Papier ed i t i e 10 5 - najaar 2 01 0
Co n q u e ro r Wo v e B a mb o o 2 5 0 g /m 2
de koerier
100%
testen papier van steen
Pioniers 70%
Een pareltje 40%
10%
De Fujikura Interlink Technology:
Respect voor het rubberdoek
Papier en Kristal van
Wat zijn filamenten? dekwit
Opaciteit ontrafeld Wat is
en
37
andere dingen die u nog niet wist over papier!
ghosting?
8
Een pareltje van papier en kristal
11
Hoe houden we ze vers?
Vescom verrijkt haar nieuwe collectie wanddecoraties
Over de organoleptische stabiliteit van een
met kristal en wilde er een stalenboek van. Een glinsterende
doosje aardbeien...De wetgeving rond food
uitdaging die vroeg om bijzondere oplossingen.
contact materials is complex, de technologie
De samenwerking tussen betrokkenen was uniek, het
‘Wat kan ik doen tegen ghosting?’
zo mogelijk nog ingewikkelder.
eindresultaat ook.
12
De Papierkoerier is een uitgave van Proost en Brandt Stammerkamp 1, 1112 VE Diemen Tel: 020-569 000, www.proost.nl Concept & realisatie Frank van Eijk, Right Media (www.rightmedia.nl)
‘Drukbeeldverstoring, hoe kom ik er vanaf?’
Art direction en vormgeving: Ris van Overeem, De-C Prepress vdBJ Print Support Drukwerk Zwaan Printmedia Met medewerking van Foto Gemini/Paul en Menno Ridderhof, Delfort Group, Lorentsen & Wettre, Studio Saiid & Smale, Coda Museum
Opaciteit ontrafeld
Apeldoorn, Freedom Of Creation, Tineke Dijkstra /HH, iStock. Correspondentie
[email protected]
Hoe meet en weet je de opaciteit van papier? Wat beїnvloedt de balans
Meningen en standpunten in De Papierkoerier zijn niet noodzakelijkerwijs ook die van Proost en Brandt. Aan de inhoud van
tussen opaak en transparant? Over het spel tussen licht, vezels en nanometrie.
deze editie kunnen geen rechten worden ontleend.
En een handig hulpmiddel om zelf metingen te verrichten.
Overname van artikelen is toegestaan met toestemming van de uitgever en met bronvermelding. © 2010 Right Media BV.
10
En dus deed Rowell Hendriks van De Bondt Grafimedia Communicatie de cursus Papierkarakteristieken en –toepassingen. “Daar kun je wat mee.”
17
Volg de Blauwe Lijn
‘We willen proactief meedenken over papier’
‘Wat doet floroglucine?’ Job Parilux Silk
Anisotroop? Pardon?
1 5 0 g /m 2
De blauwe lijn slingert niet alleen letterlijk over de magazijnvloeren van Proost en Brandt, ook in De Papierkoerier is het de rode draad voor informatie die betrekking heeft op ons assortiment.
De Papierkoerier legt uit en Studio Saiid & Smale geeft vorm.
18
De kwestie kostprijs
Hoe bewaak je in een markt die onder druk staat de kwaliteit van je relatiebeheer?
20
Getest: papier van steen
Drie drukkers testten het in januari geïntroduceerde Stone Paper, dat is gemaakt van steen. De ervaringen van drie pioniers.
24
Respect voor het rubberdoek
Met de Fujikura Interlink Technology staan rubberdoeken aan de vooravond van een nieuw tijdperk.
2
De P a p i e r k o e r i e r - e ditie 105
De Papierkoerier, over de pracht van papier De Papierkoerier is een uitgave van Proost en Brandt, partner in papier sinds 1742. Het magazine verschijnt enkele keren per jaar en wil onder meer de kennis over papier onder drukkers, vormgevers,
andere grafische professionals en eindgebruikers bevorderen. We willen informeren en inspireren. De redactie put voornamelijk uit de rijke praktijkervaring van tal van papiertechnici en grafische en
creatieve professionals met wie Proost en Brandt haar positie als marktleider en expert dagelijks blijft ontwikkelen. Kijk op www.proost.nl voor een digitale samenvatting van deze editie, met hyperlinks naar
de relevante media. Heeft u een onderwerpsuggestie, mail ons dan op depapierkoerier@ proost.nl
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
3
Comfort op kantoor:toiletpapier maken in de baas zijn tijd
Gaudi in 3D 3D printing gaat ons leven ingrijpend veranderen. Dit stellen de pioniers van deze bijzondere technologie. De impact ervan zal niet alleen tot in onze woonkamers reiken, ook de industrie staat aan de vooravond van belangrijke invloeden op hun productaanbod en -ontwikkeling, hun logistiek, machinepark en marktbenadering. Wie de eindeloze mogelijkheden van 3D printing bekijkt om – delen van - traditionele productieprocessen en logistiek verregaand te integreren en soms overbodig te maken, kan niet anders dan de pioniers geloven. Temeer daar steeds meer toepassingen in de retail sector en in zakelijke omgevingen voor de hand liggen. Sierraden, tassen, verlichtingsarmaturen, koptelefoons, maquettes, verpakkingen; het maakt in 3D niet uit wat je wilt maken. Alles uit één stuk, en er is een ruime keuze aan grondstoffen. Het bijzondere aan 3D printing is dat, anders dan bij bijvoorbeeld CNCfrasen en –boren
het materiaal niet wordt weggehaald, maar juist laagje voor laagje wordt opgebouwd. Zo kan een kleurrijk hoesje van papier voor een i-phone eenvoudig uit een stuk worden samengesteld, vrijwel zonder nabewer-
king. Daarvoor zijn speciale printers nodig met 3D software om CAD-bestanden (computer aided design) te kunnen laden. Behalve de industriële varianten zijn die er ook voor thuisgebruik, maar populair zijn ze nog
niet. Om ons werkelijk te kunnen overrompelen, zoekt de 3D-sector naarstig naar schaalvergroting. Tot het zover is, blijft het fenomeen vooral een uitdagende speeltuin voor technici, kunstenaars, ontwerpers en productontwikkelaars. Geїnspireerd door het werk en de methode van de virtuoze Spaanse architect Antoni Gaudi, die veel kerken ontwierp, maakte ontwerper Bram Geenen in samenwerking met Freedom Of Creation deze stool. Het witte frame is 3D geprint polymide (nylon) waar overheen laagjes carbon zijn gespannen en gelijmd. Het resultaat? Een kathedraal van een kruk. Voor krap 7.000 euro is-ie van u. Te bestellen via www. freedomofcreation.com Tijdens een evenement dat Proost en Brandt met Abbey Board houdt op 10 en 11 november voor haar relaties in het vouwkarton-segment, zal visieen conceptontwikkelaar Monique Willemse van Momoko onder andere dieper ingaan op trends zoals 3D printing en de impact ervan op de industrie.
Helpers weg! Verhuizen kunnen we binnenkort zelf. Tenminste, als het aan de Brit David Graham ligt, die met zijn Move-it meedingt naar de James Dyson Award 2010. Met Move-it ligt het gesjouw met gigantische dozen met tv’s, magnetron ovens en keukenkastjes achter ons. Letterlijk, want zolang het gewicht onder de twintig kilo blijft, rijdt
4
De P a p i e r k o e r i e r - e d i ti e 1 0 5
Move-it het achter je aan. Graham ontwierp een kartonnen constructie met wieltjes en een greep, die je zelf aan elke verpakking kunt bevestigen. Zo wordt de logge doos in een doe-hetzelf minuut een handzame trolley. De wieltjes plak je op de hoeken van de doos, de greep vouw je er in het midden omheen. Het geheel is van karton
en volledig recyclebaar. Met name in de retail sector ziet Graham toekomst voor zijn Move-it, dat niet alleen praktisch is, maar ook het milieu ontlast. Hij verwacht dat er door Move-it minder bestelbusjes, taxi’s en ander gemotoriseerd vervoer nodig is om onze spullen thuis te krijgen. De wieltjes en de handgreep kun je hergebruiken. De
James Dyson Award, genoemd naar de oprichter die talentvolle industrieel ontwerpers wil stimuleren, kent een eenvoudige opdracht: ontwerp iets dat een probleem oplost. Graham is een kanshebber, zo lijkt ons. Hoe Move-it werkt, kun je zien op een demonstratiefilmpje, te zien via www.proost.nl/depapierkoerier.
