RED Resource juni 2014
03-07-2014
10:59
Pagina 1
nummer 24
Zomereditie 2014 N E W S L E T T E R
2|
130 Renewables: Samen sterker
3|
F R O M
Stenden: Duurzame Kunststoffen
E N E R G Y
6|
V A L L E Y
DONG Energy Solar Challenge
7|
Energy College BusinessBijeenkomst
Eerste noordelijke gastanker op LNG te water Eerste noordelijke gastanker op LNG te water Een belangrijke mijlpaal in Foxhol op 28 mei: die dag werd het eerste in Noord-Nederland gebouwde binnenvaartschip LNG aangedreven te water gelaten. De gastanker Sirocco is gebouwd door scheepswerf SCHN (Shipyards Constructions Hoogezand Nieuwbouw) en gaat vanaf september varen voor Chemgas Shipping Rotterdam, dat gespecialiseerd is in fotografie Jan Buwalda
het vervoeren van gas via de binnenwateren. Opmars LNG
schepen nog wel geschikt om ook op dieselolie te varen. Hierna zal het programma zich richten op de ontwikkeling en bouw van volledig LNG aangedreven schepen in combinatie met LNG ladingtanks. 'LNG is een van de antwoorden op de wens van de samenleving om schoner te worden', zei secretarisgeneraal Hans van der Werf van de Centrale Rijnvaart Commissie (CCR) in Straatsburg. Waarna hij subtiel het kip-ei probleem aanstipte: omdat er nog weinig LNG-schepen zijn, zijn ze nog duur. Dat vraagt om grote investeringen vanuit de industrie. Bovendien aarzelt de bevoorradingsmarkt omdat er nog weinig LNG-schepen zijn. 'Het is een vicieuze cirkel: hoe
bereik je grootschalige toepassing en kom je op korte termijn tot een grote slag?' In ieder geval door te durven en te dóen, zo bewijst SCHN. 'Een mooie en slimme innovatie', zo bestempelde Ulco Vermeulen, voorzitter van de TKI Gas en directeur Participaties & Business Development bij Gasunie, de Sirocco. Gedeputeerde Yvonne van Mastrigt ging nog een stapje verder: 'Dit is het begin van een ontwikkeling die zijn einde niet kent. Foxhol heeft een grote Europese voortrekkersrol voor LNG in de scheepvaart.' De Sirocco wordt in september in Luxemburg gedoopt, waarna hij de Europese binnenwateren op gaat.
Offshore windpark Gemini duurzame supermotor voor werkgelegenheid Een investering van 2,8 miljard euro, een productie van 2,6 TWh per jaar en jaarlijks een besparing van 1,25 miljoen ton CO2-uitstoot: offshore windpark Gemini mag zich met recht één van de belangrijkste duurzame energieontwikkelingen in Noord-Nederland noemen. p 14 mei kwam de financiering voor het offshore windpark ten noorden van Schiermonnikoog rond en daarmee werd het startschot gegeven voor de realisatie. Maar Gemini levert veel meer op dan schoon opgewekte elektriciteit voor 785.000 huishoudens - ruwweg de drie noordelijke provincies - want het is ook een werkgelegenheidskanon. Tijdens de aanleg gedurende een periode van drie jaar kunnen er 500 mensen aan het werk, in de twintig jaar daarna zeker 120 voor het onderhoud. Daar komt de indirecte werkgelegenheid nog bij, want veel noordelijke bedrijven zullen garen spinnen bij het megaproject.
O
Siemens, die 150 windmolens van 4 MegaWatt gaat plaatsen en onderhouden, heeft aangegeven een groot deel van de 120 benodigde personeelsleden te gaan werven in de regio. Tijdens de aanleg zijn er 50 mensen nodig, als het park na drie jaar staat oplopend tot 120. Ook maritiem bouwbedrijf Van Oord, die onder meer funderingen en elektrische installaties voor de molens levert en installeert, gaat in Noord-Nederland op zoek naar personele versterking. 'Op het project zullen ongeveer 450 Van Oord mensen werken, waarvan circa 300 op schepen. We hebben een 50-tal vacatures die we graag met mensen vanuit de regio willen invullen', aldus projectma-
nager Didi te Gussinklo Ohmann van Van Oord. Voor het noordelijke mkb biedt het windpark grote kansen. 'Gemini levert heel veel werk en dus indirecte banen op. Denk daarbij aan logistieke bedrijven, maar ook staalbouw en reparatiewerk. En vergeet de kennisinstellingen en de hotels niet', zegt windenergiespecialist Albert van der Hem van Stichting Energy Valley. Hij stond samen met de NOM en Kamer van Koophandel Noord-Nederland aan de wieg van het bedrijvennetwerk Northern Netherlands Offshore Wind (NNOW) dat speciaal is opgericht om opdrachten binnen te halen uit nationale en internationale offshore windontwikkelingen. Vanuit Energy Valley hield Van der Hem zich weliswaar bezig met de ontwikkelingen rondom het park zelf, maar vooral met het koppelen van werkgelegenheid aan Gemini. Dat is gelukt, want het park wordt een supermotor voor de noordelijke werkgelegenheid.
FACTS & FIGURES.
LNG als brandstof voor binnenscheepvaart en zwaar wegtransport is bezig aan een opmars omdat het een stuk schoner is dan dieselolie. Omdat Europa strengere uitstootnormen gaat stellen is de verwachting dat veel rederijen hun schepen laten ombouwen om te gaan varen op LNG, of nieuwe schepen laten bouwen die hier geschikt voor zijn. SCHN heeft hier, mede dankzij een subsidie van de Provincie Groningen van een ton, snel op ingespeeld door de werf geschikt te maken voor het bouwen van LNG-aangedreven schepen. Behalve de Sirocco, die de komende maanden afgebouwd wordt terwijl hij in het Winschoterdiep ligt, werkt SCHN ook aan de zeegaande coaster Sefarina, die ook voor Chemgas Shipping is. Overigens zijn deze twee
Technische details Sirocco De Sirocco en Sefarina worden allebei aangedreven door een Wärsilä dual fuel LNG/dieselmotor. Lengte: 110 m1 Breedte: 11,37 m1 Diepgang leeg: 1,30 m1 Maximale diepgang beladen: 2,65 m1 Aantal gastanks: 6 st Totaal laadvermogen: 2620 m3 gasproduct
Het Gemini windpark, feitelijk twee windparken die samen één vormen, komt zo'n 85 kilometer uit de kust te liggen en 55 kilometer ten noorden van Waddeneiland Schiermonnikoog. Gemini is Latijn voor tweeling. De turbines krijgen een tiphoogte van ca. 150 meter vanaf zeeniveau en zijn niet te zien vanaf het strand. Beide helften van het park krijgen een oppervlakte van 34 m2. De investering bedraagt 2,8 miljard euro, gefinancierd door meer dan 22 partijen. Gemini krijgt een subsidie van maximaal 4,4 miljard euro uit de SDE (Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie). Deze subsidie is bedoeld om het verschil tussen productiekosten en marktwaarde 15 jaar lang te dekken. De uiteindelijke subsidie is onder meer afhankelijk van de marktprijs voor stroom. Partijen die deelnemen in Gemini: Northland Power Inc., Siemens Financial Services, Van Oord Dredging and Marine Contractors BV en N.V. HVC. Contactpersoon voor windenergie bij Stichting Energy Valley is Albert van der Hem:
[email protected]
03-07-2014
10:59
Pagina 2
BEST PRACTICE
BEST PRACTICE.
