Oost, west. Thuis best!

Oost, west. Thuis best! Opstart ergotherapie aan huis bij Lokale Dienstencentra OCMW Kortrijk

Geriatrie: woningaanpassing

Ergotherapie

2009 - 2010

Stéphanie Theuninck

1

Inhoudsopgave Voorwoord…………………………………………………………………………………………………………………………………….5 Lijst met afkortingen………………………………………………………………………………………………………………………6 Abstract………………………………………………………………………………………………………………………………………. 7 Inleiding………………………………………………………………………………………………………………………………………...8 1. Thuiswonende ouderen ...........................................................................................................10 1.1 De vergrijzing … lang zullen we leven ................................................................................................... 10 1.1.1 Inleiding .............................................................................................................................................10 1.1.2 Oorzaken van de vergrijzing ...............................................................................................................10 1.1.3 Gevolgen voor de pensioenen ............................................................................................................11 1.1.4 Gevolgen voor de gezondheidszorg ...................................................................................................12 1.2 Beperkingen die gepaard kunnen gaan met het ouder worden ............................................................ 14 1.2.1 Motorische beperkingen ...................................................................................................................14 1.2.2 Cognitieve beperkingen .....................................................................................................................15 1.2.3 Sensorische beperkingen ...................................................................................................................16 1.2.4 Sociale en emotionele beperkingen ..................................................................................................16 1.2.5 Meest voorkomende ouderdomsaandoeningen ...............................................................................17 1.3 Noden en behoeften van thuiswonende senioren en ouderen ............................................................. 19 1.4 Ouderen met zelfredzaamheidsproblemen in Kortrijk.......................................................................... 19

2. Ergotherapie in de thuiszorg ....................................................................................................21 2.1 Algemeen: definitie en belang van thuiszorg ........................................................................................ 21 2.1.1 Definitie van thuiszorg .......................................................................................................................21 2.1.2 Belang van thuiszorg ..........................................................................................................................22 2.2 Belang en het effect van ergotherapie in de thuiszorg ......................................................................... 22 2.2.1 Belang van ergotherapie in de thuiszorg ............................................................................................22 2.2.2 Effect van ergotherapie in de thuiszorg .............................................................................................24 2.3 De rol van de ergotherapeut in de thuiszorg ........................................................................................ 26 2.4 De rol van de ergotherapeut in de evoluerende maatschappij ............................................................. 28 2.5 Ergotherapie binnen de thuiszorgdiensten Zuid-West-Vlaaanderen + zelfstandige ergotherapeuten .. 29 2.6 EDiTH + Steunpunt Woningaanpassing ................................................................................................. 31 2.6.1 EDiTH ..................................................................................................................................................31 2.6.2 Steunpunt Woningaanpassing ...........................................................................................................32 2.7 Lokale dienstencentra OCMW Kortrijk ................................................................................................. 33

2

3. De wereld van de woningaanpassing ........................................................................................34 3.1 Noodzaak ............................................................................................................................................. 34 3.1.1 Inleiding ..............................................................................................................................................34 3.1.2 Wetenschappelijk onderzoek .............................................................................................................34 3.2 Soorten aanpassingen .......................................................................................................................... 36 3.2.1 Slaapkamer .........................................................................................................................................36 3.2.2 Badkamer ............................................................................................................................................37 3.2.3 Woonkamer ........................................................................................................................................37 3.2.4 Keuken ................................................................................................................................................38 3.2.5 Inkom ..................................................................................................................................................38 3.3 Premies ................................................................................................................................................ 39 3.3.1 Premies van de Vlaamse overheid ......................................................................................................39 3.3.2 Premies van de Provincie West-Vlaanderen ......................................................................................40 3.3.3 Premies van de stad Kortrijk ...............................................................................................................40 3.3.4 Andere premies ..................................................................................................................................41

PRAKTIJK 4. Opstart ergotherapie aan huis binnen Lokale dienstencentra van Kortrijk .................................43 4.1 Doelstellingen ...................................................................................................................................... 43 4.1.1 Algemene doelstellingen (vanuit OCMW Kortrijk) .............................................................................43 4.1.2 Ergotherapeutische doelstellingen .....................................................................................................43 4.1.3 Toekomstplannen omtrent Ergo aan huis (vanuit OCMW Kortrijk) ...................................................44 4.1.4 Haalbaarheid volgens werkuren van de ergotherapeuten in de LDC .................................................45 4.2 Doelgroep ............................................................................................................................................ 46 4.3 Opstart ................................................................................................................................................. 46 4.3.1 Proefperiode: onderzoek + noodzaak ................................................................................................46 4.3.2 Beslissingen van OCWM Kortrijk omtrent ergo aan huis ....................................................................47 4.3.3 Huidige situatie en taakinhoud ...........................................................................................................47 4.4 Concretisering vanaf 2009 .................................................................................................................... 49 4.4.1 Overzichten huisbezoeken van alle LDC (vanaf 2009 tot en met maart 2010) ..................................49 4.4.2 Doorverwijzers ....................................................................................................................................50 4.4.3 Samenwerkingsverbanden .................................................................................................................52 4.5 Methode: concrete werkwijze .............................................................................................................. 53 4.5.1 Advies hulpmiddelen ..........................................................................................................................53 4.5.2 Woningaanpassing (groot en klein) ....................................................................................................54 4.5.3 Rugschool ...........................................................................................................................................55 4.5.4 Valpreventie .......................................................................................................................................55

3

4.6 Bekendmaking ..................................................................................................................................... 56 4.6.1 Promotiedoelen .................................................................................................................................56 4.6.2 Promotiedoelgroep.............................................................................................................................57 4.6.3 Communicatiemiddel .........................................................................................................................57 4.6.4 Concreet actieplan ..............................................................................................................................57 4.7 Toekomstige aanpak ergo aan huis ...................................................................................................... 58 4.7.1 Vooropgestelde doelen: periode 2010 - 2012 ....................................................................................58 4.7.2 Concretisering van de doelstellingen .................................................................................................59

5. Casuïstiek ................................................................................................................................60 5.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 60 5.2 Casussen uitgewerkt bij Seniorenacties Kortrijk - Zuid ........................................................................ 60 5.2.1 Casus: Maria, 85 jaar ..........................................................................................................................60 5.2.2 Casus: Frans, 80 jaar ...........................................................................................................................62 5.2.3 Casus: Eliane, 75 jaar ..........................................................................................................................64

Besluit………………………………………………………………………………………………………………………………………… 70 Bronnen……………………………………………………………………………………………………………………………………….72 Lijst met tabellen………………………………………………………………………………………………………………………….75 Lijst met bijlagen………………………………………………………………………………………………………………………….76 Bijlagen………………………………………………………………………………………………………………………………………..77

4

Voorwoord Bloed, zweet en tranen zijn er aan vooraf gegaan, maar eindelijk is het dan zover. Met trots stel ik u voor: mijn eindwerk! Gedurende dit laatste jaar is het een trouwe metgezel geworden. Ik stond er mee op en ging er mee slapen. Dit aan om te tonen het schrijven van mijn eindwerk voor mij een zeer doorleeft proces is geweest. Een proces waar vele mensen bij betrokken zijn geweest en ik blij dat ik er nu de kans toe krijg om alle mensen die mij door het Grote Eindwerkavontuur heen geholpen hebben. Omdat ik er zeker van wil zijn dat ik niemand vergeet wil ik alvast beginnen met een algemene bedanking voor alle mensen en instanties die aan mijn eindwerk hebben bijgedragen. Ook een persoonlijke dankjewel voor Bert voor het verbeteren van mijn spellingfouten. Eerst en vooral gaat mijn grootste dank uit naar mijn promotor en stagementor Els Cleenwerck. Zij gaf met het vertrouwen en de vrijheid die ik nodig had om te kunnen groeien als ergotherapeut in wording. Ik had aan haar ook een grote steun bij het schrijven en vormen van mijn eindwerk. Ze gaf me richting als ik eventjes door het bos de bomen niet meer zag. Tevens wil ik ook de opleiding bedanken om te geloven in mijn eindwerk en mij de kans te geven om mijn eigen project uit te voeren. Dank aan Linda Nuyttens, mijn praktijklector geriatrie, voor haar telkens eerlijke en professionele feedback. Als laatste, maar zeker niet de minste, wil ik ook mijn ouders hartelijk bedanken voor hun steun. Tijdens het schrijven van mijn eindwerk was ik zeker niet altijd de aangenaamste persoon om mee samen te leven maar mijn ouders waren er steeds om mij weer aan te moedigen en hielpen me om dingen te relativeren. Tot slot wil ik nog even meegeven dat het onderwerp van mijn eindwerk, een onderwerp is die mij echt boeit. Het is een project dat ik zelf gekozen heb en ik heb er dan ook heel veel van mezelf ingestopt. Ik heb er alvast met veel plezier aan gewerkt en hoop dan ook dat u als lezer er evenveel plezier aan beleeft.

5

Lijst met afkortingen AOW WHO CVA OCMW ADL CBSG LDC RVT ROB RIZIV NBFE BADL IADL SF - 36 VAPH BBC EDITH SW

Algemene Ouderdomswet World Health Organization Cerebro- Vasculair Accident Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn Activiteiten van het Dagelijks Leven Centrum voor Bevolkings – en gezinsstudies Lokaal Dienstencentra Rust – en verzorgingstehuis Rustoord voor bejaarden Rijksinstituut voor Ziekte - en Invaliditeitsverzekering Nationaal Belgische Federatie voor Ergotherapeuten Basale Activiteiten van het Dagelijks Leven Instrumentele Activiteiten van het Dagelijks Leven Short Form (Health Survey) Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Bijzondere bijstandscommissie Ergotherapie Dienstverlening in de Thuiszorg Steunpunt Woningaanpassing

6

Abstract Key words: ageing of the population, elderly, home adaptation, occupational therapy

The sharp rise in the ageing population is a fact that we can no longer oversee in our Belgian society. Because we are now living longer we need more medical attention and thus increasing the need for an admission in a home replacing environment. Unfortunately, there are long waiting lines in rest homes and great deficits of hospital beds. The solution presents itself: allowing people to live as long and independent as possible at home. As an occupational therapist, we are perfectly fit to anticipate to this fact by improving the self reliance of our clients so that they can perform their daily activities independently. With my thesis I want to show the value and necessity of home adaptations. For this I examined all home care services in West-Flanders to find out what the roll and possibilities of an occupational therapist can be. Also the roll of an occupational therapist within the home care and with home adaptations is a subject that I will present. In order to bring occupational therapy closer to the older population I made the practical part of my thesis out of building a promotion campaign. Finally, I made a brochure ‘Langer thuis door ergotherapie aan huis’ in which I explain with which questions the elderly can come to us, and how we can assist them to help solve their questions.

7

Inleiding MOTIVERING EN KEUZE VAN HET ONDERWERP Ik heb altijd al voeling gehad met de doelgroep ouderen. Vroeger zat ik in een jeugdbeweging die kampen organiseerde voor jongeren in rusthuizen. Daar verzorgden we de animatie en bezorgden we de bewoners een weekje “andere” vakantie. De keuze voor een eindwerk in de geriatrie is dan ook een logisch gevolg. Mijn interesse voor het onderwerp woningaanpassing is beginnen groeien tijdens de lessen geriatrie en later in semester 4 toen ik de verdiepende module geriatrie volgde bij praktijklector Linda Nuyttens. Daar leerden we over woningaanpassing en over de verschillende woonvormen voor ouderen. Ik kreeg toen de kans om eens een dagje mee te volgen bij Steunpunt Woningaanpassing in Brugge. Op deze stagedag ondervond ik zelf hoe belangrijk het is voor mensen om zolang mogelijk in hun eigen omgeving te blijven wonen. Ik zag ook hoe woningaanpassing wel degelijk een meerwaarde betekent in de ouderenzorg. Gedurende deze dag heb ik verschillende huisbezoeken gedaan en zo heb ik de vele mogelijkheden die woningaanpassing biedt leren kennen. Als ik zag hoe blij en geholpen de mensen waren, dit soms al door een hele eenvoudige aanpassing, wist ik meteen dat woningaanpassing bij ouderen zeker een besproken item moet worden binnen de ouderenzorg. Dit gaf voor mij de doorslag om hiermee verder te gaan. Maar ik ondervond ook dat de begrippen ergotherapie en woningaanpassing nog niet echt bekend is, vandaar mijn idee om er een eindwerk rond te schrijven en een folder te publiceren. Op die manier wilde ik de noodzaak en het nut van woningaanpassing aan tonen. Het is ook een zeer actueel onderwerp in tijden van toenemende vergrijzing, een schrijnend te kort aan ziekenhuisbedden en lange wachtlijsten in de woon – en zorgcentra.

PROBLEEMSTELLING De vergrijzing van de bevolking is een haast niet meer weg te denken onderwerp in onze Belgische samenleving. We leven steeds langer en dit heeft een grote impact op onze maatschappij. Men heeft voor de vergrijzing verschillende oorzaken: -

Dalend geboortecijfer

-

Steeds stijgende levensverwachting.