de consistentie van de pulp bewaakt en een droger. De Witte Geit is het antwoord van Oriental op de hoge nood in de grafische industrie, die snakt naar recyclebaarheid. Het won er een Monozukuri Nippon Award voor innovatie mee. En onze stille bewondering. Een demonstratiefilmpje is te zien op Diginfo.tv, de link vind je ook via www.proost.nl
Men neme veertig vel gebruikt kantoorpapier en een scheutje water, wacht dertig minuten en de Witte Geit, een uitvinding van het Japanse Oriental Co, Ltd, draait er ter plaatse een keurige rol toiletpapier van. Het apparaat, dat tussen normaal kantoormeubilair niet eens opvalt, bevat een ingebouwde versnipperaar, een pulpmachine die volledig automatisch
Trendwatching:
Wat zijn Filamenten? Bestel online Het online bestelsysteem Eline van Proost en Brandt, dat momenteel zo’n 25% van de bestellingen verwerkt, zal in de loop van 2010 nog sneller de productinformatie opleveren. Ook de orderinvoer zal verder worden versneld. Eline werd eerder dit jaar gewogen aan de hand van vijftien criteria en scoort met het rapportcijfer 8.1 hoog in de waardering van gebruikers. Dat was de uitkomst van een onderzoek naar bestelsites van grafische bedrijven door bureau Discript onder de inkopers van ruim 120 drukkerijen. Als enige verbeterpunten voor Eline waren te noemen de snelheid waarmee informatie uit de digitale catalogus kan worden opgeroepen en de orderinvoer. Daar is dan ook aan gewerkt. Er worden nieuwe, snellere servers geїnstalleerd, waardoor de gebruiker nog minder tijd nodig heeft om online bestellen optimaal te benutten. Online bestellen doet u via www.eline.nl
1
Onzichtbare vezels die onder ultraviolet licht
zet de toon
zichtbaar worden
2 3
Beoogde oneffenheden in veiligheidspapier Droogstoffen
In de volgende editie volgt het juiste antwoord. Wie daar niet op wil wachten, stuurt een mailtje naar
[email protected]
De monsterkamer van Proost en Brandt verwerkt dagelijks vele tientallen verzoeken tot het opsturen van papiermonsters. Alleen al in de maand juni gingen 4.396 monsters de deur uit. Als er ergens een trend ontluikt in papiergebruik, dan is het dus hier. In de periode april – juli was ON Business de koploper, met Promail Plus als goede tweede. Hier de complete top tien:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Gemist? Alle verpakkingsmaterialen in één brochure. Een handig overzicht dat naar 3000 relaties is gestuurd. Mailing gemist? Vraag een exemplaar aan bij uw regiokantoor. Een e-mail naar
[email protected] werkt ook.
ON Business Promail Plus Fizz Promail Smooth Conqueror Texture Vergé ON Offset Trophée Conqueror Concept Hello Silk Promail Plus Natuurwit
On Business, een product van Grupo Portucel Soporcel, wordt veelal toegepast in huisstijlprogramma’s en is populair bij mailings en (de kartonvariant) visitekaartjes en complimentskaartjes. Het is beschikbaar in een range van 80 – 120 gram en 135 – 300 gram. Meer weten of zelf ook een monster bestellen? Ga naar www.proost.nl
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
5
CSI in Diemen
Stelling
‘2010 wordt het jaar van economisch herstel’ Maandelijks wisselt de poll op www.proost.nl, waar u zich eens of oneens kunt verklaren met de stelling van de maand. Op de vraag of 2010 het jaar van het economisch herstel zou worden, antwoordde in december 2009 ruim 63% positief. Wij vroegen drie lezers of dat nu inderdaad zo is.
Jan Kruithof
mede-eigenaar Drukkerij Protocol, Zoetermeer
‘Ja, voor ons wel!’
“Zowel 2009 als 2010 sluiten wij positief af. Wij richten ons op bedrijfsleven, overheid en particulieren en met name die eerste twee zorgen voor continuïteit: we hebben tamelijk veel nieuwe klanten verworven. Het belangrijkste is dat we onze klanten tevreden houden en goed werk blijven afleveren. En sinds een paar jaar zitten we op een zichtlocatie, dat werkt ook erg positief.” Protocol levert een scala aan diensten; van ontwerp en offsetdruk tot webdesign, belettering, fulfillment, textieldruk, posterprint, digitaal drukwerk, afwerking en boekproductie. Kruithof: “Om ons heen zien en horen we minder optimisme, maar voor ons mag je 2010 best het jaar van economisch herstel noemen.” www.protocolbv.nl
Drukkers doen regelmatig een beroep op het laboratorium van Proost en Brandt in Diemen. Om bijvoorbeeld de oorzaak van een drukbeeldverstoring te laten achterhalen. Een drukbeeldverstoring ontstaat onder andere wanneer de ‘tack’ (de kleefkracht) van inkt, een verontreiniging lostrekt uit het papier en zo het drukwerk op alle volgende vellen verstoort. De vraag is natuurlijk waar die verontreiniging nu precies vandaan komt. Ligt de vervuiling los op het papier, dan kan het overal vandaan komen. Maar ligt de verontreiniging ingebed in de papiervezel
of de strijklaag, dan is papier de veroorzaker. In het specifieke geval dat u hier ziet afgebeeld, leek onder de microscoop een niet goed ontsloten houtsnipper de oorzaak. Daarom werd de verontreiniging uit het papier opgewipt en op een cellotape geplakt. Daarna werd er een druppeltje floroglucine op aangebracht. Dit kleurt houtvezels, afhankelijk van de hoeveelheid, roze tot soms wel rodekoolpaars. De floroglucine bracht aan het licht dat het inderdaad hout betrof dat in dit geval wel degelijk in het papier zat, terwijl het toch was aangemerkt als ‘houtvrij’.
DirexionDM, Obdam
Hun namen: Conqueror Sans Conqueror Didot Conqueror Inline Conqueror Slab Conqueror Carved De typefaces zijn drie jaar gratis te downloaden via www.conqueror.com.
S’il vous plaÎt
‘Licht herstel, maar het blijft opletten’
Walter Beukeleirs Beukeleirs Full Service Printing, Lint (België)
‘De sector houdt het nog moeilijk’ “We zien in algemeen opzicht wel een start van licht economisch herstel. Onze klanten investeren weer en nemen iets meer risico’s, maar de grafische sector worstelt nog met overcapaciteit en prijserosie. Grafische bedrijven zullen zich moeten herbezinnen op hun positie in de sector. Wij moeten als full service drukkerijbedrijf zelf ook keuzes maken, nieuwe kansen creëren en met collega’s samenwerken. Momenteel richten wij ons op gespecialiseerd drukwerk en proberen daar nieuwe producten in te ontwikkelen.” Het grafisch landschap zal er volgens Beukeleirs weldra anders uitzien dan pakweg drie, vier jaar geleden en hij heeft er vertrouwen in dat het familiebedrijf dat sinds 1936 bestaat en floreert ook deze crisis zal doorstaan. Glimlachend: “Tja, elke generatie krijgt er wel een…” www.beukeleirs.be
6
De P a p i e r k o e r i e r - e d i ti e 1 0 5
Ruwweg 500 adressen belevert Proost en Brandt dagelijks. Maar van welk merk gingen in de eerste helft van 2010 nu de grootste volumes de deur uit? Wij stelden een top tien samen van de populairste merken.
Download us free!
Ron Bakker
De trotse winnaar van de bronzen Sappi Printer of the Year Award (categorie Digitaal) wil niet klagen. “We groeien 9% ten opzichte van vorig jaar. Maar ook wij hebben, net als onze offset-collega’s, last van prijserosie. Het digitale segment waarop wij ons concentreren is nog jong, maar overal om ons heen zien wij prijsdumping, zowel door de zogenaamde internetdrukkers als ten gevolge van shoppende klanten. Toch blijven we met en voor reclamebureaus en vormgevers, onze belangrijkste klanten, zoeken naar kwalitatieve oplossingen. Die prijsoorlog zal een keer ten einde zijn en dan kunnen we met onze partners ook geloofwaardig de weg omhoog vervolgen. Als het opkrabbelende consumentenvertrouwen doorzet, mag je 2010 wel het jaar van herstel noemen. Maar het blijft nog even opletten.” www.direxiondm.nl
Merkenmeter: Hello!
“C’ést le ton qui fait la music” dachten ze bij Arjo Wiggins en ze vroegen de Franse toptypograaf Jean François Porchez vijf digitale Conqueror typefaces te ontwerpen, ter gelegenheid van de herintroductie van Conqueror in dit najaar. De fonkelnieuwe lettertypes zijn onderdeel van de campagne die Arjo Wiggins rond het debuut van Conqueror Bamboo vanaf september wereldwijd breed inzet.