colofon
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
2
| Dit is een uitgave van de stichting Energy Valley | Zomereditie 2014 | Vormgeving en productie: FC Groningen Media | Redactie: Dimitri Lambermont en Evelien Hofman | Eindredactie: Evelien Hofman | Voor vragen over deze uitgave kunt u contact opnemen met: stichting Energy Valley, Postbus 11073, 9700 CB Groningen, tel 050-7890010
[email protected] www.energyvalley.nl |
130 renewables
Wind, water, zon en opslag verbinden Vier Noord-Hollandse mkb-bedrijven werken sinds juni 2013 nauw met elkaar samen. De bedrijven hebben ieder hun eigen vakkennis, markt en technologie, maar willen door de krachten te bundelen voor nieuwe ontwikkelingen zorgen in de duurzame sector. Dit doen ZON Energie, WES, Tocardo en ESTechnologies sinds 2013 onder de gezamenlijke naam 130Renewables. Een terugblik op een jaar samenwerken.
oewel de vier ondernemingen gevestigde partijen zijn binnen hun veld, kiezen ze duidelijk voor de samenwerking. 'Deze vindt plaats op Research & Development, Human Resource Management, Financiën en Internationale Marketing', legt Hans van Breugel van Tocardo uit. 'We komen elke zes weken samen om over één van deze onderwerpen te praten. We kijken naar het gezamenlijk ontwikkelen van een managementsysteem voor het monitoren van systemen en installaties. Maar ook naar gezamenlijke werving en selectie van hoog opgeleid technisch personeel.'
Naast de normale werkzaamheden
Lokale arbeidsmarkt
Grote exportmarkt
Frank Hoogers van WES had veel baat bij de personele hulp van zijn partners. 'De aanleiding om in 130Renewables te stappen, is helder. We werken over de hele wereld, maar doen weinig in Nederland. Als je hoogopgeleid technisch personeel zoekt, is het een uitdaging als je niet goed zichtbaar bent in de lokale arbeidsmarkt. Door samen te werken met de andere partijen hebben we die zichtbaarheid duidelijk verbeterd.'
De partners binnen 130R zien wereldwijd een grote exportmarkt voor een dergelijk hybride energiesysteem. 'Die markt bestaat vooral uit locaties waar lokale netten dure stroom uit dieselgeneratoren halen', legt Hans van Breugel uit. 'Deze zwakke netten worden beter benut als vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd.'
H
Off Grid Energy Pieter Bergmeijer van het Tidal Testing Centre ontwikkelt met de vier partijen een concept voor een Off Grid Test Centre. 'In feite is 130R een samenkomst van vier ondernemers die dachten: we kunnen elkaar versterken door onze faciliteiten en kennis te delen. De partners werken daarnaast goed samen op het gebied van R&D om een duurzame energiepilot op de Afsluitdijk te definiëren en ook in de praktijk vorm te geven. Deze moet medio 2015 vorm krijgen.'
Presenteren aan buitenlandse partijen Om het totaalpakket van de vier partners goed te presenteren aan buitenlandse partijen willen de ondernemers namelijk een Off Grid Test Centre opzetten bij het Tidal Testing Centre aan de voet van de Afsluitdijk. 'De aanvraag loopt al. Zo kunnen we ons gezamenlijke hybride energiesysteem laten zien aan buitenlandse partijen', vult Van Breugel aan. Een tijdelijke test site past bovendien in de ontwikkeling van de Afsluitdijk als experimenteerruimte voor innovatieve energietechnologieën.
Ook Hoogers van WES is enthousiast over de ontwikkelingen 'Het Off Grid Test Centre lijkt er echt te komen. Vanuit het ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord gaat Björn Borgers die kar trekken. Daar zijn we het afgelopen half jaar druk mee bezig geweest naast de normale werkzaamheden. We gaan het Off Grid Test Centre aanmelden voor subsidie uit het Waddenfonds en het is tevens een van de duurzame energie ambitie projecten van de 'nieuwe Afsluitdijk'. Dus als alles meezit, kunnen we binnenkort een mooi voorbeeldproject neerzetten.'
Ongekende spinoffs Van Breugel vervolgt: 'Nu al zijn WES en Tocardo actief op deze markt met gerealiseerde en in uitvoering zijnde projecten op de Schotse eilanden, Indonesië, de Cariben en Nepal.' Ook Hoogers is enthousiast over de kansen voor cross-selling. 'Tocardo neemt ons mee naar projecten in Canada en wij nemen hen mee naar onze projecten in Indonesië. Zo zorgen we voor ongekende spinoffs.'
Optreden als energieleveranciers John Braakman van ZON Energie vult aan: 'De grootste winst die we dit jaar hebben gerealiseerd is dan ook dat we gezamenlijk aan een nieuw businessmodel en verdienmodel hebben gewerkt. Daarbij stappen we af van het verkopen van producten en bewegen we naar de markt van energieleveranciers. Dat houdt wel in dat we de totale systemen voorfinancieren en vervolgens kijken hoe we dat in de opbrengsten terugverdienen.'
Grote markt aanboren 'Het is een hele andere propositie die we met z'n vieren hebben ontwikkeld, maar wel
eentje waarmee we een hele grote markt kunnen aanboren in Zuidelijk Afrika, Centraal Azië en Zuid-Amerika', vervolgt Braakman. Simpel gezegd biedt 130R daar energie aan onder de prijs van een dure dieselgenerator. 'Zodra wij onder de prijs per kilowattuur van een dieselgenerator raken, kun je die in principe allemaal afschaffen.' Daarmee komt een einde aan een vervuilende en dure techniek en komt er een duurzaam alternatief voor terug.
Mogelijkheden voor cross selling Daar waar WES, Tocardo en ZON Energie maximaal gebruik maken van de duurzame bronnen wind, water en zon, zorgt ESTechnologies voor de verbinding tussen opwekking en gebruik van de opgewekte duurzame energie. Cor Meedendorp van ESTechnologies onderschrijft de kansen die zijn collega-ondernemers zien: 'Wij zijn bezig met ESTechnologies om in Mali een off grid energiesysteem neer te zetten voor een commandocentrum van defensie. Het selling point daar is zo min mogelijk opslag van dure diesel. We proberen daar de windmolens van WES bij te verkopen om zo ook voor duurzame opwekking te zorgen.'
One stop shop Hij vervolgt: We hebben met z'n vieren een totaalpakket staan. De technieken sluiten naadloos op elkaar aan.' De voordelen voor klanten zijn duidelijk. 'Het is het one-stopshop principe', vervolgt Meedendorp. 'Klanten komen bij ESTechnologies voor de opslag van energie. Wij kunnen dankzij 130R direct een koppeling maken met windenergie, getijdenenergie en zonne-energie om zo een duurzame oplossing te realiseren.'
Tocardo uit Den Oever is gespecialiseerd in rivier- en getijde-energieturbines. Wind Energy Solutions uit Opmeer is fabrikant van middelgrote windturbines. ZON Energie uit Spanbroek richt zich op warmte en koude projecten en op projecten waarbij elektriciteit wordt opgewekt met zonnepanelen. ESTechnologies uit Medemblik is fabrikant van batterijsystemen voor schepen en autonome elektriciteitsnetten.
COMMENTAAR.
