, veel concurrentie a a n g e d a a n . N i e t dat w e den v r o u w e n hiervan een verwijt m o g e n m a k e n , d a a r hierin ook a l w e e r niets a n d e r s ligt opgeI l ^ Q - e Z O n C i e i l . sloten d a n d a t ieder strijdt voert om te k u n n e n blijven b e s t a a n , doch d a a r door w o r d e n a n d e r e n v e r d r o n g e n , en v o o r a l m o e t e n wij in a a n m e r k i n g n e m e n d a t d o o r werk(Vervolg.) gevers en allen die v r o u w e n voor eenigen a r b e i d exploiD e tijd, die d a n nog rest, is v o l d o e n d e voor lezen, schrij- t e e r e n , dezen nog m i n d e r loon b e t a a l d w o r d t d a n a a n o n s , ven, r e k e n e n e n a a r d r i j k s k u n d e , terwijl a l g e m e e n e , vaderm a n n e n . Is het dus noodzakelijk, dat de v r o u w arbeid verl a n d s c h e en v o o r a l bijbelsche geschiedenis tot het strikt richt die door zoovele w e r k e l o o z e m a n n e n k o n w a a r g e minimum moet w o r d e n b e p a a l d . T h a n s echter, zoodra jonn o m e n w o r d e n ? Is d e v r o u w in alle deelen geschikt allen g e n s en meisjes d e n k i n d e r s c h o e n e n zijn o n t w a s s e n , w o r d e n arbeid van den m a n te verrichten? W a n n e e r e e n m a a l een ze nog m e e r van e l k a n d e r verwijderd. N a h e t verlaten d e r n o r m a l e a r b e i d s d a g w a s ingevoerd, w a a r d o o r bij nu te verschool schiet er voor b e i d e n niet veel tijd m e e r o v e r o m t e gelijken, t w e e m a a l zooveel m a n n e n m e e r zouden k u n n e n spelen of te leeren. D e v r o u w is van dien tijd of a a n gekluisa r b e i d e n , onverschillig in w e l k e omgeving, w a a r d o o r v o o r terd a a n de g e w o n e huiselijke bezigheden, hetzij d i e n s t b a a r dezen de loonen zouden stijgen en zij d a a r d o o r beter d a n nu bij b a r o n n e s Z u s of m e v r o u w Z o o of w e l b e h u l p z a a m bij in staat w a r e n zich en de h u n n e n te o n d e r h o u d e n , zouden m o e d e r thuis. H e t eerste keur ik ten strengste af; nimmer de v r o u w e n zich niet meer b e h o e v e n te verlagen om d e zal ik ook mijn d o c h t e r s d a a r t o e leenen. D e z e meisjes m a n n e n te verdringen e n l a n g d u r i g e n of g e e s t d o o d e n d e n m a k e n al spoedig een vergelijking hoe het hier of bij m o e d e r arbeid voor weinig loon te verrichten, tenzij zij zich tot d e n en vader thuis is. Door het verdienen van eenig geld zijn ze arbeid b e p a l e n die min of m e e r uitsluitend door v r o u w e n b e t e r in staat zich n a a r h a a r idee kleeding a a n te schaffen, moet w a a r g e n o m e n w o r d e n . E c h t e r moest d a n ook geen w a a r i n ze dikwijls m e v r o u w n a v o l g e n ; zoodat m e n daarin onderscheid g e m a a k t en h e t s y s t e e m gevolgd w o r d e n d a t geen onderscheid vindt, en zij zich uit trotschheid bijna een arbeider (arbeidster) zijn (haar) loon w a a r d i s ; dat e e n s c h a m e n naast m o e d e r te loopen met h a a r eenvoudig kleed. ieder die m e d e bijdraagt tot ons aller welzijn, geniete en Bovendien is er van opvoeden dan geen sprake m e e r , zij o n t v a n g e n a a r zijn behoeften. zijn en w o r d e n a a n h a a r lot overgelaten, meest al alleen e n [Slot volgt.) PLUTO. zich vervelende, w a a r d o o r zij aldra een gezellig verkeer a a n k n o o p e n met dezen of genen jongeling (die h a a r vraagt) Correspondentie. h e t g e e n dikwijls o p t r o u w e n uitdraait of tot prostitutie leidt. MAHIUS, Sneek. D a n k ! In N° 1 4 . Blijven ze echter thuis, dan w o r d e n ze gevormd tot stille, PLUTO en e c h t g e n o o t e , Hoorn. D a n k . g e d w e e ë huismoedertjes, die ook blijde zijn, dat ze van h a a r
w a a r 't a a n ligt, m a a r e r zit leven, e r zit ziel in. J a , d a t doet b e t ook. E r ziet een kinderziel in. H e t leven, de blijdschap, de belofte der jeugd, is van de jeugdige werksters overgegaan in de k a n t . E r zit ziel i n . . . . G e ziet h e t g a a r n e , d a t u w e v r o u w e n er zich m e e t o o i e n ; m a a r ik k a n mij toch voorstellen, d a t e e n e v r o u w o p h e t oogenblik, d a t zij dit indenkt, — a c h , als een machteloos protest, — die k a n t zich van den b o e z e m rukt, omdat zij zich niet tooien wil met eene a a n 't kind o n t w r o n g e n ziel.
