Oplossingen om te communiceren voor personen met een stem-, taal- of spraakstoornis

Oplossingen om te communiceren voor personen met een stem-, taal- of spraakstoornis

KOC, juni 2012 1. Inleiding 2. Technologische communicatiehulpmiddelen 2.1 Statische communicatietoestellen 2.1.1 Statische communicatietoestellen met één boodschap 2.1.2 Statische toestellen met meerdere boodschappen 2.2 Dynamisch communicatietoestel 2.3 Draagbare computer met communicatiesoftware 2.4 Teksttoestel 2.5 Toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem (Lucy) 2.6 Stemversterker 3. Aanvullingen en bijhorigheden bij communicatiehulpmiddelen 3.1 Communicatiesoftware 3.2 Synthetische stem 3.3 Uitbreidingsmodule voor communicatiesoftware 3.4 Extra sleutel 3.5 Extra taal 3.6 Symbooldatabank(en) 3.7 Software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten 3.8 Schakelaars, afdekplaten ... 3.9 Extra batterijen - batterijlader 3.10 Adapter 3.11 Tafelstatief 3.12 Rolstoelstatief 3.13 Andere statieven 3.14 Andere (draagtas, kabels ...) 4. Intermezzo rond statische en dynamische communicatietoestellen

1. Inleiding Personen met een taal- of spraakstoornis kunnen ernstige problemen ondervinden om een (gesproken) boodschap over te brengen. Ondersteunde communicatie kan dan toegepast worden om de (nog) aanwezige communicatieve vaardigheden van de persoon zo goed mogelijk te ondersteunen. Binnen ondersteunde communicatie onderscheiden we twee grote groepen: Communicatietechnieken: gebaren, wijzen, mimiek, blikrichting … Communicatiehulpmiddelen: niet-technologische hulpmiddelen: symbolenkaarten, letterkaarten … technologische hulpmiddelen

2. Technologische communicatiehulpmiddelen

Een persoon die zijn boodschap niet verstaanbaar kan overbrengen via spraak en voldoende heeft aan of enkel wil beschikken over een beperkt aantal gesproken boodschappen, kan beroep doen op een statisch communicatietoestel.

Wanneer een persoon over een heel uitgebreide woordenschat wil beschikken, kan een dynamisch communicatietoestel of een draagbare computer met communicatiesoftware worden ingezet.

Een teksttoestel kan een oplossing bieden voor een persoon die wil communiceren met tekst en spraak en die over voldoende lees-, spel- en typvaardigheden beschikt. Tekstcommunicatie is daarnaast ook beschikbaar als communicatiesoftware voor computers en dynamische communicatietoestellen.

Voor wie ook nood heeft aan een speciale bediening, kan een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem (Lucy) overwogen worden.

Wie versterking van zijn zwakke stem wenst, kan baat hebben bij het gebruik van een stemversterker. Let op Om een communicatiehulpmiddel succesvol in te zetten, moet in de eerste plaats de persoon met een taal- of spraakstoornis gemotiveerd zijn om het communicatiehulpmiddel te gebruiken. Verder moeten ook de personen in zijn omgeving het gebruik van het communicatiehulpmiddel stimuleren en (onder)steunen. Ze moeten ook de gebruiker van het communicatiehulpmiddel de nodige tijd gunnen om zijn boodschap over te brengen. 2.1 Statische communicatietoestellen

Statische communicatietoestellen zijn toestellen waarbij opgenomen boodschappen op een of meerdere vaste communicatiekaarten staan. De gebruiker kan een boodschap afspelen door op een knop te duwen. Ook al zijn er meerdere kaarten, de gebruiker kan enkel die boodschappen gebruiken van de kaart die op het toestel wordt weergegeven. De statische communicatietoestellen worden opgesplitst in: statische communicatietoestellen met één boodschap statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen 2.1.1 Statische communicatietoestellen met één boodschap

Statische communicatietoestellen met één boodschap zijn heel eenvoudige toestellen met één knop en met beperkte mogelijkheden. Ze laten toe één boodschap op te nemen. D.w.z. een andere persoon spreekt een boodschap in en de persoon met een spraak- of taalstoornis kan die boodschap terug laten horen door op de knop te drukken. De boodschap kan heel snel en eenvoudig gewijzigd worden. Deze toestellen worden vaak gebruikt als aandachtstrekkers, voor snelle communicatie, bij het aanleren van communicatiebeginselen zoals actie/reactie of om te leren werken met ja/ nee. Opmerking: enkele toestellen met één knop bieden ook de mogelijkheid om boodschappen in stappen in te spreken en terug weer te geven door herhaaldelijk op de knop te drukken. Statische communicatietoestellen met één boodschap zijn bedoeld voor personen die voldoende hebben aan of die slechts wensen te beschikken over een beperkte, gesproken woordenschat. Ze gebruiken deze toestellen meestal naast een andere vorm van ondersteuning.

Voorbeelden van statische communicatietoestellen met één boodschap: BigMack, Talking Brix Meer info Keuze-aspecten robuustheid: is er nood aan een groot robuust toestel, dat letterlijk en figuurlijk tegen een stootje kan, of aan een klein meeneembaar toestel dat aan een broeksriem kan gehangen worden? positionering: moet de knop monteerbaar zijn of niet of misschien makkelijk langs een deur geplakt kunnen worden? toevoeging van een symbool: moet er een kapje over de knop zitten om een afbeelding onder aan te brengen of niet? geluidskwaliteit: is de geluidskwaliteit (en het –volume) van belang of ondergeschikt aan een andere eis? grootte: is er nood aan een grote of kleine knop? gevoeligheid: moet de knop met weinig kracht bediend kunnen worden of niet? opnamecapaciteit: is een korte opnameduur voldoende of is er een langere tijd nodig? soort schakelaar: moet de knop bestaan uit een vingerschakelaar of uit een knop die met de hand, een ellenboog, het hoofd of … kan bediend worden? gewicht: mag het een zwaardere knop zijn of moet het een licht toestel zijn? positie van het drukoppervlak: is er nood aan een schuin gepositioneerde knop of een gewone? top en/of zijbediening: moet de knop ook reageren als er langs opzij tegen de knoprand geduwd wordt (vb. Big Button)? ...

Big Button (Attainment Company)

Bedenking: leren werken met actie-reactie Eenvoudige omgevingsbediening voor het stimuleren van actie-reactie kan ingezet worden wanneer deze vaardigheid nog niet toegepast kan worden voor communicatie. Er kan dan bijv. gekozen worden voor een adapter voor het bedienen van toestellen met externe schakelaars. De adapter stelt de persoon in staat om met een of meerdere eenfunctieschakelaars, een of meerdere speelgoedjes e.a. te kunnen bedienen.

Jelly Beamer with Wireless SLAT Powerlink 4

Tegemoetkoming VAPH Statische communicatietoestellen met één boodschap zijn opgenomen in de refertelijst in het domein communicatie onder 'aanvulling intellectuele en andere functies'. Binnen het refertebedrag mogen meerdere kleine/goedkopere knoppen worden aangevraagd, die samen minder kosten dan het refertebedrag. Daarnaast kan het refertebedrag max. twee keer aangevraagd worden om bijv. twee grote robuuste (duurdere) spraakknoppen mee te kunnen aankopen. Personen die het interventieniveau 'aanvulling/vervanging spraak' hebben toegekend gekregen, kunnen een of meerdere statische systemen met één boodschap aanvragen via de uitzonderingsprocedure. Doelgroep VAPH Statische communicatietoestellen met één boodschap zijn vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- en/of spraakstoornis: die zich niet (voldoende) verstaanbaar kunnen uitdrukken die zelf willen/kunnen beslissen wanneer ze een vooraf opgenomen boodschap laten horen Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een statisch communicatietoestel met één boodschap moet duidelijk gemotiveerd worden dat een of meerdere statische communicatietoestel(len) met één boodschap de goedkoopste adequate oplossing is om het communicatieprobleem op te lossen. Aanvullingen en bijhorigheden Mogelijk noodzakelijke bijhorigheden bij een statisch toestel met één boodschap zijn: tafelstatieven rolstoelstatieven Producten in Vlibank marktaanbod statische communicatietoestellen met één boodschap www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=346 2.1.2 Statische toestellen met meerdere boodschappen Statische toestellen met meerdere boodschappen splitsen we op in: eenvoudige statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen (al dan niet met niveau-indeling) meer uitgebreide statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen (met een grotere geheugencapaciteit en niveau-indeling) Veelal passen deze toestellen bij andere vaardigheden op vlak van communicatie.

Eenvoudige statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen

De groep eenvoudige statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen omvat een groot gamma aan toestellen, met een uitgebreide waaier van mogelijkheden in opslagcapaciteit (aantal minuten opnametijd). Deze toestellen hebben twee tot maximaal veertig knoppen. Onder elke knop kunnen een of meerdere boodschappen opgenomen worden die al dan niet ingedeeld worden volgens niveaus/kaarten. Met deze toestellen kan gecommuniceerd worden met mededelingen, geluiden, voorbereide vragen … Eenvoudige statische toestellen met meerdere boodschappen zijn voornamelijk geschikt voor personen die behoefte hebben aan een beperkt en overzichtelijk communicatiesysteem. Ze worden gebruikt in situaties die slechts een beperkte woordenschat vragen, bijvoorbeeld brood halen bij de bakker. In dergelijke situaties zijn enkele boodschappen (woorden of zinnen) voldoende om zich verstaanbaar te kunnen maken. Ook personen die geen grote woordenschat kunnen hanteren, kunnen met deze toestellen geholpen zijn. Eenvoudige statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen zijn (meestal) klein en licht. Ze zijn dan ook draagbaar en gemakkelijk mee te nemen. Voorbeelden van eenvoudige statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen: 4talk4, QuickTalker 7 Meer info Keuze-aspecten De keuze tussen verschillende types statische toestellen is vaak een kwestie van uitproberen en zal uiteraard ook afhangen van de gestelde eisen: meeneembaarheid/draagbaarheid/gewicht van het toestel robuustheid aantal boodschappen opnamecapaciteit bediening/gevoeligheid van de knoppen/vakken in de roosters grootte van het toestel grootte van de afbeeldingen op de kaarten/van de vakjes in de roosters aanpasbaarheid van de bediening (visuele en/of auditieve scanning aan de hand van een of meerdere schakelaars) … Tegemoetkoming VAPH Eenvoudige statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen zijn opgenomen in de refertelijst in het domein communicatie onder 'aanvulling intellectuele en andere mentale functies'.