RED Resource juni 2014
Twitter: @Energy_Valley
Een nieuwe bestuursstructuur Enkele weken geleden heeft de stichting Energy Valley een belangrijke wijziging in de governance doorgevoerd. Tot dusverre werd de directie van Energy Valley begeleid door een brede Raad van Toezicht, waarin belangrijke stakeholders bijeen waren gebracht. Deze Raad van Toezicht combineerde het formele toezicht met een inhoudelijk adviserende taak. In de nieuwe setting zijn deze twee taken uit elkaar gehaald. Het formele toezicht is komen te liggen bij een nieuwe driehoofdige Raad van Toezicht, met daarin personen die geen belangen hebben in de energiesector. Daarnaast is er een brede Strategic Board opgericht die tot taak heeft gevraagd en ongevraagd te adviseren. Veel van de oude leden van de Raad van Toezicht zijn opgenomen in deze Strategic Board, maar er zijn ook enkele wijzigingen. Met deze splitsing heeft de stichting gevolg gegeven aan de aanbevelingen van de Noordelijke Rekenkamer. Tegelijkertijd hebben we ervoor gekozen om onze rapportagestructuur te veranderen door nog scherper vooraf doelen en gewenste resultaten te formuleren en daarover per kwartaal te rapporteren. Dit om de voortgang van de werkzaamheden zo transparant mogelijk te maken. In Nederland is de afgelopen jaren veel aandacht ontstaan voor scheiding van petten en transparante rapportage. Dat is een goede zaak. En uiteraard werken we daar graag aan mee. Dat we tegelijkertijd daarmee onze interne werkwijze en voortgangscontrole actualiseren is een extra voordeel. De grootste uitdaging voor de komende jaren is de realisatie van de doelen van de Noordelijke Energie Agenda Switch. Met deze nieuwe structuur en verantwoordingswijze denken we inhoud te kunnen geven aan de ambities van Switch: een duurzame energiehuishouding en sterke economie!
Gerrit van Werven Directeur stichting Energy Valley
RED Resource juni 2014
03-07-2014
10:59
Pagina 3
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
3
INTERVIEW.
Van oude techniek naar schaalbaar energieconcept De Stirlingmotor. Het eerste patent dateert van 1816. Toch ziet Wicher Kist van NEROA deze oude techniek als solide basis voor een nieuw en vooral stil energieconcept. Binnenkort in actie te zien bij EnTranCe, Groningse proeftuin voor energiesystemen van de toekomst.
ist is zijn loopbaan begonnen bij Cosworth in Engeland en stond onder andere aan de basis van de V10 van Lamborghini. Om vervolgens bij Spyker Automobielen als technisch directeur op te treden. We mogen aannemen dat Kist zijn motoren wel kent. Waarom dan toch gekozen voor een techniek die zijn oorsprong kent in de 19e eeuw?
K
Zeer bedrijfszeker 'Stirlingmotoren hebben weinig bewegende delen, zijn bedrijfszeker en zeer stil in bedrijf. Een stirlingmotor gebruikt namelijk het verschijnsel dat gassen uitzetten bij verhoging van temperatuur en weer krimpen bij verlaging daarvan. Heliumgas bevindt zich in een gesloten systeem met één cilinder met een heet en een koud compartiment. Het heliumgas wordt met zuigers tussen deze cilinders verplaatst via een regenerator, een warmtewisselaar waar beurtelings koud gas
opwarmt en heet gas afkoelt.' De Stirlingmotor heeft geen krukas of lagers en dus ook geen olie nodig. 'Er vinden ook geen explosies plaats, zoals in een normale verbrandingsmotor. Het is bovendien een volledig afgesloten systeem, zodat er geen vervuiling binnen kan komen.' Daarmee is het een onderhoudsarm principe. 'Onze Stirlingmotor is ontwikkeld voor 50.000 uur.'
Warmte en stroom De huidige motor loopt op aardgas, maar kan ook geschikt gemaakt worden voor groen gas, syngas en LNG. 'Aan de ene kant gaat er gas in en aan de andere kant komen er stroom en warmte uit. De energie die uit de motoren komt, wordt opgeslagen in speciale Lithiumaccu's. Als we vervolgens ook zorgen voor een toepassing van de restwarmte die bij het proces vrijkomt, dan haalt dit systeem een rendement van 97 procent.' Daarmee is de eeuwenoude techniek opeens een zeer duurzaam systeem geworden.
omdat je één keer per jaar met de caravan die ene berg op moet rijden? Dat is het voordeel van elektriciteit in combinatie met hoogwaardige efficiënte accusystemen; energie bufferen tijdens rustige periodes en pieken opvangen met behulp van de accu's. Daarmee brengen we het maximale generatorvermogen terug.'
Markttoepassingen NE(therlands) R(emote) O(ff-grid) A(pplications) wil onder de handelsnaam Silent-Power en Smart-Battery in Groningen groen gas- en LNG-energiesystemen ontwikkelen voor onder andere maritieme, agrarische en offshore toepassingen. 'We kijken bijvoorbeeld naar de hotelfaciliteiten van LNG-aangedreven binnenvaartschepen, maar ook naar het benutten van syngas uit vergistingsinstallaties.
Wie weet, misschien kunnen we samen met Energy Valley zorgen dat de eerste LNG Stirling rondvaartboot in Groningen gelanceerd wordt. Dat zou revolutionair zijn!'
Proefopstelling bij EnTranCe Zien is geloven. Daarom werkt NEROA op dit moment aan het opstarten van een modulair uit te breiden proefopstelling bij EnTranCe. 'Een pilotopstelling is voor veel ondernemers veel te kostbaar. Daarom willen we samen met lokale partners en studenten een demounit op het terrein van EnTranCe bouwen. Heeft een klant interesse in het systeem, dan is het een kwestie van het gebruikersprofiel bij EnTranCe in te voeren, de gewenste brandstof aansluiten en binnen een paar weken kunnen we de voordelen onderbouwen voor die betreffende toepassing.'
Wicher roemt de samenwerking met Energy Valley in de aanloop van dit toonaangevende project:
Peak shaving & Down sizing De ware kracht van de NEROA-module zit namelijk in het opslaan en beschikbaar maken van de opgewekte elektriciteit (Peak shaving). Kist legt uit: 'Stel je koopt een auto met trekhaak, vrij gebruikelijk in Nederland. Wat voor vermogen heb je dan nodig? 150 pk
“Ik had al een persoonlijke link met Pieter Willemsen, de Team Manager Modern Power Systems & Grids bij Energy Valley. Ik heb hem het concept voorgelegd en hij stelde voor eens te praten met Jeroen Jansen, de Senior Projectmanager Smart Grids binnen Energy Valley. Binnen drie weken bracht Jeroen me in contact met Hans Lelieveld, de CEO van de Microgen Engine Corporation Holding B.V. Deze onderneming ontwikkelt de benodigde Stirlingmotoren voor het concept van NEROA. En zo is het hele balletje gaan rollen.”
INTERVIEW.
Stenden werkt aan verduurzaming kunststof 'Volgens recent onderzoek verbruiken we per hoofd van de wereldbevolking een kleine 40 kilo plastic op jaarbasis. Vermenigvuldigt u dat eens met 7 miljard mensen op aarde…' In twee korte zinnen schetst Jan Jager, lector Duurzame Kunststoffen aan Stenden Hogeschool in Emmen, de omvang van het probleem. 'Neem daarin mee dat aardolie ooit opraakt en u ziet de noodzaak van de verduurzaming van kunststof.'
'Vooral door de discussie rondom de 'plastic soep' in de oceaan en de strijd tegen zwerfplastic is er veel aandacht voor plastic', vervolgt Jager. 'Veel mensen willen af van de wegwerpmaatschappij. Bij Stenden Hogeschool ondersteunen we deze ontwikkeling door samen met bedrijven voor toegepast onderzoek te zorgen.'
Tapijt uit maïs De huidige plastics zijn vaak op aardolie gebaseerd en dat raakt op termijn op. 'Daarom kijken we bij Stenden naar andere basismaterialen als biomassa, hout, suikers en zetmeel. Zo kunnen we uit een aardappel, aardappelzetmeel halen en gebruiken als basis voor kunststoffen. Uit maïs wordt maïszetmeel verkregen. Dat zetmeel kun je fermenteren en dan maak je van melkzuur de kunststof polymelkzuur. We werken nu samen met de tapijtindustrie om een tapijt te maken dat niet uit aardolie is gemaakt, maar uit polymelkzuur. Het grootste voordeel is dat je dit tapijt industrieel kunt composteren.'