Dit fenomeen heeft natuurlijk wel zijn gevolgen: niet enkel voor de economie en pensioenen maar zeker en vast ook voor de gezondheidszorg in ons land. Doordat de mens steeds ouder wordt heeft hij ook meer medische zorg nodig en is er ook een vergrote kans op een ziekenhuisopname of op een opname in een thuisvervangendmilieu (vb: een woon – en zorgcentrum). Dit staat echter in schril contrast met het schrijnend tekort aan ziekenhuisbedden en de lange wachtlijsten in de rusthuizen. Om het met een voorbeeld te schetsen: de wachtlijst voor de serviceflats Ten Olme in Kortrijk is 5,5 jaar. In deze situaties biedt woningaanpassing bij ouderen dan ook de ideale oplossing en zal het in de toekomst ook uitgroeien tot een echte noodzaak. De mensen kunnen op die manier langer thuis blijven wonen en ze voelen zich ook beter als ze in hun vertrouwde omgeving oud kunnen worden. Bijkomend probleem is ook dat we te maken hebben met een niche in de regio, namelijk senioren ouder dan 65 jaar in Groot – Kortrijk. Want dit is een doelgroep die uit de boot valt omdat deze voor tussenkomst bij woningaanpassing niet meer terecht kunnen bij het VAPH en op deze manier worden ze een beetje een “vergeten” doelgroep. Vandaar dat er ook dringend een oplossing moet komen om deze doelgroep op te vangen.

8

DOELSTELLING VAN HET EINDWERK De hoofddoelstelling van mijn eindwerk is het sensibiliseren van ouderen opdat ze het belang en de noodzaak van een veilige woon/leef – omgeving zouden inzien. Ik wil hen bewust maken dat een aangepaste woning op maat er voor zorgt dat ze langer zelfstandig in hun eigen omgeving kunnen wonen. Om deze hoofddoelstelling te bereiken organiseerde ik als praktijkproject van mijn eindwerk de promotiecampagne om zo ergotherapie en woningaanpassing wat dichter bij de ouderen te brengen. We organiseerden een infonamiddag omtrent ergotherapie aan huis en maakte ik ook in samenwerking met mijn stagedienst, Seniorenacties Kortrijk – Zuid, een informatiebrochure. Dit is slechts het begin van de promotiecampagne, naar de toekomst toe wil het OCMW Kortrijk dat het ook naar het grote publiek toe bekend gemaakt wordt. Daarnaast wilde ik ook eens nagaan wat nu juist de mogelijkheden zijn voor een ergotherapeut die aan huis werkt en dus in de thuiszorg werkt. Om dit te weten te komen stelde ik zelf een onderzoek op. Ik contacteerde alle thuiszorgdiensten en zelfstandige ergotherapeuten in West-Vlaanderen en vroeg hen of er een ergotherapeut werkte en wat hun taak concreet inhield. De besluiten van mijn onderzoek kan u terugvinden in dit eindwerk. Tot slot wilde ik ook nog inspelen op de niche in de regio: de senioren ouder dan 65 jaar. Zij kunnen voor de aanvraag van tegemoetkoming voor hulpmiddelen of woningaanpassing niet meer terecht bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. De vraag is groot en dit zal nog duidelijker worden eens de dienst bekend wordt gemaakt naar alle 65+ van Groot Kortrijk. Het aanbod is echter niet rechtevenredig met de vraag, aangezien in de regio weinig voorzieningen en diensten zijn waar ergo aan huis wordt aangeboden voor 65 plussers.

9

Hoofdstuk 1: Thuiswonende ouderen

1.1. De vergrijzing ... lang zullen we leven! 1.1.1

Inleiding

“Vergrijzing bedreigt België! ” – “Kosten vergrijzing exploderen” “Baby's hebben één kans op twee om honderd jaar te worden. ” “Vergrijzing is geen probleem maar een uitdaging.” (bron: De Morgen) We worden er langs alle kanten mee om de oren geslagen, via alle mogelijke media worden we er op gewezen: de vergrijzing is een feit! Deze quotes zijn maar enkele van de talrijke uitspraken die over de vergrijzing gedaan worden. De meningen over deze demografische verschuiving zijn verdeeld. Voor de één is dit een positieve zaak omdat we moeten geloven in de kracht van ouderen in onze samenleving, want ze kunnen ons nog heel wat bijbrengen. Terwijl anderen al de uitvaart van de Belgische welvaart voor zich zien. Hier volgt een kort maar krachtig overzicht van wat dit fenomeen precies inhoudt en waar het in de grond over gaat.

1.1.2

Gevolgen van de vergrijzing De 3 hoofdoorzaken van de vergrijzing Eerst en vooral leven we alsmaar langer en dus is het logisch dat het aantal ouderen stijgt. Dit heeft vooral te maken met een stijgende levensverwachting in België. In 2004 lag de levensverwachting in Vlaanderen voor mannen op 77,6 jaar en voor vrouwen op 82,9 jaar. Twee jaar later mogen we hier enkele jaren bij tellen en bedraagt ze 78,1 jaar voor de 1 mannen en 83,3 jaar voor de vrouwen (Sonja Claes, 2008 ). Welke factoren zorgen er voor dat we langer leven? 

Mensen leven gezonder en hebben een betere levensstijl



Sterke vooruitgang van de geneeskunde: daling van abnormale en normale sterftes



Betere arbeidsomstandigheden



Ouderen hebben het financieel breder dan hun lotgenoten anderhalve eeuw geleden

Een tweede factor in het debat over de vergrijzing is het feit dat er steeds meer mensen oud worden. Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorme “babyboom”. De oorlog was voorbij en door de stijgende welvaart werden er tussen 1946 en 1956 heel veel kinderen geboren. De babyboomers van toen zijn echter de 65 plussers van nu geworden en liggen mee aan de basis van de vergrijzing.

1

CLAES, S. “ Te jong om oud te zijn? De kracht van ouderen in onze samenleving” Uitgeverij Davidsfonds/Leuven, 2008

10

De derde en ook niet onbelangrijke factor is het afnemend aantal geboortes. Dit wordt ook wel de “ontgroening van de maatschappij” genoemd. We willen steeds later en steeds minder kinderen. Er kan gesteld worden dat vanaf de jaren 60 het aantal kinderen per vrouw in het algemeen gedaald is, zo ook in België. Gezinnen van 8 à 10 kinderen zijn de dag van vandaag een rariteit geworden. “Als het kindertal afneemt, waardoor er later minder belastingbetalers zullen zijn,zal op 2 termijn de belasting voor de financiering van ouderenvoorzieningen, zoals de AOW en de 3 zorg, moeten toenemen.”(Harrie Verbon, Universiteit Tilburg )

Vergrijzing is een dubbel proces. Aan de ene kant is er het lage geboortecijfer, aan de andere kant de stijging van de levensverwachting. Het is de combinatie van die 2 factoren – er worden minder kinderen geboren dan vroeger, oudere mensen leven nog langer – die leidt 4 tot een bevolking waarin ouderen veel talrijker zijn. (Mark Elchardus, 2004 ) Tabel 3: De hypothesen van de nieuwe ‘Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060 2007

2030

2050

2060

1,81

1,76

1,76

1,77

Levensverwachting bij de geboorte : mannen (jaren) 77,3

81,2

84,0

85,3

Levensverwachting bij de geboorte : vrouwen (jaren) 83,3

87,0

89,7

90,9

Gemiddeld aantal kinderen per vrouw

Bron : FPB – AD SEI, « Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060 »

1.1.3

Gevolgen van de vergrijzing: pensioenen De wettelijke pensioenen – door de overheid gegarandeerd – staan sterk onder druk. Onze pensioenen berusten in België op een systeem van herverdeling, je kunt het als het ware een solidariteitssysteem noemen. De huidige jonge generatie betaalt, onder de vorm van een sociale zekerheidsbijdrage, de pensioenen voor de oudere generatie. Dit is een zeer mooi principe als elke generatie evenredig vertegenwoordigd is in de samenleving. Maar door de stijgende levensverwachting en het dalend geboortecijfer zijn er steeds minder jongere mensen zijn die de pensioenen moeten betalen van steeds meer oudere mensen. Hierbij kunnen we ons ook de vraag stellen: zal de werkende bevolking wel solidair genoeg willen blijven om de pensioenen van de ouderen te betalen? Er is ook tendens merkbaar dat mensen vroeger met pensioen gaan dan de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar. Deze factoren zorgen er dus voor dat het systeem van herverdeling uit balans wordt gebracht. De overheid probeert hier zo goed en zo kwaad als ze kunnen iets aan te doen, daarom richtten ze het Zilverfonds op.

2

Algemene Ouderdomswet: basispensioen die 65 jaar of ouder zijn VERBON, H “ Vergrijzing, activerende sociale zekerheid en solidartitiet” - Universiteit Tilburg, maart 2006 4 GROBBEN, J / VANDORMAEL, B “De eerste vrouw die 150 wordt, is nu al geboren. Twaalf confronterende gesprekken over de vergrijzing” Uitgeverij van Halewyck 3

11

Het Zilverfonds

5

Dit fonds bouwt een financiële reserve op om het hoofd te bieden aan de stijging van het aantal gepensioneerden dat men tussen 2010 en 2030 verwacht. Hiermee wil men de uitbetaling van de toekomstige pensioenen veilig stellen zonder de sociale bijdrage te moeten verhogen. Het geld van het Zilverfonds komt van begrotingsoverschotten, van overschotten in de sociale zekerheid, van eenmalige niet-fiscale inkomsten en de opbrengst van beleggingen van het Zilverfonds. Vanaf 2010 kan men de opgebouwde financiële reserve aanspreken om het hoofd te bieden aan de pensioenuitgaven. In 2001 stortte de overheid een startkapitaal van 615 miljoen euro in het fonds.

1.1.4

Gevolgen van de vergrijzing: gezondheidszorg ste

Met de vergrijzing in het achterhoofd staan er ons in de 21 eeuw heel wat nieuwe uitdagingen te wachten op gebied van gezondheidszorg. Er zijn 3 belangrijke factoren die ervoor zullen zorgen dat de gezondheidsuitgaven sterk zullen toenemen. Ook ontstaan er nieuwe behoeften op vlak van menselijke middelen. Om de vergrijzing het hoofd te bieden is er meer personeel nodig in de gezondheidszorg. Evolutie van de levens – en consumptiegewoonten De leef – en eetgewoontes van de gemiddelde Belg zijn erg veranderd. Steeds meer mensen leven en eten ongezond. We denken dan aan: onevenwichtige voeding, een sedentaire leefstijl en tabaksgebruik. De grootste boosdoeners zijn: -

Roken: de sensibiliseringscampagnes zijn erg doeltreffend en in België staan we met onze 20% rokers op een goeie plaats. MAAR het is pas nu de we de gevolgen dragen van de 40 % rokers van in het verleden. Het aantal hart – en longaandoeningen blijft stijgen

-

Obesitas: ontstaat door slechte voedingsgewoontes en te weinig lichaamsbeweging. Één volwassen Belg op 3 weegt teveel; één op tien volwassenen leidt zelfs aan obesitas. Mensen met obesitas ontwikkelen vaak chronische ziekten met name: diabetes, verhoogde bloeddruk, cardiovasculaire aandoeningen, ademhalingsproblemen (astma) en reumatologische aandoeningen (artrose). Dit heeft ernstige gevolgen voor de toekomstige incidenties van gezondheidsproblemen en de uitgaven die daar bijhoren.

Toename van de chronische ziekten De WHO (World Health Organization) definieert een chronische ziekte als volgt: “een gezondheidsprobleem dat een tenlastneming gedurende verschillende jaren of decennia noodzakelijk maakt”. Er zijn 5 soorten aandoeningen die onder de categorie chronisch vallen: hartziekten, kanker, diabetes, chronische ademhalingsziekten, cerebrovasculaire aandoeningen

5

CLAES, S. “ Te jong om oud te zijn? De kracht van ouderen in onze samenleving” Uitgeverij Davidsfonds/Leuven, 2008

12

Zoals de definitie het zegt zijn dit allemaal pathologieën die intensieve en langdurige zorgen vereisen. Dit is niet enkel voor de patiënten en familie een zware last maar ook financieel en economisch weegt dit ook zwaar door op ons Belgische gezondheidssysteem. Kanker en cardiovasculaire aandoeningen zijn de meest voorkomende chronische ziekten in ons land. De directe kost van de gezondheidszorgen en van de niet - medische goederen en diensten die 6 geconsumeerd worden tijdens de behandeling van chronische ziekten, is enorm. Verlengde levensduur en vooruitgang van nieuwe technologieën en behandelingen Zoals eerder al gezegd leven we steeds langer en ook de mortaliteit is ook grotendeels teruggedrongen. Vb: een kind dat in 2000 geboren is leeft gemiddeld zo’n 9 jaar langer dan kind dat geboren was in 1960. Dit heeft natuurlijk ook zijn impact op de Belgische gezondheidszorg. We kunnen zelfs stellen dat de toenemende gezondheidsuitgaven van de afgelopen jaren recht evenredig stijgen met de levensverwachting.

Onze stijgende levensverwachtingen hebben we te danken aan de vele technologische en therapeutische ontwikkelingen. Er is een voortdurende vooruitgang van nieuwe technologieën, behandelingen en therapieën. Denk maar aan de vorderingen op gebied van: stamcellen, kankerbehandeling, nieuwe medicatie, behandelingswijzen (vb: wellnesscoaching). Besluit Om de vergrijzing en zijn invloed op de pensioenen en gezondheidszorg de baas te blijven moet men de verschillende aspecten goed in kaart brengen. Er moet worden nagegaan wat de noden en behoeften van de toekomstige ouderen zullen zijn. Hierbij verwijs ik naar punt 1.3 waar er dieper wordt ingegaan op de noden en behoeften van thuiswonende senioren en ouderen. De regering moet inspelen op de verandering van de zorgvraag binnen de gezondheidszorg en op de veranderde pathologieën die zich voordoen. Dit niet enkel naar financiële middelen toe maar ook naar menselijke middelen toe. Want meer uitgaven in de gezondheidszorg betekent ook een groeiende behoefte aan meer en aangepast personeel (gespecialiseerde artsen en verpleegkundigen, beroepen voor hulp aan huis,...).