IPerslaöcn.
3De IDrouw
0
VROUWEN, GEDENKT
DEN
STRIJDPENNING
Strijfcpennino
komt, o,25. — H e t woord " canaille » ontbreekt nog bij al d e b e leedigingen d i e m e n o n s naar het hoofd slingert, L . R . , o,o5. — ter ondersteuning van het blad « De Vrouw » Werkgezellinnen, gaat voort o p d e n ingeslagen w e g , z o o komt gij (Buiten verantwoording der Redactie) tot de verwezenlijking van het groote doel, M. Reyniers, o,o5. — Werkgezellinnen, het wordt hoog tijd dat er verandering in o n z e n P e i s o o n l i j k e of o n z e d i g e z e t t e n w o r d e n niet geplaatst. toestand k o m e ; daarom vereenigen wij o n s i n een sterken B o n d , O v e r d r a c h t : fr. 472,58 daarin a'leen ligt onze redding, Marie D . M . , o,o5. — Voor de G e n t . — D e ergste vijand der vrouw is hare eigene onwetendgoede verstandhouding, E l v . S n . , o,o5. h e i d , E m . Cl., o , i 5 . — Voor h e t w i n n e n v a n mijn eersten prijs, A n t w e r p e n . — Vijandig aan allen hoogmoed, voel ik mij nochid., i , o o . — Winst o p 5 verkochte bladen, Elvire Cl., 0,10. — tans gevleid door de aandacht welke mijn artikel o p mij getrokken Clara Cl., o,o5. — Opdat al de jonge meisjes ons voorbeeld zouden heeft. Volgaarne zou ik den wensch van E . Van Langendonck b e volgen e n strijden voor hare zedelijke e n stoffelijke vrijmaking, vredigen. D e o p v o e d i n g e n het onderhoud mijner kinderen slorpen J. V . d. S., 0,14. •— Eenige bestuusleden v a n d e n Vrouwenclub, nagenoeg al mijnen tijd o p . Komt er echter eene deftige (1) socialisna het zingen der >• Marianna bij V a n Wynsberghe, i , 3 o , — Lische vrouwenafdeeling tot stand, dan wil ik er mij gereedelijk bij Rondgehaald bij L . d e Schoenmaker, o,3S. — V a n o n z e kleine aansluiten. Tot dan toe kan ik niet anders dan vriendinnen en kenRachel, 0,10. — Nummer 1204, 0,20. — Rondgehaald door Rachel nissen tot hetsocialisme over te halen, mijnen kinderen vrijzinnige, D h . bij Mandas in het « Boldershof, •• Metserstraat, 9,52. — Idem na democratische gedachten in te prenten e n o p allerlei wijze m e e te 't zingen der » C o m m u n e » door L e o n i e Cl., 0,60. — Idem, 0,10. werken aan de ontvoogding der werkende standen, M. G , 0,20. — — V a n kleine Kichard, o,o5. — Richard D h . , 0,10. — I r m a Cl., 0,08. — Ter eere onzer moeder's herstelling, de familie Cl., o,53. E e n e polemiek aangaan met v d. Veer zou ons te ver leiden. Ik wil hem echter doen opmerken, dat ik het met hem in geene deele — Voor het b e w a r e n v a n eenige kleedingstukken, 0,10. — Eenige eens b e n . w a t zich verklaart, wanneer ik m i j verzet tegen allen jongelingen bij L . de schoenmaker gezeten geven voor De Vrouw, slavelijken en vernederenden vrouwenarbeid. D e vrouw dient o, 19. — Atelier « Vooruit « ibottienstiksters): Vrouwen, nog eenige meer geëerbiedigd te worden, zij, die door de natuur reeds m e t