Vulstoffanaten De chinese biologen Jing Shen en Fei Yan hebben onlangs in Biosources een uiteenzetting gepubliceerd over de kunst van vulstof engineering. Het vier pagina’s tellende werkje is een samenvatting van hun bevindingen onder de titel ‘Filler Engineering for paper making: Comparison with fiber engineering and some important research topics’. De chinezen stellen dat de fibers en vezels weliswaar
sterk van elkaar verschillen, maar dat co-development de papierindustrie veel kan opleveren omdat de aandachtsgebieden voor beide elkaar soms overlappen. Ze benoemen twintig deelgebieden van onderzoek naar filler engineering, variërend van ‘surface encapsulation of naturally occuring polymers or their derivatives’ tot ‘cationic modification,’ Lagere productiekosten, verbeterde kwaliteit en afwerking van papier en grotere milieuvriendelijkheid van product en productie zijn ook hier de drijfveren om die research te stimuleren. De pdf is te downloaden via www.proost.nl, meer technischwetenschappelijke publicaties zijn te vinden op www.biosources.com
Typografisch ontwerper Jean Francois Porchez is tweevoudig winnaar van de Morisawa International Type Design Award, gaf in 1995 Le Monde een nieuw gezicht met vier letterfamilies, ontwierp recent de letter Parisine voor de bewegwijzering in de Franse metro en kreeg opdrachten van topmerken als Peugeot en Louis Vuitton. Behalve zelfstandig ontwerper is de Parijzenaar docent typografie en journalist over zijn vak en bestiert hij zijn eigen webwinkel voor digitale fonts. Vijf lettertypes ontwierp Porchez voor Conqueror, vijf vragen stelde De Papierkoerier hem. “Welke toepassingen had u voor ogen?” “Een breed spectrum, om art directors zoveel mogelijk de ruimte te geven onderscheidend te zijn in corporate en redactioneel design, boeken, verpakkingen en direct marketing.” “Hoe lang hebt u er aan gewerkt?” “We zijn begonnen in oktober 2009 en konden het afronden in februari”
“Waar ligt uw belangrijkste bron van inspiratie?” “Die verschilt per letter. In de Conqueror Sans is Europees design uit de periode tussen de wereldoorlogen terug te vinden, met Bauhaus en Art Deco-invloeden. Om er creatieve flair aan mee te geven, zijn er geometrische lijnen aan toegevoegd die je eigenlijk vooral in Renaissance cursieven tegenkomt. De Conqueror Didot is geїnspireerd op de interpretatie uit de jaren zestig en zeventig van de Didot dynastie. Het is ook een ode aan Herb Lubalin, de Amerikaanse typograaf die in de jaren zeventig faam verwierf met zijn werk voor Avant Garde. De Conqueror Inline is een hommage aan de Nobel Inline, een font van typograaf S.H. de Ross en de Conqueror Slab verwijst weer
1
HELLO
2
LUMI
3
R4 CHORUS
4
ON BUSINESS
5
PROFIJT
6
PROMAIL
7
INVERCOTE
8
ON OFFSET
9
NAVIGATOR
10
DISCOVERY
naar de geometrische slab typografie uit de jaren dertig. De Conqueror Carved tenslotte, omvat typografische stijlen die in de negentiende eeuw modieus waren, met verschillen in dieptes en reliëf-effecten.” “Hoe zou u de letters zelf noemen? Sexy? Robuust? Anders?” “Elegant en klassiek, maar ook opwindend en innovatief. Ze kunnen elk worden gebruikt in combinatie met de andere uit de Conqueror lettertypes omdat ze allemaal zijn gebaseerd op dezelfde structuur. Eenvoudig voor onervaren ontwerpers, terwijl de ervaren designers zich aangetrokken zullen voelen tot het feit dat elk van deze letters verschillende periodes uit de typografische canon hernieuwd in zich dragen.” “Hoe heet uw volgende letter(family)?” De Ardoise PTF, recent ontworpen voor een Frans magazine, dat in juni dit jaar is geherlanceerd. Voor het eind van dit jaar zal ook die letter beschikbaar zijn via www.typofonderie.com
Jean Francois Porchez
Haal een monster in huis Papier moet je kunnen vasthouden, kunnen voelen, ruiken, tegen het licht houden en testen. Dus biedt Proost en Brandt optimaal bestelgemak voor papiermonsters. Online, via www. proost.nl. Vierentwintig uur per dag bereikbaar, gratis. Kies uit een breed en actueel assortiment en de volgende werkdag heb je de monsters in handen. Met gedetailleerde informatie over de papierkarakteristieken en –eigenschappen. Dan weet iedereen, van art director tot afwerker, waar we het over hebben. Haal ze in huis!
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
7
Bij Vescom, de wereldwijde marktleider in meubelstofferingen en textiel wandbekleding, is het woord behang al tijden taboe. Het beste bewijs daarvan levert het Vescom stalenboek dat een glinsterende collectie wandbekleding met namen als Stars, Glow, Rich en Sparkle bevat. Letterlijk, want het gaat om dessins die zijn verrijkt met Crystallyzed Swarovski Elements™. Een deel van de zestig stalen betreft gracieus barokke, elegant geometrische dessins op metallic ondergrond. De stalen moesten allemaal worden ondergebracht in een handzaam boek dat in creativiteit en uniciteit niet zou onderdoen voor de collectie zelf. Geen ringband dus, maar wel een boek dat duidelijk een staalkaart is en bij opening direct open valt. Het werd ontworpen door Dirk Laucke, maar niet voordat hij met Kunstdrukkerij Mercurius, Boekbinderij Patist, Proost en Brandt en de opdrachtgever om de tafel ging. Van meet af aan was duidelijk dat de uitvoering van het boek afhankelijk was van wat de binderij aankon. En dat bleek heel veel te zijn. Om de dikkere kristallen steentjes op te vangen, adviseerde Mike Silva van binderij Patist passepartout schutbladen in het boek op te nemen. “Het boek moet drie jaar mee kunnen, en die steentjes op de stalen veroorzaken opdikking die het papier beschadigt. Zeker als je ze stapelt. Door er gestanste schutbladen tussen te leggen, neutraliseer je dat effect.” In een variant van het boek, de zogenaamde Silk-uitgave, liggen de stalen in een preegvorm verzonken in het papier. Mercurius verzorgde het stans- en preegwerk, waarna Vescom in Engeland zelf handmatig alle stalen inmonteerde. Daarna vouwde Patist de dikke vellen handmatig, en de dunne machinaal. “Omdat het boek veel doorlopers heeft moesten we erg secuur werken. En omdat de hoofdstukken in feite gescheiden worden door de dikkere tabbladen, konden wij niet nasnijden”, legt Silva uit. “We moesten alles schoon verwerken.” Hierna volgden vergaren en naaien (met acht steken) en het aflijmen. De cover werd, na een laserbehandeling door ID Laser, vervolgens handmatig als banderol in het binnenste omslag door een stansgat gestoken. Na een ontwikkel- en productietijd van ongeveer een jaar verschenen, op een formaat van 25 x 30 centimeter en bij een gewicht van ca. 800 gram, achtduizend exemplaren op Invercoat Creato 300 g/m2 (omslag) en Fly (binnenwerk). Stuk voor stuk pareltjes.
E
n e
p
e r a
jlt e
a v
p n
p a
r ie
n e
s i r k
De P a p ie rk o e rie r n a ja a r 2 0 1 0
l ta
9
Vitamines verpakken
‘We willen proactief meedenken over papier’ R
owell Hendriks is bij De Bondt grafimedia communicatie in Barendrecht als productieleider onder meer verantwoordelijk voor de inkoop van materialen, de personeels- en productieplanning, de afwerking en de expeditie. Een hectisch bestaan, vooral omdat verandering en uitbreiding de enige constante is bij De Bondt. Twee jaar geleden investeerde het bedrijf in nieuwe CTP-apparatuur en onlangs werd het machinepark uitgebreid met een middenformaat Heidelberg Printmaster. “We richten ons veel op aanbestedingen, zijn bezig met ISO-drukken en doen ook nabewerking van drukwerk in huis. En behalve de full service productie van handelsdrukwerk zijn wij ook voor eigen rekening en risico uitgever van een groot aantal periodieken, waaronder diverse ondernemersgidsen.” Hoewel De Bondt doorgaans tamelijk courante papiersoorten gebruikt, ziet Hendriks daarin wel trendverschuivingen. “We zien vooral de vraag naar wittere soorten toenemen, half mat MC is momenteel populair en gesatineerde soorten doen het ook goed.” Juist die trendverschuivingen maken dat Hendriks steeds vaker met zijn klanten wil meedenken en advies wil geven, reden om zijn kennis van papier te willen opvijzelen. Hij nam deel aan de tweedaagse cursus Papierkarakteristieken en –toepassingen van Proost en Brandt. Ook om eens uit de dagelijkse routine te stappen, nieuwe ideeën op te doen en voor de klant proactief over papiersoorten na te denken. “Maar ik leerde ook enkele problemen uit onze eigen praktijk beter op te lossen. Zo gebruiken wij regelmatig papier van lage gramgewichten en die liepen niet altijd goed door onze persen. Daarvoor werden door Proost en Brandt praktische oplossingen aangedragen. “Een ander advies betrof het acclimatiseren van het geleverde papier. Wij veronderstelden dat het goed was om dat direct uit te pakken, maar op advies van Proost en Brandt laten we het nu eerst 33 uur staan. Zo voorkomen we papierdeformatie zoals schotelvorming. Dat soort tips over papiereigenschappen maakt zo’n cursus leerzaam. Daar kun je wat mee.”