Compleet groen proces Uit de land- en tuinbouw komen reststromen vrij die bruikbaar zijn als grondstof voor duurzame plastics. Een win/win situatie, zoals Jager uitlegt.
'Bacteriën kunnen vanuit deze reststromen speciale polymeren produceren, zogenaamde polyhydroxyalkanoaten (PHA). Deze PHA's kunnen geïsoleerd worden en als kunststof worden ingezet. De grondstof is groen, het proces is groen en het eindproduct is groen. 'Met PHA's kijk je bovendien naar bioafbreekbare plastics.' Daarmee is het hele proces zo duurzaam mogelijk gemaakt.
Het is misschien nog niet overal herkenbaar, maar er is een duidelijke omslag gaande.'
Van PET-fles tot groentezak De consument komt steeds meer dergelijke biobased producten tegen. 'Kijk in de supermarkt maar op het etiket van een halve liter fles van het bekende cola merk. Dat flesje is voor 30 procent biobased en veel duurzamer dan de normale PET-fles. Gaat u naar de groenteafdeling, dan hangt daar een rol met zakjes. Deze zijn ook groen en gemaakt op een basis van bio-etheen.
Meer weten over Bio Energy? Stel uw vraag aan Machiel van Steenis, Senior Projectmanager Bio Energy bij Stichting Energy Valley:
[email protected]
RED Resource juni 2014
03-07-2014
10:59
Pagina 4
SUSTAINABLE ENERGY.
SPECIAL
Energy Valley regio laat zich zien op Sustainable Energy Week
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
4
De jaarlijkse EU Sustainable Energy Week (EUSEW) in Brussel vond dit jaar plaats van 23 tot en met 27 juni. Het event is dé place to be voor alle partijen die zich bezighouden met (hernieuwbare) energie. Ook Stichting Energy Valley haakte hierop aan door verschillende side events (mede) te organiseren: een seminar door de Actiongroup Energy & Water Works, een bijeenkomst van de European North Sea Energy Alliance (ENSEA) en een van de Rijksuniversiteit Groningen over sustainable society. Allemaal grensoverschrijdende onderwerpen die internationaal van groot belang zijn. In deze special leest u waarom. Zie voor meer informatie www.eusew.eu.
Sustainable Society betrekt end-user bij energietransitie Energie en maatschappij zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. En de maatschappij, dat is de mens. Om te onderzoeken hoe je transities succesvol kunt laten verlopen, heeft de Rijksuniversiteit Groningen in 2010 de universiteitbrede onderzoeksagenda Sustainable Society opgericht. Energietransitie is een van de onderwerpen die er aan bod komen. Want dat onderwerp wordt vaak vanuit technisch of economisch oogpunt belicht, maar de gedragsmaatschappelijke invalshoek is minstens zo belangrijk. Bij Sustainable Society pakken ze de maatschappelijke onderwerpen interdisciplinair aan door gedrag erbij te betrekken. 'Interactie staat altijd centraal.'
ustainable Society onderzoekt transities: hoe komen ze duurzaam tot stand?', vertelt managing director Sharon Smit. Waarbij duurzaam nadrukkelijk niet alleen maar zuinig, milieuvriendelijk en 'groen' betekent, maar eerder 'dingen doen die een ander niet schaden' of 'op een zo goed mogelijke manier met elkaar de toekomst ingaan'. 'Daarbij onderzoeken wij de menselijke factor: wat voor type interventie werkt? Hoe motiveer je mensen?'
S
Een voorbeeld: 'In Nederland hebben we een beloningscultuur. Wil je je huis energiezuiniger maken, dan kun je daar subsidie voor krijgen. Maar heeft dat wel langdurig effect? Een van de aan ons verbonden onderzoekers is omgevingspsycholoog Linda Steg. Zij stelt dat duurzaam gedrag een goed gevoel geeft. Uit onderzoek blijkt dat de bereidheid van mensen om ecologisch en maatschappelijk verantwoorde keuzes te maken veel groter is dan vaak wordt gedacht. Met subsidies
Sustainable Society bij de Rijksuniversiteit Groningen Sustainable Society is een van de drie speerpunten van de Rijksuniversiteit Groningen (de andere zijn Healthy Ageing en Energie). Vanuit verschillende disciplines, maar altijd met mens en gedrag centraal, onderzoekt het programma: - Regio’s: Hoe komen duurzame transities in regio's tot stand? - Inclusie: hoe maken we de transitie naar een inclusieve samenleving? 'Daarmee bedoelen we een rustige, evenwichtige samenleving. Niet idealistisch en perfect, maar wel met een hoge acceptatiegraad van hoe het is of zou moeten zijn.' - Netwerken en coöperatie: Hoe komen duurzame samenwerkingsnetwerken tot stand? Meer info: www.rug.nl/sustainablesociety
alleen bereik je niet de mentaliteitsverandering die nodig is om tot een werkelijk duurzame samenleving te komen. Dat vraagt vervolgens om heel andere communicatie dan wanneer je subsidies verstrekt.' Smit geeft nog een voorbeeld: de massaal opkomende particuliere initiatieven om woningen van energie te voorzien. 'Als die initiatieven ontstaan, heeft de Nederlandse overheid de neiging ze te reguleren, bijvoorbeeld door allerlei voorwaarden op te leggen. Terwijl het veel zinvoller is om dit soort initiatieven hun eigen gang te laten gaan, en ervoor te zorgen dat je goede randvoorwaarden schept om ze te laten groeien.' Hoe groot de impact van nieuwe technologieën op mensen is, zijn we ons niet altijd van bewust. Om hier achter te komen, vindt nu een onderzoek plaats in Ethiopië met de implementatie van tl-buizen. De vraag: hoe verandert de komst van een nieuwe energiebron de maatschappij? 'Het gaat hier dus niet om de tl-buizen zelf, maar om de sociale en culturele gevolgen voor de mensen. Zij kunnen opeens allerlei dingen 's avonds doen wanneer het normaal gesproken al donker was, zoals lezen en studeren.' Waar ze mee wil zeggen: een nieuwe technologie kán ons hele leven veranderen. 'Bij Sustainable Society onderzoeken we complexe dilemma´s die ons als mensen allemaal aangaan.'
Side-event Sustainable Energy Week Om ook in Europa het belang van de menselijke factor te benadrukken organiseerde Sustainable Society samen met Energy Valley en de Energy Academy Europe op 24 juni een side-event tijdens de Sustainable Energy Week. ‘Promoting successful energy transitions: the human factor’ De sprekers: - André Faaij, Energy Academy Europe: Introduction - Paul Verhoef, Europese Commissie. Smart grids and the human factor. 'Hoe reguleer je alles? Hoeveel mag je als particulier verdienen? Wie waarborgt je privacy? Mag de buurman eigenlijk wel weten wanneer je piekbelasting is?', verduidelijkt Smit. - Linda Steg, Rijksuniversiteit Groningen: How psychology can contribute to a sustainable energy transition - John Thøgerson, Aarhus University: Informing vs. nudging in promoting energy transition - Harry van Ommen, Energy Challenges: Energy Challenges - Vera Dalm: The role of NGO's in stimulating consumers sustainable behavior - Floor de Jong, Gemeente Groningen: Groningen, a Smart User's City! Naar aanleiding van de tweede plaats tijdens de Europese duurzaamheidswedstrijd iCapital. - Elwin ter Horst, P2 Projectmanagement: succes-factors in making energy transition projects sustainable.
Action Group Energy & Water Works:
'We zijn een klankbord voor Brussel' Een van de seminars tijdens de Sustainable Energy Week werd georganiseerd door de Action Group Energy & Water Works onder leiding van Hans van Breugel van Tocardo, tevens voorzitter branche vereniging EWA (Energie uit Water). Hij geeft inzicht in het belang van de Action Group Energy & Water Works en de Sustainable Energy Week.
gen.' Daarmee is de Action Group vooral belangrijk als lobbykanaal binnen Brussel. 'We hebben een viertal projecten uit Frankrijk, Engeland, Portugal en Nederland - die hier in meedingen.'