weken scheiden o n s v a n d e n ^rooten internationalen Arbeiderszulken zwaren last bedeeld werd. Waar zou het naartoe, wanneer feestdag, den Eersten M e i ; w e l n u , propaganda gemaakt opdat dit men de vrouw als schaliedekster, zinkbewerkster of schoorsteenfeest dit jaar wonderwel moge gelukken; toonen wij door o n z e vaagster zag optreden ? M . G., 0,20. groote opkomst d a t d e vrouwen ook moede zijn het juk der slaB r u s s e l . —• Omdat B é b é d e n optocht zoo mooi vond, 0,20. — vernij te torschen, P a u l i n e P , o.o5. — Vooruit, v r o u w e n ! moedig Mannen die niet drinkt, ik wensch u een vrouw toe d i e niet kijft voort gestreden, eens toch komt ook voor ons de zon der vrijheid Vrouwen die niet kijft, ik w e n s c h u een man toe die niet drinkt, gloren en d a n zullen wij toonen wat eene vrije vrouw vermag, Nellie, 5,00. — Opgehaald in L e Cygne, n a eene vergadering der Pauline P . , o,o5. — Opdat wij op Eersttn Mei een aangenaam U n i o n , 0,60.— Overschotopkoek, o,25. — Winst op ö b l a d e n , 0,12 weder mogen hebben en de stoet prachtig gelukke, Bertha, 0,10. — Opdat de naaisters v a n « Vooruit, » evenals wij, stiksters, d e n — V a n e e n spel trictrac, 2,00. — Winst o p 7 bladen, 0,14. — V a n postzegels, 0,07. — V a n Lili, o , i 5 , — V a n eene lezing over strijdpenning voor De Vrouw zouden gedenken, Elvire S n . , o 10 — Alhoewel nog jong, zijn wij krachtdadig genoeg om geene lafaards te worden, L . R . , o,o5. —• Alvorens o n s voor gemeen volk uit te schelden, mocht men wel eens bedenken waar men vandaan ,
..jt^ï,yït}ï,(j,jï. |"f>'j» f.' KtstSwuS^M f.^'* ••},.$.•{>•(>•
fj. J"!,.JJ,{J.$,. l"t»'i"t»^}*
F E U I L L E T O N VAN D E V R O U W
(1
lboe be arme sterft Niwvr
liet
Klinisch
v a n
(1) Deftig zegt men in Vlaanderen voor flink, n e t , fatsoenlijk, ernstig. In Holland beduidt het ongeveer « aristocratisch
li'. M I L K
Z Ü L A
DOOR N E L L I E .
er g e e n m e t s e l w e r k is, is d a t ten minste iets; m e n h o u d t a l t h a n s d e n h o n g e r h e t huis uit. O p e e n a v o n d vindt d e m a n , t h u i s k o m e n d e , Kareltje t e b e d . D e m o e d e r w e e t niet w a t h e m scheelt. Z e h a d h e m n a a r zijn tante gezonden, die te Courcelles e e n o u d e n kleer e n w i n k e l heeft; hij m o e s t h a a r v r a g e n , of zij niet e e n w a r m j a s j e voor h e m h a d , in ruil voor de linnen kiel, w a a r i n hij h e t zoo schrikkelijk koud h a d . D e t a n t e h a d niets d a n o u d e m a n s b r o e k e n , die h e m veel te groot w a r e n . D e kleine k w a m , over zijn heele lijf b i b b e r e n d , t e r u g ; zijn gezicht stond suf, alsof hij j e n e v e r g e d r o n k e n h a d . E n n u ligt hij m e t z w a r e k o o r t s o p het a r m o e d i g e b e d e n s p r e e k t allerlei w a r t a a l ; hij m e e n t dat hij a a n 't bedelen is e n i-ingt straatliedjes.
