Op 2 oktober, een week voor de Internationale Dag van de Palliatieve Zorg, houdt hospice Dôme weer Open Huis

Inhoud • Open huis hospice Dôme • Vrijwilligster op de Palliatieve Unit van Meander, locatie de Lichtenberg • Praten over partnerverlies • Nieuwe editie krant ‘Palliatieve zorg, samen zorgen’ • Sedatiekaart • Oproep voor kwaliteitsverbeteringen! • Laetita Schillemans wint post-hbo opleidingsplaats • Onderzoek naar verhoudingen palliatieve organisaties • Onderzoek naar netwerken palliatieve zorg • Uitslag ansichtkaartenactie • Nieuwe brochure stervensbegeleiding • Samenvattingskaart ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ • Coachingstraject implementatie complementaire zorg • Agenda

Open huis hospice Dôme

Op 2 oktober, een week voor de Internationale Dag van de Palliatieve Zorg, houdt hospice Dôme weer Open Huis. Op 2 oktober zijn geïnteresseerden van harte welkom om even binnen te lopen tussen 14.00 – 16.00 uur. U wordt ontvangen met een kopje koffie of thee. Er is een rondleiding door het hospice waarbij uitleg gegeven wordt en informatie beschikbaar is over het hospice. Het hospice staat aan de Appelweg 49 in Amersfoort.

Vrijwilligster op de Palliatieve Unit van Meander, locatie de Lichtenberg Sinds het voorjaar van 2010 werkt de Palliatieve Unit van Meander Medisch Centrum, locatie Amersfoort Lichtenberg met een vrijwilligster. Lees hier het verslag van Lineke Schakenbos over haar bijzondere positie.

Sinds kort ben ik gepensioneerd docent verpleegkunde. Daarom heb ik me als potentiële vrijwilliger gemeld bij mevrouw Zwerus, teammanager van de Palliatieve Unit van Meander Medisch Centrum. Voortvarend heeft zij, samen met haar team en de verpleegkundig specialist, bekeken of er taken voor me zouden zijn. En die waren er. Ik werk met veel plezier een halve dag per week als vrijwilligster op de kleine Palliatieve Unit en op de grotere afdeling waar we bij horen. Op dit moment ben ik nog de enige, maar de afdeling wil graag meer vrijwilligers. Omdat ik dit werk doe als lid van de Unie van Vrijwilligers Amersfoort zal de UVV bij intake van nieuwe vrijwilligers gericht gaan zoeken. Op hun najaarsvergadering wordt meer informatie gegeven. Terugblikkend heb ik op verzoek van de verpleegkundigen vooral gesprekken gevoerd met patiënten, rustig bij hen gezeten of gewaakt. Een wandeling met een patiënt naar de minituin van het ziekenhuis heb ik ook geregeld gedaan.

Voor patiënten die lang moesten wachten op een plekje elders, nog mobiel waren, maar zelf niet goed invulling konden geven aan hun dag, werd mij gevraagd gezelschapsdame te zijn. Wat van belang was voor de verpleging van de patiënten, besprak ik altijd met de verpleegkundigen. De verpleegkundigen hebben me snel opgenomen in hun team. Ik heb nog geen specifieke training gehad, maar daar wordt wel over nagedacht. Lineke Schakenbos

Praten over partnerverlies

Het verlies van een partner is erg ingrijpend. Nabestaanden hebben het gevoel dat hun leven stil staat. Het is prettig om regelmatig te kunnen praten met mensen die dit begrijpen en daarvoor ook de tijd hebben. Deze personen zijn vaak moeilijk te vinden. In de Lotgenotengroep Partnerverlies ervaren nabestaanden veel steun van mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Humanitas Eemland start vanaf 21 oktober met een nieuwe Lotgenotengroep Partnerverlies. De lotgenotengroep is bedoeld voor mensen die samen met anderen willen praten over hun verlies en de betekenis daarvan. Contact met en steun van anderen die ook in een rouwproces zitten, kan helpen het verlies een plaats te geven. Tijdens de acht bijeenkomsten van twee uur worden verschillende onderwerpen rond het verlies besproken. De gesprekken worden begeleid door ervaren vrijwilligers. De bijeenkomsten vinden plaats in wijkcentrum De Roef aan het Neptunusplein 66K te Amersfoort op donderdagavond van 19.30 uur tot 21.30 uur . Er wordt een bijdrage gevraagd van €40,--. Voor aanvullende informatie en aanmeldingen kunt u contact opnemen met Louis de la Combé of Ingrid Vasterman (begeleiders groep) via tel. 033 – 4790 840 / 06 – 2938 9790 / 06 – 4234 9468 of [email protected]. Overigens biedt Humanitas Eemland ook ondersteuning door individuele huisbezoeken en aan jongeren in rouw. Meer informatie over Steun bij Rouw vindt u op de website van Humanitas Eemland: www.humanitaseemland.nl.