Personen die het interventieniveau 'aanvulling/vervanging spraak' hebben toegekend gekregen, kunnen een eenvoudige statisch systeem met meerdere boodschappen aanvragen via de uitzonderingsprocedure. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een tussenkomt van het VAPH voor een statisch systeem met meerdere boodschappen zijn vastgelegd in het besluit van de Vlaamse regering in bijlage III. In bepaalde gevallen is een zeer uitzonderlijke zorgbehoefte te overwegen en motiveren; zeker in die situaties waarin er nood is aan en er specifieke eisen worden gesteld aan het statisch communicatiehulpmiddel. Bijvoorbeeld in onderstaande situaties: wanneer er nood is aan een specifiek toestel met (al dan niet auditieve) scanning wanneer er nood is aan een toestel met automatische kaartherkenning en/of waarvan de plaatjes makkelijk te verwisselen zijn bijvoorbeel door een magneetsysteem (voor een zelfstandigere hantering van het hulpmiddel of een beter beheer van een groot aantal kaarten) wanneer er nood is aan een zeer robuust (en qua bediening aanpasbaar) toestel Onderstaande oplossingen zijn, net zoals een eenvoudig statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen, oplossingen voor eenzelfde probleemactiviteit. Bijgevolg is cumul van een eenvoudig statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen met onderstaande oplossingen doorgaans niet nodig: stemversterker teksttoestel dynamisch communicatietoestel statisch communicatietoestel met één boodschap Doelgroep VAPH Eenvoudige statische communicatietoestellen zijn vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- en/of spraakstoornis: die zich niet verstaanbaar kunnen uitdrukken door middel van spraak, ook niet door middel van een stemversterker die kunnen communiceren met behulp van afbeeldingen die kunnen kiezen tussen 2 of meer verschillende boodschappen die een beperkt aantal boodschappen nodig hebben ter ondersteuning van de communicatie die beschikken over de nodige cognitieve, communicatieve en taalvaardigheden om zinvol met het toestel te communiceren Opmerking: afhankelijk van de mogelijkheden van de persoon, kan een uitgebreid statisch systeem met meerdere boodschappen ook op zijn plaats zijn voor personen die met afbeeldingen kunnen omgaan en een ruimere, weliswaar contextgebonden, woordenschat nodig hebben. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een eenvoudig statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen moet duidelijk in kaart worden gebracht: wat het precieze probleem op vlak van communicatie is wat de persoon, ondanks zijn beperking, nog wel kan en wat hij niet kan

hoe de persoon zich nu duidelijk maakt (met en zonder eventueel aanwezige hulpmiddelen of technieken voor ondersteunde communicatie) welke vormen van communicatie al overwogen/geprobeerd en uitgesloten werden en waarom hoe de persoon evolueert/geëvolueerd is welke andere beperkingen (vb. motorisch, cognitief, visueel, auditief) een invloed kunnen hebben op de keuze van een oplossing (en de bediening ervan) voor welke andere activiteiten (vb. computer bedienen, omgeving bedienen, sms’en, mailen) er ook nood is aan een oplossing, die mogelijk geïntegreerd kan worden in de oplossing voor het communicatieprobleem welke context- en omgevingsfactoren een invloed kunnen hebben op de keuze van het hulpmiddel aan welke functionele en technische eisen de oplossing moet voldoen EN moet duidelijk gemotiveerd worden dat: een eenvoudige statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen de goedkoopste adequate oplossing is voor het communicatieprobleem én eenvoudigere alternatieven niet voldoen én de persoon met de oplossing wil en kan communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor het werd aangevraagd. Wanneer er bij de keuze van een eenvoudig statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van een eenvoudig statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen kan er getwijfeld worden of: eenvoudigere alternatieven niet voldoen de persoon wil communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon kan communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon de nodige functionele mogelijkheden (motoriek, visus, gehoor, cognitie) heeft om de gewenste boodschap te selecteren de omgeving van betrokkene bereid is het gebruik van het hulpmiddel te (onder)steunen Wanneer een statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen aangevraagd wordt via de Bijzondere Bijstandscommissie in het kader van een zeer uitzonderlijke zorgbehoefte, moet er een offerte toegevoegd worden. Mogelijke alternatieven Papieren communicatiekaarten/boek (met foto’s, symbolen, voorwerpen enz.) Meerdere statische communicatietoestellen met één boodschap Aanvullingen en bijhorigheden Mogelijk noodzakelijke aanvullingen en bijhorigheden bij een eenvoudig statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen zijn: software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten symbooldatabank schakelaars, afdekplaten … tafelstatieven rolstoelstatieven

andere statieven andere (draagtas, kabels …) Producten in Vlibank marktaanbod eenvoudige statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=OPEN&THES_CLAS=4.1.1.2.1.1.&THES_STATE=1 Uitgebreide statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen

Een uitgebreid statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen is een toestel waarin een groot aantal boodschappen kunnen opgenomen worden, voorzien van: een luidspreker spraakknoppen, waar al dan niet afbeeldingen op bevestigd kunnen worden Er zijn ook systemen die gebruik maken van barcodes of andere technologie i.p.v. spraakknoppen. De statische communicatietoestellen met grotere geheugencapaciteit en met niveauindeling kunnen een groot aantal boodschappen opslaan. Door de niveau-indeling kunnen verschillende boodschappen opgeslagen worden onder één knop. Zo kan een toets bijvoorbeeld op niveau 1 de afbeelding van een glas bevatten, met de boodschap "ik wil drinken". Op niveau 2 kan dan de boodschap komen "ik heb zin in een glas cola". Als er gewerkt wordt met verschillende kaarten, kan er op niveau 2 ook een andere afbeelding met een geheel nieuwe boodschap komen. Met deze toestellen kan de gebruiker een vrij grote woordenschat gebruiken. Ze zijn voornamelijk geschikt voor die personen die daaraan behoefte hebben en daarvoor over voldoende mentale mogelijkheden beschikken, maar die niet zelfstandig kunnen omgaan met de woordenschat en de mogelijkheden van een dynamisch communicatietoestel. Voorbeelden van uitgebreide statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen: GoTalk 20+, Tobii s32, MessageMate Meer info B.A.Bar en Logan Proxtalker De B.A.Bar en de Logan Proxtalker zijn twee atypische statische communicatietoestellen. B.A.Bar is een Zwitsers toestel dat gebruik maakt van barcodes en een handscanner. De barcodes (streepjescodes) zijn voorgedrukt op duizenden stickers die de gebruiker ter beschikking heeft. Aan elke streepjescode wordt een boodschap gekoppeld. De bijhorende tekst wordt ingesproken door een derde. Met de handscanner, vergelijkbaar met de toestelletjes die men in supermarkten ter beschikking krijgt, worden de barcodestickers aangewezen en gelezen (gescand). De bijhorende boodschap wordt vervolgens door de handscanner ‘uitgesproken’.

De Logan Proxtalker gebruikt honderd losse symboolplaatjes waaraan een boodschap gekoppeld is. Deze boodschap wordt uitgesproken door een plaatje op een knop te plaatsen en deze in te drukken. De plaatjes worden automatisch door het toestel herkend, doordat elk van de plaatjes een unieke radiofrequente identificatie (RFID-tag) heeft gekregen.

Keuze-aspecten De keuze tussen verschillende types statische toestellen is vaak een kwestie van uitproberen en zal uiteraard ook afhangen van de gestelde eisen: vaste of variabele roosters (op het ene niveau bijv. vier boodschappen, op het andere zestien en op nog een ander twee) bediening/gevoeligheid van de knoppen/vakken in de roosters (kracht waarmee men op de vakken in de roosters moeten duwen) (zo zijn bijv. de boodschappen verder van de rand bij een Gotalk moeilijker in te duwen dan die bij een Quicktalker) grootte van de afbeeldingen op de kaarten/van de vakjes in de roosters manueel instellen van het niveau dat bij de kaarten hoort of automatische herkenning van de kaarten aanpasbaarheid van de bediening (visuele en/of auditieve scanning aan de hand van een of meerdere schakelaars) aantal boodschappen opnamecapaciteit grootte van het toestel met of zonder omgevingsbediening met of zonder de mogelijkheid batterijgevoede toestellen te kunnen bedienen (zoals bijv. speelgoedjes) met of zonder de mogelijkheid om (instellings)toetsen te blokkeren met of zonder de mogelijkheid om boodschappen aaneen te schakelen (en op te slagen) robuustheid meeneembaarheid/draagbaarheid/gewicht van het toestel … Soms is het moeilijk in te schatten wanneer, hoe snel en of een persoon met een meervoudige handicap, waaronder een verstandelijke beperking, zal evolueren naar het gebruik van een dynamisch systeem. Als er een grondig vermoeden is dat de persoon op termijn met een dynamisch systeem overweg zal kunnen, kan er gekozen worden om de software Mind Express of The Grid al op een computer te zetten. De persoon kan zo zijn communicatie zelfstandig en adequaat ondersteunen met symbolen. Eens hij voldoende capaciteiten heeft, kan hij overschakelen naar een dynamisch systeem.

Tegemoetkoming VAPH Uitgebreide statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen zijn opgenomen in de refertelijst in het domein communicatie onder 'aanvulling intellectuele en andere mentale functies'. Personen die het interventieniveau 'aanvulling/vervanging spraak' hebben toegekend gekregen, kunnen een eenvoudige statisch systeem met meerdere boodschappen aanvragen via de uitzonderingsprocedure. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een tussenkomt van het VAPH voor een statisch systeem met meerdere boodschappen zijn vastgelegd in het besluit van de Vlaamse regering in bijlage III. In bepaalde gevallen is zeer uitzonderlijke zorgbehoefte te overwegen en motiveren; zeker in die situaties waarin er nood is aan en er specifieke eisen worden gesteld aan het statisch communicatiehulpmiddel. Bijvoorbeeld in onderstaande situaties: wanneer er nood is aan een specifiek toestel met (al dan niet auditieve) scanning wanneer er nood is aan een toestel met automatische kaartherkenning en/of waarvan de plaatjes makkelijk te verwisselen zijn bijvoorbeel door een magneetsysteem (voor een zelfstandigere hantering van het hulpmiddel of een beter beheer van een groot aantal kaarten) wanneer er nood is aan een zeer robuust (en qua bediening aanpasbaar) toestel wanneer er nood is aan een zeer uitgebreid toestel met een groot aantal niveaus en dat een zeer grote woordenschat kan bevatten wanneer er nood is aan een speciaal toestel zoals bijv. B.A.Bar of Logan Proxtalker wanneer er nood is aan een toestel met uitgebreide mogelijkheden (vb. omgevingsbediening) Wanneer er nood is aan een toestel met dynamische indeling en aanraakscherm, maar met plaatjes met digitale spraak en geen woordvoorspelling of grammaticamodule (vb. Zingui) of die nood hebben aan de specifieke bedieningsmogelijkheden die zulk een toestel biedt. Onderstaande oplossingen zijn, net zoals een uitgebreid statisch communicatietoestel, oplossingen voor eenzelfde probleemactiviteit. Bijgevolg is cumul van een uitgebreid statisch communicatietoestel met onderstaande oplossingen doorgaans niet nodig: stemversterker teksttoestel dynamisch communicatietoestel statisch communicatietoestel met één boodschap Doelgroep VAPH Uitgebreide statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen zijn vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- of spraakstoornis die zich niet (voldoende) verstaanbaar kunnen uitdrukken kunnen communiceren met behulp van afbeeldingen kunnen kiezen tussen 2 of meer verschillende boodschappen een groot aantal gesproken boodschappen nodig hebben ter ondersteuning van de communicatie niet zelfstandig kunnen omgaan met de woordenschat en mogelijkheden van een dynamisch toestel