j a n u a r i is e e n h a r d e m a a n d g e w e e s t . G e e n werk', d u s o o k geen b r o o d e n vuur in huis. D e familie Morisseau heeft a r m o e en e l l e n d e l e e r e n k e n n e n ! Zij is w a s c h v r o u w , hij m e t s e l a a r . Z e w o n e n in de K a r d i n a a l s t r a a t , in de Balignolles, h e t meest v e r p e s t e k w a r t i e r v a n de geheele stad P a r i j s . H u n kamertje ligt o p de vijfde verdieping van e e n s o m b e r , vuil h u i s ; h e t is z ó ó b o u w v a l l i g , d a t d e r e g e n door h e t d a k zijpelt. T o c h z o u d e n ze zich n o g niet b e k l a g e n , indien niet h u n zoontje K a r e i , e e n kleine guit v a n 10 j a r e n , k r a c h t i g v o e d s e l noodig b a d , wilde hij e e n m a n w o r d e n . 'De j o n g e n is z w a k v a n g e s t e l ; h e t minste of geringste m a a k t h e m ziek. T o e n hij n a a r school ging, s p a n d e hij zich o v e r m a t i g in, wilde alles o p eens leeren e n begrijpen e n w e r d ziekelijk. Hij is d a n o o k b o v e n zijn leeftijd ontwikk e l d e n daarbij e e n m o o i e j o n g e n . A l s e r g e e n b r o o d i n huis is, d a n s c h r e i e n zijn o u d e r s onophoudelijk, — o m h é m . H u n s m a r t is d e s te grooter, d a a r alle k i n d e r e n in d a t verp e s t e huis a l s r a t t e n e n muizen sterven.
D e m o e d e r heeft een o u d e n l a p voor 't venster g e h a n g e n o m een g e b r o k e n ruit te b e d e k k e n ; v a n b o v e n blijven n o g t w e e ruiten vrij e n d a a r d o o r stroomt h e t g r a u w e daglicht n a a r b i n n e n . D e ellende heeft de latafel geledigd : al h e t linnen e n lijfgoed is n a a r de « l o m m e r d » (den « Berg ») g e b r a c h t . O p e e n a v o n d heeft m e n de tafel e n t w e e stoelen v e r k o c h t . Kareltje sliep vroeger o p d e n grond. M a a r n u hij ziek is, heeft hij h e t b e d g e k r e g e n . M a a r d a a r ligt hij t o c h n o g m a a r slecht op;. w a n t d e w o l uit d e m a t r a s is bij h a l v e pondjes tegelijk n a a r e e n uitdrager g e b r a c h t , om toch m a a r e e n tien of twaalf centen in h a n d e n te krijgen. N u s l a p e n v a d e r e n m o e d e r in e e n h o e k , o p e e n stroozak, w a a r e e n h o n d voor bèdarikï zou h e b b e n .
O p d e s t r a t e n w o r d t h e t ijs w e g g e h a k t . Ook d e v a d e r heeft zich a l s ' b a a n v e g e r laten w e r v e n . Hij h a k t h e t ijs u i t . d e g o t e n w e g e n b r e n g t 's a v o n d s 2 francs thuis. Z o o l a n g
, I n t u s s c h e n zagen b è ï d e n ' h o e h e t kind ih b e d w o e l d e e n opsprorig. W a t scheelt h e m d a n t o c h , d a t hij zoo d w a a s p r a a t ? Heeft e e n dolle h o n d h e m o n d e r w e g gebeten, of heef"-
VROUWEN, GEDENKT
8
DEN