6

DAUE, F / CRAINICH, D “De toekomst van de gezondheidszorg: diagnoses en remedies” Uitgeverij ASP nv (Academic and Scientific Publishers, nv), 2008

13

1.2 Beperkingen die gepaard kunnen gaan met het ouder worden We worden met z’n allen steeds ouder, vanaf de leeftijd van 50 jaar mogen we ons tot de “derde” levensfase rekenen. Die fase duurt steeds langer, omdat we ook steeds langer leven. Het is een periode waarin er voor de oudere veel veranderingen plaats vinden: de kinderen het huis uit, grootouder worden, minder gaan werken, met pensioen gaan. De oudere krijgt ook te maken met zijn eigen fysieke lichaamsbeperkingen en psychosociale beperkingen. Sommige veranderingen zijn eerder grijze haren verschijnen negatief zoals lichamelijke ongemakken en kwalen, maar andere tussen de natuurlijke zijn dan ook weer positief zoals meer vrije tijd. Als oudere voelt overgewicht dient zich aan men zich niet meer zo genoodzaakt om mee te doen aan onze buikspieren zetten uit jachtige samenleving en kunnen ze het rustiger aan doen. Hieronder behandel de algemene veranderingen die het ouder sportieve leven dooft uit worden met zich meebrengt. ‘t Bourgondische neemt 1.2.1 Motorische beperkingen over spieren rusten stramme Er zijn heel wat motorische beperkingen die hun gewrichten reclameren invloed kunnen hebben op de oudere en die een functionaliteitdaling kunnen veroorzaken. Met het broeksband schuift ouder worden zijn de mensen minder mobiel en is hun richting onder buik actieradius beperkter. Boosdoeners hier zijn: minder uitzicht minder jong soepele spieren en gewrichten, aandoeningen van het eindelijk overtuigd zenuwstelsel en het bot (osteoporose) en een verzwakte algemene conditie. Dit alles leidt dus tot een dat daar niks mis mee is verminderde mobiliteit waardoor de oudere vaak zolang het ronde hoofd afhankelijk wordt. Maar er spelen nog andere gezondheid blijft blaken en belangrijke factoren een rol. Zo is incontinentie, het lichaam luisteren wil veroorzaakt door een gestoorde darmmotoriek, ook en het lichaam luisteren wil van invloed op de mobiliteit. Sommige mensen durven omwille van een incontinentieproblematiek niet meer naar buiten en sluiten zich af omdat ze zich beschaamd voelen. Ook visusproblemen kunnen de mobiliteit beperken: de ouderegezondheid durft zich niet op straat blijftmeer blaken begeven omdat hij/zij niet meer goed ziet en op die manier soms loopt. Het is ook enverloren het lichaam luisteren wil moeilijk naar de buitenwereld toe om dit te aanvaarden. “Problemen met de motoriek zijn in eerste instantie niet levensbedreigend maar kunnen dat wel worden door de gevolgen hiervan. Zo komen mensen door motorische beperkingen minder buiten en vallen de sociale contacten weg. Het gevolg is dat ze vereenzamen van de buitenwereld. Het is echter belangrijk om regelmatig te bewegen. Op deze manier kan men immers de beperkingen bij 7 het ouder worden binnen de perken houden.”

7

VERBUNT, L “ Oude bomen moet men niet verplanten:ouderen levenslang laten wonen in hun eigen huis” (Eindwerk 2008: Departement Gezondheidszorg Hogeschool Antwerpen)

14

1.2.2

Sensorische beperkingen VISUS Naarmate men ouder wordt neemt het visuele vermogen van de mens af. Het is vooral de lens die aan ouderdom onderhevig is en die moet inboeten aan optische kwaliteiten. De meest bekende oogaandoening bij ouderen is cataract. Dit is de vertroebeling van de lens. Hierdoor worden kleuren minder intens en wordt het zicht troebeler. Sommige mensen vergelijken het met “kijken door een vuil venster”. De lens wordt ook minder veerkrachtig waardoor de ogen zich minder snel aanpassen aan verschillende afstanden. Het wordt op die manier moeilijker om op variabele afstanden scherp te zien. Dit heeft tot gevolg dat een oudere persoon als hij een boek wil lezen het vaak verder van zich moet houden om het te kunnen lezen. Men spreekt hier van ouderdomsverziendheid of presbyopie.

GEHOOR Gehoorproblemen behoren bij quasi iedereen tot het normale verouderingsproces. Men moet eerst nagaan of er geen oorproppen aanwezig zijn die ervoor zorgen dat er gehoorverlies optreedt. Ouderdomsslechthorendheid is een stoornis die vaak voorkomt, ongeveer een kwart van de mensen tussen de 65 en 75 heeft er last van. Bij de 75- plussers bedraagt het aantal ongeveer de helft. De meest frequente klachten bij de ouderen zijn: oorsuizen, het slechthoren en het verminderd verstaan van wat verteld wordt. Slechthorendheid kan men niet behandelen. In vele gevallen wordt een gehoorapparaat aangeraden, maar eigenlijk zou er meer aandacht moeten besteed worden aan de communicatie. Het is belangrijk om de oudere te benaderen met een lage stem, traag te spreken, oogcontact te maken en stoorzenders in de omgeving te vermijden. SMAAK EN GEUR Door het verouderen wordt de smaak – en geursensatie van de mens minder gevoelig. Dit komt omdat de smaakpapillen in aantal afnemen en doordat de bulbus olfactorius (verdikking in de hersenen waar de geursensatie gecreëerd wordt) inkrimpt. Hierdoor neemt dus het vermogen om geur waar te nemen af. Ook door het nemen van medicatie smaken en ruiken de mensen soms veel minder. Van hieruit kan er ondervoeding optreden: de mensen eten minder of soms zelfs niet omdat ze geen smaak meer hebben in hun eten.

TASTZIN Er zijn verschillende huidsensoren aanwezig in de huid die de tast gaan bepalen. Er zijn sensoren voor druk, pijn, warmte en koude. Op hogere leeftijd nemen het aantal huidsensoren echter af. De mensen zijn niet meer zo gevoelig voor pijn. Dit is vooral zo in de extremiteiten. De kans op kwetsuren wordt op die manier veel groter omdat er een vertraagde prikkelgeleiding is waardoor ook de reflex/reactie van de mens vertraagd.

15

1.2.3

Cognitieve beperkingen WAARNEMEN Als de zintuigen minder goed gaan werken dan is het een logisch gevolg dat ook de waarneming achteruit gaat. Bij ouderen blijven de prikkels veel langer hangen dan bij jongeren. Men noemt dit fenomeen stimuluspersistentie. Op deze manier worden er veel te veel prikkels opgenomen. Alles wordt waargenomen, dus ook de niet-relevante informatie. Een bijkomend probleem is ook dat de verwerking van de prikkels moeilijker wordt en veel meer tijd kost. Maar onderzoek wees uit, dat als de oudere meer tijd krijgt hij/zij de informatie wel goed kan verwerken. TAAL De taal is het middel bij uitstek om met de omgeving te communiceren. Onder “taal” wordt zowel het begrijpen als het produceren verstaan. De verbale vaardigheden gaan over het algemeen niet achteruit bij ouderen omdat ze beschikken over een ingeslepen taalvorm. Deze taal is door veelvuldig gebruik een automatisme geworden. De oudere kan wel problemen hebben met het vinden van namen of met het beschrijven van een gebeurtenis. Dit is dan meer gerelateerd met het geheugen. GEHEUGEN Ons geheugen bestaat uit 3 delen: een korte termijngeheugen (om nieuwe informatie te onthouden), een lange termijngeheugen (opslaan van informatie uit het verleden) en een werkgeheugen (verwerken van tijdelijke informatie). Naarmate de mens ouder wordt heeft hij/zij te kampen met geheugenproblemen. De informatie van uit het verleden blijft meestal goed bewaard, maar het opslaan van nieuwe informatie verloopt heel wat moeizamer. Vaak worden er ook zaken vergeten omdat de oudere teveel zaken moet onthouden.

1.2.4

Socio/emotionele beperkingen8 Eenzaamheid is een fenomeen dat meestal geassocieerd wordt met het ouder worden. Omdat de ouderen minder mobiel zijn en hun actieradius beperkter is. We mogen echter niet veralgemenen want niet elke oudere voelt zich eenzaam. Er zijn nog heel wat ouderen die wel een breed sociaal vangnet hebben. We kunnen 2 vormen van eenzaamheid onderscheiden: -

Emotionele eenzaamheid: gaat om het missen van betekenisvolle relaties, de oudere voelt zich verlaten en intens verdrietig

-

Sociale eenzaamheid: gaat over de hoeveelheid aan relaties, de oudere ziet weinig mensen en voelt zich hierdoor verveeld en doelloos

Onderzoek heeft uitgewezen dat sociale isolatie en eenzaamheid meestal voorkomt bij risicogroepen. Deze groepen beschikken over bepaalde factoren die eenzaamheid in de hand werken. Het gaat vooral om ouderen die: alleen wonen, verweduwd zijn, kinderloos zijn, een hoge leeftijd hebben of in mindere gezondheid verkeren. Naarmate men ouder wordt krijgt de mens ook steeds meer te maken met verlieservaringen.

8

DECONINCK, L. “Ergotherapie in de gerontologie: basisboek voor kwaliteitsvolle hulpverlening” Uitgeverij ACCO, 2008

16

1.2.5

Meest voorkomende ouderdomsaandoeningen9 De term “ouderdomsziekten” wordt erg vaak gebruikt en eigenlijk is dit ten onrechte. Om de eenvoudige reden dat er tot nu toe nog geen ziektes bekend zijn die enkel en alleen bij ouderen voorkomen. Wel is het zo dat bepaalde aandoeningen frequenter voorkomen naarmate men ouder wordt. Hieronder vindt u een overzicht van de meest voorkomende aandoeningen bij ouderen en senioren: Hart – en bloedvaten Als ouderen over een gezond hart-en bloedvatenstelsel beschikken dan kunnen ze tot op zeer hoge leeftijd nog erg vitaal zijn. De eerste tekenen van problemen zijn vaak de bloeddrukveranderingen: een te hoge of een te lage bloeddruk. Ook hartritmestoornissen zijn een gekend fenomeen, hierbij klopt het hart erg onregelmatig. Voor ouderen kan het raadzaam zijn om regelmatig hun bloeddruk en pols te laten controleren. Zo kunnen aandoeningen vlugger gedetecteerd en behandeld worden. Ook cholesterol is een grote boosdoener bij het ontstaan van hart – en vaataandoeningen. Het zorgt ervoor dat de aderen dichtslibben waardoor het risico op hartinfarcten toeneemt. Diabetes Het is een chronische aandoening die men niet kan genezen. Diabetes bij ouderen heeft meestal is dikwijls latent aanwezig. Vaak hebben ze er al langer last van en treden er symptomen op die echter niet onmiddellijk aan diabetes doen denken: meer plassen, wondjes die slecht genezen, moeheid,….De aandoening zorgt ervoor dat het lichaam niet genoeg insuline produceert of onvoldoende reageert op insuline. Het gevolg is dat de oudere de suiker vanuit zijn/haar voeding onvoldoende kan opnemen. Als reactie daarop gaat het lichaam het suikergehalte in het bloed gaan verhogen. Kanker Onder kanker kunnen we heel wat verschillende soorten klasseren. De verschillende kankers hebben wel een eigenschap gemeen: een ongeremde celdeling. In normale omstandigheden zorgt ons lichaam ervoor dat de cellen zichzelf vernieuwen en dat defecten in celdeling hersteld worden. Naarmate men ouder wordt neemt de herstellende functie van de cellen af waardoor de kans op het ontwikkelen van maligne gezwellen veel groter wordt. De meest voorkomende kankers bij ouderen zijn: borstkanker, prostaatkanker, dikkedarmkanker, longkanker. Dementie

10

Dementie is een aandoening in de hersenen waarbij vooral het geheugen wordt aangetast. Het geheugen gaat gestaag achteruit waardoor het zelfstandig leven op lange termijn onmogelijk wordt. De geheugenstoornis gaat ook vaak gepaard met afasie, agnosie, apraxie en stoornis in executieve functies. Mensen met dementie zijn danig beperkt in hun sociaal en beroepsmatig functioneren. In dementie onderscheiden we 4 stadia: bedreigde – ik (een eerste confrontatie met dementie, wordt ervaren als bedreiging), verdwaalde – ik ( angst, men heeft steeds minder

9

Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin – 60 plus,Gids voor wie het pensioen nadert of bereikt heeft ( editie 2007)

10

VAN DER KOOIJ, C. “ Gewoon lief zijn? Het maieutisch zorgconcept en het verzorgen van mensen met dementie” Uitgeverij LEMMA BV – Utrecht, 2004