Kijk voor het volledige overzicht van de papiercursussen en de bijbehorende cursusdagen op www.proost.nl
10
De P a p i e r k o e r i e r - editie 105
De EU-wetgeving rond food contact materials bepaalt onder meer dat verpakkingsmiddelen in principe geen bestanddelen mogen afgeven (inert zijn) in hoeveelheden die de gezondheid bedreigen of die tot een onaanvaardbare wijziging in de samenstelling van de levensmiddelen kunnen leiden. Ook mogen ze de organoleptische (zintuiglijk waarneembare) eigenschappen niet aantasten. De EU maakt onderscheid in ‘actieve’ en ‘intelligente’ materialen. De actieve materialen verlengen de houdbaarheid van de levensmiddelen en handhaven of verbeteren hun toestand. Daarvoor bevatten ze doelbewust bestanddelen die stoffen afgeven aan, of juist absorberen uit de levensmiddelen of
de omgeving daarvan. De ‘intelligente’ materialen betreffen de communicatie en etikettering. Die materialen en voorwerpen mogen ook geen aldehyden en amines (organisch chemische verbindingen) afgeven om beginnend bederf te verhullen, en mogen geen kleurveranderingen van het verpakte voedsel tot gevolg hebben. Natuurlijk zijn er bijzondere maatregelen voor tal van stoffen, waaronder ook papier en karton, kleefstoffen, drukinkt en vernis- en deklagen. Die maatregelen gaan onder andere over de zuiverheidnormen van die stoffen, de grenswaarden voor de migratie van bepaalde bestanddelen, het nemen van monsters en analysemethoden en de
traceerbaarheid van de gebruikte materialen en grondstoffen. Gespecialiseerde, internationale laboratoria maken daarvoor onder andere gebruik van een gaschromatograaf, analyseren aspecten als organische verbindingen in levensmiddelen, de samenstelling en migratie van polymere verpakkingsmaterialen en hun fysische eigenschappen. Technologische biochemie en natuurkunde van de hoogste plank, waar gewone consumenten zoals u en wij geen kaas van hebben gegeten. Maar die wel deze aardbei vers houden. Voor meer informatie over EG-verordening nr 1935/2004 van het Europees Parlement, ga naar www.proost.nl en download de pdf.
Wrap this!
Lekker hè? Fly wit 115 g/m 2
Vraag de ISEGA-verklaring Papierproducenten moeten een verklaring kunnen overleggen van ISEGA, het Duitse instituut dat test of de materialen voldoen aan de EU-regels. Wijzigt de producent de receptuur van zijn materiaal, dan moet telkens een nieuwe verklaring worden afgegeven. Dat geldt ook voor de producenten van inkt. Ga naar www.proost.nl, kies uw gewenste verpakkingsmateriaal en vraag Proost en Brandt om de bijbehorende ISEGA-verklaring.
Maar hoe houden we ze heel? De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
11
100%
De definitie De papiertechnische woordenlijst geeft als definitie voor opaciteit: “Mate van ondoorschijnendheid, uitgedrukt in procenten. Papier dat veel licht doorlaat is transparant, papier dat weinig licht doorlaat is opaak. Hoe hoger de gemeten waarde, des te hoger
de opaciteit. Opaciteit speelt in veel gevallen een belangrijke rol, bijvoorbeeld bij het tweezijdig bedrukken van papier of bij enveloppenpapier dat bij een betrekkelijk laag gewicht toch zo ondoorschijnend mogelijk moet zijn.”
80%
60%
40%
20%
Opaciteit ontrafeld Dekwit onder FC
De opaciteit van een papiersoort kan zeer belangrijk zijn bij de papierkeuze. Maar hoe wordt opaciteit, die wordt uitgedrukt in een percentage, eigenlijk bepaald? En hoe wordt bij steeds dunnere papiersoorten de opaciteit bevorderd? Over het spel tussen licht, pulpvezels en nanometrie.
D
e term opaciteit komt uit het Latijn (‘opacus: beschaduwd, lommerrijk, donker, dicht’) en verwijst naar de mate van doorschijnendheid van papier. Hoe opaker het papier, dus hoe minder er doorheen schijnt, hoe hoger de opaciteit. Al bij het overschrijven van het boek der boeken worstelden de monniken met oostindische inkt en dik, zwaar handgeschept papier. Met de opaciteit zat het wel goed, maar de bijbels waren loodzwaar en onhandelbaar. Sindsdien is de grafische industrie continu op zoek naar de ideale combinaties van grondstoffen en bewerkingen om dikte en transparantie van papier in de juiste balans te brengen. Want dat onvoldoende opaciteit het lezen bemoeilijkt, beelden
vervormt en irritatie bij de lezer opwekt, ligt voor de hand. Minder bekend is echter dat een opaciteitsverschil van een procent al zichtbaar is met het blote oog. Voorzichtigheid in de papierkeuze is dus geboden. Waar de monniken destijds de boodschap niet wilden laten vertroebelen door het spiegelschrift van de rijk geïllustreerde tekst van de volgende of vorige pagina, zo kennen we tegenwoordig tal van producten die juist transparant moeten zijn. Denk aan vensters in enveloppen, calceerpapier, pergamijnen schutvellen in fotoalbums en diverse verpakkingen. Daarnaast kennen we toepassingen waarvoor het papier doorschijnend mag zijn, zoals vloeipapier, bankpost en doorslag- en luchtpostpapier. Interessanter wordt het als bepaalde materialen hun toegevoegde waarde juist uit een hoge opaciteit halen, zoals houtvrij schrijfpapier voor agenda’s en dundrukpapier voor bijbels en de recent bedachte dwarsliggers. Het houtvrij schrijfpapier voor agenda’s heeft naast een heel hoge opaciteit gekoppeld aan een laag gramgewicht, ook een goed belijmd en speciaal gekalanderd oppervlak, waardoor het uitermate geschikt is om te beschrijven zonder dat de tekst doorslaat naar de achterzijde van het blad. Tenminste, zolang dat gebeurt met water gedragen inkten zoals vulpeninkt en ballpointinkt. Inkten die gedragen worden door oplosmiddelen en die we vinden in fineliners, roller balls en bepaalde viltstiften, slaan eerder door naar de achterzijde.
40%
60%
80%
60%
Fly wit 115 g/m2 Opaciteit 95%
Zelf meten?
Opaciteit kun je ook simpel zelf meten: leg een papiertje naar keuze op een witte kaart met tekst in verschillende corpsgrootten, lijnen van verschillende puntdikten en vlakjes in cyaan, magenta, yellow en zwart die in stapjes van 5% verlopen van volvlak (100%) naar een raster van 5%. Het is daarbij belangrijk dat er geen lucht (of ander materiaal) tussen het papier en de kaart zit, zodat het geheel optimaal vlak is. Beoordeel hoe-
12
De P a p i erkoerier - editie 105
80%
veel je door het papier heen ziet en pas in het ontwerp eventueel corps, lijndikte en raster aan, of kies ander papier en herhaal de test. De Delfort Group bracht hiervoor deze handzame doe-het-zelf opaciteitsmeter uit. De Papierkoerier heeft een gratis exemplaar voor de eerste tien lezers die een mailtje sturen naar
[email protected] onder vermelding van Delfort-meter.
40%
50% c 100 m 1 0 0 y 100 k 100
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
13
Reflectie Reflectie
100%
Refractie Refractie
80%
60%
Diffractie Difffractie
40%
Alziend oog
Absorptie Absorptie
20%
In het laboratorium van Proost en Brandt wordt de opaciteit van papier gemeten op een Elrepho, een fotospectraalmeter van Lorentzen & Wettre. De Elrepho bestaat uit een lichtbron (Xenon lamp) en filters op diverse nanometer-waarden waarbinnen kleuren worden waargenomen door het menselijk oog. De Elrepho bevat ook een holte die is bekleed met bariumsulfaat dat de lichtbundel eerst alle kanten op verstrooit voordat deze op het papier schijnt. Zo neutraliseert de barium holte van de Elrepho de invloed van de papierglans op de meting. De Elrepho wordt vaak gebruikt omdat het een scala aan optische eigenschappen kan meten, zoals opaciteit, witheid en brightness, alle volgens CIE-waarden en ISO-normeringen. Rapportages bevatten een rekenkundig gemiddelde van tien metingen met een standaarddeviatie (gemiddelde afwijking). Lorentzen & Wettre kallibreert de Elrepho jaarlijks, het laboratorium van Proost en Brandt controleert daarnaast zelf de waarden elke twee weken en de CEPI (Confederation of European Paper Industries) doet twee keer per jaar hetzelfde.
Door reflectie en refractie neemt het menselijk oog een diffuse oppervlakteweerkaatsing waar. Wat we zelf niet kunnen zien, is de mate waarin licht zich in het papier verspreidt (diffractie) en de mate waarin papier het licht absorbeert (absorptie).
De k wit on de r 50% F C
90%
De dwarsligger is ontstaan uit de behoefte veel tekst makkelijk met een hand te kunnen lezen zonder zware boeken te hoeven mee sjouwen. Door dundruk papier te gebruiken blijft de omvang van een lijvig boekwerk in een dwarsliggende uitvoering beperkt tot die van een pocketuitgave uit de Bouqetreeks. Dundruk papier wordt geproduceerd in lage gramgewichten (30-60 g/m²) en hoge opaciteit is een van de eigenschappen waar tijdens de papierproductie nauwlettend op wordt toegezien.