Focus op implementatie et European Innovation Partnership on Water (EIP Water) ondersteunt de ontwikkeling van innovatieve oplossingen om de Europese en wereldwijde uitdagingen op het gebied van water aan te pakken. Belangrijkste doel is samenwerkingsverbanden op te starten om voor verandering en innovatie in de watersector te zorgen. Dit wordt vooral gedaan door het opstarten van Action Groups en Working Groups. 'Een van die Action Groups is dus de Action Group Energy & Water Works', verklaart Van Breugel.
H
Energie en Water 'We hebben recentelijk de goedkeuring van Brussel gekregen voor onze Group.' Rond verschillende thema's zijn zo aparte groepen gelanceerd. 'De Action Group is opgestart door de vier provincies, die actief zijn met energie uit water, Friesland, NH, ZH en Zeeland, en het bedrijfsleven om de combinatie energie en water duidelijk op de kaart te zetten binnen het framework van Horizon 2020. We willen de link tussen energie en water duidelijker naar voren bren-
'Noodzaak van de Action Group is dat Brussel graag bottom up initiatieven ziet. Daarbij leggen ze de nadruk minder op Research en Development, maar meer op implementatie', vervolgt Van Breugel. We kunnen als BV Nederland mooie innovaties verzinnen, maar er moet ook wel iets mee gebeuren. 'We bieden als Action Group sturing en advies en fungeren als klankbord voor Brussel. Daarbij is vooral de rol van de industrie belangrijk. Wij maken uiteindelijk die innovatie.'
Mooi momentopname 'Sturing geven aan het beleid; dat is meer dan alleen interesse wekken. We willen Nederland op de kaart zetten in Europa. Daarbij moet de gedachtegang 'Nederland is sterk in water', gaan naar 'Nederland is sterk in water en energie'. De Sustainable Energy Week is wat dat betreft voor ons een mooie momentopname. Iedereen die er toe doet, is er. We kunnen geconcentreerd bezig zijn met het onderwerp en presentaties geven over de stand van zaken. Op dit moment gaat het er vooral om onze ideeën onder de aandacht te brengen.'
RED Resource juni 2014
03-07-2014
10:59
Pagina 5
SPECIAL
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
5
ENSEA bewijst noodzaak grensoverschrijdende samenwerking energietransitie De branche roept het al langer: energie kent geen grenzen en om de energietransitie goed te laten verlopen, moet internationaal worden samengewerkt. Die stelling is nog een keer benadrukt door het project European North Sea Energy Alliance (ENSEA). Tijdens de Midterm Conference op 16 mei in Stavanger presenteerde het project, dat loopt van 2012 tot eind 2015, haar tussentijdse resultaten. Die wijzen uit: samenwerking is essentieel en dat is precies wat de deelnemende regio's - Noorwegen, Energy Valley regio, Nedersaksen en Schotland - doen. Om dit kracht bij te zetten, tekenden deelnemende partijen tijdens de Sustainable Energy Week op 24 juni een Expression of Interest.
e overall conclusie van ENSEA tot nu toe is dat het aantal energie-innovaties in de vier regio's in Noordwest-Europa zo snel groeit, dat meer grensoverschrijdende samenwerking tussen energiepartijen bittere noodzaak is. De tijd is voorbij dat regio's in hun eentje de uitdaging van de veranderende energievoorziening kunnen aangaan. De energiesystemen moeten verbonden worden om betrouwbaarheid te garanderen in een tijd waarin nieuwe energiebronnen als offshore wind benut worden en 'oude' worden gebruikt als backup.
D
Wilt u meer weten over ENSEA of andere internationale projecten waar Stichting Energy Valley in deelneemt? Neem contact op met Ingrid Klinge:
[email protected]
Om deze conclusie te vertalen in concrete projecten heeft ENSEA in kaart gebracht wat de sterke en zwakke punten van de regio's zijn, en hoe ze elkaar kunnen versterken. Daarna is overzichtelijk gemaakt welke innovatieve plannen de regio's al
hebben, en welke er nog ontwikkeld kunnen worden. Daar kwam een portfolio uit van in totaal 160 initiatieven.
Lighthouse projects Onder deze initiatieven vallen ook activiteiten die van waarde zijn voor alle ENSEA regio's en die men samen kan op pakken. Deze zijn betiteld als 'lighthouse projects'. Voorbeelden daarvan zijn: kennisinstellingen die gezamenlijk onderwijs- en phdprojecten oppakken of internationale uitwisselingsprojecten tussen onderzoekers van kennisinstellingen organiseren om samen transitieprojecten uit te voeren; mkb-netwerken rondom de Noordzee die zich met duurzaame energie bezighouden of de ontwikkeling van duurzame dorpen en steden. Maar er wordt ook met de partnerlanden over grootschalige energieopslag gesproken.
Expression of Interest Om deze resultaten en plannen kracht bij te zetten, tekenden kennisinstellingen uit de ENSEA regio tijdens een speciaal side- event van ENSEA, de Sustainable Energy Week op 24 juni in Brussel een Expression of Interest. Zo werd het
onderzoeksnetwerk officieel afgetrapt. Samen willen de partners de samenwerking versterken en uitbreiden met andere partijen uit bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen om zo grensoverschrijdend de energietransitie snel en efficiënt te laten verlopen.
Wat is ENSEA ENSEA is een strategisch netwerk tussen vier Noordzeeregio's die gezamenlijk de schouders onder de energietransitie zetten, door kennis te ontwikkelen en te delen en onderzoeksprogramma's uit te voeren. Deelnemende regio's zijn: Energy Valley regio - Nederland (coördinator ENSEA) Rogaland - Noorwegen Nedersaksen - Duitsland Schotland
Ondertekenaars Expression of Interest De expression of Interest werd getekend door Energy Academy Europe, Nederland, Universiteit van Stavanger, Noorwegen, ETP ( samenwerkende Universiteiten Schotland), UK EFZN (Energieforschungsinstitut Goslar- samenwerking van 5 Nedersaksische universiteiten in Nedersaksen), Denemarken
ENSEA: van kennis uitwisselen naar samenwerken In het project ENSEA, dat staat voor European North Sea Energy Alliance, hebben de landen rondom de Noordzee hun krachten gebundeld om kennis op te doen over het onderwerp 'systeemintegratie'. Koos Lok, senior projectmanager van Energy Valley en Lector Energie & Management aan de Hanzehogeschool Groningen, en Catrinus Jepma, hoogleraar Energie en Duurzaamheid aan de Rijksuniversiteit Groningen, geven een toelichting.
e bedoeling van ENSEA is het integreren van de energiesystemen rond de Noordzee naar één systeem. We hebben het dan over een dubbele integratie. Zowel tussen regio's, als tussen de verschillende soorten energievoorziening: fossiel en duurzaam. Met als doel een stabiel, duurzaam en toekomstbestendig energiesysteem', legt Catrinus Jepma uit.
D
Koos Lok vult aan: 'Zoomen we in op de Noordzee, dan vinden we daar zo'n 600 boorplatformen die olie en gas oppompen. Dat wordt via een leidingstelsel aan land gebracht en verhandeld. De productie van olie en gas loopt terug, omdat de velden leegraken. Ook op land zien we dat. Nu is de grote vraag: wat doen we met de Noordzee met betrekking tot onze ener-
gievoorziening? Een van de ontwikkelingen die flink doorzet, is de bouw van windparken op zee. Een goed voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van Gemini, dat boven Schiermonnikoog is gepland. Het probleem met windenergie is, dat het in principe geen stabiele energievoorziening oplevert. De wind waait soms niet, en soms heel hard. Dat betekent soms weinig tot geen elektriciteit, en op sommige momenten teveel. Een van de oplossingsrichtingen is de 'Power-to-gas'-route. Waarbij windstroom wordt gebruikt om elektrolyse toe te passen op water, waardoor waterstof en zuurstof ontstaan. Door het waterstof te vermengen met CO2 ontstaat methaan van dezelfde kwaliteit als aardgas. Zodoende kan windstroom in de vorm van methaan worden opgeslagen in het aardgasnet.'