beschikken over de nodige cognitieve, communicatieve en taalvaardigheden om zinvol met het toestel te communiceren Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een uitgebreid statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen moet duidelijk in kaart worden gebracht: wat het precieze probleem op vlak van communicatie is wat de persoon, ondanks zijn beperking, nog wel kan en wat hij niet kan hoe de persoon zich nu duidelijk maakt (met en zonder eventueel aanwezige hulpmiddelen en technieken voor ondersteunde communicatie) welke vormen van communicatie al overwogen/geprobeerd en uitgesloten werden en waarom hoe de persoon evolueert/geëvolueerd is welke andere beperkingen (vb. motorisch, cognitief, visueel, auditief) een invloed kunnen hebben op de keuze van een oplossing (en de bediening ervan) voor welke andere activiteiten (vb. computer bedienen, omgeving bedienen, sms’en, mailen) er ook nood is aan een oplossing, die mogelijk geïntegreerd kan worden in de oplossing voor het communicatieprobleem welke context- en omgevingsfactoren een invloed kunnen hebben op de keuze van het hulpmiddel aan welke functionele en technische eisen de oplossing moet voldoen EN moet duidelijk gemotiveerd worden dat: een uitgebreid statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen de goedkoopste adequate oplossing is voor het communicatieprobleem én eenvoudigere alternatieven niet voldoen én de persoon met de oplossing wil en kan communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor het werd aangevraagd Wanneer er bij de keuze van een uitgebreid statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van een uitgebreid statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen kan er getwijfeld worden of: eenvoudigere alternatieven niet voldoen de persoon wil communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon kan communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon de nodige functionele mogelijkheden (motoriek, visus, gehoor, cognitie) heeft om de gewenste boodschap te selecteren de omgeving van betrokkene bereid is het gebruik van het hulpmiddel te (onder)steunen Wanneer een statisch systeem met meerdere boodschappen aangevraagd wordt via de Bijzondere Bijstandscommissie in het kader van een zeer uitzonderlijke zorgbehoefte, moet er een offerte toegevoegd worden. Mogelijke alternatieven papieren communicatiekaarten/boek (met foto’s, symbolen, voorwerpen enz.) eenvoudig statisch systeem met meerdere boodschappen

communicatiesoftware voor draagbare computer gebruikt als communicatietoestel, als ‘tussentijdse’ oplossing Aanvullingen en bijhorigheden Mogelijk noodzakelijke aanvullingen en bijhorigheden bij een uitgebreid statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen zijn: software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten symbooldatabank schakelaars, afdekplaten … tafelstatieven rolstoelstatieven andere statieven andere (draagtas, kabels …) Producten in Vlibank marktaanbod uitgebreide statische communicatietoestellen met meerdere boodschappen www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=OPEN&THES_CLAS=4.1.1.2.1.1.&THES_STATE=1 2.2 Dynamisch communicatietoestel

Een dynamisch communicatietoestel is een communicatietoestel dat opgebouwd is rond een aanraakscherm. Op het scherm worden, d.m.v. achterliggende communicatiesoftware, roosterstructuren met afbeeldingen, woorden of letters weergegeven om een boodschap te vormen en te laten uitspreken. De inhoud en de vorm van deze roosters zijn snel en makkelijk aanpasbaar aan de noden en behoeften van de gebruiker. Er kan gewerkt worden met voorgeprogrammeerde boodschappen, maar de gebruiker kan zelf ook willekeurige boodschappen maken. De gebruiker vormt een boodschap door een of meerdere vakjes te selecteren. Die boodschap kan hij daarna laten uitspreken door een computerstem. Indien nodig kunnen ook willekeurige geluiden (vb. sirene, bel) of een door derden ingesproken boodschap gebruikt worden. De roosters worden meestal geordend in een boomstructuur met verschillende niveaus. De gebruiker kan niet alleen beroep doen op de boodschappen van het eerste niveau, maar ook op die van verschillende onderliggende niveaus. Als een ander niveau gekozen wordt, veranderen de afbeeldingen op het scherm. Vandaar de naam dynamisch toestel. De groep dynamische communicatiehulpmiddelen omvat verschillende toestellen, met variaties in:

schermgrootte gewicht (draagbaarheid) spraakweergave (digitale en/of synthetische stem) bedieningswijze (aanraakscherm, schakelaars, oogsturing …) robuustheid van scherm en toestel geïntegreerde bijkomende technische mogelijkheden (bijvoorbeeld omgevingsbediening en sms-module) bevestigings-/montagemogelijkheden (vb. op de rolstoel) e.a. Voorbeelden van dynamische communicatietoestellen: Zingui, ComUnic VII, Mobi, TouchSpeak, Tobii C12 Dynamische communicatietoestellen zijn geschikt voor zowel personen met een beperkte als personen met een heel uitgebreide woordenschat en meer taalvaardigheden (vb. kunnen combineren van symbolen tot zinnen). Toch moet er zeer grondig worden nagegaan of de betrokkene echt wel het meest baat heeft bij een dynamisch systeem, en de communicatie niet beter ondersteund kan worden via een statisch systeem, een ander communicatiehulpmiddel of –techniek. Eens weloverwogen voor een dynamisch toestel gekozen is, is het zeer belangrijk verschillende selectiecriteria te doorlopen. Bijvoorbeeld: kan de gebruiker rechtstreeks aanduiden op het scherm of heeft hij alternatieve bedieningsmogelijkheden nodig, welke communicatiesoftware is het meest geschikt voor de gebruiker en ondersteunt de omgeving de gebruiker in het communiceren met het toestel? Het uittesten van het hulpmiddel is daarbij zeker noodzakelijk. Meer info Keuze-aspecten De keuze tussen verschillende dynamische toestellen hangt af van de eisen die eraan gesteld worden: meeneembaarheid/draagbaarheid/gewicht van het toestel (vb. licht meeneembaar toestel, verplaatsbaar toestel of gemonteerd toestel) toegankelijkheid van computertoepassingen (vb. geen computertoepassingen, enkel rechtstreekse communicatie via tekst en/of symbolen, beperkte computertoepassingen of uitgebreide computertoepassingen die een performante computer vereisen) connectiviteit (vb. bluetooth, WLAN (vb. om e-mailberichten te verzenden), 3G/UMTS enz.) mobiele telefonie (telefoneren en/of sms’en) omgevingsbediening schermgrootte aanpasbaarheid van de bediening (auditieve en of/visuele scanning met een of meerdere schakelaars, oogsturing, hoofdbediening enz.) geheugencapaciteit andere toepassingen (vb. foto’s nemen via (al dan niet optioneel ingebouwde) webcam) spraakuitvoer (digitale en/of synthetische spraakuitvoer) robuustheid spatwaterdichtheid communicatiesoftware (symboolgebaseerd en/of tekstgebaseerd, beperkte toepassing of uitgebreide toepassing enz.) …

Overzicht van de dynamische toestellen met: overzicht eigenschappen dynamische communicatiehulpmiddelen dynamische communicatietoestellen en de refertelijst eigenschappen Mind Express 4, The Grid II en Chatsoftware nieuwe Jabbla- en ComUnicproducten (vergelijking met hun voorganger(s)) downloaden als PDF-bestand downloaden als Excel-bestand (xlsx) downloaden als Excel-bestand (xls) 'Intermezzo' rond statische en dynamische toestellen Het grote struikelblok lijkt vaak de keuze tussen een (uitgebreid) statisch of dynamisch systeem te zijn bij personen met een gecombineerde problematiek waaronder een verstandelijke beperking. Lees meer Tegemoetkoming VAPH Dynamische communicatietoestellen zijn opgenomen in de refertelijst in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een tussenkomt van het VAPH voor een dynamisch toestel zijn opgenomen in het besluit van de Vlaamse regering in Bijlage III. In bepaalde gevallen is zeer uitzonderlijke zorgbehoefte te overwegen en motiveren; zeker in die situaties waarin er nood is aan en er specifieke eisen worden gesteld aan het dynamisch communicatiehulpmiddel. Een dynamisch communicatietoestel is niet cummuleerbaar met een: stemversterker teksttoestel statisch systeem met meerdere boodschappen Wanneer een dynamisch systeem fungeert als multifunctioneel hulpmiddel (het toestel is bijvoorbeeld standaard uitgerust met een omgevingsbedieningsmodule), dan wordt de som van de refertebedragen voor de gemotiveerde functies toegekend. Blijven er nog meerkosten over, dan kunnen die aan de Bijzondere Bijstandscommissie worden voorgelegd. Voor de betaling wordt eerst het hoogste refertebedrag uitgeput, nadien de andere, beperkt tot het factuurbedrag. Zijn niet alle refertebedragen nodig om de meerkost van het hulpmiddel te dekken, dan wordt er bij de andere functies een betaling ter waarde van € 0 geregistreerd. (Opmerking: het refertebedrag van eventueel geweigerde functies mag niet in mindering worden gebracht.) Doelgroep VAPH Dynamische communicatietoestellen zijn vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- of spraakstoornis: die zich niet (voldoende) verstaanbaar kunnen uitdrukken

die functioneel kunnen communiceren / zich adequaat kunnen uitdrukken met behulp van afbeeldingen en/of tekst die beschikken over de nodige cognitieve, communicatieve en taalvaardigheden om zinvol met het toestel te communiceren die over een uitgebreide woordenschat (en mogelijkheden) willen beschikken waarvoor eenvoudige alternatieven zoals een niet-technologische oplossing, stemversterker, een statisch toestel of een teksttoestel niet voldoen Dynamische toestellen worden daarnaast ook ingezet voor personen die zich adequaat kunnen uitdrukken met een beperkte woordenschat a.h.v. symbolen, maar die omwille van motorische problemen andere, eenvoudigere communicatiehulpmiddelen (vb. statisch toestel) op geen enkele manier, dus ook niet met aangepaste bediening, kunnen bedienen. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een dynamisch communicatietoestel moet duidelijk in kaart worden gebracht: wat het precieze probleem op vlak van communicatie is wat de persoon, ondanks zijn beperking, nog wel kan en wat hij niet kan hoe de persoon zich nu duidelijk maakt (met en zonder eventueel aanwezige hulpmiddelen) welke vormen van communicatie al overwogen/geprobeerd en uitgesloten werden en waarom hoe de persoon evolueert/geëvolueerd is welke andere beperkingen (vb. motorisch, cognitief, visueel, auditief) een invloed kunnen hebben op de keuze van een oplossing (en de bediening ervan) voor welke andere activiteiten (vb. computer bedienen, omgeving bedienen, sms’en, mailen) er ook nood is aan een oplossing, die mogelijk geïntegreerd kan worden in de oplossing voor het communicatieprobleem welke context- en omgevingsfactoren een invloed kunnen hebben op de keuze van het hulpmiddel aan welke functionele en technische eisen de oplossing moet voldoen EN moet duidelijk gemotiveerd worden dat: een dynamisch communicatietoestel de goedkoopste adequate oplossing is voor het communicatieprobleem én eenvoudigere alternatieven niet voldoen én de persoon met de oplossing wil en kan communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor het werd aangevraagd. Wanneer er bij de keuze van een dynamisch communicatietoestel getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van een dynamisch communicatietoestel kan er getwijfeld worden of: eenvoudigere alternatieven niet voldoen de persoon wil communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon kan communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon de nodige functionele mogelijkheden (motoriek, visus, gehoor, cognitie) heeft om de gewenste boodschap te selecteren de omgeving van de persoon bereid is het gebruik van het hulpmiddel te (onder)steunen