Nieuwe editie krant ‘Palliatieve zorg, samen zorgen’

De krant ‘Palliatieve zorg, samen zorgen’ is speciaal gemaakt voor de Internationale Dag van de Palliatieve Zorg op 9 oktober 2010. Het is een informatiebron voor iedereen die meer wil weten over palliatieve zorg. De krant richt zich dit jaar extra op verzorgenden en ouderen, die te maken kunnen krijgen met palliatieve zorg in de thuissituatie. In de regio Eemland wordt de krant verspreid onder huisartsen en zorginstellingen, zodat een breed publiek de krant kan lezen. De krant is digitaal beschikbaar via de site van Agora.

Sedatiekaart

Begin 2010 is de sedatiekaart ontwikkeld op initiatief van de Vereniging van Integrale Kankercentra (VIKC) en de KNMG; een handzaam samenvattingskaartje op basis van de KNMG-richtlijn palliatieve sedatie uit 2009. De inhoud kunnen artsen, verpleegkundigen en andere geïnteresseerden gebruiken bij de implementatie van de richtlijn palliatieve sedatie. De sedatiekaart is gebaseerd op de KNMG-richtlijn palliatieve sedatie uit 2009 en de hiervan afgeleide VIKC-richtlijn. Deze samenvattingskaart is dan ook bedoeld voor artsen, verpleegkundigen, apothekers of anderen die beroepsmatig betrokken zijn bij patiënten die in de laatste levensfase gesedeerd worden. Voor behandelend artsen is het essentieel dat zij deze richtlijn kennen. Voor de volledige tekst van de richtlijn palliatieve sedatie verwijzen we u naar www. pallialine.nl, de website met richtlijnen voor de palliatieve zorg. Let wel: het medicatieschema van de richtlijn palliatieve sedatie in het boek ‘Palliatieve zorg, richtlijnen voor de praktijk’ uit 2006 is verouderd en mag niet meer worden gebruikt!

Patiëntenfolder

De VIKC heeft ook een patiëntenfolder ‘Palliatieve sedatie’ die u kunt bestellen of downloaden. Deze folder dient alondersteunend materiaal na een gesprek met een patiënt (en zijn naasten) over dit onderwerp.

Oproep voor kwaliteitsverbeteringen!

Het Netwerk Palliatieve Zorg Eemland heeft als doel de kwaliteit van de palliatieve zorg in de regio te verbeteren. Maak jij in je dagelijkse werk dingen mee die verbeterd zouden kunnen worden? Loop je tegen knelpunten aan in de palliatieve zorg? Of heb je een goed idee voor een verbeterproject? Meld je suggestie bij de coördinator van het netwerk: Greet van der Zweep, [email protected] of 06-4255 7273.

Laetitia Schillemans wint post-hbo opleidingsplaats

Naar aanleiding van het 12 ½ jarige jubileum van het PTMN zijn vier mensen geselecteerd voor de nieuwe post-hbo opleiding palliatieve zorg. Een van hen is oncologieverpleegkundige Laetitia Schillemans, werkzaam als gespecialiseerd verpleegkundige bij Beweging 3.0. Hogeschool Utrecht, het opleidingscentrum van het UMC Utrecht en het Kenniscentrum Palliatieve zorg Utrecht (UPC) hebben in samenwerking met V&VN Palliatieve Verpleegkunde en experts uit het veld van de palliatieve zorg een nieuwe post-hbo opleiding Palliatieve Zorg ontwikkeld. De opleiding duurt één jaar en wordt gefinancierd door het IKMN. Het IKMN heeft deze beurzen beschikbaar gesteld, omdat het van groot belang blijft dat goed opgeleide verpleegkundigen de palliatieve zorg versterken. Binnen de opleiding komen vele facetten van de palliatieve zorg aan bod, zoals symptoommanagement, psychosociale zorg, ethische aspecten, toepassen van wetenschappelijke bronnen, consultatie en persoonlijke effectiviteit en nog meer. Laetitia is erg blij met het winnen van deze opleiding. “Het voelt als een erkenning voor de meerwaarde van palliatieve zorg, die nu al gegeven wordt”. Ze start op 9 september met de opleiding en hoopt deze over een jaar afgerond te hebben. Ook haar werkgever Beweging 3.0 ziet de meerwaarde van het inbrengen van de kennis en kunde binnen de organisatie. Het Netwerk Palliatieve Zorg Eemland feliciteert Laetitia met het winnen van deze prijs.