17

houvast), verborgen – ik (contact is slechts mogelijk via oogcontact, aanraking,..) verzonken – ik (regressie van basisbehoeften, volledig afhankelijk van derden, zit in eigen leefwereld), Osteoporose Bij osteoporose nemen de botmassa en de mechanische sterkte van het bot af. Botmineralen, hoofdzakelijk kalk, nemen af in hoeveelheid. Hiervoor zijn er 2 hoofdoorzaken, namelijk de fysiologische veroudering van de mens en bij vrouwen speelt ook vooral de menopauze een grote rol in botverlies. Door deze aandoening gaat de oudere ook meer fracturen oplopen bij het vallen, de botten zijn poreuzer en breken sneller. Oorzaken kunnen zijn: gebrek aan calcium, roken, mager zijn, weinig beweging, onvoldoende zonlicht. Reumatoïde artritis Deze aandoening zorgt voor gewrichtsontstekingen. Daarom wordt ze ook vaak inflammatoire reuma genoemd. Bij reumatoïde artritis stoot het immuunsysteem de eigen gewrichten af. Het verloop kent 3 stadia: vervorming (deformatie), vernieling (destructie) en tenslotte verstijving (ankylose) van het gewricht. De aandoening begint in de kleinere gewrichten vb: de hand en gaat dan verder naar de grotere gewrichten vb: de schouder. Door de ontstekingen gaat het gepaard met heel veel pijn en komen de dagelijkse activiteiten in het gedrang. Depressie Een depressie treft de volledige persoon zowel fysiek als in zijn denken, voelen en handelen. Naarmate men ouder wordt krijgt men steeds meer te maken met verlieservaringen: kinderen gaan het huis uit, partner overlijdt, men voelt zich niet meer zo fit en krachtig als vroeger,…. Al deze zaken kunnen er toe leiden dat de oudere depressief wordt, dat hij/zij zich afsluit van de buitenwereld en zo in een isolement raakt. Symptomen van depressie kunnen zijn: mensen voelen zich wanhopig en zien hun situatie als uitzichtloos, ze zijn lusteloos: zaken die ze vroeger graag deden daar hebben ze nu geen enkele interesse meer voor, gebrek aan eetlust, slaapproblemen, negatief zelfbeeld,… Bij deze aandoening is het belangrijk van een goed sociaal vangnet te hebben dat voor de oudere klaarstaat CVA Een cerebrale vasculaire aandoening treedt op wanneer de bloedtoevoer naar de hersenen om gelijk welke reden dan ook verstoord wordt. Meestal is het een bloedklonter die de cva veroorzaakt. Hierdoor krijgen de hersencellen te weinig zuurstof en lopen ze ernstige beschadiging op of sterven af. Een tijdelijke of blijvende uitval van lichaamsfuncties is het gevolg, vb: spraak/taal, adl-situatie, mobiliteit, geheugen/ waarneming,… Ouderen hebben een grotere kans op een cva omdat de kwaliteit van de vaatwanden achteruit gaat en de slagaderverkalking toeneemt.

18

1.3 Ouderen met zelfredzaamheidsproblemen in Kortrijk11 Voor dit onderdeeltje baseer ik mij op het voorontwerp van het masterplan 2008 – 2013 voor de ouderen en thuiszorg van OCMW Kortrijk. Hieruit blijkt dat het aantal 65-plussers op 14 744 komt, waarvan meer dan de helft onder hen fysieke beperkingen ondervindt. Voor Kortrijk betekent dit dat er 7373 ouderen zijn die problemen ondervinden op vlak van adl-activiteiten. Dit is inclusief het aantal ouderen dat opgenomen is in thuisvervangende voorzieningen. Als men deze niet meerekent dan komen we nog aan 6087 ouderen met fysieke beperkingen. 12

Als we kijk naar het aantal ouderen ouder dan 75 jaar dan stellen we vast dat de helft van de 75-plussers bewegingsbeperkingen ondervindt. In Kortrijk zijn er 7397, 75-plussers waarvan dus 3699 met beperkingen. Als we de ouderen in thuisvervangende voorzieningen buiten beschouwing laten dan komen we aan 2414 thuiswonende 75-plussers die hinder ondervinden bij het uitvoeren van de activiteiten van het dagelijks leven.

1.4 Noden en behoeften van thuiswonende senioren en ouderen In dit onderdeel worden de noden en behoeften van thuiswonende senioren en ouderen op het vlak van wonen besproken. Voor dit onderdeel heb ik mij deels gebaseerd op de theorie van Marcoen en Grommen (2006). Ouderen zijn erg verschillend, vandaar dat ook hun noden en behoeften individueel erg kunnen verschillen. Mevrouw X (65 jaar) kan een actief en gezond leven hebben terwijl haar leeftijdsgenote mevrouw Y een leven kan hebben dat heel wat minder kwaliteitsvol is. Iedereen wordt ouder op zijn eigen, persoonlijk manier. Dit is afhankelijk van verschillende factoren: -

opleidingsniveau, inkomen, sociale rollen en verwachtingen

-

culturele, familiale achtergrond

-

geslacht, eigen karakter/ persoonlijkheid

Op het vlak van wonen zijn er ondanks de vele individuele noden en behoeften van de ouderen toch ook wel enkele gemeenschappelijke kenmerken. Deze kenmerken weerspiegelen de algemene tendensen die bij de ouderen en senioren leven in verband met hun woning en met de manier waarop ze wonen. Marcoen zegt het volgende: “ Wonen in de late volwassenheid omvat zijn huis en het bewonen ervan aanpassen aan de lichamelijke veranderingen en de veranderingen in de gezinssamenstelling, en wanneer dit niet meer mogelijk is zich een nieuwe thuis creëren in de woongelegenheid waarin men gewild of ongewild terechtkomt.” De theorie van Marcoen en Grommen (2006) geeft de belangrijkste en meest homogene noden van de ouderen/senioren weer op vlak van wonen: Zolang mogelijk zelfstandig in de vertrouwde omgeving wonen Als we ouder worden zijn we meer afhankelijk van de woning, de directe woonomgeving en de buurt. Dit omdat de actieradius beperkter wordt, al geldt dit niet voor alle ouderen en senioren. Een huis heeft voor ouderen en senioren een erg belangrijke betekenis en functie. Wonen is meer dan alleen maar huisvesting, 11

Eindwerk M. CLAERBOUT (2008): “Ergotherapie in de thuiszorg” / Hogeschool West-Vlaanderen, Departement Hiepso JACOBS T, VANDERLINDEN L, VANDENBOER L, ; “Op latere leeftijd – De leefsituatie van 55-plussers in Vlaanderen; CBGS publicatie; Brussel 2004 12

19

wonen omvat ook zorg. Met het stijgen van de levensverwachting vergroot immers de kans dat de oudere/senior alleen woont en meer hulp nodig heeft. Met zorg verwijst men naar alle hulp die de oudere/senior krijgt van zijn omgeving om het wonen mogelijk, comfortabel en veilig te maken. Daarnaast hebben we ook nog de fysieke omgeving van het huis. De ideale situatie zou zijn dat de 13 huisvesting aangepast wordt aan de noden van zijn bewoner. Maar onderzoek van de CBSG heef uitgewezen dat er vaak een discrepantie is tussen de zorg en de huisvesting. Hiermee bedoelt men dat de huisvesting van de ouderen vaak onvoldoende aangepast is aan de noden van de oudere/senior. Het is aan ons als ergotherapeut om deze leemte op te vangen. Want een aangepaste huisvesting kan er voor zorgen dat de oudere niet hoeft te verhuizen naar een woon – en zorgcentrum. Vaak kan het wegnemen van ontevredenheid op het vlak van comfort, aangepastheid en/of woonomgeving al een hele verbetering zijn

13

Centrum voor Bevolkings – en Gezinsstudies

20

Hoofdstuk 2: Ergotherapie in de thuiszorg14

Vooraleer ik dit item aansnijd wil ik vermelden dat ik me voor dit hoofdstuk hoofdzakelijk gebaseerd heb op het eindwerk van Marieke Claerbout (2008) waarbij ze de nood aan ergotherapie in de thuiszorg onderzocht bij LDC Kortrijk en in Oost-Vlaanderen. Ze onderzocht het belang van thuiszorg maar ook het belang en effect van ergotherapie in de thuiszorg. Het is een erg vernieuwend, baanbrekend eindwerk en geeft een heel duidelijk beeld over hoe het met ergotherapie in thuiszorg gesteld is. Vandaar dat ik sommige passages dan ook integraal heb overgenomen omdat ik de essentie van het onderzoek wil behouden. Ik heb wel alles vernieuwd en herwerkt naar de huidige situatie in 2010 zodat het actueel blijft, zoals vb: de overzichtstabel omtrent ergotherapie in de thuiszorgdiensten van Zuid West-Vlaanderen.

2.1

Algemeen: definitie en belang van thuiszorg 2.1.1

Definitie Het begrip “thuiszorg” spreekt eigenlijk een beetje voor zichzelf. Het is zorg die thuis gegeven wordt. Maar omdat die zorg zoveel kan omvatten, probeer ik in dit onderdeeltje te schetsen wat thuiszorg nu precies inhoudt en wat het belang er van is. In de van Dale vond ik het volgende: “thuis·zorg de; v(m) thuis ontvangen verpleging of verzorging” Volgens het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid is thuiszorg: “de hulp- en dienstverlening die er specifiek op gericht is de gebruiker te handhaven in zijn natuurlijke thuismilieu.” Met natuurlijk thuismilieu bedoelt men de plaats waar de gebruiker effectief 15 woont en waar huishoudelijke, dienstverlening en gezinshulp geboden wordt. In het wetsvoorstel ingediend in de Belgische Senaat in juli 2007 wordt thuiszorg dan weer als volgt weergegeven: “De thuiszorg omvat elke medische en paramedische zorg die thuis wordt verstrekt aan zieken wier toestand geen verblijf in een ziekenhuis vereist. De aard en de kwaliteit van deze verzorging moet vergelijkbaar zijn met de verzorging in een 16 traditionele ziekenhuisstructuur.” Gebaseerd op mijn persoonlijke ervaring als stagiaire ergotherapie in de thuiszorg vind ik dat thuiszorg het best kan omschreven worden als volgt: “ Thuiszorg is het middel dat ervoor zorgt dat mensen zolang mogelijk zelfstandig in hun eigen woonomgeving kunnen blijven wonen. Het zorgt ervoor dat de overstap naar een thuisvervangend milieu kan voorkomen worden of kan uitgesteld worden. Dankzij thuiszorg voelen mensen zich veiliger en zelfzekerder. In het verdere verloop van mijn eindwerk (vanaf 2.2) beperk ik mij tot de rol van de ergotherapeut binnen de thuiszorg.

14

Gebaseerd op eindwerk: M. CLAERBOUT – Ergotherapie in de thuiszorg – Howest, Opleiding Ergotherapie Voorontwerp thuiszorgdecreet 1998 / versie 4 16 Wetgevingsstuk nr. 4 – 23/1 (wetsvoorstel met betrekking tot thuiszorg ingediend door Olga Zrihen en Sfia Bouarfa op 12 juli 2007) 15

21

2.1.2

Belang Om het belang van thuiszorg aan te tonen begin ik met enkele cijfers weer te geven over de 17 vergrijzing in Kortrijk. In 1991 bedroeg het aantal mensen ouder dan 60 zo’n 21,5 %, in 1998 steeg dit met 1% en de in 2007 is 1/4 van de Kortrijkse bevolking ouder dan 60. Van de ouderen in Kortrijk zijn er zo’n 22% die al bij de 80-plussers horen. Uit de gegevens van het NIS (Nationaal Instituut voor Statistiek) raakte ook bekend dat 50% van de ouderen ouder is dan 70 jaar. Voor de gegevens over Vlaanderen verwijs ik u door naar punt 1.1. Filip D’haene, hoofd van ouderen en thuiszorg voor OCMW Kortrijk, vermeldt dat er twee belangrijke factoren zijn die het belang van thuiszorg doen toenemen. Een eerste item is het beperkt aantal ligdagen van de acute zorg in de ziekenhuizen. Hij vermeldt dat mensen op de werkvloer in de thuiszorg vaak ondervinden dat ouderen te snel uit het ziekenhuis worden ontslagen, waardoor thuiszorg zeker voor deze mensen uitermate belangrijk is. Het tweede item betreft de residentiële ouderenzorg (rusthuizen en RVT’s), in deze voorzieningen zijn er geen vrije plaatsen; indien een oudere zich inschrijft in een rusthuis of RVT krijgt deze een plaats op de wachtlijst. Ook de omschakeling van ROB naar RVT bedden zorgen ervoor dat enkel de meest zorgbehoevende ouderen worden opgenomen. Niet elke oudere kan dus zomaar worden opgenomen. Mijn ervaring uit de praktijk leert ook dat de mensen veel liever in hun vertrouwde omgeving blijven wonen. Ik stel vast dat er een grote angst is bij de senioren om opgenomen te moeten worden in een rusthuis. Daarom zijn ze erg blij dat er thuiszorginitiatieven bestaan die hun kunnen helpen om kwaliteitsvol en zelfstandig ouder te worden in hun eigen huis.