de persoon adequaat gebruik kan maken van de gekozen opties (vb. omgevingsbediening, e-mail, gsm-module) Wanneer een dynamisch communicatietoestel aangevraagd wordt via de Bijzondere Bijstandscommissie in het kader van een zeer uitzonderlijke zorgbehoefte, moet er een offerte toegevoegd worden. Mogelijke alternatieven Mogelijke alternatieven voor een dynamisch communicatietoestel zijn: niet-technologische oplossing een statisch toestel een teksttoestel draagbare computer met communicatiesoftware: wanneer minder eisen gesteld worden aan meeneembaarheid, kwaliteit van het geluid, spatwaterdichtheid, robuustheid, aangepaste bediening enz. Aanvullingen en bijhorigheden Mogelijk noodzakelijke aanvullingen en bijhorigheden bij een dynamisch communicatietoestel zijn: uitbreidingsmodule voor communicatiesoftware extra sleutel extra taal symbooldatabanken schakelaars, afdekplaten … extra batterijen – batterijladers adapter tafelstatieven rolstoelstatieven andere statieven andere (draagtas, kabels …) Producten in Vlibank marktaanbod dynamische communicatietoestellen www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=348 2.3 Draagbare computer met communicatiesoftware

Een draagbare computer met communicatiesoftware is een reguliere laptop, netbook of tablet waarop communicatiesoftware en spraaksynthesesoftware geïnstalleerd is.

Communicatiesoftware presenteert de elementaire communicatie-elementen (woorden, symbolen, letters) en biedt de mogelijkheid om deze met elkaar te combineren tot een boodschap. Er bestaat communicatiesoftware: op basis van symbolen: Deze software is gericht op het communiceren met symbolen; bij de meeste programma’s is ook invoer van prenten, tekeningen of foto’s mogelijk. De software helpt de gebruiker en zijn begeleider bij het opmaken van communicatiekaarten (al dan niet in menustructuur). Voorbeelden: Mind Express 4, The Grid II, Beta 5.0, Symbol for Windows, Tobii Communicator 4 op basis van tekst: Met deze software wordt gebruik gemaakt van letters, woorden en zinnen om te communiceren. Communicatiesoftware op basis van tekst bevat meestal ook woord- en/of zinsvoorspelling om tot snellere communicatie te komen en kan ook gebruikt worden in combinatie met een toetsenbord dat op het scherm verschijnt (on-screen) . Voorbeelden: Eurovocs Suite, Symwriter, Mind Express 4, The Grid II

software op basis van symbolen

software op basis van tekst

Meer info Keuze-aspecten De keuze van een draagbare computer hangt af van de eisen die gesteld worden aan: meeneembaarheid/draagbaarheid (grootte en gewicht) autonomie (in de buurt van een stopcontact of niet) spatwaterdichtheid (moet de computer ook buiten worden gebruikt, heeft de persoon slikproblemen/last van speekselverlies) robuustheid schermgrootte bedieningsmogelijkheden softwarekeuze geheugencapaciteit enz. Lees ook: De mogelijkheden en onmogelijkheden van tablets als basis voor een communicatiehulpmiddel Tegemoetkoming VAPH Een draagbare computer gebruikt als communicatietoestel wordt niet door het VAPH terugbetaald, de aanvullingen wel.

Deze aanvullingen zijn opgenomen in de refertelijst in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Infonota 1214: Tablets (incl. iPad) als basis voor een communicatiehulpmiddel Doelgroep VAPH Een draagbare computer gebruikt als communicatietoestel is vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- of spraakstoornis die: zich niet (voldoende) verstaanbaar kunnen uitdrukken functioneel kunnen communiceren / zich adequaat kunnen uitdrukken met behulp van afbeeldingen en/of tekst beschikken over de nodige cognitieve, communicatieve en taalvaardigheden om zinvol met het toestel te communiceren die over een uitgebreide woordenschat (en mogelijkheden) willen beschikken waarvoor eenvoudige alternatieven zoals een niet-technologische oplossing, stemversterker, een statisch toestel of een teksttoestel niet voldoen geen speciale eisen hebben inzake robuustheid, bevestiging, meeneembaarheid en directe beschikbaarheid Draagbare computers met communicatiesoftware worden daarnaast ook ingezet voor personen die op de overgang tussen het gebruik van een statisch en dynamisch communicatietoestel zitten om hun communicatie mee te ondersteunen. Soms is het moeilijk in te schatten wanneer, hoe snel en of een persoon met een meervoudige handicap, waaronder een verstandelijke beperking, zal evolueren naar het gebruik van een dynamisch systeem. Als er een grondig vermoeden is dat de persoon op termijn met een dynamisch systeem overweg zal kunnen, kan er gekozen worden om de software Mind Express of The Grid al op een computer te zetten. De persoon kan zo zijn communicatie zelfstandig en adequaat ondersteunen met symbolen. Eens hij voldoende capaciteiten heeft, kan hij overschakelen naar een dynamisch systeem. Mogelijke alternatieven Mogelijke alternatieven voor een draagbare computer met communicatiesoftware zijn: niet-technologische oplossing statisch toestel teksttoestel dynamisch communicatietoestel Aanvullingen en bijhorigheden Mogelijk noodzakelijke aanvullingen en bijhorigheden bij een draagbare computer gebruikt als communicatietoestel zijn: communicatiesoftware synthetische stem extra sleutel extra taal symbooldatabanken schakelaars, afdekplaten … extra batterijen – batterijladers

adapter tafelstatieven rolstoelstatieven andere statieven andere (draagtas, kabels, …) Producten in Vlibank marktaanbod communicatiesoftware www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=OPEN&THES_CLAS=351&THES_STATE=1 2.4 Teksttoestel

Tekstcommunicatie is communicatie met tekstinvoer. De uitvoer is tekst of tekst en spraak. De gebruiker geeft een letter, een woord of een volledige zin in en laat deze dan zien op het scherm of uitspreken door het toestel. Tekstcommunicatie is beschikbaar als communicatiesoftware voor computers en dynamische communicatietoestellen, al dan niet met het toetsenbord op het scherm, maar kan ook uitgewerkt worden in de vorm van een zelfstandig teksttoestel. Een teksttoestel bestaat uit een toetsenbord met letters, gekoppeld aan een scherm waarop de ingetypte boodschap te lezen staat. De (meeste) teksttoestellen bieden ook synthetische spraak aan om de ingetikte boodschap uit te spreken. De communicatie kan versneld worden door het gebruik van woord- en/of zinsvoorspelling of door voorgeprogrammeerde boodschappen. De toestellen kunnen uitgebreid worden met mogelijkheden zoals omgevingsbediening, smsfunctie en telefoon. Een teksttoestel is een te overwegen keuze voor personen die beschikken over goede lees- en spelvaardigheden en over een voldoende hand/vingerfunctie om te kunnen typen. Voorbeelden van teksttoestellen: Lightwriter SL 40, Allora, SpeakOut … Meer info Een teksttoestel kan voorzien zijn van: woordvoorspelling, voor te programmeren boodschappen, de mogelijkheid om geluiden of ingesproken boodschappen op te nemen de mogelijkheid omgevingsbediening in te bouwen de mogelijkheid om te telefoneren/sms’en aangepaste bediening, bv. scanning

Megabee

Een speciaal teksttoestel is de MegaBee. Dit is een tekstgebaseerd doorkijkraam met schermpje. Letters en cijfers zijn over zes vakken verdeeld. De persoon kijkt naar het vak met de gewenste letter of cijfer en de begeleider drukt op de knop van dat vak. In dat vak gaat dan een ledje branden. Dan kijkt de persoon naar het vak met de kleur van het gewenste cijfer of de gewenste letter en drukt de begeleider op de kleur van dat cijfer of die letter. Het gekozen cijfer of de gekozen letter komt dan op het schermpje aan beide zijden van de MegaBee. Keuze-aspecten Het ene teksttoestel is het andere niet…: toetsaanslag toetsgrootte schermgrootte (lettergrootte) geluidskwaliteit en -volume aanpasbaarheid van de lay-out (vb. abc-indeling i.p.v. azerty- of qwertylay-out) omgevingsbediening uitgebreide mogelijkheden zoals sms’en en telefoneren aantal displays enz. Een afdekrooster is toestelgebonden en zal dus afhangen van de keuze van het teksttoestel. Bij een teksttoestel zijn vaak wel verschillende soorten (verschillende dieptes) afdekroosters verkrijgbaar. Tegemoetkoming VAPH Teksttoestellen zijn opgenomen in de refertelijst in het domein communicatie onder 'aanvulling/vervanging spraak'. In bepaalde gevallen is zeer uitzonderlijke zorgbehoefte te overwegen en motiveren; zeker in die situaties waarin er nood is aan en er specifieke eisen worden gesteld aan het teksttoestel. Een teksttoestel is niet cummuleerbaar met een: dynamisch systeem statisch systeem met meerdere boodschappen statisch systeem met één boodschap Wanneer een teksttoestel fungeert als multifunctioneel hulpmiddel (het toestel is bijvoorbeeld standaard uitgerust met een omgevingsbedieningsmodule), dan wordt de som van de refertebedragen voor de gemotiveerde functies toegekend. Blijven er nog meerkosten over, dan kunnen die aan de Bijzondere Bijstandscommissie worden voorgelegd. Voor de