50% Houtpulp en celstoffen
70%
A
70%
Opaciteit 95%
14
De P ap i er koer i er- ed i ti e 1 0 5
50%
90%
Met de uitvinding van de boekdrukkunst, veranderde ook de vraag naar papier. De degelpers, het oudste model dat in Europa is gebruikt, kon (en kan) het heel dikke papier gemakkelijk aan. Door verdere mechanisatie en de industriële revolutie werd de degelpers gevolgd door cilinderpersen en rotatiepersen en in de twintigste eeuw door de uitvinding van de offsetpers. De moderne generatie drukpersen zijn echter lang niet allemaal geschikt voor dikke substraten en hebben de papierindustrie geïnspireerd om dunner, lichter papier te maken, waarvan inmiddels tientallen soorten bestaan. Daarmee is ook het belang van de beheersing van opaciteit gaandeweg toegenomen. Zoals duidelijk mag zijn is de dikte van papier van invloed op die opaciteit. Het vermarkten van dunner papier vroeg om oplossingen voor het verlies aan opaciteit. En die zijn ook gevonden. Allereerst door de ontwikkeling van houthoudende, ofwel mechanische pulp die weliswaar papier met een hoge
mate van ondoorschijnendheid opleverde, maar die zwak bleek en niet bestendig tegen veroudering. Daarna werd het tegenovergestelde ontwikkeld: houtvrije celstof, die sterker en duurzamer is, maar een lagere opaciteit heeft. Innovaties zoals thermo mechanische pulp en chemische thermo mechanische pulp brachten de oplossing naar het midden en hebben gezorgd voor een sterkere vezel met behoud van opaciteit. Door vulstoffen zoals china clay, krijt, talk of titaniumdioxyde aan de pulp toe te voegen wordt de opaciteit beïnvloed. Het meten van opaciteit heeft alles te maken met het effect van licht op papier. Het menselijk oog ziet alleen een diffuse oppervlakteweerkaatsing (reflectie), terwijl licht dat op papier valt ook ‘gebroken’ weerkaatst (refractie), in het papier wordt verspreidt (diffractie) en deels door het papier wordt opgenomen (absorptie). Metingen van opaciteit vinden plaats bij kunstmatige lichtbronnen. Bij een opaciteitsmeting wordt eerst de brightness volgens ISO-norm 2470 gemeten van een stapeltje (zeg tien vel) van het te meten papier, dat onder het oog van de Elrepho (zie kader) wordt gelegd. Dit stapeltje wordt gezien als bijna 100% opaak. Deze meting van reflectie, refractie, diffractie en absorptie van het licht door het papier noemen we R∞ (reflectie oneindig). Daarna wordt deze meting herhaald met slechts een velletje papier boven de zwarte holte van de Elrepho. De meting zal nu een andere uitkomst hebben, die we R0 noemen. De formule voor de opaciteit is R0 : R∞ x 100. Dus is de eerste meting 99 en de tweede 85, dan is de opaciteit 85:99x100 = 85.85%. Hoe hoger de uitkomst, hoe minder doorschijnend het papier is.
Papiersoorten waar opaciteit een belangrijke eigenschap is Product Toepassing Elementa Opaque Houtvrij dundruk: boeken, tijdschriften, bijsluiters Royal Print gesatineerd Houthoudend gesatineerd MC: eenmalige uitgaven zoals prijsbijlagen. Bedrukking in fijn raster mogelijk Royal Print mat Houthoudend mat MC: eenmalige uitgaven zoals prijsbijlagen. Bedrukking in fijn raster mogelijk Hi-speed Opaque Houtvrij offset: boeken, tijdschriften, bijsluiters Progresso Houtvrij schrijf: agenda’s, schrijfblocs, bureauleggers Caxton Houtvrij romandruk: boeken. Door opdikking geschikt voor boeken met kleiner aantal pagina’s Procurator Houthoudend courantdruk: krantenpapier Ook geschikt: papier met een hogere opdikking zoals G-Print, Furioso, Hello Fatt Matt, Gardapat 1.3 (alle gestreken), On Offset, On Business (beide ongestreken) of kwaliteiten die hun opaciteit relatief hoger houden door een korte vezel zoals Lumi en R4 Chorus (gestreken). Ga naar de online versie van De Papierkoerier op www.proost.nl, vind het complete overzicht of bestel er een set monsters.
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
15
Help! ‘De tweede kleur trekt de eerste van de envelop af!’ “Op een eenkleurenpers drukken wij enveloppen en visitekaartjes in. Bij het indrukken van een tweede kleur, trekt die de eerste kleur er weer vanaf. Hoe kan dat?” Tips: Laat na het indrukken van de eerste kleur het papier niet te lang liggen, of – indien mogelijk – juist langer drogen. De inkt wordt plakkerig als-ie droogt (vergelijk het met de droging van een druppel verf op een geschilderde deur) en bij onvoldoende doordroging ontstaat dit probleem. Dus: ofwel direct
de tweede kleur doen voordat de eerste kleur chemisch droogt, ofwel de eerste kleur eerst laten uitdrogen voordat u de tweede kleur gaat drukken. Een alternatieve methode (die de nodige tact vraagt) is om de inkt van de eerste kleur te verdunnen met bijvoorbeeld lijnzaadolie.
Bij het snijden van papier en karton blijven aan de kant die voor het mes ligt altijd rafels hangen. Dat noemen we snijstof. Dat is onvermijdelijk, omdat het mes de stapel die ervoor ligt bij het snijden wegdrukt. Bij ongestreken papiersoorten en vouwkarton gaat het dan om (delen van) de kortvezelige houtslijp, vulstoffen en/of coating. Bij machine coated papiersoorten gaat het meestal om resten van de coating, die door het snijden langs de randen afbrokkelt. Tip: Om te voorkomen dat dit snijstof op het rubberdoek terecht komt en zo drukbeeldverstoring veroorzaakt, is het raadzaam de afgesne-
16
De P ap i e r k o e r i e r - ed i ti e 1 0 5
den stapel die voor het mes ligt 180 graden te draaien op de snijtafel en nogmaals schoon te snijden.
Service en Opleidingen van Proost en Brandt in samenwerking met het eigen laboratorium hulp en advies aan professionals in de grafische keten. Elke vraag en elke situatie staat op zichzelf. Een greep uit de recente praktijk.
‘Ik zie spoken!’
Pardon? De papiertechnische woordenlijst van Proost en Brandt verheldert een rijke verzameling termen uit het grafisch jargon. Zoals anisotroop. We vroegen Studio Saiid & Smale de term en definitie typografisch geheel naar eigen inzicht vorm te geven. “We hebben de wisselwerking tussen de verschillende sterktes van het papier bij verschillende looprichtingen als uitgangspunt genomen voor dit ontwerp”, verduidelijkt partner Janneke Smale.
Studio Saiid & Smale is een jong grafisch ontwerpbureau in Amsterdam dat staat voor helder, functioneel en doordacht ontwerp met veel gevoel voor materiaal en detail. Er wordt nauw samengewerkt met de opdrachtgevers; klein en groot, commercieel en cultureel, nationaal en internationaal. Partners Omar Saiid en Janneke Smale rondden respectievelijke de academies Sint Joost en de Design Academy af, werkten enkele jaren bij Studio Anthon Beeke en startten begin 2010 Saiid & Smale. www.saiidsmale.com
Het fenomeen ‘ghosting’, in goed Nederlands het spookeffect of het zogenaamde glans/mat-effect, komt onder andere voor als de lithodruk aan de schoonzijde in de uitleg gestapeld ligt uit te dampen en minerale oliën en bestanddelen van de coating chemisch reageren. Duurt die droging te kort, dan bestaat de kans dat de beelden van de schoondrukzijde doorslaan naar de volvlak weerdrukzijde. Ghosting kent vele verschijningsvormen en is nooit te voorspellen. Tips: Als de weerzijde in volvlak moet worden bedrukt, is het zinvol eerst die zijde te drukken, omdat dan gelijkmatige uitdamping en gelijkmatige inktwegslag optreedt, waarmee de kans op het spookef-
fect afneemt. Het aanbrengen van een vernis op het volvlak kan ook een redmiddel zijn, maar biedt geen garantie dat u van uw spoken af bent.
‘Last van een blauwe lucht, die maar niet strak wil worden’ Soms wil de blauwe lucht op een ansichtkaart in full colour maar niet strak blauw worden. De inktwegslag is onregelmatig, de afdruk dus ook. Om vast te stellen wat het probleem is (verkeerd papier, onjuist ingestelde pers, een inktprobleem?), is het advies een schaaldruk met alleen cyaan te maken. Is de lucht dan wel strak blauw, en in vierkleurendruk niet meer, dan is er een papierprobleem. Is de lucht ook bij deze schaaldruk nog steeds wolkerig (wat ook wel ‘motling’ wordt genoemd), dan is het raadzaam de afstelling van de pers te controleren. Tip: Omdat cyaan doorgaans op de tweede toren wordt gezet, is het verstandig deze meest kritische vorm – indien mogelijk, het is uiteraard afhankelijk van het soort pers en
type drukwerk – op de laatste toren te zetten, zodat het cyaan minder rubberdoeken passeert.
gescheurd evenwijdig aan de looprichting
gescheurd dwars op de looprichting
‘Drukbeeldverstoring op mijn verpakking! Hoe kom ik eraan? En: Hoe kom ik er vanaf?’
Dagelijks verleent de afdeling Product Technische
Het niet in alle richtingen gelijk zijn van de fysische papiereigenschappen. De sterkte van machinaal gemaakt papier zal bijvoorbeeld evenwijdig aan de looprichting van de papiermachine groter zijn dan dwars op de looprichting.