Catrinus Jepma: 'Wat er in de energiewereld steeds gebeurt, is dat er gerekend wordt aan geïsoleerde businesscases. Er wordt bekeken of windenergie, zonneenergie of Power-to-Gas op zichzelf rendabel is. Waar we naartoe moeten, is dat we de systeemgrenzen van de businesscases gaan bepalen en verkennen. Een voorbeeld. Neem die boorplatforms in de Noordzee. Binnen afzienbare tijd verliezen die hun functie, als de olie- en gasvelden leeg zijn. Waarom zetten we die platforms niet in voor het omzetten van overtollige windstroom in gas? De leidingeninfrastructuur ligt er al om het gas eenvoudig aan land te brengen. Zo slaan we twee vliegen in een klap: boorplatforms krijgen een tweede leven, en er wordt gewerkt aan opslag van energie die niet meteen gebruikt wordt. Bovendien treedt er op die manier veel minder energieverlies op, omdat het teveel aan elektriciteit niet getransporteerd hoeft te worden, maar ter plekke wordt omgezet in gas.' Koos Lok: ' Dit is maar een voorbeeld. Zo zijn er veel meer te noemen. Waar het om gaat is, dat we energiesystemen met elkaar integreren. ENSEA wordt gevormd door
vier landen, met elk hun eigen expertise. Nederland is traditioneel een gasland. Noorwegen heeft veel kennis over waterkracht, de Duitsers over windenergie en Schotland heeft veel ervaring opgedaan met olie en gas in combinatie met decentrale opwekking en CO2-opslag. Door die kennis samen te brengen zien we nieuwe oplossingen ontstaan voor instabiliteit en inflexibliteit van duurzame energie. De rol van Energy Valley bij dit alles? Energy Valley brengt bedrijven bij elkaar om zo tot innovatie en economische ontwikkeling te komen. De afgelopen tien jaar heeft Energy Valley zich gericht op NoordNederland. Sinds drie jaar kijken we ook over de grens, naar de triple helix in de buurlanden. HEC, de Hansa Energy Corridor, was de eerste stap daarin. Daarin werden de eerste stappen gezet naar een goede samenwerking met Duitsland. Met ENSEA wordt deze samenwerking uitgebreid naar Noorwegen en Schotland. In de toekomst willen we met deze buurlanden veel meer projecten gaan uitvoeren. Voor Energy Valley is het van het grootste belang dat de economische neerslag van die activiteiten gebeurt in Noord-Nederland.'
Meer weten over systeemintergratie? Neem contact op met Koos Lok:
[email protected]
RED Resource juni 2014
03-07-2014
10:59
Pagina 6
DONG ENERGY SOLAR CHALLENGE.
NIEUWS
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
6
DONG Energy Solar Challenge: niet te missen festijn
's Werelds grootste zonnebotenrace van 28 juni tot en met 5 juli De DONG Energy Solar Challenge belooft dit jaar een nog groter spektakel te worden dan eerdere edities. Met een uitgebreidere route die start in Blauwestad, een extra sprintklasse, de Young Solar Challenge, en meereizende Solar Beach en als klap op de vuurpijl de finish tijdens de Tall Ship Races in Harlingen is de Challenge uitgegroeid tot een niet te missen evenement van formaat.
e hebben allemaal kekke, nieuwe elementen bedacht voor dit jaar', vertelt directeur Albert Bosscha vol enthousiasme. 'Alles is nieuw'. Behalve het aloude concept natuurlijk: bouw een boot die vaart op zonne-energie en ga in een van de vier klassen de strijd aan met teams uit andere landen. 'Ten eerste is de hele route nieuw', steekt Bosscha van wal. 'De Elfstedenroute hebben we laten varen. We starten in Blauwestad, gaan dan naar Groningen en via het plaatsje Electra, waar een herstart plaatsvindt, naar Zoutkamp', vertelt Bosscha over het eerste deel van de route. 'Verder hebben we een massastart, waarbij de deelnemers zo snel mogelijk naar hun boten moeten rennen en vervolgens twee rondjes van vijf kilometer varen. Ook hebben we een sprintklassement met drie spectaculaire sprints: in Blauwestad, Sneek en Harlingen.'
W
Young Solar Challenge De Solar Challenge is natuurlijk meer dan een wedstrijd alleen want de race is ook bedoeld om de hele wereld enthousiast te krijgen voor duurzaamheid en techniek. Voor de allerkleinsten was er al de Mini Solar Challenge, en voor jongeren van 14 tot 18 jaar is er vanaf dit jaar de Young Solar Challenge. 'Die is bedoeld om het gat richting de 'grote' Solar Challenge te dichten. Nu kunnen alle leeftijden meedoen', verklaart Bosscha. Bovendien zitten in die leeftijdsgroep natuurlijk onze toekomstige deelnemers. Volgens de directeur is het maar wat leuk voor de jongeren om mee te doen aan de wedstrijd, en leerzaam bovendien. 'Ze krijgen een bouwpakket en moeten deze zelf in elkaar zetten: een romp, een zonnepaneel en een motor. Dat is al een uitdaging op zich. Vervolgens is natuurlijk de vraag: hoe bestuur je zo'n ding? Hoe zorg je voor een goede gewichtsverdeling? En uiteindelijk: hoe zorg je dat je wint?'
YOUNG ADVISORY GROUP.
N E W S L E T T E R
Grootste zonnebotenrace van de wereld De wereldwijde belangstelling voor de DONG Energy Solar Challenge, die zich de grootste zonnebotenrace van de wereld mag noemen, is groot en uniek. De deelnemers komen letterlijk van heinde en verre naar Noord-Nederland om mee te doen. 'De VS, Finland, Brazilië', begint Bosscha op te sommen. De meest bijzondere? 'Indonesië is toch wel heel speciaal, evenals Bahrein.'
Tall Ship Races De organisatie van de DONG Energy Solar Challenge bewaart het beste voor het laatste. De race finisht op donderdag 3 juli tijdens de Tall Ship Races in Harlingen. Bovendien blijft de Challenge nog een dag langer in de havenstad; op 4 juli worden er
sprintwedstrijden gehouden en een criterium door de binnenstad van Harlingen. 'Moet je je voorstellen: die oude en nieuwe duurzame schepen tegelijkertijd op het water; tall ships van zo'n 114 meter met daar tussenin de zonneboten van pakweg vijf meter. Het contrast kan niet groter', glundert Bosscha. 'Daarbij wordt het natuurlijk spannend hoe de zonneboten zich houden in het zoute water.'
Amsterdam Het moge duidelijk zijn: de DONG Energy Solar Challenge wordt dit jaar een niet te missen festijn. Ondanks de drukte rondom de huidige editie, durft Bosscha ook al vooruit te kijken naar de race over twee jaar. Een tipje van de sluier: 'Dan willen we starten in Amsterdam en via de historische vaarroute naar Lemmer.' Voor 2018 staat er een internationale uitbreiding op stapel. 'Dan is Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa dus dat is een prachtige gelegenheid om het buitenland bij de race te betrekken', besluit Bosscha.