2.2

Belang en effect van ergotherapie in de thuiszorg 2.2.1

Belang van ergotherapie in de thuiszorg18 Vandaag is de ergotherapie in de intra- en transmurale setting ingeburgerd. Dit in tegenstelling tot de ergotherapie in de thuiszorg. Het Vlaams Ergotherapeutenverbond vermeldt dat er een steeds grotere vraag is naar ergotherapie in de thuiszorg. Deze komt zowel van de cliënten zelf, als van familieleden, mantelzorgers en professionelen in de 19 thuiszorg. 20

In het boek ‘Grondslagen van de ergotherapie’ bespreekt men enkele toekomsttendensen in de ergotherapie. Ook hierin wordt vermeld dat met de opkomst van de thuiszorg, ergotherapie steeds belangrijker wordt. Een ergotherapeut is door de Federale en Vlaamse wetgeving nog niet erkend als zorgverlener (paramedicus). Hij wordt erkend als hulpverlener (ondersteunende diensten). Hulpverleners staan in een minder goede financiële positie en er wordt van hulpverleners geen betrokkenheid geëist in overleg. Het mag onterecht genoemd worden dat een ergotherapeut enkel als hulpverlener wordt erkend en niet als zorgverlener! Het Vlaams Ergotherapeutenverbond streeft naar een aanpassing van dit besluit. Aangezien de ergotherapie momenteel nog niet is opgenomen in het terugbetalingssysteem van het RIZIV, is het erg moeilijk om als zelfstandige therapeut te 17

D’HAENE F.; Voorontwerp masterplan 2008 – 2013 voor ouderen en thuiszorg OCMW Kortrijk; 2008 p6, p8 / NIS; ouder bevolking volgens geslacht en leeftijd 18 Gebaseerd op eindwerk: M. CLAERBOUT – Ergotherapie in de thuiszorg – Howest, Opleiding Ergotherapie 19 www.ergotherapie.be 20 KINEBANIAN A., LE GRANSE M.; Grondslagen van de ergotherapie; Uitgeverij Elsevier Gezondheidszorg; Maarsen; 2006; p86.

22

werken. De cliënten moeten de ergotherapeutische interventies momenteel volledig zelf 21 22 betalen en kunnen nog niet van terugbetaling genieten. 23

Volgens Hammel gebeuren de meest effectieve ergotherapeutische interventies in het thuismilieu. Ergotherapie is er op gericht de zelfstandigheid van de cliënt te optimaliseren en dit in zijn woon-, werk- en ontspanningsmilieu. De ergotherapeut probeert ook zoveel mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden die de cliënt in zijn omgeving heeft. Het is dus ideaal voor de ergotherapeut om te werken in het thuismilieu van de cliënt. Een ergotherapeut in de thuiszorg kan de opname van zorgvragers in een zorginstelling vermijden of uitstellen. Hij kan tevens de taken van de mantelzorgers, maar ook van andere professionelen in het thuiszorgteam, verlichten door de zelfstandigheid van de cliënt te 24 verhogen. Dit blijkt uit resultaten van onderzoek in het buitenland. Uit dit onderzoek blijkt ook dat ergotherapie, door het bevorderen van de autonomie van de cliënt, de kwaliteit van leven verbetert. In het beroepsprofiel van de ergotherapeut besluit men dat ergotherapie perfect in de thuiszorg past: “de essentie van ergotherapie maakt dat ergotherapeuten kunnen 25 tewerkgesteld worden in de welzijns- en gezondheidszorg van de 1ste, 2de en 3de lijn.” Eerstelijnsgezondheidszorg heeft betrekking tot de eerste contactname met een algemene zorgverstrekker, zoals bijvoorbeeld de huisarts. Met tweedelijnsgezondheiszorg wordt de gespecialiseerde zorg bedoeld. Een voorbeeld hiervan is een neus-keel-oor-arts. Onder derdelijnsgezondheidszorg verstaat men de thuiszorg of opname van zorgbehoevende personen in een intramurale voorziening. Soms heeft men het ook over de nulde lijn; 26 hiermee bedoelt men zelfzorg. In de beleidsnota van de voormalige minister van sociale zaken en pensioenen Vandenbroucke werd er nadruk gelegd op een goed georganiseerde thuiszorg. Het belang van een goede communicatie, coördinatie en de aanwezigheid van mantelzorgers wordt benadrukt. Ook ergotherapie in de thuiszorg wordt geaccentueerd: “De mogelijkheden van de ergotherapie in de geriatrische zorg zijn onderschat. In de thuiszorg kan de ergotherapeut een belangrijke bijdrage leveren. Deze prestaties aan huis (evaluatie, advies 27 en uitvoering) dienen daarom vergoed te worden.” De Nationaal Belgische Federatie voor Ergotherapeuten (NBFE) beschrijft de ergotherapeut als volgt: ‘Een ergotherapeut is een paramedicus die mensen met fysieke, psychische en/of sociale dysfuncties begeleidt met het oog op het bevorderen, terugwinnen, en/of in stand houden van het zo zelfstandig mogelijk functioneren in hun persoonlijk leef-, werk- en ontspanningssituaties via concrete activiteiten daaraan ontleend en rekening houdend met 28 hun draagkracht en de draaglast vanuit hun omgeving.’ Merk op dat men ook hier nadruk legt op het persoonlijk leefmilieu van de cliënt. Het Vlaams beleid legt de nadruk op het zo zelfstandig en zo onafhankelijk mogelijk laten functioneren van de ouderen. Zelfstandigheid en onafhankelijkheid behoren ook in de

21

VAN DE VELDE D., DE VRIENDT P., FLORUS A., VERBEKE M.; ergotherapie in de thuiszorg: een multidisciplinaire benadering van de Oost-Vlaamse situatie; in samenwerking met COMPahs; 2006; p19-20. 22 KINEBANAN A., LE GRANSE M.; Grondslagen van de ergotherapie; Uitgeverij Elsevier gezondheidszorg; Maarsen; 2006; p71. 23 VAN DE VELDE D., DE VRIENDT P., FLORUS A., VERBEKE M.; ergotherapie in de thuiszorg: een multidisciplinaire benadering van de Oost-Vlaamse situatie; in samenwerking met COMPahs; 2006; p19 / HAMMELL K, CARPENTER 24 C., DYCK L., Using qualitative research, a practical guide for Occupational and Physical Therapists. Edinburgh: Churchill Livingstone, 2002. 25 SWOKA,. Ergotherapie bespaart veel dure zorg, Nederland 1999. / www.ergotherapie.be. 26 WERKGROEP BEROEPSPROFIEL VAN DE VLAAMSE HOGESCHOLEN, studie 31: Beroepsprofiel ergotherapeut; In opdracht van de Vlaamse Onderwijs Raad, 1997, p1. 27 VERBEKE M., DE VRIENDT P., VAN DE VELDE D., FLORUS A., PEERSMAN W.; ergotherapie in de thuiszorg: een multidisciplinaire benadering van de Oost-Vlaamse situatie; in samenwerking met COMPahs; 2006; p11. 28 VANDENBROUCKE, minister van sociale zaken en pensionen; beleidsnota: Actief ouder worden en zijn; Brussel; 5 november 2001.

23

ergotherapie tot de belangrijkste uitgangspunten. De ergotherapeut zou dus een belangrijke meerwaarde kunnen betekenen bij de realisatie van deze beleidswens. 29

Meeus kwam in 2001 tot de volgende vaststelling: “De rol van de ergotherapeut is heel wat breder dan alleen maar aanpassingen voorstellen. Zijn werk is in grote mate een educatief werk volgens een methodiek waar de patiënt progressief gevaren identificeert, risico’s evalueert en nieuwe gedragspatronen bepaalt. De specifieke rol van de ergotherapeut ligt niet in het uitkiezen van hulpmiddelen, maar in een actieve en experimenterende samenwerking met de patiënt en zijn omgeving.” 30

Ook in het boek ‘Ergotherapie in de gerontologie’ heeft men het over extramurale hulpverlening. Volgens Leen De Coninck en Kaat Simons kan de Vlaamse ergotherapeut tewerkgesteld zijn in het Lokaal Gezondheidsoverleg, in de thuiszorgwinkel, in het OCMW, binnen de diensten Gezinszorg en in een lokaal of regionaal dienstencentrum. Ook kan een ergotherapeut extramuraal werken indien deze op zelfstandige basis werkt. Besluit We kunnen hieruit besluiten dat ergotherapie binnen de thuiszorg wel degelijk op zijn plaats is. Als we het beroepsprofiel nazien, dan wordt er expliciet vermeld dat de ergotherapeut ook perfect in de thuiszorg kan terwerkgesteld worden. Sommige bronnen geven zelfs aan dat ergotherapie in de thuiszorg de toekomst wordt. Maar toch is deze discipline nog onvoldoende gekend binnen de thuiszorg. Dit komt vooral omdat een ergotherapeut nog niet erkend wordt als zorgverlener en daardoor ook geen terugbetaling verkrijgt van het RIZIV. Dit wil zeggen dat tot op heden de cliënt alles zelf moet betalen.

2.2.2

Effect van ergotherapie in de thuiszorg Om het effect van ergotherapie in de thuiszorg aan te tonen baseer ik mij op een onderzoek 31 dat gedaan werd naar de meerwaarde van de ergotherapeut in de thuiszorg . Het onderzoek vond plaats in Oost-Vlaanderen en liep van maart 2003 tot eind 2005. Ik haal er enkel het onderzoeksonderdeel uit dat relevant is voor mijn eindwerk, nl: “Het effect van cliëntgerichte ergotherapie bij zelfstandig wonende ouderen” Onderzoeksvraag Kan een cliëntgerichte ergotherapeutische interventie de zelfstandigheid van de thuiswonende, alleenstaande ouderen met zelfzorgbeperkingen op vlak van BADL 32 verbeteren en hun kwaliteit van leven verhogen? Populatie -

thuis- en alleenwonende ouderen met één of meerdere functioneringsproblemen op vlak van BADL gemiddelde leeftijd: 80 jaar de aanwezigheid van minimum een verzorgende en een maatschappelijk assistent

30

DE CONICNK L.; ergotherapie in de gerontologie; Uitgeverij Acco, Leuven, 2008; p117-11 VAN DE VELDE D., DE VRIENDT P., FLORUS A., VERBEKE M.; ergotherapie in de thuiszorg: een multidisciplinaire benadering van de OostVlaamse situatie; in samenwerking met COMPahs; 2006 32 Basic Acitivities of Daily Living 31

24

Verloop Er worden 2 groepen gevormd met daarin elk 80 deelnemers. De testgroep krijgt, naast hun thuiszorgpakket die zij reeds kregen, ook ergotherapeutische interventies. De controlegroep behoudt gewoon het thuiszorgpakket. Bij beide groepen wordt zowel voor als na de proefperiode een gestandaardiseerd mondeling interview (vragenlijst) afgenomen. Via deze gegevens wordt de evolutie bepaald. 33

In deze vragenlijst, die mondeling werd afgenomen, werden vijf subschalen van de SF36 opgenomen (fysiek functioneren, ervaren van rolbeperkingen door een fysiek probleem, lichamelijke pijn, mentale gezondheid en vitaliteit). Ook werden acht items samengesteld die de BADL-status van de oudere persoon zouden bepalen. Deze zijn: mobiliteit, transfer in en uit bed en in en uit de zetel, kleden, wassen, voeden, toiletbezoek en urinaire incontinentie. Er werd in de vragenlijst ook gepeild naar de algemene gezondheidstoestand. Tevens werden ook leeftijd, geslacht, woonplaats, opleiding, inkomen, beroep, sociaal netwerk, aanwezigheid van chronische aandoeningen en zorgconsumptie bevraagd. In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de zelfzorg- en mobiliteitsproblemen die aangegeven werden in de gestandaardiseerde vragenlijsten.

Dit zijn de vermelde zelfzorgproblemen van de onderzoekspopulatie: Vermelde zelfzorg- en mobiliteitsproblemen

Aantal personen

Percentage

Wassen Kleden

20 21

36 24

Incontinentie Toiletbezoek Voeden Transfers Verplaatsen binnen- en buitenshuis

12 11 10 26 33

14 13 12 30 38

Onveiligheidsgevoelens met betrekking tot mobiliteit

26

30

Andere mobiliteitsproblemen

18

21

De contactmomenten varieerden in aantal van één tot vijf. In het onderzoek wordt ook de aard van de interventies vernoemd; in 54% van de gevallen gaf de ergotherapeut advies en instructie omtrent het gebruik van hulpmiddelen en aanpassing. Overigens gaf 26% van de ergotherapeuten advies aan de professionele hulpverlener of mantelzorger. Bij de overige 26% richtte de ergotherapeut zich tot het inoefenen van vaardigheden. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat er bij de interventiegroep op alle eerder vermelde items een grotere positieve evolutie is, met uitzondering van de mentale gezondheid. Vooral op de algemene gezondheidsbeleving, BADL-activiteiten en pijnbeleving is er een grote positieve evolutie vastgesteld. Voor alle duidelijkheid som ik hieronder nog even de items op waar een grotere positieve evolutie opgemerkt is na cliëntgerichte ergotherapeutische interventies: -

SF -36: fysiek functioneren, rolbeperkingen door fysiek probleem, lichamelijke pijn, vitaliteit

33

Indicator van algemene gezondheidstoestand, één van de meest gebruikte instrumenten in gezondheidsenquêtes – de SF-36 kan u terugvinden op http://www.handenteam.nl/pdf-meet/SF36.pdf.