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
17
Een duurzame relatie met je klant, dat wil iedereen wel. Maar hoe kom je daar
Job Parilux Silk 1 5 0 g /m 2
als de tucht van de grafische markt je in de hoek drijft van prijsbederf?
prijs
Op zoek naar de balans tussen rekenmachine en relatiebeheer.
De kwestie kostprijs M
eten is weten, nacalculeren is beheren. Toch voelen veel drukkers zich tegenwoordig gedwongen te leven bij de waan van de dag en opportunistisch de prijzenslag in te gaan. Diverse vakmedia signaleren dat het gebruik van accurate kostprijsmodules daarbij niet erg populair is en suggereren dat drukkers een kostprijsfobie lijken te hebben. Maar of je nu wel of niet de kosten van een opdracht tot ver achter de komma hebt doorgerekend, de belangrijkste vraag blijft wat je uiteindelijk aan je klant doorberekent. En dat werpt direct de vraag op wat voor relatie je met die klant hebt of wilt. Met een vinger aan de pols van de kostprijsontwikkeling en een andere aan die van de relatie met de klant, staan velen voor de vraag hoever de service moet gaan. En die overweging is al moeilijk genoeg in een sector die nog steeds overcapaciteit kent en waarin veel bedrijven het nog moeilijk hebben. Dat ziet ook Boris Kasteel, algemeen directeur van Proost en Brandt. “Het is begrijpelijk dat veel ondernemers er soms voor kiezen om onder de kostprijs te werken en genoegen te nemen met een kleinere dekking van de vaste kosten. ‘Beter even het verlies beperken dan op winst focussen’. In een normaal functionerende markt trekken de kwalitatief goede bedrijven dan aan het langste eind en blijft een gezonde sector over. Maar het is een gevecht tegen windmolens. De Nederlandse wet- en regelgeving maakt het namelijk relatief eenvoudig om met een failliet bedrijf door te starten. Dat heeft eerst een economische schade achtergelaten en gaat opnieuw proberen een plek op de markt te veroveren. Zo komt dat prijsbederf ook weer boven, als een slechte maaltijd. “Het overheidsbeleid is gericht op de bevordering van lokale werkgelegenheid, maar ontwricht zo ook een gezonde marktwerking. En om de metafoor van die maaltijd even door te trekken: de markt is al een tijdje misselijk.”
Afnemers steunen Heeft iedereen dus baat bij normale prijzen om tot een gezonde markt te komen, de praktijk is dat ook van Proost en Brandt regelmatig wordt gevraagd ‘mee te bewegen’ en niet mee te gaan in prijsverhogingen. Kasteel: “Wij zijn autonoom in ons prijsbeleid, daar laten we ons niet in sturen door
18
De P a p i erkoerier - editie 105
vraag papierfabrikanten. Maar in ons streven naar duurzame relaties met klanten spelen ook andere factoren een rol. Het gaat om de balans in zowel commerciële als bedrijfseconomische belangen, voor beide partijen.” “We zijn tenslotte Partner in Papier, benadrukte Wim Kruining, Chief Financial Officer van Proost en Brandt bij zijn nominatie voor de Credit Management Award 2010 door het blad Financieel Management. “Als marktleider in grafisch papier hebben wij een verantwoordelijke functie in de markt. Wij zijn bijvoorbeeld zeer terughoudend met leveren aan doorstarters. Weliswaar wordt onze vijver van mogelijke afnemers zo kleiner, maar we steunen daar wel onze andere klanten mee, die geconfronteerd worden met prijsbederf in de markt. In een relatie hoor je dingen voor elkaar over te hebben. Sommige klanten kopen al vijftig jaar of langer bij ons. Als ze het moeilijk hebben, proberen we wel het uiterste om de relatie te continueren.”
Eigen verantwoordelijkheid De relatie van Proost en Brandt met de klant kan inmiddels veel verder gaan dan het leveren van papier. Dat is een heel bewuste keuze. De verschillende services die zijn ontwikkeld rond het begrip Partner in Papier raken wel degelijk de bedrijfsvoering van klanten. En dus ook weer hun kostprijs. Kasteel: “Wij bieden de klant perspectief op meer efficiëntie, door bijvoorbeeld papier en supplies tegelijk te laten afleveren. Of reiken de mogelijkheid aan om voorraden te beheren. Wij hebben er de ruimte voor en kunnen zo een verlengstuk worden van de bedrijfsprocessen van een drukker. Ook kunnen we hem werk uit handen nemen, door partijen op maat te snijden en specifiek te verpakken. Andere mogelijkheden zijn het eenvoudig online bestellen van papier, het opleiden en adviseren van medewerkers van drukkerijen om met meer kennis van papier betere eindresultaten voor hun klant te realiseren. Het is niet allemaal direct uit te rekenen in termen van kostprijscalculatie, meer het telt natuurlijk wel allemaal mee. We zetten ons in voor de optimalisatie van het drukproces. Maar calculeren? Dat blijft een verantwoordelijkheid van de drukker zelf.”
kwaliteit relatie
volume
loyaliteit prestatie
stabiliteit
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
19
Getest:
Drie pioniers gingen als eersten aan de slag met Stone Paper, papier dat voor tachtig procent bestaat uit calcium carbonaat,
Papier van Steen ofwel steen. Hoe doet dit Taiwanese milieuwonder het op de persen in Nederland?
Poster en flyer zijn ontworpen door Marjolijn Stappers en René Knip. Links de plano uitvoering, rechts zoals de programmaposter werd uitgereikt
‘Het is meteen droog’
Stone Paper
Stone Paper is direct vanuit magazijn leverbaar op formaat 71,3 x 101,8 cm in 200 en 400 micron. Op aanmaak zijn meerdere diktes en formaten te verkrijgen. Ga voor meer informatie of het online bestellen van gratis monsters naar www.proost.nl
H
et Taiwanese Lung Meng Technologies heeft met Stone Paper een doorbraak geforceerd in de ontwikkeling van milieuvriendelijke papiersoorten. Het bestaat voor tachtig procent uit calcium carbonaat (tot poeder vermalen steen) en bevat twintig procent Polyethyleen. Stone Paper is bovendien volledig afbreekbaar en recyclebaar. Het materiaal is vrij van pulp, bleekmiddelen en zuren en laat dus geen schadelijke resten achter in het milieu.Voeg daarbij de wetenschap dat de productie tachtig procent minder CO2 uitstoot dan bij andere kunststofsoorten en het energieverbruik tachtig procent lager is dan bij papier, en een klein papiertechnisch milieuwonder is geboren. Temeer daar Stone Paper ook de eigenschappen van kunststof heeft, goed
20
De P a p i erkoerier - editie 105
bedrukbaar en waterproof is en een hoge inscheurweerstand heeft. De fabriek noemt Stone Paper een ‘Rich Mineral Paper’ en het alternatief voor traditionele drukdragers op basis van pulpvezels. We kunnen ons zelfs afvragen of we het wel papier moeten noemen, er komt geen vezel aan te pas en de samenstelling is zelfs zodanig revolutionair dat het materiaal na gebruik ook niet bij het oud papier moet worden gezet, maar bij kunststof afval.
Tien miljoen ton Het gebruik van gemalen steen in kunststofproducten is niet nieuw, al decennia werd calcium carbonaat ingezet
Freek Kuin managing director Calff & Meischke
Razend enthousiast is Freek Kuin, directeur van Calff & Meischke Printing over Stone Paper. “Nou ja, het is eigenlijk geen papier, hè?” Calff en Meischke drukte er op een Roland tweekleurenpers de programmaposter ‘Circus van gedachten’ van Theater Carré op. “Het is meteen droog en zet niet over. We waren alert op de uitdaging om er volvlakken op te drukken, maar hebben daar geen probleem mee gehad. Het gebruik van de juiste inkten is wel een vereiste. Wat ik heel bijzonder
om de stijfheid en duurzaamheid van kunststofproducten te verbeteren. “Maar het aandeel calcium carbonaat kwam nooit boven de vijftig procent uit. Stone Paper bevat echter tachtig procent calcium carbonaat”, verklaart een woordvoerder van Lung Meng Technologies, dat in veertig landen patent verwierf op de technologie. Stone Paper is het geesteskind van William Lang, oprichter van Lung Meng Technologies, dat tot 2007 vooral bekend was vanwege fotopapier en enveloppen met een extreme vochtweerstand en levensduur. Hij begon zijn carrière in de kunststofverwerkende machinebouw en werkte sinds 1998 intensief aan het gebruik van calcium carbonaat in kunststoffen en papier. Dat papier van steen tot op heden niet op de
vind is dat Stone Paper niet stuk gaat. Het programma werd als verfrommelde prop uitgedeeld en het maakt bij het uitvouwen ook geen geluid. Bovendien is het minder brandgevoelig dan gewoon papier.” In zijn enthousiasme besloot Kuin Stone Paper ook te testen als omslagpapier met een goudopdruk dat naderhand een laserbewerking onderging. “Maar de metalen deeltjes uit het goud gingen een verbinding aan met de warmte van het laseren. Dat ging bobbelen. Tja, je blijft leren in dit vak…”
markt was, had vooral te maken met het feit dat er geen papiermachines waren die substanties met tachtig procent calcium carbonaat konden verwerken.