De route Zondag 29 juni Blauwestad - Groningen Maandag 30 juni Groningen - Zoutkamp - Drachten Dinsdag 1 juli Drachten - Sneek Woensdag 2 juli Sneek: sprint, massastart, Young Solar Donderdag 3 juli Sneek - Harlingen Vrijdag 4 juli Harlingen: sprint en endurance Zaterdag 5 juli Harlingen - Leeuwarden Stichting Energy Valley organiseerde twee side events: Op zondag 29 juli een relatiemiddag bij GasTerra in Groningen, op vrijdag 4 juli een vaart op een tall ship voor Energy Valley Platformleden.
Young Advisory Group: met een frisse blik kijken naar bestaande opgaven Met de frisse en analytische blik van universitair studenten naar strategische uitdagingen kijken. Dat is de belofte van de Young Advisory Group. Stichting Energy Valley werkt al anderhalf jaar samen met dit jonge adviesbureau en daagt Bob ter Haar en Sjoerd Janssen uit mee te denken over de haalbaarheid van LNG. 'Daarbij kijken we zowel naar microniveau - is het invoeren van een LNGinstallatie op een boot rendabel?', vertelt Sjoerd Janssen. 'Als op macroniveau - wat is de haalbaarheid van LNG binnen havens?', vult Bob ter Haar hem aan. e zijn drie jaar geleden begonnen', vertelt Janssen, student econometrie. 'De studenten die dit bedrijf zijn opgestart, hadden een chauffeursbedrijf. Tijdens de vele ritten met vaak mkb'ers aan boord - dachten ze vanuit hun enthousiasme al mee met hun klanten. Op een bepaald moment hebben ze de stap gewaagd en hebben ze de Young Advisory Group opgezet.'
W
Een brede achtergrond De basis van de Young Advisory Group is eenvoudig. Voor elke strategische vraag vindt de organisatie een bijhorende
universitaire student die met een frisse blik meekijkt. 'We kijken mee naar strategische vraagstukken van bedrijven, doen onderzoek en komen met concrete oplossingen in de vorm van een rapport, een tool of een model. Binnen ons adviesbureau zijn alle consultants - 13 in Groningen en landelijk 30 - naast het consultancywerk ook bezig met het runnen van een eigen bedrijf.'
Kennisoverdracht en ervaring 'We hebben studenten met een multidisciplinaire studieachtergrond en werken met projectteams die worden samengesteld op basis van een aantal factoren, zoals: beschikbaarheid, kennisoverdracht en ervaring. Pas daarna wordt gekeken naar de studierelevantie met het projectonderwerp. Mochten we met een projectteam hulp nodig hebben, dan kunnen we dus ook de (studie) kennis van andere consultants gebruiken', legt Ter Haar, student technische bedrijfskunde, uit.
Haalbaarheid van LNG 'We zijn voor Energy Valley vooral bezig met LNG', legt Janssen uit. 'We hebben recentelijk de haalbaarheid van LNG voor reders in het Nederlands-Duitse Waddengebied onderzocht. Daarbij kijken we of de investering voor de reder financieel rendabel is. De eerste resultaten van onze macroonderzoeken maken we bekend tijdens de bijeenkomst van het Nationaal LNG Platform op 25 juni. We zetten uiteen hoeveel potentiële LNG-vraag er is in een aantal havens in het Waddenzeegebied en hoe die vraag is samengesteld binnen de zeevaart. Deze macro-onderzoeken vormen een groot gedeelte van het werk dat wij voor Energy Valley doen.'
Voor meer informatie kunt u terecht op: http://www.youngadvisorygroup.nl
RED Resource juni 2014
03-07-2014
10:59
Pagina 7
ENERGY COLLEGE BIJEENKOMST.
EVENT
N E W S L E T T E R
F R O M
E N E R G Y
V A L L E Y
7
Het mbo-onderwijs en de markt zijn weer wat nauwer aan elkaar geknoopt tijdens de Energy College BusinessBijeenkomst op 26 mei op Landgoed Nienoord in Leek. Precies in het midden tussen Groningen, Drenthe en Fryslân maakten marktpartijen en onderwijsinstellingen gelieerd aan het Energy College kennis met elkaar met als doel samen mbostudenten op te gaan leiden op energietechnisch fotografie Jan Buwalda
gebied. Want de energiesector in Noord-Nederland is booming, de vraag naar goedgeschoolde arbeidskrachten is groot en innovatie viert hoogtij dus de opleidingswereld is aan vernieuwing toe.
Energy College Business Bijeenkomst knoopt mbo-onderwijs aan de markt Spetterende energie-economie
Voor meer informatie over het Energy College kunt u contact opnemen met Klaas Jan Noorman:
AGENDA.
[email protected]
'De energie-economie in Noord-Nederland spettert', zei projectdirecteur Klaas Jan Noorman van het Energy College. Dat is een samenwerkingsverband tussen noordelijke overheden, mbo-instellingen en marktpartijen om op basis van marktwensen mbo-studenten op te leiden voor de technische sector. Die spetterende business brengt met zich mee dat de vraag naar goedgeschoold technisch personeel op mbo-, hbo- en wo-niveau groeit. Hartstikke goed nieuws voor de arbeidsmarkt, maar ook werk aan de winkel voor de opleidingsinstellingen waaronder de mbo's want juist zij leiden de 'doeners' op. Er zijn niet alleen méér nodig, maar ook mensen met een innovatieve instelling die de branche helpen vernieuwen. Want het energielandschap verandert in rap tempo. 'Het Energy College is het antwoord op dat human capital vraagstuk', aldus Wim van de Pol, Bestuurslid bij ROC Noorderpoort en plaatsvervangend voorzitter van de stuurgroep Energy College. Helemaal waar, want bij de aangesloten mbo-instellingen worden de technici van de toekomst opgeleid, maar deze opleidingen moeten nog wel verder in de steigers worden gezet. Daartoe moeten bedrijven weten wat de mbo's te bieden hebben en de onderwijs-
instellingen moeten zich kunnen toespitsen op de wensen van die bedrijven. Het thema van de dag: matchmaking.
Pitches Het Energy College bestaat nu uit vijf zogeheten hotspots: leerwerkplekken binnen een mbo-instelling of van samenwerkende mbo's, waar de mbo-studenten met docenten en het bedrijfsleven zich na een basismodule toeleggen op een specifiek energiethema. De hotspots zijn verdeeld over de provincies Groningen, Drenthe en Fryslân. Omdat de hotspots zich nog aan het ontwikkelen zijn, is aansluiting met het bedrijfsleven onontbeerlijk. Middels een pitch kregen de hotspots de kans om zich-
zelf aan de aanwezigen - van de tachtig bezoekers was zo'n twee derde ondernemer - te laten zien en vooral te vertellen wat ze te bieden hebben én wat ze nodig hebben van het bedrijfsleven om hun energietechnisch onderwijs toekomstproof te maken. Wat voor de hotspots geldt, werkt andersom ook: de bedrijven hebben hun net zo hard nodig als de onderwijsinstellingen de bedrijven. Dus klommen ook ondernemers op het podium om te vertellen hoe zíj graag met onderwijsland zouden samenwerken. De conclusie: bedrijven en het Energy College hebben elkaar hard nodig. Het opleiden van goed toegeruste technische professionals vraagt om samenwerking tussen bedrijven en het Energy College. Belangrijk daarbij is de aandacht voor techniek onder jongeren vergroten. De boodschap daarbij is: techniek is niet alleen leuk, techniek brengt ook een mooi perspectief op een uitdagende baan een stap dichterbij.