25

-

BADL – activiteiten Algemene gezondheidsbeleving

Besluit Uit bovenstaand onderzoek kunnen we concluderen dat ergotherapie in de thuiszorg de zelfstandigheid op vlak van BADL kan doen stijgen. Algemene gezondheidsbeleving, BADL – activiteiten en pijnbeleving zijn de items die na tussenkomst van een ergotherapeut hoger scoorden. Als antwoord op de onderzoeksvraag kunnen we dus zeggen: het aanvullen van het reeds bestaand multidisciplinair thuiszorgteam met ergotherapeutische interventies heeft een positief effect op de zelfredzaamheid en kwaliteit van leven van de thuiswonende alleenstaande oudere.

2.3

Rol van de ergotherapeut in de thuiszorg34 Als ergotherapeut is het belangrijk dat we ons goed kunnen inleven in het verouderingsproces. We moeten ook inzicht hebben in de beperkingen in het handelen die het ouder worden met zich meebrengt. Op die manier kunnen we de oudere ook beter begrijpen en inspelen op zijn noden en behoeften. In de zorgverlening zijn er een aantal uitgangspunten die belangrijk zijn voor ons ergotherapeutisch handelen.

-

Bevorderen van het welbevinden Er zijn verschillende manieren om het welbevinden van de oudere te bevorderen. Eerst kan de ergotherapeut zorgen voor een congruentie tussen de objectieve situatie van de oudere en de verwachtingen die de oudere heeft. Om hier goed te kunnen op inspelen is het nuttig dat de ergotherapeut weet wat de oudere verwacht en welke rollen hij/zij wenst te vervullen. Hij houdt er ook rekening mee dat de rollen en verwachtingen verder kunnen wijzigen. In sommige gevallen moet de ergotherapeut de oudere helpen om een realistischer verwachtingspatroon te ontwikkelen. Ouderen streven soms zaken na die onrealistisch zijn, vooral bij mensen met een gebrek aan ziekte – inzicht. De ergotherapeut moet de persoon helpen om terug te keren naar een realistischer toekomstbeeld. Dit om teleurstelling te besparen. De oudere voelt zich vaak ook beter als hij/zij positief bekrachtigd wordt. Op die manier gelooft de oudere meer in zijn/haar eigen kunnen. Voorbeeld uit de praktijk: Meneer X is hulpbehoevend en is voor dagelijkse activiteiten afhankelijk van derden. Zijn zoon is de voornaamste mantelzorger, met zijn 2 andere kinderen heeft hij geen contact meer. De zoon heeft echter ook een gezin en een veeleisende job. Hij geeft aan dat het voor hem teveel aan worden is en dat hij de zorg voor zijn vader niet langer op zich kan nemen. De zoon stelt een woon - en zorgcentrum voor maar zijn vader is koppig en erg gehecht aan zijn woning. Hij wil onder geen beding weg en ziet de problemen niet in. Na tussenkomst van de ergotherapeut is er een compromis gevonden en zag meneer X in dat het niet meer haalbaar was om steeds op zijn zoon terug te vallen voor alles. Meneer gaat nu 3 dagen per week naar een dagcentrum. Op die manier is de zoon wat ontlast en kan meneer toch nog in zijn eigen woning blijven.

34

DECONINCK, L. “Ergotherapie in de gerontologie: basisboek voor kwaliteitsvolle hulpverlening” Uitgeverij ACCO, 2008

26

-

Empowerment Het is de taak van de ergotherapeut om de oudere te versterken. Empowerment heeft als doel het zelfbewustzijn en de zelfstandigheid van de mensen te vergroten. We moeten de oudere laten geloven in zijn eigen kunnen. Het is van groot belang dat de oudere de wil en de mogelijkheid heeft om de eigen verantwoordelijkheid te blijven dragen voor zijn eigen leven. Voorbeeld uit de praktijk: Mevrouw Z heeft hevige artrose in haar handen waardoor ze hevige pijn heeft tijdens het koken. Als ergotherapeut ga je de mensen zo goed mogelijk inlichten over het hulpmiddelenaanbod. Je geeft een realistisch beeld over de hulpmiddelen en geeft telkens eerlijk de negatieve en positieve aspecten aan. Op die manier stel je mevrouw Z in staat om voor zichzelf een weloverwogen en verantwoorde keuze te maken.

-

Accepteren van de andere Men moet de oudere aanvaarden zoals hij/zij is en respect hebben voor diens waarden en normen. De ergotherapeut moet een goede relatie opbouwen met de oudere en hem/haar bevestigen in zijn eigenwaarde. Zo creëer je het gevoel dat hij/zij er mag zijn. Voorbeeld uit de praktijk: Steeds meer zien we allochtone senioren opduiken in onze samenleving. Zij komen ook op bezoek in het dienstencentrum maar vragen van de ergotherapeut toch een andere benadering omdat de allochtone senioren vaak andere waarden en normen hanteren

-

Aandacht hebben voor de relaties van de hulpvrager Het is belangrijk om niet enkel met de oudere maar ook met zijn omgeving een goede band te onderhouden. Familie en vrienden zijn vaak heel belangrijk voor de oudere. Als ergotherapeut kunnen we een luisterend oor aanbieden aan de familie die eventueel mantelzorgers kunnen zijn. Voorbeeld uit de praktijk: Mevrouw X kan de trap niet meer op. Haar dochter stelde voor om het bed beneden te plaatsen maar mevrouw heeft een grote wens om boven in haar eigen bed te kunnen slapen. De ergotherapeut adviseert een traplift maar de dochter (hier ook mantelzorgster) ziet dit niet echt zitten omdat ze bang is dat haar moeder niet zal kunnen werken met de traplift. De ergotherapeut anticipeert op de angst en twijfel van de dochter door een afspraak te regelen met de fabrikant – zichzelf – moeder en dochter. Op die manier krijgt de dochter een beter beeld van de situatie en is ze gerustgesteld, ze was blij dat haar twijfels niet zomaar aan de kant gezet werden.

-

Mensen activeren en perspectieven aanreiken De activiteiten die aangeboden worden door de ergotherapeut moeten gevarieerd en vernieuwend zijn. Zo krijgen de ouderen nieuwe perspectieven en wordt apathie tegengegaan. De therapeut moet nagaan wat de oudere nog kan en wat de oudere nog wil en interesseert. Als de therapie en de activiteiten afgestemd zijn op de oudere dan is deze ook veel gemotiveerder. Voorbeeld uit de praktijk: In de lokale dienstencentra wordt er een heel breed en divers aanbod aan activiteiten aangeboden: sport, culturele activiteiten, voordrachten, een uitstap. De senioren krijgen op die manier een gevarieerd aanbod dat op hun maat gemaakt is. Men baseert de activiteiten op de noden en wensen van de senioren

27

-

Aandacht hebben voor de stijl van het eigen optreden Zorgvuldigheid en respect moeten in de zorgverlening steeds aanwezig zijn. Je moet de andere in zijn waarde laten. Voorbeeld uit de praktijk: Meneer Y was vroeger een fervente wandelaar, nu kan hij echter door zijn ouderdom niet meer zo goed uit de voeten. Hij zit nu vaak thuis in de zetel maar mist het wandelen. Als de ergotherapeut op huisbezoek gaat merkt ze dat meneer het moeilijk heeft met het feit dat hij beroep moet doen op een loophulpmiddel, hij vind dat genant. Op dat moment neemt de ergotherapeut wat gas terug en dringt ze niet aan. Ze benadert meneer voorzichtig en houdt rekening met zijn gevoelens. Uiteindelijk wordt ervoor gekozen om stap voor stap te werk te gaan: eerst proberen met een wandelstok ipv een loopkader, wegens vb minder opvallend. Doordat de ergotherapeut haar optreden aanpaste aan hem voelde meneer Y zich begrepen en gerustgesteld.

2.4

Rol van de ergotherapeut in de evoluerende maatschappij De grootste uitdaging voor de huidige ergotherapeut is het verschuiven van de zorg in de richting van echte samenwerkingsverbanden met de cliënt. Dit kan bekomen worden door de oudere actief te betrekken bij het opstellen van een behandelplan, bij de keuze van activiteiten. Deze verschuiving is nodig omdat de cliënt hier ook om vraagt. De cliënt is vandaag de dag een stuk mondiger dan 20 à 30 jaar geleden en heeft ook heel wat meer kennis over zijn/haar aandoening. Als gevolg van deze evolutie verandert ook de rol van de ergotherapeut. We moeten een meer coachende rol aannemen. De therapeut coacht de oudere zodat hij/zij de juiste beslissingen kan nemen en kan werken aan zijn eigen zelfredzaamheid om zo de problemen in het handelen aan te pakken. Er moet dus vraaggericht gewerkt worden: het vertrekpunt van de therapie moet steeds vanuit de cliënt komen en aansluiten bij zijn/haar wensen, noden en behoeften. We gaan als ergotherapeut geen beslissingen nemen voor de cliënt, in ons geval. De cliënt ondergaat de therapie niet maar neemt actief deel.

Kortom, er wordt van de ergotherapeut verwacht dat: -

hij een empatische, wachtende houding aanneemt: zo kan de cliënt op eigen tempo zijn verwachtingen, noden en behoeften naar voor brengen

-

hij de nodige gesprekstechnieken en communicatievaardigheden beheerst: zo geef je als therapeut aan dat je de cliënt begrepen hebt en spoor je hem/haar ook aan

-

hij beschikt over voldoende psychosociale kennis

28

2.5

Ergotherapeuten binnen de Thuiszorgdiensten Zuid West-Vlaanderen + zelfstandige ergotherapeuten In dit onderdeeltje is het mijn bedoeling om een kort en duidelijk overzicht te maken van de verschillende thuiszorgdiensten waar een ergotherapeut kan tewerkgesteld worden. U kan er ook het aantal ergotherapeuten op de dienst terug vinden en wat hun taakomschrijving is. Deze informatie vernieuwde ik in maart 2010. De adressen kan je terugvinden in bijlage. Via EDiTH (zie punt 2.6) kreeg ik ook een lijst door van het aantal zelfstandige ergotherapeuten in West-Vlaanderen. Er zijn in het totaal 9 zelfstandige ergotherapeuten werkzaam, waarvan 3 in Kortrijk.

Thuiszorgdienst

Ergotherapeuten

Taakomschrijving

MUTUALITEITEN CM / Zuid-West-Vlaanderen

4 ergotherapeuten: waarvan slechts 2 effectief werkzaam als ergo

Dossiers VAPH Adviesverlening Verkoop in de winkel Heel beperkt aantal huisbezoeken

Socialistische Mutualiteit

4 ergotherapeuten: 3 voor VAPH / 1 in de Medishop

Vlaams Neutraal Ziekenfonds

1 ergotherapeut in dienst

Onafhankelijk Ziekenfonds

1 ergotherapeut

Dossiers VAPH Opmaken adviesrapporten omtrent IMB Hulpmiddelenadvies Huisbezoeken in het kader van VAPH Verkoop in de winkel Ondersteuning verkoop + sociale dienst Huisbezoeken VAPH (slechts beperkt aantal op aanvraag) Dossiers VAPH Aanvragen IMB Ouderenzorg heel miniem

Onafhankelijk Ziekenfonds (Euromut)

1 ergotherapeut

Onafhangelijk Ziekenfonds (Securex)

geen ergotherapeuten in dienst

Onafhankelijk Ziekenfonds (501)

3 ergotherapeuten

Liberaal Ziekenfonds

1 ergotherapeut

29

Dossiers VAPH Advies – informatie verlenen Begeleiding bij aankoop of try outs van hulpmiddelen Samenwerking met de ergo van Euromut

90% dossiers VAPH 10% thuiszorg bij ouderen Uitleendienst: adviesverlening 90% dossiers VAPH Begeleiding bij aankoop van hulpmiddelen Ouderenzorg

DAGVERZORGINGSCENTRA De Korenbloem vzw

1 ergotherapeut

De Pendel

1 ergotherapeut

Geen huisbezoeken of taak in thuiszorg (gebeurt door sociale dienst) Taken binnen dagcentrum Leren werken met hulpmiddelen, transfers, rolstoeltraining Geen huisbezoeken of taak in thuiszorg wegens te tijdrovend (zijn wel doorverwijzer) Klassieke taken binnen een dagcentrum ’t Atelier: project voor mentaal gehandicapte ouderen

DEMENTIE EN GEHEUGEN Geen ergotherapeuten werkzaam in het centrum zelf, werken met externe ergotherapeuten

Expertisecentrum Dementie Sophia (Kortrijk)

Geen info beschikbaar

THUISZORGMATERIAAL EN UITLEENDIENSTEN Medicura

Gediplomeerde ergotherapeuten, maar geen effectief ergotherapeutisch werk

Adviesverlening omtrent hulpmiddelen in de winkel + verkoop

Rode Kruis

2 ergotherapeuten

Uitleendienst Organiseren van reizen voor mensen met een beperking Geen taken in de thuiszorg

KORTVERBLIJF 8 voorzieningen: -

Biezenheem De Korenbloem vzw De Pottelberg Home ’t Hoge St-Vincentius Woon/zorg hotel H.Hart De Ruyschaert St-Carolus

X ergotherapeuten binnen de RVT’s, maar geen taak in thuiszorg

Heel sporadisch huisbezoek (quasi nihil) Stimuleren zelfredzaamheid Bieden zinvolle dagbesteding Voorbereiding op vertrek

Besluit Na bevraging en via telefonisch contact met de verschillende instanties waar ergotherapeuten een taak kunnen hebben in de thuiszorg kan ik afleiden dat ergotherapie in de thuiszorg nog te weinig zijn ingang heeft gevonden. En dit vooral op het gebied van woningaanpassing. De ergotherapeuten zijn vaak gebonden aan hun dienst/afdeling en hun drukke takenpakket laat het voor hen niet toe om een taak in de thuiszorg te vervullen of deze wordt uitgevoerd door de sociale dienst, vb: het afleggen van huisbezoeken.