" E e n z a m e Zielen, » gehouden voor d e n Onderwijzerskring te Gent, i o , o o . — V a n Marie, omdat ze veel plezier heett gehad te Gent, o , i 5 . — V a n Anna. omdat ze e e n kijkje gaat nemen thuis, 0,20. — Van Lili, omdat zij den oorlog zoo akelig vindt. o,3o — V a n B é b é , omdat hij nooit eenmenschenbrocder wil neerschieten, 0,20. — Omdat - De Vrouw - zoo goed vooruit gaat, Rienzi, 5,oo. — V a n Maria, 0,10. — De Monsieur B a c , 4,00. — W i n s t op 100 blad e n , 2,00. L e u v e n . — Geloof is slaap. Twijfel is begeerte. Onderzoek is arbeid. Het getal werklieden is gerirg, o o5. — Op de verslaving der volkeren b o u w e n de verdrukkers hun macht, o,o5 — Geen arbeid geen leven; de arbeid overwint alles, o o5. — E r zijn slechts twee deugden. O. waren zij immer vereenigd ! W a r e steeds de goedheid ook groot, steeds de grootheid ook goed ! Jeannette de W i t , o,o5. — B o e t e , omdat door mijne schuld Jeannetie's degelijke strijdpenning te lang bleff liggen, NelI'e, o,5o. N e d e r l a n d . — Van C. B . in den Haag. 0,20. — Van de Vrou. wenvereeniging te Almeloo, 3,00. — " D e Vrouw » is eene o n w a a r , deerbare bondgenoote in o n z e gelederen, Samuel ( D e n Haag). 3 , i o . — Omdat ik mi] h e b aangesloten bij de vereeniging tot afschaffing van sterken drank, Peer Corstiaan, 1,00. — Omdat De Vrouw voor ons strijdt, H . N . J , o,5o. — Omdat ik onbewust socialiste ben, zooals mijn broeder zegt, G. J. J., 0,20. — V a n een potje kaart, W . d R., o,3o. — Wisselgeld, 0,20. — V a n den heer T . te Amsterdam. 4,00. — V a n een B o s s c h e n a a r , die hoopt dat De Vrouw weldra in alle katholieke p r o v i n c i ë n druk gelezen zal worden, 5,00. — 0,10 van e e n Soc. spoorwegslaaf en 0,10 van zijne vrouw, te HOORN. Totaal : fr. 64,77
IDoor Hdrtöerlectuur In kas op 18 F e b r . fr. 34,50. — V a n een spel trictrac, 6,00. — V a n D Aletta J a c o b s , 10,00. — V a n Jaap, Margot, Stephan en h u n M a m a , 52,58. Totaal 52,58. r
Gent, druk.-uitg E m i l i e Claeys, Metserstraat, 20
STRIJDPENNING
D E VROUWENBEWEGING HEEFT IN FRANKRIJK EEN HARER MOEDIGSTE KAMPIOENEN VERLOREN IN DEN PERSOON VAN MARIA DERAISMES, VOORZITSTER VAN DEN VRIJDENKERSGROEP SEINE-ET-OISE. IN I 8 3 5 TE PARIJS GEBOREN, BEGON ZIJ O P 25JARIGEN LEEFTIJD HARE LOOPBAAN ALS SCHRIJFSTER. V A N HARE HAND BLIJVEN ONS VERSCHEIDENE WERKEN OVE
R
HET VROUWENVRAAGSTUK BEWAARD. ZIJ OVERLEED OP 58JARIGEN OUDERDOM, NA EENE LANGDURIGE ZIEKTE. WIJ
BIEDEN ONZEN FRANSCHEN ZUSTERS ONZE WELGE-
MEENDE DEELNEMING AAN IN HET VERLIES DAT HAAR HEEFT GETROFFEN.
B E R I C H T Voortaan kunnen wij o n z e bl.iadjes verkoopen tegen 1 f r a n k per 100 voor B e l g i ë ; 6 5 c e n t s per 100 voor H o l l a n d . Wij hebben den prijs aldus verlaagd met het oog op de propaganda onzer lectuur onder de kinderen van het volk. Wij werken zoodoende nog steeds met verlies e n blijven dus o n z e kinderkas aanbevelen van eenieder, die hart heeft voor het kind en met ons erkent dat wij aan de kinderen het meest hebben te verwachten voor de toekomst. RED. «> • "!"}'•;••;";";"i ! ! ! " ! t " ! " i " J " ! " i " ï " 1 1 ', ' i " ! i •!••;•'! -
DE SOCIALE v o o r
GIDS
Socialistisch Tijdschrift N o o r d - en Z u i d - N e d e r l a n d
P I I J S PER JAARG-IIIY N E D E R L A N D : 4 8 FRANKEN.