betaling wordt eerst het hoogste refertebedrag uitgeput, nadien de andere, beperkt tot het factuurbedrag. Zijn niet alle refertebedragen nodig om de meerkost van het hulpmiddel te dekken, dan wordt er bij de andere functies een betaling ter waarde van € 0 geregistreerd. (Opmerking: het refertebedrag van eventueel geweigerde functies mag niet in mindering worden gebracht.) Doelgroep VAPH Een teksttoestel is vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- of spraakstoornis die zich niet (voldoende) verstaanbaar kunnen uitdrukken functioneel kunnen communiceren/zich adequaat kunnen uitdrukken door de selectie van letters tot woorden en zinnen willen communiceren met een stem Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een teksttoestel moet duidelijk in kaart worden gebracht: wat het precieze probleem op vlak van communicatie is wat de persoon, ondanks zijn beperking, nog wel kan en wat hij niet kan hoe de persoon zich nu duidelijk maakt (met en zonder eventueel aanwezige hulpmiddelen) welke vormen van communicatie al overwogen/geprobeerd en uitgesloten werden en waarom hoe de persoon evolueert/geëvolueerd is welke andere beperkingen (vb. motorisch, cognitief, visueel, auditief) een invloed kunnen hebben op de keuze van een oplossing (en de bediening ervan) voor welke andere activiteiten (vb. computer bedienen, omgeving bedienen, sms’en, mailen) er ook nood is aan een oplossing, die mogelijk geïntegreerd kan worden in de oplossing voor het communicatieprobleem welke context- en omgevingsfactoren een invloed kunnen hebben op de keuze van het hulpmiddel aan welke functionele en technische eisen de oplossing moet voldoen én moet duidelijk gemotiveerd worden dat: een teksttoestel de goedkoopste adequate oplossing is voor het communicatieprobleem én eenvoudigere alternatieven niet voldoen én de persoon met de oplossing wil en kan communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor het werd aangevraagd. Wanneer er bij de keuze van een teksttoestel getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van een teksttoestel kan er getwijfeld worden of: eenvoudigere alternatieven niet voldoen de persoon wil communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon kan communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon de nodige functionele mogelijkheden (motoriek, visus, gehoor, cognitie) heeft om de gewenste boodschap te typen de omgeving van de persoon bereid is het gebruik van het hulpmiddel te (onder)steunen

de persoon adequaat gebruik kan maken van de gekozen opties (vb. omgevingsbediening, gsm-module) indien er gebruik gemaakt wordt van aangepaste bediening, de persoon hiermee voldoende vlot kan communiceren Wanneer een teksttoestel aangevraagd wordt via de Bijzondere Bijstandscommissie in het kader van een zeer uitzonderlijke zorgbehoefte, moet er een offerte toegevoegd worden. Mogelijke alternatieven Mogelijke alternatieven voor een teksttoestel zijn: niet-technologische hulpmiddel: vb. letterkaart dynamisch communicatietoestel draagbare computer met communicatiesoftware Aanvullingen en bijhorigheden Mogelijk noodzakelijke aanvullingen en bijhorigheden bij een teksttoestel zijn: extra taal schakelaars, afdekplaten … tafelstatieven rolstoelstatieven andere statieven andere (draagtas, kabels …) Producten in Vlibank marktaanbod teksttoestellen www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=349 2.5 Toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem (Lucy) Een toetsenbord met laseraanwijzer is een oplossing om de computer te bedienen. Lees meer Een toetsenbord met laseraanwijzer kan als invoerapparaat gecombineerd worden met een synthetische stem. Die synthetische stem is dan een kleine tablet-pc. Die zorgt ervoor dat boodschappen, die getypt worden met het toetsenbord door er met de laserstraal letters en tekens op te belichten, uitgesproken en weergegeven worden. Op die manier kan een toetsenbord met laseraanwijzer deel uitmaken van een communicatiesysteem.

Lucy 4 met meertalige spraaksynthesizer

In combinatie met een wisselschakelaar kan een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem tegelijk een oplossing zijn om de computer te bedienen en een oplossing om te communiceren. Lees meer

Tegemoetkoming VAPH Een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem voldoet aan de definitie van een teksttoestel. Namelijk een toestel dat bestaat uit een toetsenbord met letters en een of twee schermen (een voor de gebruiker en een voor de communicatiepartner) en waarbij de ingetypte boodschap door een synthetische stem wordt omgezet in spraak door middel van TTS-technologie (text-to-speech). Deze oplossing kan dan ook aangevraagd worden als teksttoestel. De meerkosten ervan overstijgen wel ruim het refertebedrag voor een ‘teksttoestel (toestel met synthetische spraak)’ omwille van de speciale bediening. Wanneer iemand omwille van een zeer specifieke problematiek nood heeft aan die bediening, dan komt die persoon in aanmerking voor een zeer uitzonderlijke zorgbehoefte en kan de aanvraag naar de Bijzondere Bijstandscommissie. Voorbeeld post op offerte

referteklasse

Lucy USB met laserlamp en synthetische stem voor Lucy

Teksttoestel (toestel met synthetische spraak)

DC/DC convertor voor synthetische stem Lucy (om het

Bijhorigheden: adapter

toestel van stroom te voorzien via de batterij van de elektronische rolstoel Wisselschakelaar

Bijhorigheden: andere (draagtas, kabels ...)

Daessy plooibaar statief met extra klem (montage op

Bijhorigheden: rolstoelstatieven

rolstoel) Staander voor het gebruik van communicatietoestellen in bed

Niet-referte

Klem voor montage toestellen op statief, standaard

Bijhorigheden: andere (draagtas, kabels ...)

Daessy tafelstatief

Bijhorigheden: tafelstatieven

Totaal offerte

Totaal refertebedragen Overige meerkosten (verschil totaal offerte en totaal refertebedragen)

Doelgroep VAPH Een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem is vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- of spraakstoornis en volledig of ernstig functieverlies in beide bovenste ledematen die: zich niet (voldoende) verstaanbaar kunnen uitdrukken functioneel kunnen communiceren/ zich adequaat kunnen uitdrukken door de selectie van letters tot woorden en zinnen hun boodschappen willen laten uitspreken door een stem met een 'toetsenbord bediend met laseraanwijzer' beduidend efficiënter (sneller, langere tijd) kunnen typen dan met eenvoudigere alternatieven waaronder een toetsenbord op scherm bediend met een hoofdmuis, met een ander muisalternatief of via scanning over een goed gecontroleerde beweging (bijvoorbeeld hoofdbeweging) beschikken waarmee ze de aanwijzer kunnen sturen

Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem moet duidelijk in kaart gebracht worden: wat het precieze probleem op vlak van communicatie is wat de persoon, ondanks zijn beperking, nog wel en niet kan hoe de persoon zich nu duidelijk maakt (met en zonder eventueel aanwezige hulpmiddelen) welke vormen van communicatie al overwogen/geprobeerd en uitgesloten werden en waarom hoe de persoon evolueert/geëvolueerd is welke andere beperkingen (vb. motorisch, cognitief, visueel, auditief) een invloed kunnen hebben op de keuze van een oplossing (en de bediening ervan) voor welke andere activiteiten (vb. computer bedienen, omgeving bedienen, sms’en, mailen) er ook nood is aan een oplossing, die mogelijk geïntegreerd kan worden in de oplossing voor het communicatieprobleem welke context- en omgevingsfactoren een invloed kunnen hebben op de keuze van het hulpmiddel aan welke functionele en technische eisen de oplossing moet voldoen én moet duidelijk gemotiveerd worden dat: een teksttoestel de goedkoopste adequate oplossing is voor het communicatieprobleem én eenvoudigere alternatieven niet voldoen én de persoon met de oplossing wil en kan communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor het werd aangevraagd. Wanneer er bij de keuze voor een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem kan er getwijfeld worden of: eenvoudigere alternatieven niet voldoen de persoon wil communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon kan communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon de nodige functionele mogelijkheden (motoriek, visus, gehoor, cognitie) heeft om de gewenste boodschap te typen de omgeving van de persoon bereid is het gebruik van het hulpmiddel te (onder)steunen de persoon adequaat gebruik kan maken van de gekozen opties (vb. omgevingsbediening, gsm-module) betrokkene met de aangevraagde oplossing beduidend efficiënter (sneller, langere tijd) kan werken dan met de eenvoudigere alternatieven waaronder minimaal een toetsenbord op scherm bediend met een hoofdmuis Aangezien deze oplossing in het kader van zeer uitzonderlijke zorgbehoefte via de Bijzondere Bijstandscommissie moet aangevraagd worden, moet er een offerte toegevoegd worden. Mogelijke alternatieven Mogelijke alternatieven voor een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem zijn: een niet-technologisch hulpmiddel, vb. letterkaart dynamisch communicatietoestel

draagbare computer met communicatiesoftware teksttoestel Aanvullingen en bijhorigheden Mogelijke noodzakelijke aanvullingen en bijhorigheden bij een toetsenbord met laseraanwijzer en synthetische stem zijn: extra taal schakelaars, afdekplaten … tafelstatieven rolstoelstatieven andere statieven andere (draagtas, kabels …) Producten in Vlibank Lucy 4 www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&RECORD_ID=A15227 synthetische stem voor Lucy www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&RECORD_ID=E25907 2.6 Stemversterker

Een stemversterker is een systeem met microfoon, versterker en luidspreker en versterkt de (zwakke) stem tot de gewenste luidheid. Deze versterking leidt niet tot een betere verstaanbaarheid, dus de gebruiker moet o.a. beschikken over een goede articulatievaardigheid. Sommige stemversterkers zijn vooral gericht op het voeren van een gesprek met een beperkt aantal personen, andere richten zich meer op het spreken in groep. Bij de keuze van een stemversterker is het ten zeerste aangeraden verschillende modellen uit te proberen, aangezien de resultaten van de versterking sterk individueel afhankelijk zijn. Voorbeelden: Falck, Echovoice, Voista … Meer info Keuze-aspecten Volgende aspecten kunnen de keuze van een stemversterker mee bepalen: Wil men zich richten tot een beperkt aantal personen of tot een groep? Moet de stemversterker draagbaar, meeneembaar of vast zijn? Moet de stemversterker draadloos zijn of niet? Moet het een eenvoudig toestel zijn of een meer geavanceerd?