Typische receptuur Langs ervaring in de kunststofverwerkende machinebouw is ongetwijfeld doorslaggevend geweest en heeft het fundament gelegd onder de onstuimige groei die Lung Meng nu doormaakt. “Sinds het derde kwartaal van 2007 hebben we Stone Paper in productie. Op korte termijn kunnen we 360.000 ton per jaar produceren, maar uiteindelijk willen we naar tien miljoen ton per jaar”, vertelt de woordvoerder ambitieus.
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
21
Het Duurzaamheidsverslag van OBT op Stone Paper
‘Het kan zo bij het GFT-afval’
‘Appeltje, eitje’
Boy Opmeer
Jacco van Mierlo
OBT bv
drukkerij van Mierlo
OBT, het samenwerkingsverband van Opmeer Drukkerij in Den Haag, Drukkerij De Bink in Leiden en TDS Printmaildata in Schiedam, drukte hun eerste Duurzaamheidsverslag op Stone Paper. “We zochten naar een milieuvriendelijke oplossing voor ons Duurzaamheidsverslag en kwamen uit bij Stone Paper omdat het volledig afbreekbaar is. Dit verslag beschrijft hoe wij voldoen aan de GRI-norm, een MVO-basis die gebruikt wordt door de multinationals zoals Shell en Akzo. Het verslag is in een beperkte oplage gedrukt op een Heidelberg CD 74. Het telt 68
Stone Paper heeft een mat witte tint en is beschikbaar zonder of met een- of tweezijdige coating die het papier zijn silk-achtige afwerking en luxe uitstraling geeft. Goed inzetbaar voor tal van toepassingen, variërend van brochures en promotiemateriaal tot labels, waterkaarten, potwikkels en boekomslagen. Het is niet geschikt voor kopieer- en laserapparatuur, maar laat zich in alle offsettechnieken verwerken, zolang de gebruikte inkten maar minder dan drie procent minerale oliën bevatten. Het brengt door zijn typische receptuur ook een nieuwe combinatie van papiereigenschappen in het grafische proces, reden voor Proost en Brandt om met de drie drukkers die er als eersten mee werkten, de eerste producties intensief te begeleiden. Hierbij is veel kennis opgebouwd over de verwerking.
22
Fietslabels: op Stone Paper kunnen ze tegen een stootje
De P a p i erkoerier - editie 105
pagina’s binnenwerk van 200 g/ m2 in een vier pagina’s omslag van 400 g/m2. “De ‘papiersoort’ is goed te bedrukken, er zaten alleen een paar vellen tussen die iets dikker waren waardoor er een sluitverschil ontstond. Maar verder hebben wij er perfect mee gewerkt”, aldus Boy Opmeer. Hij verwacht ook meer met Stone Paper te gaan doen. “We mogen vaak bijzondere producties maken, zeg maar voor de fijnproevers. Hierbij adviseren wij onze klanten om FSC papier te gebruiken, Stone Paper is daar een mooie aanvulling op en dat zullen we zeker aanbevelen.”
“We willen zo snel mogelijk veel leren over een nieuw product, om ervaring en kennis met onze klanten te kunnen delen”, verklaart Arie den Hertog, product manager van Proost en Brandt. “We willen niet alleen weten wat het in de drukkerij doet, maar ook hoe het zich in de hele keten gedraagt, van het moment dat het bij ons in de magazijnen komt, tot het moment dat er gereed drukwerk ligt. Desgevraagd somt Den Hertog enkele specifieke aspecten rond het gebruik van Stone Paper op. “Stone Paper kent dikteverschillen tot zeven procent, Deze tolerantie is voor volvlak drukwerk bij normaal papier geen probleem, bij Stone Paper kan het drukresultaat worden beïnvloed. Bovendien verdienen kunststofinkten hier de voorkeur. Ook de afwerking verdient speciale aandacht,
Drukkerij Van Mierlo, waar veel kunststof producten worden verwerkt, kreeg het verzoek om veertigduizend fietslabels te produceren. Labels om aan fietsen te hangen en zo ouders van jonge kinderen te wijzen op beschermingsmaterialen die voorkomen dat bungelende beentjes van achterop zittende kinderen tussen de spaken kunnen raken. “Net als de vele kofferlabels die wij maken, moet zo’n fietslabel ook tegen een stootje kunnen, weerbestendig zijn en een hoge inscheurweerstand hebben. Omdat ze tamelijk willekeurig aan fietsen worden gehangen, zal een deel als zwerfafval gaan rondslingeren. En
want het gebruik van microperforaties is niet aan te bevelen, een rechtlijnige sleufperforatie weer wel. Voor stansen, boren en ponsen zijn beslist scherpe messen en boren nodig, en de instelling van de apparatuur vraagt ook om aandacht. Wij adviseren iedereen ook om een testrun te doen om feeling met het product te krijgen. Daar hebben we een speciale voorraad voor aangelegd
Veelzijdig “Voor Stone Paper hebben we een apart protocol in het leven geroepen, dat we volgen zodra een informatieaanvraag of bestelling binnenkomt. Met de begeleiding van onze afdeling
Stone Paper is afbreekbaar, dus de keuze voor het materiaal was snel gemaakt”, zegt Jacco van Mierlo. “Die labels hebben we gedrukt op onze Ryobi-pers. Stone Paper is gemakkelijk te bedrukken, het was voor ons ‘appeltje, eitje’ mag je wel zeggen.” “We hebben er ook al rouwlinten van gemaakt. En een koolkraag; een kaart met een zonvormig stansgat in het midden, waar doorheen bijvoorbeeld een boerenkool groeit. Het kraagje beschermt de kool tegen ongedierte vanaf de grond. Na verloop van tijd kun je de afbreekbare kaart van Stone Paper zo meespitten in de grond.”
Product Technische Service en Opleiding helpen we de klant op weg in zijn eerste ervaringen met Stone Paper.” De veelzijdigheid van Stone Paper, dat ook als ‘food contact material’ kan worden gebruikt volgens de standaarden van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA), en de bijzondere milieueigenschappen maken dat we dit luxe materiaal in een breed scala aan toepassingen zullen terugzien. Veel sectoren schreeuwen immers om milieuvriendelijke materialen en duurzame technieken. Als Lung Meng er inderdaad in slaagt de productie tot tien miljoen ton op te voeren en dus ruwweg drie procent van de totale mondiale vraag naar papier voor zijn rekening weet te nemen, brengt het bedrijf ons in een nieuw Stenen Tijdperk.
De P a p ie rk o e rie r - n a ja a r 2 0 1 0
23
De vijf belangrijkste criteria van rubberdoeken n Oppervlakte ruwheid n Dikte van het doek n Aantal textiellagen
De Fujikura Interlink Technology
n Dikte van de compressibele laag n Stabiliteit van het doek (dikte-afname)
Respect voor het rubberdoek Met de opeenvolging van innovaties in de drukperstechnologie neemt de druk op het rubberdoek ook toe. Het Japanse Fujikura Graphics heeft met de nieuwe FIT-range een antwoord op de hoogste eisen.
H
et rubberdoek, dat aan het eind van een keten van creatieve en technische processen uiteindelijk de beslissende afdruk moet maken, is een ondergewaardeerde hoofdrolspeler in het grafische proces. Naast technologische innovaties zijn het gebruik van meer kleuren in drukwerk, de hoge eisen aan drukwerkkwaliteit en gebruikersgemak elementen die in toenemende mate op het doek neerkomen. Een belangrijke factor in de drukperstechnologie is snelheid, die steeds grotere hoogten bereikt. De slijtvastheid van een doek wordt danig op de proef gesteld naarmate de snelheid van een drukpers oploopt. Hogere snelheden van drukpersen leiden onder meer tot temperatuurstijgingen van stalen en rubberen componenten, die afwisselend uitzetten en krimpen en daarmee gevoeliger worden voor slijtage. Het is om tal van redenen van belang dat de dikte van de rubberdoeken constant blijft, zodat bijvoorbeeld bij rotatiewerk het papier gelijkmatig door de machine wordt getrokken en de inktafdruk evenwichtig blijft. Dat is overigens ook nog afhankelijk van het juiste ‘aanspanmoment’; de instelling waarmee de drukker het doek op de cilinder vastzet. Bij de nieuwste machines loopt het aantal omwentelingen per uur op tot 18.000. Een doek dat niet juist is aangespannen, kan onder dergelijke druk gaan klapperen.