30

Het grootste aantal huisbezoeken vindt men terug bij de mutualiteiten, dit omwille van de grote hoeveelheid aan VAPH – dossiers die verwerkt moeten worden. De ergotherapeuten in de dagcentra, kortverblijven en thuiszorgdiensten staan dan weer vaker in voor adviesverlening bij hulpmiddelen en hebben ook vaak een doorverwijsfunctie. Door mijn bevraging is het me ook duidelijk geworden dat er een niche ouderen is die in de kou blijft staan, nl de mensen ouder dan 65 jaar. Want deze kunnen geen beroep meer doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. Er wordt echter voor deze ouderen ook geen of weinig andere initiatieven geboden. Daarom is ergotherapie in de thuiszorg zeker en vast een must, die het hiaat dat er nu is voor mensen ouder dan 65 jaar kan opvullen.

2.6

EDiTH + Steunpunt Woningaanpassing Als we het hebben over ergotherapie in de thuiszorg dan kunnen we niet om deze 2 baanbrekende organisaties heen. Deze organisaties hebben hun setting buiten Kortrijk maar zijn wel werkzaam in Kortrijk. In dit onderdeeltje stel ik beide organisaties aan u voor omdat ik deze diensten een bron van inspiratie vind voor alle ergotherapeuten in het werkveld.

2.6.1

EDiTH35 EdiTH staat voor: Ergotherapie Dienstverlening in de Thuiszorg. Deze organisatie werd opgericht als een zelfstandige vzw (in 1996). Sinds 2007 zijn zij echter een actieve werkgroep geworden van het Vlaams Ergotherapeutenverbond. “Het is een groepering van gemotiveerde, enthousiaste ergotherapeuten die geloven in de positieve benadering van jongeren en ouderen, met welke beperkingen dan ook, om hen in staat te stellen zelfstandig te wonen en een maximaal zelfredzaamheidsniveau of een zo optimaal mogelijk levenscomfort te bereiken of te behouden.(Petra van Oevelen)” Hun belangrijkste doelstelling is de overheid en belangrijke derden te overtuigen van de meerwaarde van ergotherapie in de thuiszorg. EdiTH wil ook zijn eigen leden en andere ergotherapeuten aansporen om meer en meer in de thuiszorg actief te zijn. Hierbij bieden zij ook ondersteuning: verstrekken van wettelijke en inhoudelijke informatie, het geven van vormingen omtrent thuiszorg, verspreiden van nieuwsbrieven, oprichten van een database zodat de cliënt vlotter een ergotherapeut kan vinden voor zorg aan huis. EDiTH ijvert ook sterk voor de erkenning van professionelen in de thuiszorg. Er is al een positieve evolutie vast te stellen: steeds meer ergotherapeuten vinden hun weg binnen de thuiszorg. Helaas is er nog steeds geen terugbetaling voor ergotherapie vanuit het RIZIV. EDiTH is ook een contactorgaan tussen de ergotherapeuten en de Federale/Vlaamse overheid. Een laatste belangrijke pijler binnen EDiTH is de bekendmaking van ergotherapie, niet enkel bij de cliënten zelf maar ook bij doorverwijzers, paramedici, mantelzorgers,...

35

www.ergotherapie.be + workshop met Petra van Oevelen (voorzitster EdiTH) op de Wintermeeting Geriatrie 2010

31

Het doel is om hen rechtstreeks in contact te brengen met een ergotherapeut in de buurt die aan thuiszorg doet. Op die manier wil EDiTH de zoektocht voor mensen die een beroep willen doen op een ergotherapeut vereenvoudigen. Momenteel raakt een cliënt in contact met EDiTH via mutualiteiten, (huis)dokters, ergotherapeuten in het ziekenhuis, thuiszorgvoorzieningen, de Gouden Gids en het internet.

2.6.2

Steunpunt Woningaanpassing36 “ Steunpunt Woningaanpassing is een vrij jonge en nieuwe organisatie in West-Vlaanderen. Sinds 2006 is de organisatie werkzaam bij ons, eerder (2001) werd deze al opgericht in Vlaams Brabant en Zuid- Limburg. Het Steunpunt Woningaanpassing is ontstaan uit Ons 37 Zorgnetwerk , deze dienst stelde een enquête op voor mantelzorgers en zo kwam men te weten dat ondersteuning bij woningaanpassing zeker nuttig zou zijn. Toen ook de verzorgers uit Landelijk Thuiszorg meldden dat heel wat ouderen wonen zonder basiscomfort, werd de noodzaak van het oprichten van een dienst omtrent woningaanpassing al snel duidelijk. Want onaangepaste huizen zorgen ook voor een achteruitgang van de zelfredzaamheid en een grotere afhankelijkheid.” “Er werd vanaf de start van Steunpunt Woningaanpassing beslist dat men zich wilde onderscheiden van andere diensten die enkel adviesverlening verschaffen omtrent woningaanpassing en hulpmiddelen. Steunpunt wilde verder gaan in de begeleiding, naast het verlenen van advies en het zoeken naar oplossingen gaat de ergotherapeut nu ook een actieve rol spelen in de uitvoering van het proces: “advies en begeleiding van A tot Z voor de noodzakelijke aanpassingswerken in de woning (J.Coudenys)”. Voorbeelden uit de praktijk: op zoek gaan naar aannemers en werken van nabij opvolgen, advies geven omtrent premies, maar ook helpen bij het opmaken van de aanvraagdossiers voor de premies, tussentijds evaluatiemoment: hoe verlopen de werken? is alles naar wens van de bewoner? zijn er problemen?” Steunpunt Woningaanpassing richt zicht tot 3 verschillende doelgroepen: -

mensen met woning die niet voldoet aan basiscomfort ouderen met een beperking: woning aanpassen aan noden en behoeften personen met een handicap: gelijkaardige benadering als bij ouderen met een beperking

Als men bij Steunpunt Woningaanpassing op huisbezoek gaat dan wordt er rekening gehouden met 3 belangrijk items, nl: comfort, toegankelijkheid en veiligheid. Interventies op vlak van comfort kunnen zijn: plaatsen van een toilet in de woning, plaatsen douche, de woning van warm, stromend water voorzien. Bij toegankelijkheid intervenieert de ergotherapeut in de omgeving rond de woning: niveauverschillen wegwerken, hellend vlak aanleggen,... De aandacht gaat ook uit naar de veiligheid van de woning, hier wordt gelet op specifiek onveilige situaties zoals: verouderde elektriciteit, gevaar voor CO-intoxicatie.

36

www.onszorgnetwerk.be, www.landelijkethuiszorg.be + stagedag en voordracht bij Jürgen Coudenys, Coördinator Steunpunt Woningaanpassing West-Vlaanderen + info aan ergotherapeuten op ergoteam: 17 maart 2010 37 Organisatie die mantelzorgers en mensen die gebruik maken van thuiszorg ondersteunen

32

Om hun dienst te promoten bij de gebruikers maar ook om mensen van het werkveld bij te staan geeft Steunpunt Woningaanpassing ook vaak vormingen in Vlaanderen. Ik verwijs ook naar punt 4.4.3, hierin wordt de samenwerking met Steunpunt geschetst.

2.7

Lokale Dienstencentra OCMW Kortrijk Als laatste aspect van dit hoofdstuk bespreek ik nog eens kort de Lokale Dienstencentra van OCMW Kortrijk. Zij vormen ook een belangrijke schakel in de thuiszorg. Het is ook de uitvalsbasis voor de ergotherapeuten die er werken om aan adviesverlening te doen omtrent woningaanpassing. 38

In het woonzorgdecreet wordt een lokaal dienstencentrum als volgt omschreven: “ Een lokaal dienstencentrum is een voorziening die als opdracht heeft aan de gebruikers: 1. activiteiten van algemene informatieve, vormende en recreatieve aard aan te bieden om de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van de gebruikers te versterken, in overleg met lokale verenigingen en organisaties die gelijksoortige activiteiten aanbieden; 2. hulp bij activiteiten van het dagelijks leven aan te bieden. Het is de bedoeling dat het dienstencentrum een maximale laagdrempeligheid waarborgt, het moet een plaats zijn waar elke oudere zich thuis kan voelen. Een dienstencentra probeert door het organiseren van allerlei activiteiten ook de vereenzaming van de ouderen tegen te gaan en hun op die manier een sociaal netwerk aan te bieden. De ouderen kunnen er voor diverse andere zaken terecht: een babbel, ergotherapeutisch advies, vragen omtrent een toelage, … OCMW Kortrijk beschikt over 7 lokale dienstencentra verspreidt per regio over het volledige grondgebied Groot-Kortrijk. Doordat een dienstencentra plaatselijk werkt is er een goede band tussen hulpverleners en ouderen, men staat veel dichter bij de mensen. Men zorgt er telkens voor dat de dienstencentra op een centrale plaats liggen zodat het goed bereikbaar is. 1.

2

3

2. 3. 4. 5.

1 4

H

Kortrijk - Zuid

38

33

Kortrijk: 3 centra : LDC De Condé / LDC De Zonnewijzer / Centrum Overleie Heule: LDC De Zevenkamer Bissegem: LDC De Vlaskapelle Marke: LDC ’t Cirkant Kortrijk –Zuid: Seniorenacties Kortrijk – Zuid (werkt voor de zuidelijke rand: Aalbeke, Bellegem, Kooigem en Rollegem)

Hoofdstuk 3: De wereld van de woningaanpassing

3.1 Noodzaak van woningaanpassing39 3.1.1

Inleiding Door een alsmaar stijgend aantal ouderen wordt de vraag naar een aangepaste leefomgeving 40 die alsmaar prangender. De senioren vormen een steeds belangrijker doelgroep in het ruimtelijke beleid. Daarbij dient rekening te worden gehouden met het welbevinden van de ouderen. Met welbevinden wordt het subjectief aspect bedoeld. Dit wil zeggen dat personen niet enkel fysiek (objectief), maar ook cognitief en emotioneel (subjectief) gebonden zijn aan hun huis. In zulke situaties kan woningaanpassing uitkomst bieden. Het zal bijgevolg in de toekomst frequenter voorkomen. De mensen kunnen langer thuis blijven wonen en ze voelen zich ook beter als ze in hun vertrouwde, veilige omgeving oud kunnen worden.

3.1.2

Wetenschappelijk onderzoek Om het belang van een huisvesting op maat van de oudere te kunnen staven, heb ik beroep gedaan op een samenvatting van een onderzoek van het Kenniscentrum Duurzaam Woonbeleid. Het onderzoek heet “ Toekomstige ruimtebehoefte voor ouderen in Vlaanderen” en is uitgevoerd in opdracht van Marino Keulen. In het onderzoek worden 3 aspecten onderzocht: analyse van de vergrijzing in Vlaanderen, inventarisatie van de woonwensen en behoeften van ouderen en tot slot wordt er een berekening gemaakt van de toekomstige ruimtebehoeften voor ouderen in Vlaanderen. Hierop volgend zal ik enkel de items bespreken die relevant zijn voor mijn eindwerk: Inventarisatie van de woonwensen en behoeften van ouderen Voor wat betreft sociale contacten stelt men vast dat de helft van de ouderen beperkt contact heeft met de buren. Bij 30 % is dit contact intenser. Ouderen hebben ook meer contact met hun buren als met dit vergelijkt met de totale bevolking. Ze kunnen op elkaar rekenen. Over het algemeen lijken ouderen zich veilig te voelen in hun omgeving. Ongeveer 20 % voelt zich zeer veilig, 50 % voelt zich gewoon veilig. Eigendom (het hebben van een eigen woning): Ouderen zijn over het algemeen tevreden over de eigen woning. De woning staat bij de ouderen garant voor ondermeer privacy, comfort, veiligheid, woonzekerheid en identiteit. 77 % van de ouderen in Vlaanderen bezitten een eigen woning, tegenover ‘slechts’ 74 % van de totale bevolking in Vlaanderen. Zoals je in de tabel hieronder kan zien , is 79 % van de 60- tot 64- jarigen huiseigenaar, tegenover 66 % van de 80plussers. (Tabel 1: Eigendomsstatuut van ouderen naar leeftijdsklassen (in %))

39

MYNCKE, R / VANDERKERCKHOVE, B “Toekomstige ruimtebehoefte voor ouderen in Vlaanderen (samenvatting)” Onderzoek uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement RWO – Woonbeleid, juni 2007 40

Zie bijlage 2 : Soorten woonvormen

34

de

Ongeveer 77 % van de ouderen woont in een ééngezinswoning en iets meer dan 1/5 in een de appartement. Uit onderstaande tabel kunnen we afleiden dat ruim 3/4 van de ouderen één of meerdere drempels of trappen moet overbruggen om hun woning binnen te gaan. We zien ook dat de ouderen hun woonsituatie aanpassen aan hun persoonlijke veranderde situatie. Zo heeft minder dan de helft van de ouderen met een ernstige fysieke beperking een drempel, tegenover 61 % van de ouderen zonder beperkingen. De woning wordt aangepast aan de noden van de bewoners. Wat betreft het onderhoud van de woning situeren de problemen zich vooral op vlak van fysieke mogelijkheden van de oudere. (Tabel 2 : Aanwezigheid drempels in de woning (in %))

We kijken ook nog even naar de tevredenheid over de woning bij ouderen. 40 % van de ouderen zegt zeer tevreden te zijn met de woning en 56 % is tevreden. Als we dit vergelijken met de totale bevolking dan zien we dat de tevredenheid bij ouderen hoger ligt. Dit komt omdat de ouderen zijn opgegroeid in een tijd dat er nog geen sprake was van het actuele wooncomfort. Hierdoor is er sprake van een belevingsaanpassing (dwz dat de oudere zich makkelijker aanpast) waardoor men ervoor kiest om op een vaste plaats te blijven wonen en de gebreken die men ondervindt te accepteren. (Tabel 3 : Algemene tevredenheid over de woning)

Tot slot wat de verhuisgeneigdheid betreft kunnen we stellen dat maar weinig ouderen geneigd zijn om hun vertrouwde woning te verlaten. Slechts 4 % van de ouderen zou volgens het onderzoek verhuizen als ze hiertoe de mogelijkheid krijgen. 5 % zou waarschijnlijk verhuizen en 11 % misschien. Als we wederom de vergelijking maken met de totale bevolking dan zien we dat ouderen minder geneigd zijn om te verhuizen. Voor veel ouderen en senioren is verhuizen een grote stap, zowel fysiek, emotioneel, financieel als organisatorisch.Ongeveer 64 % van de 60 – 69- jarigen zegt zeker niet te verhuizen, tegenover 83 % van de 80- plussers. Ouderen met een beperkte beperking hebben een grotere verhuisgeneigdheid dan diegene met geen of een ernstigere beperking.