Wil men met een headset werken, een ‘klemmicro’, een gewone micro …? Moet de stemversterker handenvrij kunnen bediend worden of niet? Tegemoetkoming VAPH Stemversterkers zijn opgenomen in de refertelijst in het domein communicatie onder 'aanvulling/vervanging spraak'. Een stemversterker is niet cummuleerbaar met een: teksttoestel dynamisch communicatietoestel statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen statisch communicatietoestel met één boodschap Doelgroep VAPH Wanneer er geen sprake is van bijkomende beperkingen en de persoon enkel ernstige hinder ondervindt van een zwakke stem, dan is een stemversterker een mogelijke oplossing. Een stemversterker is vooral bedoeld voor personen met stemproblemen die: een te zwakke stem hebben om zich voldoende verstaanbaar te kunnen uitdrukken beschikken over goede articulatievaardigheden Opmerking: Ook personen die veel spreken, al dan niet in groep, al dan niet beroepsmatig, kunnen geholpen zijn met een stemversterker wanneer zij een beperkte stembelastbaarheid ervaren, maar over goede articulatievaardigheden beschikken. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming VAPH voor een stemversterker moet duidelijk gemotiveerd worden: dat een stemversterker de goedkoopste adequate oplossing is voor het communicatieprobleem én dat eenvoudigere alternatieven niet voldoen én dat de persoon met de oplossing wil en kan communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor het werd aangevraagd Wanneer er bij de keuze van een stemversterker getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Producten in Vlibank marktaanbod stemversterkers www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=360

3. Aanvullingen en bijhorigheden bij communicatiehulpmiddelen Mogelijke aanvullingen en bijhorigheden bij communicatiehulpmiddelen zijn: communicatiesoftware synthetische stem uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware extra sleutel extra taal symbooldatabank(en) software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten schakelaars, afdekplaten ... extra batterijen - batterijlader adapter tafelstatieven rolstoelstatieven andere statieven andere (draagtas, kabels ...) 3.1 Communicatiesoftware

Communicatiesoftware is een computerprogramma voor rechtstreekse communicatie gebaseerd op symbolen en/of tekst (respectievelijk symboolgebaseerde en tekstgebaseerde software). Communicatiesoftware is al dan niet voorzien van een synthetische stem. Vb.: Mind Express 4, The Grid II, Tobii Communicator 4, Eurovocs Suite … Meer info Communicatiesoftware presenteert de elementaire communicatie-elementen (woorden, symbolen, letters) en biedt de mogelijkheid om deze met elkaar te combineren tot een boodschap. Er bestaat communicatiesoftware: op basis van symbolen: Deze software is gericht op het communiceren met symbolen; bij de meeste programma’s is ook invoer van prenten, tekeningen of foto’s mogelijk. De software helpt de gebruiker en zijn begeleider bij het opmaken van communicatiekaarten (al dan niet in menustructuur). Voorbeelden: Mind Express 4, The Grid II, Beta 5.0, Symbol for Windows, Tobii Communicator 4 op basis van tekst: Met deze software wordt gebruik gemaakt van letters, woorden en zinnen om te communiceren. Communicatiesoftware op basis van tekst bevat meestal ook woord- en/of zinsvoorspelling om tot snellere communicatie te komen en kan ook gebruikt

worden in combinatie met een toetsenbord dat op het scherm verschijnt (on-screen) . Voorbeelden: Eurovocs Suite, Symwriter, Mind Express 4, The Grid II Tegemoetkoming VAPH Communicatiesoftware is opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘aanvullende uitrusting bij draagbare computer gebruikt als communicatietoestel: communicatiesoftware’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Doelgroep VAPH Communicatiesoftware is vooral bedoeld voor personen met een ernstige taal- en/of spraakstoornis: die zich niet (voldoende) verstaanbaar kunnen uitdrukken die functioneel kunnen communiceren/zich adequaat kunnen uitdrukken met behulp van afbeeldingen en/of tekst die over een uitgebreide woordenschat (en mogelijkheden) willen beschikken waarvoor eenvoudige alternatieven zoals een niet-technologische oplossing, stemversterker, een statisch toestel of een teksttoestel niet voldoen die geen speciale eisen hebben inzake robuustheid, bevestiging, meeneembaarheid en directe beschikbaarheid Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor communicatiesoftware moet duidelijk in kaart worden gebracht: wat het precieze probleem op vlak van communicatie is wat de persoon, ondanks zijn beperking, nog wel kan en wat hij niet kan hoe de persoon zich nu duidelijk maakt (met en zonder eventueel aanwezige hulpmiddelen) welke vormen van communicatie al overwogen/geprobeerd en uitgesloten werden en waarom hoe de persoon evolueert/geëvolueerd is welke andere beperkingen (vb. motorisch, cognitief, visueel, auditief) een invloed kunnen hebben op de keuze van een oplossing (en de bediening ervan) voor welke andere activiteiten (vb. computer bedienen, omgeving bedienen, sms’en, mailen) er ook nood is aan een oplossing, die mogelijk geïntegreerd kan worden in de oplossing voor het communicatieprobleem welke context- en omgevingsfactoren een invloed kunnen hebben op de keuze van het hulpmiddel aan welke functionele en technische eisen de oplossing moet voldoen én moet duidelijk gemotiveerd worden dat: een draagbare computer met communicatiesoftware de goedkoopste adequate oplossing is voor het communicatieprobleem én eenvoudigere alternatieven niet voldoen én

de persoon met de oplossing wil en kan communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor het werd aangevraagd Wanneer er bij de keuze van communicatiesoftware voor een draagbare computer gebruikt als communicatietoetel getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van communicatiesoftware voor een draagbare computer gebruikt als communicatietoestel kan er getwijfeld worden of: eenvoudigere alternatieven niet voldoen de persoon wil communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon kan communiceren met het hulpmiddel in verschillende gebruikerscontexten de persoon de nodige functionele mogelijkheden (motoriek, visus, gehoor, cognitie) heeft om de gewenste boodschap te selecteren de omgeving van de persoon bereid is het gebruik van het hulpmiddel te (onder)steunen de persoon adequaat gebruik kan maken van de gekozen opties (vb. omgevingsbediening) Producten in Vlibank martkaanbod communicatiesoftware www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=OPEN&THES_CLAS=351&THES_STATE=1 3.2 Synthetische stem

Een synthetische stem is een computerprogramma dat, aangestuurd vanuit een ander programma (communicatiesoftware ...), spraak genereert. Wanneer de met communicatiesoftware gevormde boodschappen uitgesproken moeten worden, is er nood aan een synthetische stem. Deze synthetische stem wordt meestal geleverd in combinatie met communicatiesoftware. Een synthetische stem is al dan niet voorzien van meerdere talen en moet beschikken over een behoorlijk verstaanbare Vlaamse stem. Vb.: RealSpeak (van Nuance), Brightspeech (van Acapela) … Tegemoetkoming VAPH Een synthetische stem is opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘Aanvullende uitrusting bij draagbare computer gebruikt als communicatietoestel: synthetische stem’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Doelgroep VAPH Een synthetische stem is vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van communicatiesoftware die willen communiceren met stem.

Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een synthetische stem bij communicatiesoftware moet de nood aan de uitspraak van boodschappen duidelijk gemotiveerd worden. 3.3 Uitbreidingsmodule voor communicatiesoftware

Uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware zijn: symboolgebaseerde communicatiesoftware voor personen die reeds beschikken over tekstgebaseerde software, maar ook wensen te communiceren met symbolen tekstgebaseerde software voor personen die reeds beschikken over symboolgebaseerde communicatiesoftware, maar ook wensen te communiceren met tekst een of meer extra modules voor multimodale communicatie (vb. sms, e-mail) een of meer extra modules voor extra, optionele functies (vb. fotofunctie) Tegemoetkoming VAPH Uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware zijn opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘dynamische systemen: aanvulling: uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware (per stuk, max. 2)’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Opmerking: Als er duidelijk aangetoond is dat er nood is aan softwaremodules die al standaard tot de communicatiesoftware behoren, kan voor die softwaremodules toch het refertebedrag worden toegekend. Inclusie: upgrade van communicatiesoftware naar een recentere versie Exclusie: hardeware-aanpassingen aan het dynamische communicatietoestel die de gebruiker in staat stellen om foto’s te nemen, te telefoneren en/of sms’en of te e-mailen, resp. (ingebouwde) webcam, (ingebouwde) gsm-module of WLAN (en bluetooth) Opmerking: een webcam en uitrusting voor draadloze internettoegang zijn courante producten en komen niet in aanmerking voor terugbetaling. De ingebouwde gsm-module kan voorgelegd worden aan de Bijzondere Bijstandscommissie als niet-referte. Doelgroep VAPH Uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware zijn vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een dynamisch communicatietoestel: die zowel communiceren via symbolen als via tekst of

die zelfstandig sms’en of e-mails willen versturen of die zelfstandig foto’s willen nemen en beheren in hun communicatietoestel om die foto’s te gebruiken in hun communicatie Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware moet duidelijk gemotiveerd worden: dat de uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware de goedkoopste adequate oplossing zijn voor de probleemactiviteit waarvoor ze worden aangevraagd én dat eenvoudigere alternatieven niet voldoen én dat de persoon met de uitbreidingsmodules voor communicatiesoftware kan en wil communiceren in de gebruikerscontexten waarvoor ze werden aangevraagd Wanneer er bij de keuze van een uitbreidingsmodule voor communicatiesoftware getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van een uitbreidingsmodule voor communicatiesoftware kan er getwijfeld worden of: eenvoudigere alternatieven niet voldoen de persoon wil communiceren met de uitbreiding in verschillende gebruikerscontexten de persoon adequaat gebruik kan maken van de gekozen uitbreiding (vb. e-mail, gsmmodule) 3.4 Extra sleutel

Een extra sleutel is een extra licentie voor de communicatiesoftware. Een extra sleutel is bedoeld om te worden gebruikt door de begeleider(s) van de gebruiker om de inhoud van het communicatietoestel te wijzigen zonder dat de gebruiker zijn toestel hiervoor moet afgeven. Tegemoetkoming VAPH Een extra licentie voor communicatiesoftware is opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘dynamische systemen: aanvulling: extra sleutel’ en ‘aanvullende uitrusting bij draagbare computer gebruikt als communicatietoestel; extra sleutel’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Opmerking: Er zijn toestellen waarbij de bijgeleverde software op meerdere computers geïnstalleerd en geactiveerd kan worden door het toestel op de desbetreffende computer(s) aan te sluiten. De functionaliteit van een extra sleutel is dus wel voorzien, maar een 'fysieke' sleutel zoals bij Mind Express 4 kan men niet aankopen. Evenwel kan voor de voorziene functionaliteit het refertebedrag voor een extra sleutel worden toegekend.