Quick release Voor elk rubberdoek is de ‘quick release’ een cruciaal ijkpunt voor de kwaliteit. De quick release is de snelheid waarmee een doek na het moment van compressie terug veert. Ter illustratie: bij de bedrukking van enveloppen, die vaak uit meerdere lagen bestaan, blijft telkens op dezelfde plek kortstondig een afdruk van de envelop in het rubberdoek achter. Voor het bedrukken van enveloppen worden de dikkere doeken gebruikt. De quick release is het herstellende vermogen van het rubberdoek, zodat het bij elke ronding even smetteloos de volgende
24
De P a p i erkoerier - editie 105
gelijkmatige inktafdruk kan maken. Die inkt vraagt ook om temperatuurbeheersing van het rubberdoek, want bij oplopende temperaturen wordt inkt dunner; het effect op de kwaliteit van het eindproduct laat zich raden. Hoewel in de basis elk doek bestaat uit een canvas onderlaag, een compressibele laag en een rubberen toplaag, ligt het geheim van de moderne doeken in de lagen ertussen. En voor elke toepassingen en druktechniek is wel een specifiek rubberdoek beschikbaar. Alternatieve rol Een van de toonaangevende producenten van rubberdoeken is het Japanse Fujikura Graphics, dat na jaren van onderzoek en ontwikkeling begin dit jaar een compleet nieuw gamma rubberdoeken lanceerde onder de serienaam FIT. FIT staat voor Fujikura Interlink Technology; vier nieuwe technologieën, resulterend in vier drukdoeklagen met elk een eigen naam; n Een ‘F-TECH’-toplaag die de inkt ook bij lage snelheden
goed overbrengt op het papier; n Een ‘COOLMAX’-laag, een combinatie van polymeren
en rubber die oprekken van het doek voorkomt en temperatuurstijging tegen gaat; n Een high-density textiellaag, ‘MEGA’ genoemd, zo geconstrueerd dat de textuur minder beweegt onder druk en waardoor het doek ook onder slechte omstandigheden goed blijft presteren. n ‘APRICOT’, een laag bijna perfect ronde fibers die deformatie van de structuur van het doek tegengaat. Met de FIT 10, WEB, News, UV en Form-doeken bestrijkt Fujikura een enorm veld aan toepassingen. De FIT 10 is voor vellen offset, verpakkingsdrukwerk en metaal bedrukkingen, de FIT WEB voor heatset persen van elk formaat. Met de FIT News reikt Fujikura de tweede generatie aan van de doeken voor coldset drukwerk en FIT UV is speciaal ontwikkeld voor wie met UV-inkten werkt. De FIT Form voor formulieren en direct mail completeert de range. Volgens goed gebruik in de technologiesector is de exacte samenstelling van de lagen een zorgvuldig bewaard geheim. Maar met de nieuwe FIT-range heeft Fujikura wel een antwoord op de hoogste eisen van de grafische industrie. Een antwoord dat respect afdwingt. Meer informatie? Kijk op www.proost.nl voor een compleet overzicht van alle beschikbare rubberdoeken en andere supplies. De P a p ie rk o eNajaar rie r - 2010 n a ja a-r De 2 0P1a0p ie rk25 o e rie r
25
De blauwe lijn
The Book of Humanity Vo o r deze editie van De Papierkoerier zijn drie FSCgecertificeerde
papierkwaliteiten
gebruikt: Conqueror Wove Bamboo natuurwit print excellence 250 g/m2 voor het omslag, gevolgd door een katern
van
zestien
pagina’s
Job
Paper-cut artist Lu Shengzhong (1952) kreeg zijn opleiding aan de Central Academy of Fine Art in Beijing, China, waar hij nu zelf professor is. Zijn installatie The Book of Humanity, een adembenemende waterval van papier, was te zien in het Coda Museum in Apeldoorn waar het tijdens de Holland Papier Biënnale een prominente plek
innam. Het metershoge werk bestaat uit duizenden, zich herhalende figuren die met scharen en scalpels allemaal nauwgezet uit rood tissue papier zijn gesneden. De kleur rood symboliseert in China geluk en dit soort papier wordt daar gebruikt bij huwelijksplechtigheden en Nieuwjaar. Ieder stukje is met de
hand gesneden en daarom uniek. Shengzhong gebruikte daarvoor zowel de uitgeknipte vorm zelf, als het papier waaruit het geknipt is. “Ik gebruik papier om zo duidelijk te maken hoe delicaat en breekbaar de mens is. Een mensenleven is korter dan de dikte van papier. Niet het resultaat, maar het proces waarmee
je het tot stand brengt is belangrijk.” Lu Shengzhong is een van de paradepaardjes van Chambers of Fine Art, een toonaangevende chinese galerie die exposities van chinese talenten organiseert in New York en Beijing. Voor hun werk, expositiedata en publicaties, kijk op www.chambersfineart.com
Parilux Silk 150 g/m2. In het hart een katern van acht pagina’s
Bamboo, splinternieuw
Job Parilux voor kunst met een K
Bamboo is de nieuwe trots van Conqueror. Het bestaat voor vijftig procent uit bamboevezels en voor vijftig procent uit FSC-pulp. Met Bamboo zet Conqueror een groot offensief in om het merk een impuls te geven. De collectie telt negen nieuwe kleuren met namen als Crema, Havana en Terracotta, tot stand gekomen door het gebruik van natuurlijke pigmenten. De bamboe wordt bewerkt door de Muchuan Bamboo Forest Development Company Ltd in Zuid-China en de FSC-pulp komt van de Yongfeng Paper Pulp Company, een nieuwe fabriek die sinds het najaar van 2008 operationeel is. Bamboe heeft een aantal typische eigenschappen. Zo groeit het razendsnel (tot een meter per etmaal), vraagt het weinig voedingsstoffen en laat het zich eenvoudig oogsten. Het is sterk, licht van gewicht en flexibel. In papier bewijst de langwerpige bamboevezel zich even stabiel als eucalyptus, en het heeft een hogere inscheurweerstand. De toepassing van bamboe als grondstof is in de cosmetische industrie, IT, mode en architectuur al langer bekend, nu volgt de papierindustrie. De natuurlijke grondstoffen, pigmenten en kleuruitvoeringen geven Bamboo een bijzondere, natuurlijke look & feel. En dat is precies wat Conqueror beoogt. Traditioneel beweegt het merk zich op de markt voor luxe drukwerk, huisstijlmaterialen zoals brochures en visitekaartjes en met Bamboo komt Conqueror vooral tegemoet aan de trend om hiervoor de hogere gramsgewichten te gebruiken.
Met zijn zeer fijne, egaal gesloten oppervlak en goede dimensionale stabiliteit is Job Parilux een populaire papiersoort voor kunstdrukwerk. Een hoog drukcontrast, fijne rasters en minimale puntverbreding zijn daar mede debet aan. In feite is Job Parilux zelf een kunststuk, maar dan in papiertechnische zin. Het houtvrije, tweezijdig gestreken papier heeft een hoge vezeldichtheid en een superieure coating van hoogwaardige pigmenten en combineert uitstekende buigstijfheid met goede vouweigenschappen. In de traditie van kunstdrukwerk biedt Job Parilux een optimale inktaanname, scherpe kleurweergave en ook bij lichte inkt-settings diepe kleurkracht.
26
De P ap i e r k o e r i e r - ed i ti e 1 0 5
Fly away Fly is een hoogwaardig, speciaal gekalanderd papier en karton dat in twee uitvoeringen beschikbaar is: Wit (Fly05) en Crème (Fly02). Het combineert een opdikkingsgraad van 1.2 met goede dimensionale stabiliteit (ofwel, levert sluitend full colour drukwerk in meerdere drukgangen). Wat ‘tint & touch’ betreft is Fly een authentieke papiersoort voor creatief en hoogwaardig drukwerk. Populair materiaal voor luxe brochures, jaarverslagen en fotoboeken en dus niet toevallig ook het binnenwerk van het Vescom-boek, waarover u meer leest op pagina 8 van deze editie.
Fly wit 115 g/m2.
Spekta raster Behalve een zorgvuldige papierkeuze, afgestemd op de inhoud van deze editie, hebben we voor de reproductie - het omslag uitgesloten - gekozen voor het Spekta raster. Spekta is een stochastische rastertechnologie die wordt ingezet als bijzonder hoge eisen worden gesteld aan gedrukte reproducties. Anders dan bij conventionele rasters heeft Spekta geen last van moiré bij de reproductie van textiel- of houtstructuren, huidtinten, spiegelende voorwerpen of gerasterde halftoon illustraties. Het heeft in tegenstelling tot conventionele rasters een onregelmatige structuur van rasterpunten en bundelt de voordelen van conventionele en stochastische rasters. Het vereist geen speciale lithografie. Spekta is in Nederland geїntroduceerd door Zwaan Printmedia, dat deze editie van De Papierkoerier heeft gedrukt.
De opaciteit… De doelwaarde van de fabriek voor Job Parilux 150 g/m² is een opaciteitscijfer van 96,20%. In de range 80 tot 240 g/m2 heeft Fly een licht oplopende opaciteit van 91 tot 96%.
Dekwit In deze editie hebben we dekwitten als vijfde kleur twee keer gedrukt. Met dekwitten kan het verschil in basiskleur van katernen worden geneutraliseerd, of bijvoorbeeld de opaciteit van een pagina worden bevorderd. Zie de pagina’s 1 t/m 7, 11 t/m 16, 18,19, 21 t/m 23, 26.
27
ProDigital Indigo is het premium machinecoated papier en karton van Proost en Brandt. Speciaal ontwikkeld voor de HP Indigo en zet daarmee de nieuwe standaard voor gestreken papier. Gebruik ProDigital Indigo Silk en Gloss zorgeloos voor alle kritische druk- en afwerkingsopdrachten. Het complete assortiment is HP- en FSC gecertificeerd. Vraag snel het ProDigital Indigo Sample Pack aan. Kijk voor meer informatie op proost.nl