Onderzoek naar verhoudingen palliatieve organisaties

Sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw is er steeds meer aandacht gekomen voor palliatieve zorg. In het hele land ontstonden hospices om mensen een waardige plaats te bieden om te kunnen sterven. Vanuit de overheid heeft de aandacht onder andere geleid tot het oprichten van consultatieteams en netwerken palliatieve zorg. Na al deze jaren heeft de overheid onderzocht hoe de verhoudingen liggen tussen verschillende organisaties. TNO Management Consultants heeft onderzocht hoe de afstemming en taakverdeling is tussen palliatieve organisaties. Te denken valt aan de netwerken palliatieve zorg, de Integrale kankercentra, Agora en Palliactief, voorheen NPTN. De belangrijkste conclusie is dat er overlap bestaat tussen de verschillende organisaties en dat er niet sprake is van optimale afstemming. Ook is het voor hulpverleners en patiënten niet duidelijk welke organisatie welke diensten levert. TNO adviseert daarom aan het ministerie van VWS een landelijke ‘spelleider’ aan te wijzen, maar geen nieuwe organisaties op te richten. De spelleider dient de afstemming en taakverdeling te bewaken. Ook doet TNO de suggestie om het VIKC en Agora te laten fuseren. Klik hier voor het volledige rapport.

Onderzoek naar netwerken palliatieve zorg

Naast het onderzoek door TNO over de afstemming in de palliatieve zorg, heeft het ministerie van VWS ook laten onderzoeken hoe de netwerken functioneren. Dit onderzoek is door BMC uitgevoerd. De belangrijkste conclusie met betrekking tot de netwerken is dat er grote verscheidenheid bestaat tussen de 66 netwerken in Nederland. Ook de taken die de netwerken oppakken verschillen nogal. BMC adviseert om netwerken vooral taken op het gebied van coördinatie, verbinding, het faciliteren van deskundigheidsbevordering, publieksvoorlichting en signaleren van knelpunten te laten uitvoeren. Verder adviseert BMC om de netwerken meer uniform te organiseren; bijvoorbeeld door het instellen van een stuurgroep, een klankbordgroep en werkgroepen. Ook in de

effectiviteit kunnen veel netwerken een slag slaan. De kwaliteitscirkel van Plan-Do-Check-Act wordt zelden volledig doorlopen. Ten slotte adviseert BMC aan het ministerie om een visie te ontwikkelen waarmee de netwerken en andere partijen meer duidelijkheid krijgen over hun taken en rol. De projectgroep van het Netwerk Palliatieve Zorg Eemland heeft het rapport doorgenomen en beraadt zich over welke gevolgen dit voor ons netwerk heeft, om ons netwerk beter te laten functioneren. Klik hier voor het volledige rapport.

Uitslag ansichtkaartenactie

De landelijke organisatie voor de Internationale Dag van de Palliatieve Zorg heeft in het voorjaar een oproep gedaan om (ansicht)kaarten te maken voor deze dag. Dit jaar zijn met name verzorgenden uitgedaagd om een mooie kaart te bedenken. Het resultaat mag er zijn! Er zijn 45 inzendingen binnengekomen waaronder hele lieve gedichten en mooie, ontroerende beelden. Daaruit zijn vijf ontwerpen gekozen waar een ansichtkaart van gemaakt is. Onder de makers van de vijf kaarten zijn er maar liefst twee afkomstig van het Netwerk Palliatieve Zorg Eemland. De winnaars zijn: • Werkgroep ‘Het laatste stukje’ en Elly van Loosen van het St. Pieters en Bloklands Gasthuis te Amersfoort • José en Joshua Peeters uit Maasbree • Annie Schat-Vanger uit Damwoude • Hennita Koelewijn uit Spakenburg • Tamara van Bedaf uit Etten-Leur Namens het netwerk in Eemland willen we alle mensen bedanken die een inzending hebben gedaan. Na 9 oktober, de Dag van de Palliatieve Zorg, worden de kaarten onthuld.

Nieuwe brochure stervensbegeleiding

Het Centrum voor Sociale Gezondheidszorg brengt sinds deze zomer ‘Gezichtspunt’ nummer 27 uit, met als titel ‘Stervensbegeleiding, Hulp bij sterven’. Het Centrum Sociale Gezondheidszorg heeft tot doel Gezondheidsvoorlichting en -Opvoeding (GVO) vanuit de inzichten van de antroposofie te ontwikkelen en in de praktijk te brengen. Dat gebeurt onder meer door het uitgeven van voorlichtingsbrochures onder de titel ‘Gezichtspunten’. Deze brochure is geschreven door Renée Zeylmans, die als psychosociaaltherapeute gespecialiseerd is in stervens- verlies- en rouwproblematiek. Ieder mens krijgt vroeg of laat te maken met sterven. Om niet machteloos te hoeven zijn in zo’n situatie, is het belangrijk om uzelf op de hoogte te stellen van een aantal aspecten die rond het sterven aan de orde zijn. In deze brochure gaat het niet over technische zaken, maar vooral over hoe we een stervende zo goed mogelijk in deze laatste levensfase kunnen bijstaan. Deze brochure is een dubbelnummer en kost 5,- euro, exclusief verzendkosten. U kunt deze brochure bestellen via het Centrum Sociale Gezondheidszorg, www.gezichtspunten.nl.