Doelgroep Een extra sleutel is vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een dynamisch communicatietoestel of van communicatiesoftware die hun communicatietoestel constant gebruiken waarbij de begeleiding regelmatig de inhoud van het communicatietoestel moet wijzigen. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een extra sleutel moet de nood hieraan duidelijk gemotiveerd worden. 3.5 Extra taal

Een extra taal is een extra software-onderdeel waardoor de betrokkene de boodschap niet alleen in een eerste taal kan laten uitspreken, maar ook in één extra taal. Tegemoetkoming VAPH Een extra taal voor communicatiesoftware is opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘dynamische systemen: aanvulling: extra taal’ en ‘aanvullende uitrusting bij draagbare computer gebruikt als communicatietoestel; extra taal’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Doelgroep VAPH Een extra taal voor communicatiesoftware is vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een dynamisch communicatietoestel of van communicatiesoftware en die in een meertalige context willen communiceren met een stem. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een extra taal moet de nood eraan duidelijk gemotiveerd worden. 3.6 Symbooldatabank(en)

Een symbooldatabank is een databank van digitaal opgeslagen symbolen, ingericht met het oog op flexibele raadpleging en gebruik. Vb. PCS, Bèta, Symbol Stix, Visitaal De standaardsymbolen die de meeste symbolensoftware bevat, zijn voor de persoon niet altijd diegene die het meest bruikbaar zijn. Daarom is er bij communicatiesoftware en bij software voor de aanmaak van kaarten vaak nog een aanvullende symbooldatabank nodig. De keuze voor een bepaalde databank gebeurt op basis van herkenbaarheid, gewoonte, duidelijkheid enz. Niet alle databanken zijn even volledig en niet alle symbolen in een bepaalde databank zijn voor een individuele gebruiker voldoende duidelijk. De meeste gebruikers moeten symbolen uit verschillende databanken combineren om aan hun communicatiewensen te voldoen. Tegemoetkoming VAPH Symbooldatabanken zijn op verschillende plaatsen opgenomen in de refertelijst: in de rubriek ‘dynamische systemen: aanvulling: symbooldatabanken (per stuk, max. 2)’ in het domein communicatie onder 'aanvulling/vervanging spraak' 'aanvulling intellectuele en andere mentale functies' in de rubriek ‘aanvullende uitrusting bij draagbare computer gebruikt als communicatietoestel; symbooldatabanken (per stuk, max. 2)’ in het domein communicatie onder 'aanvulling/vervanging spraak' en 'aanvulling intellectuele en andere mentale functies in de rubriek ‘statische systemen: aanvulling: symbooldatabank (max. 1)’ in het domein communicatie onder 'aanvulling intellectuele en andere mentale functies'. Personen die het interventieniveau 'aanvulling/vervanging spraak' hebben toegekend gekregen, kunnen de aanvulling aanvragen via de uitzonderingsprocedure. Doelgroep VAPH Een symbooldatabank is vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een dynamisch communicatietoestel of van communicatiesoftware en die gebruik willen maken van communicatiesoftware op basis van symbolen Personen die behoren tot de doelgroep gebruikers van een statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen en die gebruik willen maken van communicatiekaarten op basis van symbolen Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor symbooldatabanken moet duidelijk gemotiveerd worden: dat de symbooldatabanken noodzakelijk zijn voor de invulling van de communicatieroosters/papieren kaarten voor een statisch systeem én dat gratis symbooldatabanken (vb. Sclera, Arasaac, Bèta zwartwit) of meegeleverde symbooldatabanken bij de communicatiesoftware/software voor de aanmaak van papieren kaarten niet voldoen.

3.7 Software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten

Software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten is een computerprogramma voor het aanmaken, bewaren en afdrukken van communicatiekaarten (voornamelijk gebaseerd op symbolen). Wanneer men een statisch communicatietoestel aankoopt, is dit nog 'leeg' en is het dus nog geen inzetbare communicatiehulpmiddel. Het toestel is immers nog niet voorzien van de nodige communicatiekaarten en digitale spraakboodschappen. Om het toestel te voorzien van de nodige 'vulling' is er symboolgebaseerde software voor de aanmaak van kaarten nodig (en eventuele aanvullende symbooldatabanken). Vb. Mind Express Light, GoTalk Overlay Software … Meer info Software voor de aanmaak van communicatiekaarten: is gericht op communiceren met pictogrammen en/of symbolen is al dan niet voorzien van de mogelijkheid prenten, tekeningen, foto’s of extra symbooldatabanken in te voeren biedt al dan niet de mogelijkheid om te vertrekken van voorgemaakte sjablonen voor het maken van communicatiekaarten afgestemd op specifieke statische communicatietoestellen is, op een uitzondering na, niet voorzien van een synthetische stem De met de software aangemaakte bestanden zijn niet bedoeld voor de gebruiker om mee te communiceren. De bestanden zijn wel bedoeld voor de omgeving om af te drukken als communicatiekaarten, die dan weer wel bestemd zijn voor de gebruiker. Veelal laat de software ook niet toe dat hij gebruikt wordt voor rechtstreekse communicatie. Tegemoetkoming VAPH Software voor de aanmaak van kaarten is opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘statische systemen: aanvulling: software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten’ in het domein communicatie onder 'aanvulling intellectuele en andere mentale functies'. Personen die het interventieniveau 'aanvulling/vervanging spraak' hebben toegekend gekregen, kunnen de aanvulling aanvragen via de uitzonderingsprocedure. Doelgroep VAPH Software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten is vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een statisch communicatietoestel met meerdere boodschappen die communicatiekaarten nodig hebben om hun toestel van te voorzien.

Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor software voor de aanmaak van kaarten moet duidelijk gemotiveerd worden dat de software voor de aanmaak van papieren communicatiekaarten noodzakelijk is voor het vullen van het gekozen statische communicatiehulpmiddel. Opmerkingen: bij een statisch systeem met één boodschap of een toestel met een zeer beperkt aantal boodschappen is software voor de aanmaak van kaarten niet altijd nodig. Producten in Vlibank marktaanbod software voor de aanmaak van communicatiekaarten www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=1480 3.8 Schakelaars, afdekplaten ...

Wanneer de standaardbediening van een communicatiehulpmiddel niet adequaat kan gebruikt worden, kan beroep gedaan worden op schakelaars of afdekplaten. Schakelaars zijn éeen of meer handbediende eenfunctieschakelaars bedoeld om het communicatietoestel scannend te bedienen. Vb. Buddy Button, Jelly Bean Afdekplaten zijn roosters die over het toetsenbord of aanraakscherm van het communicatietoestel gelegd worden om de letters of symbolen van elkaar te scheiden zodat foute selecties zoveel mogelijk vermeden worden. Tegemoetkoming VAPH Schakelaars, afdekplaten … zijn opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘bijhorigheden: schakelaars, afdekplaten …’ in het domein communicatie onder: Aanvulling/vervanging spraak (AVS) enAanvulling intellectuele en andere mentale functies (Aanvulling intellectuele en andere mentale functies (AI&MF)). aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Inclusie: interface voor het aansluiten van een schakelaar op een dynamisch communicatietoestel of een draagbare computer gebruikt als communicatiehulpmiddel Opmerking: als duidelijk aangetoond is dat er nood is aan een of meerdere losse afdekplaten die al standaard bij een toestel worden geleverd, kan toch het bijhorende refertebedrag ervoor worden toegekend.

Doelgroep VAPH Schakelaars, afdekplaten ... zijn vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een statisch communicatietoestel, van een dynamisch communicatietoestel, van communicatiesoftware of van een tekstoestel: die onvoldoende functie in de bovenste ledematen hebben om de standaardbediening van hun communicatiehulpmiddel, adequaat te gebruiken. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor schakelaars, afdekplaten … moet duidelijk gemotiveerd worden: dat schakelaars, afdekplaten, … de goedkoopste adequate oplossing is voor het bedienen van het communicatiehulpmiddel dat de persoon voldoende vlot kan communiceren met de aangepaste bediening van het communicatietoestel Wanneer er bij de keuze van een aangepaste bediening (schakelaars, afdekplaten …) voor een communicatietoestel getwijfeld werd of het een adequate oplossing is, moeten de testresultaten in het rapport beschreven worden. Bij de keuze van schakelaars, afdekplaten … kan er getwijfeld worden of: de persoon voldoende vlot kan communiceren met de aangepaste bediening van het communicatietoestel de persoon het principe van de aangepaste bediening begrijpt en kan toepassen voor het bedienen van het communicatiehulpmiddel Producten in Vlibank marktaanbod schakelaars, afdekplaten ... www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=OPEN&THES_CLAS=4.1.1.2.1.4.1.&THES_STATE=1 3.9 Extra batterijen - batterijlader Extra batterijen is een extra set oplaadbare batterijen waarop de gebruiker beroep kan doen als de oorspronkelijke batterijen moeten opgeladen worden in een externe lader. Een batterijlader is een externe batterijlader om de extra batterijen te kunnen opladen, zodat het toestel zelf niet aan het stroomnetwerk moet aangesloten worden. Wanneer de standaardautonomie van een dynamisch communicatietoestel onvoldoende is om gedurende de hele dag, of de gewenste tijdsduur, het hulpmiddel te gebruiken, is er nood aan een extra batterij en batterijlader. Deze bijhorigheid is niet altijd noodzakelijk; er bestaan reeds dynamische communicatietoestellen met standaard een autonomie van 6 uur of meer. Kijk dus steeds de specificaties van een toestel na, vooraleer een extra batterij met lader aan te vragen (voor iemand die niet beschikt over een elektronische rolstoel).

Tegemoetkoming VAPH Extra batterijen en batterijlader voor een dynamisch communicatietoestel zijn opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘Bijhorigheden: extra batterijen - batterijladers’ en ‘Bijhorigheden: extra batterijen – batterijladers (uitgezonderd bij statische systemen)’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Extra batterijen en batterijlader zijn niet cummuleerbaar met een adapter Doelgroep VAPH Extra batterijen en batterijlader zijn vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een dynamisch communicatietoestel die hun toestel continu gebruiken gedurende meer dan 6 uur per dag. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor extra batterijen en batterijlader moet de nood eraan duidelijk gemotiveerd worden. 3.10 Adapter Een adapter is een apparaat dat elektrische stroom omzet naar andere spanning, vorm, frequentie, formaat ... Wanneer de standaardautonomie van een dynamisch communicatietoestel onvoldoende is om gedurende de hele dag, of de gewenste tijdsduur, het hulpmiddel te gebruiken én de persoon overdag veelal in een elektronische rolstoel zit, kan men beroep doen op een adapter om de autonomie van het toestel te verlengen. De adapter als bijhorigheid voor een dynamisch communicatietoestel of draagbare computer gebruikt als communicatietoestel sluit het communicatietoestel aan op de batterij van de elektronische rolstoel. De adapter die bedoeld wordt, mag dus niet verward worden met de adapter die standaard meegeleverd wordt met een dynamisch communicatietoestel of draagbare computer om het toestel aan te sluiten op de netstroom via een stopcontact. Deze bijhorigheid is niet altijd nodig; er bestaan reeds dynamische communicatietoestellen en draagbare computers met standaard een autonomie van 6 uur of meer. Kijk dus steeds de specificaties van een toestel na, vooraleer een adapter aan te vragen voor iemand die beschikt over een elektronische rolstoel. Tegemoetkoming VAPH Een adapter bij een dynamische communicatietoestel of een draagbare computer gebruikt als communicatietoestel is opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘Bijhorigheden: adapters’ en ‘Bijhorigheden: adapters (uitgezonderd bij statische systemen)’ in het domein communicatie respectievelijk onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies

Een adapter is niet cummuleerbaar met extra batterijen-batterijlader Doelgroep VAPH Een adapter is vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een dynamisch communicatietoestel of van communicatiesoftware die hun communicatietoestel willen aansluiten op de batterij van hun elektronische rolstoel. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een adapter moet de nood eraan duidelijk gemotiveerd worden. 3.11 Tafelstatief

Een tafelstatief is een statief om een communicatietoestel in een gepaste positie aan tafel te kunnen bedienen. Een tafelstatief wordt ofwel vast op tafel gemonteerd, ofwel los op tafel gezet. Opmerking: bij gebruik van een communicatietoestel op een tafelstatief is het aangewezen om na te gaan dat het toestel niet van tafel valt wanneer de gebruiker te hard of te weinig gecontroleerd tegen het toestel botst. Tegemoetkoming VAPH Tafelstatieven zijn opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘Bijhorigheden: tafelstatieven’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Doelgroep VAPH Tafelstatieven zijn vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een statisch communicatietoestel, van een dynamisch communicatietoestel, van communicatiesoftware of van een teksttoestel: die hun toestel niet losliggend op een tafel of rolstoeltafel kunnen gebruiken waarvoor een eenvoudige aanpassing (zoals anti-slipmatje, velcrostrip) of het ingebouwde statief geen adequate oplossing biedt Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een tafelstatief moet duidelijk gemotiveerd worden dat: een tafelstatief de goedkoopste adequate oplossing is om een communicatietoestel te positioneren op tafel én eenvoudigere aanpassingen (zoals anti-slipmatje, velcrostrips) of het ingebouwde statief geen adequate oplossing bieden.