Jongeren en techniek De samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven om dé energieprofessional van morgen op te leiden is natuurlijk prachtig, maar het is bekend dat het zo makkelijk nog niet is om de jongeren de technische schoolbanken in te krijgen. Daar willen de laatste pitchers, filmmakers Fedde Hoekstra
28 JUNI - 5 JULI
DONG ENERGY SOLAR CHALLENGE
PROVINCIE GRONINGEN EN FRYSLÂN
16 SEPTEMBER
GROEN GAS BBQ
TT CIRCUIT ASSEN
18 SEPTEMBER
NATIONAAL LNG PLATFORM
EUROBORG GRONINGEN
30 SEPTEMBER - 2 OKTOBER
EUROPEAN BIOGAS ASSOCIATION (EBA)
HOTEL ZUIDERDUIN, EGMOND AAN ZEE TAQA THEATER DE VEST, ALKMAAR
en Drewes Wildeman, verandering in brengen. Met hun film D.E.A.L., die zich afspeelt in de Eemdeltaregio en een pilotaflevering is voor een serie, brengen ze techniek en energie op een spannende manier onder de aandacht. Het beoogde effect: net als bij series als CSI die de forensische opleidingen onbedoeld lieten vollopen, jongeren laten zien dat techniek hartstikke interessant is. En dat de heersende vooroordelen - slecht betaald, fysiek belastend en smerig bijvoorbeeld - flauwekul zijn. Want, zo besluiten de heren die steun zoeken om hun pilot uit te breiden naar een serie, techniek is 'vetgaafcool.'
De pitchers • Jeroen van den Berg, directeur EnTranCe • Henk Huberts, manager Techniek Innovatie Centrum-TIC (Alfa-college Groningen) • Philippe Hondelink: Regiosecretaris district Noord, Koninklijke Metaalunie • Jouko van der Mast, projectleider Centrum Duurzaam (ROC Friese Poort Leeuwarden) • Jan Oldenburger, manager NAM • Marchel Arling, projectmanager Aardwartmte en Geothermie (Drenthe college Emmen) • Sjoerd Wind, senior manager VNO/NCW Noord • Peet Ferwerda, directeur Life Sciences (AOC Nordwin College & ROC Friesland College Leeuwarden) • Ron van Helvoirt, manager Noorderpoort Eemsdelta Energy & Maritime (Noorderpoort Delfzijl) • Fedde Hoekstra en Drewes Wildeman, filmmakers D.E.A.L.
RED Resource juni 2014
03-07-2014
10:59
Pagina 8
N E W S L E T T E R
F R O M
v rgy al
en
e
8
V A L L E Y
ley
Energy Valley Platform
E N E R G Y
Dé netwerkclub voor de energiesector
H
Exclusief voor leden worden regelmatig bijeenkomsten georganiseerd of kortingen geboden op andere relevante energiebijeenkomsten waar Platformleden elkaar ontmoeten om kennis in te winnen en te delen. De bijeenkomsten van het Energy Valley Platform zijn gratis toegankelijk en gekoppeld aan actuele ontwikkelingen in de Energy Valley regio.
Wordt u lid, dan maakt u deel uit van een breed netwerk van energiepartijen, ontvangt u informatie over energieontwikkelingen, beleid, subsidie- en financieringsopties, profileert u uw organisatie op de website van Energy Valley, krijgt u gratis toegang tot of korting op evenementen en uitnodigingen voor handelsmissies en exportreizen.
Wilt u meer weten of u aanmelden, ga dan naar www.energyvalley.nl of neem contact op met Debby Huiser via 050-7890010.
Jorn Bronsvoort, Quality Services:
Theo Wollthuis, Optilease:
'Aantoonbaar duurzaam met certificaten’
'Energie is de motor van voertuigen, die willen we verduurzamen'
Wat doet uw organisatie? 'Quality Services verleent onafhankelijke test-, inspectie- en certificatiediensten. De focus ligt hierbij op bodembescherming, infrastructuren en duurzame energie.'
Waarom bent u lid van het Energy Valley Platform? 'Op de hoogte blijven van nieuwe (project) ontwikkelingen, hiernaast onderhouden en uitbouwen van netwerk.'
Wat is uw relatie met energie? 'We verzorgen certificatie- en verificatiediensten voor controle op duurzaamheid van biomassa voor energiedoeleinden inclusief de productie van groengas en biobrandstoffen. Ook verificatie van CO2-reducties en de regeling voor dubbeltellende biobrandstoffen vallen onder onze dienstverlening. Hiernaast zijn wij erkend door Vertogas voor het keuren van groengasinstallaties en hebben wij een ministeriële erkenning voor het inspecteren van vloeistofdichte voorzieningen (Verklaring Vloeistofdichte Voorziening) binnen onder andere de energiesector.'
Wat hebt u andere Platformleden te bieden? 'Wij fungeren graag als partner voor het creëren van toegevoegde waarde bij duurzame energie en hernieuwbare grondstoffen. Ook denken wij graag in een vroegtijdig stadium van projecten mee, om problemen en verrassingen in een later stadium te voorkomen.'
Waar wilt u over vijf jaar staan? 'Toonaangevend totaaldienstverlener op gebied van onafhankelijke testen, inspectie en certificatie voor de hernieuwbare energie- en grondstoffensector.'
Hoe wilt u uw bedrijf de komende vijf jaar verder verduurzamen/vergroenen? 'Wij willen blijven investeren in de verdere ontwikkeling van diensten op gebied van hernieuwbare energie en duurzame producten voor onze klanten. Hiernaast ook kritisch zijn op eigen energieverbruik en mobiliteit bijvoorbeeld door middel van milieugunstige auto's.' Wat heeft het lidmaatschap van het Platform u opgeleverd? 'Kennis omtrent (project)ontwikkelingen, ondersteuning bij eerste NTA 8080 certificaat uitreiking aan Vagroen en organisatie NTA 8080 roadshow in Groningen in 2011.' Waarin kan het Platform zich volgens u nog verder in ontwikkelen? 'Gezamenlijk zorg dragen dat ideeën en initiatieven leiden tot echte realisatie van projecten en productie van hernieuwbare energie- en grondstoffen in plaats van het alleen realiseren van plannen en stapels papier.'
Wat doet uw organisatie? 'Optilease is een zusterbedrijf van Mobilectra, waarbij Optilease de operationele leasing verzorgt voor het mkb inzake auto's en bedrijfsauto's en Mobilectra vervoersconcepten voor gemeentes waarbij elektrisch vervoer door langdurig werklozen binnen de gemeentegrenzen worden aangeboden. Optilease helpt het mkb bij de combinatie van verduurzaming en kostenbesparingen voor hun wagenpark.'
Wat is uw relatie met energie? 'Energie is de motor van alle voertuigen, Optilease legt vooral het accent op verduurzaming.'
Waar wilt u over vijf jaar staan? 'Meer dan de helft van de voertuigen op elektrische, hybride of aardgas en overige op andere brandstoffen.'
Hoe wilt u uw bedrijf de komende vijf jaar verder verduurzamen/vergroenen? 'Papierloos gaan werken, alles digitaal en zelf alleen elektrische auto's besturen.'
Wat heeft het lidmaatschap aan het Platform u opgeleverd?
Wat is uw stoutste droom op zakelijk gebied?
'Momenteel nog niets.'
'Dat alle voertuigen via het wegdek kunnen worden opgeladen en niet van accu's gewisseld te hoeven worden. Ook zou het mooi zijn als ze geen schadelijke stoffen meer uitstoten.'
Waarin kan het Platform zich volgens u nog verder in ontwikkelen?
Waarom bent u lid van het Energy Valley Platform? 'Hopelijk kan Optilease bedrijven helpen bij de verduurzaming.'
Wat hebt u andere Platformleden te bieden? 'Kennis, ervaring en kostenbesparing.'
'Meer beslissers van bedrijven aantrekken en minder mensen die vooral op de wetenschap en techniek gericht zijn.'
.PLATFORMLID
PLATFORMLID.
et Energy Valley Platform is dé netwerkclub en informatiebron voor de noordelijke energiesector. Bent u ondernemer of werkzaam bij een kennisinstelling of overheidsinstantie? Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in de Energy Valley regio en meepraten én -denken? Word dan lid!