Men
--
VAN 1 2 AFLEVERINGEI , VOOR GULDEN; VOOR B E L G I Ë ,
abonneert zich bij den Uitgever, J. Amsterdam, en bij de Administratie « Vooruit. 11
Hoekstra, te van het blad
Afzonderlijke nummers: 1,25 frank. IJ»-.(J'(J|S.JÏ(J p ;• J. F. J. |. |. J. J. j. JJ [ÏVJÏ F»
'T*'T>
die M o r i s s e a u thuis heeft g e b r a c h t , w o r d e n 2 p o n d vleesch, w a t kolen e n olie g e k o c h t . D e e e r s t e n a c h t verloopt g o e d . D e v a d e r o n d e r h o u d t h e t v u u r . D e kleine zieke, die d o o r d e k a c h e l w a r m t e in s l a a p schijnt te g e r a k e n , p r a a t niet meer; m a a r zijn handjes b r a n d e n als vuur. Hij is d o o r d e k o o r t s als o v e r w e l d i g d , m a a r d e o u d e r s , die dit niet begrijpen, zijn g e r u s t o m d a t hij stil is. A l s e c h t e r d e D o k t e r d e s a n d e r e n d a a g s a a n h e t b e d staat, e n m e n o p zijn g e l a a t leest d a t hij geen h o o p m e e r heeft, slaat d e schrik h e n o m het h a r t e n s t a a n zij s p r a k e l o o s , als a a n d e n b o d e m v a s t g e n a g e l d . Vijf d a g e n l a n g vertoont zich geen d e minste v e r a n d e r i n g . Kareltje sluimert, als n e e r g e s m e t e n o p zijn k u s s e n . D o o r d e gaten in venster en d a k schijnt d e e l l e n d e , te gelijk m e t d e n w i n d , het d a k k a m e r t j e b i n n e n te d r i n g e n . D e n t w e e d e n a v o n d heeft m e n het laatste h e m d der m o e d e r v e r k o c h t ; d e n v o l g e n d e n d a g heeft m e n uit d e r e e d s zoo d u n n e m a t r a s nog een p a a r h a n d e n w o l g e h a a l d , o m d e n a p o t h e k e r te b e t a l e n . T o e n w a s alles o p ; niets, niets w a s er m e e r ! Morisseau h a k t nog altijd ijs; m a a r zijn 2 francs zijn niet « N e e n , M e n e e r D o k t e r ; het ging ons van den zomer nog langer v o l d o e n d e . D a a r deze bittere kou doodelijk k o n zijn al goed. D e ellende b e g o n p a s met den winter. » voor Kareltje, verlangt hij n a a r d o o i w e e r , ofschoon hij h e t , « D a t ' s erg, h e e l e r g ! » o m d e r a r b e i d s w i l l e , ook w e d e r vreest. A l s hij n a a r zijn E n hij belooft, terug te zullen k o m e n . Vrouw B o n n e t w e r k gaat is hij blij, d e w i t b e s n e e u w d e s t r a t e n te z i e n ; leent h e n e e n frank, voor d e n a p o t h e k e r . Voor d e 2 francs m a a r denkt hij d a n a a n d e n kleine, die d a a r b o v e n m e t d e n dood ligt te w o r s t e l e n , d a n verlangt hij hartstochtelijk n a a r (1) In Frankrijk e n België is het niet, zooals in Holland, de gezonnestralen e n lente w a r m t e , o m d e s n e e u w te d o e n smelten. w o o n t e dat de dokters een receptenboekje bij zich dragen. Papier W a r e n ze m a a r o n d e r d e b e d e e l d e n , d a n h a d d e n ze t e n •en schrijfgereedschap wordt hen bezorgd in het huis dat zij beminste d o k t e r en a p o t h e k e r voor n i e t s ! zoeken. \ ERT (Wordt vervolgd.)
i e m a n d h e m slechte j e n e v e r te drinken gegeven? E e n buurv r o u w , M a d a m e B o n n e t , is d e k a m e r b i n n e n g e t r e d e n ; zij bekijkt d e n k l e i n e e e n s g o e d e n v e r k l a a r t d a t hij ijlende k o o r t s heeft. Zij heeft v e r s t a n d v a n die dingen, w a n t zij heeft h a r e n m a n a a n een dergelijke ziekte v e r l o r e n . D e m o e d e r n e e m t h a a r kind snikkend in h a a r a r m e n . D e m a n l o o p t d e k a m e r uit o m een dokter te r o e p e n . Hij vindt e r gelukkig s p o e d i g e e n e n b r e n g t h e m m e è ; 't is e e n l a n g e m a n m e t een gesloten gezicht. Hij legt zijn oor o p d e n r u g v a n het kind en klopt h e m o p d e borst, zonder e e n w o o r d te s p r e k e n . D a a r n a m o e t v r o u w B o n n e t p a p i e r e n potlood uit h a r e k a m e r h a l e n (1) o m e e n r e c e p t te schrijven. A l s hij, nog steeds zwijgend, zich g e r e e d m a a k t o m h e e n te g a a n , zegt de m o e d e r m e t h a p e r e n d e stem : « M e n e e r Dokter, w a t scheelt h e m ? » « P l e u r i s (2), a n t w o o r d t deze kort, zonder verdere toelich t i n g ; en d a n vraagt hij o p zijne beurt : « S t a a t gijlieden o p d e lijst d e r b e d e e l d e n ? »
(2) Ontsteking van het borstvlies; droge hoest met hevige koorts.