Samenvattingskaart ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’

Het krijgen van kanker kan het leven ingrijpend verstoren in lichamelijk, emotioneel, sociaal, praktisch en levensbeschouwelijk opzicht. Daarom is er een richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’, waarbij gebruik wordt gemaakt van de lastmeter. Van deze richtlijn is in juni een samenvattingskaart verschenen op www.oncoline.nl . De samenvattingskaart bevat de belangrijkste aanbevelingen uit de landelijke richtlijn ’Detecteren psychosocoale zorg’, aanbevelingen voor geschikte meetmomenten, het gesprek, verwijzing en randvoorwaarden. De richtlijn richt zich op volwassen patiënten met kanker die zorg ontvangen in een ziekenhuis. Het betreft zowel de (curatieve/palliatieve) behandel- als de controlefase. De richtlijn is bedoeld voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij de behandeling en begeleiding van patiënten met kanker in een ziekenhuis; de behandelend arts en verpleegkundige, gespecialiseerd psychosociale hulpverleners en de (para)medische hulpverleners. Psychosociale problematiek verdient structurele aandacht. U kunt extra samenvattingskaartjes bestellen via www.ikcnet.nl. Voor meer informatie over de richtlijn, het samenvattingskaartje of over ondersteuning bij de implementatie van de

richtlijn in de praktijk, kunt u contact opnemen met Yvonne Snek (030-233 8067 of [email protected]), of Miranda Velthuis (030-233 7091, [email protected]).

Coachingstraject implementatie complementaire zorg

V&VN Complementaire zorg krijgt veel vragen van verpleegkundigen en verzorgenden over implementatie van complementaire zorg. Wat is er nodig voor een goede implementatie? Waar moet u rekening mee houden? En hoe overwint u de hobbels en bobbels die ongetwijfeld op uw pad komen? Dit najaar start er een coachingsgroep implementatie. Deze groep is bedoeld voor verpleegkundigen en verzorgenden die willen starten, of al een poosje bezig zijn, met implementatie van complementaire zorg in hun instelling. Het coachingstraject bestaat uit 5 dagdelen verspreid over een jaar. Daarnaast houdt u een logboek bij van wat u in de tussentijd onderneemt. In deze cursus wordt er op creatieve wijze gewerkt aan inzicht in wat er speelt in uw organisatie, en hoe u daarbinnen een rol kunt spelen in de implementatie van complementaire zorg. Het ondersteunen van elkaar is daarbij een belangrijke hulpbron. De cursus wordt begeleid door Susan Hupkens. Tijdsduur: 10 november 2010 van 10.00 -17.00, 12 januari 2011 van 13.00-17.00, 1 juni 2011 van 13.00-17.00 en 2 november 2011 van 13.00-17.00. Prijs: € 225,- voor V&VN-leden / € 250,- voor niet-leden. De cursus vindt plaats in Utrecht. Aanmelden kan via de site van V&VN, rechter kolom.

Agenda

PTMN: Palliatief Team Midden Nederland: 7 x 24 uur bereikbaar voor zorgverleners met vragen en problemen over een patiënt in de palliatieve fase. Bereikbaar via telefooncentrale van het UMCU, telefoonnummer 088 – 755 5555. STMN: 7 x 24 uur bereikbaar voor zorgverleners met aanvragen voor thuiszorgtechnologie (infuuspompen etc.).Telefoonnummer 030 – 263 2807. ve Zorg Eemland • www.netwerkpalliatievezorg.nl/eemland

Colofon

Netwerk Palliatieve Zorg Eemland is een samenwerkingsverband van organisaties die willen werken aan een geïntegreerd en op maat gesneden aanbod van (terminale) palliatieve zorg. De projectgroep bestaat uit afgevaardigden van: Huisartsenvereniging Eemland, Hospice Dôme, Meander Medisch Centrum, Beweging 3.0, Overleg Verpleeg- en Verzorgingshuizen (OVVE), Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg (VPTZ), Symfora en CliëntenBelang Utrecht. Ondersteuning komt vanuit het IKMN. De coördinator van het Netwerk is te bereiken via telefoonnummer 033- 4692 553 of via de mail: [email protected].

Netwerk Palliatieve Zorg Eemland • www.netwerkpalliatievezorg.nl/eemland