Producten in Vlibank marktaanbod tafelstatieven www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=2188 3.12 Rolstoelstatief

Een rolstoelstatief is een statief om een communicatietoestel in een gepaste positie vast aan een rolstoel (frame of rolstoeltafel) te monteren. De rolstoelstatieven laten al dan niet toe dat de gebruiker het communicatietoestel kan wegklappen. Tegemoetkoming VAPH Rolstoelstatieven zijn opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘Bijhorigheden: rolstoelstatieven’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Inclusie: statieven voor positionering van een communicatietoestel op andere mobiliteitshulpmiddelen. Uitzondering: elektrisch wegzwenkbare rolstoelstatieven vallen buiten referte en kunnen aangevraagd worden via de Bijzondere Bijstandscommissie als niet-referte. Doelgroep VAPH Een rolstoelstatief is vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een statisch communicatietoestel, van een dynamisch communicatietoestel, van communicatiesoftware of van een teksttoestel: die hun communicatietoestel niet kunnen vasthouden tijdens het gebruik die een rolstoel of ander mobiliteitshulpmiddel gebruiken Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een rolstoelstatief moet duidelijk gemotiveerd worden dat een rolstoelstatief de goedkoopste adequate oplossing is om een communicatiehulpmiddel te positioneren aan een mobiliteitshulpmiddel. Producten in Vlibank marktaanbod rolstoelstatieven www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=2189

3.13 Andere statieven

voorbeeld: zwanenhals

Andere statieven zijn statieven om de aangepaste bediening (zoals scanning via twee schakelaars) van een communicatietoestel in een gepaste positie te monteren, zodat deze met de minste inspanning gehanteerd kan worden. De andere statieven zijn: al dan niet wegzwenkbaar verschillend van een tafelstatief, elektrisch wegzwenkbaar rolstoelstatief, een rolstoelstatief of een (verrijdbaar) (bed)statief vb. zwanenhals, montage van twee schakelaars in een hoofdsteun, montage van een schakelaar aan de knie … Tegemoetkoming VAPH Andere statieven zijn opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘Bijhorigheden: andere statieven’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Uitzondering: (verrijdbare) (bed)statieven vallen buiten referte en kunnen aangevraagd worden via de Bijzondere Bijstandscommissie als niet-referte. Doelgroep VAPH Andere statieven zijn vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een statisch communicatietoestel, van een dynamisch communicatietoestel, van communicatiesoftware of van een teksttoestel: die onvoldoende functie in de bovenste ledematen hebben om de standaardbediening van hun communicatietoestel adequaat te gebruiken die de aangepaste bediening van hun toestel niet losliggend op een tafel of rolstoeltafel kunnen gebruiken waarvoor een eenvoudige aanpassing (zoals anti-slipmatje, velcrostrip) geen adequate oplossing biedt. Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor andere statieven moet duidelijk gemotiveerd worden: dat een ander statief de goedkoopste adequate oplossing is voor het positioneren van de aangepaste bediening van een communicatietoestel én

dat de persoon de aangepaste bediening van zijn toestel niet losliggend op een tafel of rolstoeltafel kan gebruiken én dat een eenvoudige aanpassing (zoals anti-slipmatje, velcrostrip) geen adequate oplossing biedt. Producten in Vlibank marktaanbod andere statieven www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=2190 3.14 Andere (draagtas, kabels ...)

'Andere' zijn toestellen of voorwerpen die: de doeltreffendheid en het gebruiksgemak van het communicatietoestel verhogen, zodat het communicatietoestel kan gebruikt worden met een optimale zelfstandigheid en verschillen van een tafelstatief, een rolstoelstatief, elektrisch wegzwenkbaar rolstoelstatief, (verrijdbaar) (bed)statief, schakelaars, afdekplaten, extra batterijen, batterijladers of een adapter. Vb.: draagtas, wisselschakelaar, kabels om verschillende soorten toestellen met elkaar te verbinden Tegemoetkoming VAPH Draagtassen, kabels e.a. zijn opgenomen in de refertelijst in de rubriek ‘Bijhorigheden: andere (draagtas, kabels, …)’ in het domein communicatie onder: aanvulling/vervanging spraak en aanvulling intellectuele en andere mentale functies Opmerking: als duidelijk aangetoond is dat er nood is aan bijvoorbeeld een draagtas die al standaard bij een toestel wordt geleverd, dan kan toch voor die draagtas he refertebedrag worden toegekend. Doelgroep VAPH 'Andere (draagtas, kabels ...)' zijn vooral bedoeld voor personen die behoren tot de doelgroep van gebruikers van een statisch communicatietoestel, van een dynamisch systeem, van communicatiesoftware of van een teksttoestel die nood hebben aan een uitbreiding bij hun communicatietoestel verschillend van een tafelstatief, een rolstoelstatief, andere statieven, elektrisch wegzwenkbaar rolstoelstatief, (verrijdbaar) (bed)statief, schakelaars, afdekplaten, extra batterijen, batterijladers of een adapter.

Bij de aanvraag Bij de aanvraag voor tegemoetkoming voor een andere (draagtas, kabels …) moet duidelijk gemotiveerd worden dat er nood is aan een uitbreiding bij het communicatiehulpmiddel. Producten in Vlibank marktaanbod andere (draagtas, kabels ...) www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=PFRAME&THES_CLAS=2191

4. Intermezzo rond statische en dynamische communicatietoestellen Het grote struikelblok lijkt vaak de keuze tussen een (uitgebreid) statisch of dynamisch systeem bij personen met een gecombineerde problematiek waaronder een verstandelijke beperking. Vanuit het oogpunt van begeleiding kun je kijken of er al logopedische begeleiding is of de ouders bezig zijn met het aanbrengen van ondersteunde communicatie of er nog weinig tot geen stappen ondernomen zijn. Is dat laatste het geval bij personen met een verstandelijke beperking, dan is het raadzaam om met begeleiding misschien eerder te starten met een statisch systeem (als de persoon met picto’s overweg kan). Bij personen met een verstandelijke beperking zal het aanleren van vaardigheden (het leren werken met een symboolsysteem bijvoorbeeld) immers veelal ondersteund moeten worden met de nodige training en herhaling. Je zet ze niet simpelweg een toestel voor en ze zijn vertrokken… Afhankelijk van het IQ zal de opbouw naar een dynamisch systeem, als ze de nodige vaardigheden hebben/ontwikkelen om er mee te kunnen werken, een hele weg zijn. Bijvoorbeeld de volgende. Eerst moet er een duidelijke ja-nee zijn. Dan worden er keuzes aangebracht; eerst met concrete voorwerpen, dan stilletjes aan naar foto’s of picto’s en de keuzemogelijkheden worden ook uitgebreid. Deze keuzes kunnen dan in een statisch systeem of communicatiekaft gestoken worden en zo verder worden uitgebouwd. Pas wanneer iemand voldoende inzicht heeft in de structuur van zijn communicatieboek en er echt eigen initiatief (kan ook uitgelokt worden) is tot communicatie, kan nagegaan worden of een dynamisch toestel een adequatere manier is om te communiceren. Uiteraard is uittesten de boodschap. Het proces om te komen tot een dynamisch toestel met symbolen vergt vaak/soms jaren. Sommige personen met een hogere intelligentie komen dan naast communiceren met symbolen ook nog tot lezen en schrijven. Er zijn dus grote verschillen tussen personen met een meervoudige beperking, waaronder een verstandelijke handicap, onderling. Uiteraard is begeleiding niet altijd ideaal en verloopt ze niet altijd hetzelfde (anders, sneller, …), maar er moet hoe dan ook begeleiding zijn: van ouders, vanuit school/de instelling, van een logopedist … Er kan naast begeleiding ook gekeken worden naar de vaardigheden van een persoon. Om te kunnen werken met een uitgebreid symboolgebaseerd systeem, moeten picto’s een verwijzende betekenis hebben. M.a.w. men moet op representatieniveau functioneren om met een uitgebreid statisch of dynamisch systeem te kunnen omgaan. Afhankelijk van de intelligentie zijn de vaardigheden binnen dit niveau nog sterk verschillend. Het kind dat met een tas om drinken kan vragen, de vrouw die met pictogrammen haar boodschappen kan gaan doen en weet wat ze nodig heeft, de man die een briefje van zijn vrouw op tafel ziet liggen en weet dat ze niet thuis is en waar ze wel is. Je moet dus individueel kijken naar wat een persoon precies kan en niet kan. Kan hij/zij werken met en heeft hij/zij inzicht in een boomstructuur of zo of niet? Is er initiatiefname (al dan niet 'uitgelokt') tot communicatie of alleen als iemand een vraag stelt of alleen in de therapiesetting? Hoe groot is de gehanteerde woordenschat? Van welk hulpmiddel maakt men nu gebruik en hoe gaat men er mee om of hoe redt men zich nu? Iemand die een uitgebreid statisch systeem heeft, boodschappen op kaarten combineert, aangeeft aan de begeleider welke kaart hij wil hebben, spontaan vertelt over het weekend, vragen stelt over vanalles en nog wat… Die persoon is er bijna 100 % zeker aan toe om over te stappen naar een dynamisch systeem. Bij iemand op beginnend representatieniveau, die beschikt over een beperkte woordenschat, die nog wel behoorlijk snel groeit, en enkel onder begeleiding

gebruik maakt van een communicatieboek op de computer, is het mogelijk raadzaam om nog te wachten met een dynamisch systeem. In dat geval kan men verder werken met de computer of een ander hulpmiddel of probeert men een statisch systeem of zo.