35

(Tabel 4 : Verhuisgeneigdheid van ouderen (60+) in functie van de leeftijd (in %))

Besluit We kunnen dus besluiten dat woningaanpassing wel degelijk noodzakelijk is omdat een groot deel van de ouderen woont in een woning die niet of onvoldoende tegemoet komt aan de behoeften bij het ouder worden. Naarmate ze ouder worden en meer te maken krijgt met fysieke beperkingen, hebben ze minder de neiging om te verhuizen maar zullen ze in beperkte mate anticiperen of reageren door de woning aan te passen aan de nieuwe behoeften en wensen.

3.2 Soorten woningaanpassing: per ruimte van de woning41 Per ruimte in de woning bespreek ik de mogelijkheden en tips om de ruimte aan te passen aan de noden van de ouder wordende bewoner. Volgende ruimtes komen aan bod: slaapkamer – badkamer – woonkamer – keuken – inkom

3.2.1

Slaapkamer Om het valrisico bij de ouderen te verminderen kan het raadzaam zijn om te zorgen voor voldoende verlichting in de slaapkamer, die bedienbaar is vanuit het bed. Want vaak vallen ouderen ’s nachts op weg van en naar het toilet. Met verlichting wordt bedoeld: een nachtlampje, maar ook licht met bewegingsmelder op de gang kan een grote hulp zijn. Als men denkt aan valpreventie in de slaapkamer dan mag men ook de tapijtjes niet vergeten. Het is belangrijk om deze te voorzien van een anti-sliplaag zodat de oudere niet uitglijdt als hij/zij opstaat. Om de transfer in en uit bed vlot te laten verlopen kan een verhoogde zithoogte van het bed een oplossing bieden. De eenvoudige en goedkoopste manier is het plaatsen van bedverhogers onder de poten van het bed te plaatsen. Als er zich een noodgeval voordoet ’s nachts is het nuttig om een draagbare telefoon of gsm op het nachtkastje te leggen. Zo kan de oudere vlug de dokter of familie bereiken. Ruimte is ook een belangrijk aspect in de slaapkamer. Plaats geen overtollig meubilair dat in de weg staat of waarover men kan struikelen. Zorg dat er genoeg bewegingsruimte is zodat men met een loopkader of rolwagen ook in de slaapkamer kan. De slaapkamer is ook bij voorkeur op de benedenverdieping zodat er geen trappen moeten gedaan worden.

41

www.dezilverensleutel.be

36

MOGELIJKE HULPMIDDELEN IN DE SLAAPKAMER -

3.2.2

seniorenbed, electrisch verstelbare lattenbodem, opstahulp, Personen Alarmsysteem

Badkamer Door water of condensatie in de badkamer kan de vloer erg glad worden en dit vergroot het valrisico. Het is dan ook aangeraden om niet te werken met een gladde tegelvloer maar gebruik te maken van een antislipmateriaal. Men kan bijvoorbeeld gebruik maken van antisliptegels of een antislipmatje. Zo kan de oudere niet uitglijden, het antislipmatje moet wel goed bevestigd worden want als het gaat omkrullen dan vergroot opnieuw het valrisico. Om ruimte te creëren werkt plaatst men best een naar buitendraaiende deur of een schuifdeur. Op die manier verliest men geen vloeroppervlakte die gebruikt kan worden voor een loopkader of rolwagen indien nodig en kan er ook steeds iemand van buitenaf de badkamer binnen om te hulp te bieden in nood. Men moet rekening houden met een draaicirkel van 1,50 meter. Wat het toilet in de badkamer betreft is het best om aan 1 zijde 90 cm ruimte te laten voor hulpverlening of rolwagen. Als de oudere moeite heeft met het zitten en rechtkomen van het toilet dan kan er een handgreep aan de muur bevestigd worden maar ook een toiletverhoog kan al een hulp zijn. Het plaatsen van een douche krijgt voorrang op het plaatsen van een ligbad. Een ligbad kan wel een optie zijn maar dan moet deze voorzien zijn van een deur zodat men niet over een hoge badrand moet stappen. De ideale afmetingen van een douche zijn 100 cm x 100 cm. Bij voorkeur loopt de douchevloer gelijk met de badkamervloer zo is deze inrijdbaar voor een rolwagen en moet de oudere geen drempel overbruggen. Voor de veiligheid plaatst men best ook handgrepen en een douchezitje in de douche, zo heeft de oudere meer houvast. Ook thermostatische kranen zijn belangrijk op die manier kan de oudere zich niet verbranden. Voor sommige ouderen is het langdurig rechtstaan aan de wastafel niet meer mogelijk of vermoeiend. Daarom voorziet de oudere het best een wastafel die onderzitbaar is en dus zonder onderkastjes. Zodanig dat de oudere zich zittend kan wassen. Om toch enige kastruimte te hebben kan men dan kiezen voor een kolomkast naast de lavabo Voor de veiligheid van de oudere opteert men het best voor een éénhendelmengkraan, deze regelt makkelijker de temperatuur en is vlotter in bediening. MOGELIJKE HULPMIDDELEN IN DE BADKAMER -

3.2.3

Douchekruk, douchestoel, vaste handgreep in de douche, stoel, wastafelbeugel, kantelspiegel, toiletverhoger, vaste handgreep

Woonkamer Om het valrisico te verkleinen moet men ervoor zorgen dat de vloerbekleding in de woonkamer voldoende effen is zodat er niet over gestruikeld kan worden. Ook losliggende tapijten worden het best voorzien van antislip. Of indien mogelijk is het nog beter van de tapijten weg te laten. Ook laat men best geen snoeren liggen over de grond. Verrijdbaar meubilair wordt het best vermeden, deze zijn niet veilig om op te steunen. Men moet ook letten op rondslingerende spullen en zorgen dat er voldoende doorgangsruimte is en

37

dat er geen overtollig meubilair staat. Als de oudere moeite heeft met de transfer in en uit de zetel dan kan men de zetel verhogen of men kan een elektrische zetel aankopen die het rechtstaan en het zitten vereenvoudigd. Voldoende verlichting is ook belangrijk, het heeft de oudere een gevoel van openheid en vrijheid. Bij activiteiten zoals lezen, naaien, aan de computer werken,... zorgt men best voor extra verlichting MOGELIJKE HULPMIDDELEN IN DE WOONKAMER -

3.2.4

stoelverhoger, opstahulp, relaxzetel, hoekbeschermer, kabelgoot

Keuken Ouderen of mensen met een beperking hebben nood aan een keuken die op hun maat gemaakt is. De aangepaste keuken moet de persoon in staat stellen om ondanks zijn/haar ouderdom of beperking toch zelfstandig te kunnen koken. Zo kan men bijvoorbeeld het werkblad, fornuis en spoelbak onderzit/rijdbaar maken. Op die manier hoeft de oudere niet langdurig recht te staan. Om rugergonomisch te werken zorgt men er best voor dat de microgolf en de oven op de goede hoogte van de gebruiker staan. De meest gebruikte zaken plaatst men ook best binnen handbereik en niet helemaal boven of onderaan de kast. Om geen al te zware lasten zoals een kom water of potten en pannen te moeten tillen kan de oudere: een kraan met afneembare kop en flexibele slang plaatsen, de kookplaat en de spoelbak op hetzelfde aanrecht voorzien. MOGELIJKE HULPMIDDELEN IN DE KEUKEN -

3.2.5

stevige stoel, verrijdbare serveerwagen, aangepast eetgerei, kleine keukenhulpmiddelen, uitrekbare slang aan de kraan, voorzien van kasten op een lager niveau

Inkom Voor de oudere kan het moeilijk zijn om drempels te overbruggen daarom opteert men het best voor een opstap van maximum 2 cm of voor een hellend vlak. Ook moet de voordeur voldoende breed zijn zodat men met een loopkader of rolwagen ook doorkan. Om vallen te vermijden is het toegangspad best goed verlicht en vlak. Het is belangrijk dat het pad verzorgt is en dat de oudere nergens over kan struikelen MOGELIJKE HULPMIDDELEN IN DE INKOM -

lichtsensoren, drempelbrug, hellend vlak

38

3.3 Premies omtrent woningaanpassing42 Door de vergrijzing en zijn gevolgen investeren de overheden, provincies en gemeenten heel wat in initiatieven voor ouderen. Zo kunnen de ouderen rekenen op premies omtrent het aanpassen van hun woning. Op deze manier wordt het langer zelfstandig wonen in de eigen woning gestimuleerd en vereenvoudigd. In dit onderdeel bespreek ik de premies die relevant zijn voor dit eindwerk op de verschillende bestuursniveaus.

3.3.1

Premies van de Vlaamse Overheid Vlaamse aanpassingspremie voor ouderen Deze premie is voor ouderen die door de fysieke ongemakken van de leeftijd hun woning moeten aanpassen, maar de premie geldt ook voor mensen die hun woning willen aanpassen omwille van een inwonend ouder gezinslid. De premie komt tussen in 50% van de kostprijs van de aanpassingswerken, met een maximale tegemoetkoming van 1250 euro en een minimum van 600 euro. De persoon of minstens 1 lid van het gezin moet wel de leeftijd van 65 jaar bereikt hebben om aanspraak te kunnen maken op deze premie. De aanpassingspremie is ook onderverdeeld in 2 onderdelen: Verbeteringspremie: om de staat van de woning te verbeteren en veilige/comfortabele woonsituatie te maken -

Dakwerkzaamheden: herstellingen, vernieuwing, isolatie

-

Buitenschrijnwerk: dubbele beglazing, ...

-

Werkzaamheden aan gevels: gevelisolatie, gevelherstelling, ...

-

Optrekkend vocht behandelen

-

Sanitaire installaties plaatsen: badkamer/toilet plaatsen of vernieuwen

-

Nieuwe elektrische installatie: woning in stroom en telecommunicatie voorzien,...

-

Risico op CO – vergiftiging bestrijden

Aanpassingspremie: om de woning aan te passen aan de noden van de oudere

42

-

Aanpassen van badkamer/toilet + bouwen van een 2 badkamer (enkel als de andere badkamer zich boven bevindt

-

Installeren van een traplift

-

Plaatsen van handgrepen en steunpunten in de woning

-

Toegankelijk maken van de woning: wegwerken van drempels, plaatsen van hellende vlakken, verbreding van deuren

-

Installeren van domotica

de

www.premiezoeker.be / www.bouwenenwonen.be / www.dezilverensleutel.be

39

VAPH – woningaanpassingspremie Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap zorgt ervoor dat de oudere langer en zelfstandig in zijn eigen omgeving kan wonen. Bij hen kan je een premie verkrijgen om de woning aan te passen, maar ook een nieuwbouw in functie van een beperking kan aangevraagd worden. De voorwaarde is wel dat de oudere ingeschreven is bij het VAPH en dit voor de leeftijd van 65 jaar. Er wordt wel een onderscheid gemaakt in een premie voor het ombouwen van de woning en een premie voor de aanvullende uitrusting van de woning. -

Ombouw: veranderingen in de constructie van de woning, technische aanpassingen in functie van de lichamelijke beperking: rolstoeltoegankelijk maken van de woning, verruimen van de badkamer, verbreden van deuren

-

Aanvullende uitrusting: dit gaat over de hulpmiddelen in functie van de lichamelijke beperking: traplift, aangepast eetgerei, elektrificatie van de rolluiken

Alle hulpmiddelen, woningaanpassingen waarvoor de oudere terecht kan bij het VAPH zijn opgenomen in een refertelijst die is ingedeeld volgens aanvulling of vervanging. Als men een premie wil voor iets wat niet op de lijst staat, dan kan men dit voorleggen aan de Bijzondere Bijstandscommissie (BBC) om alsnog terugbetaling te krijgen.

3.3.2

Premies van de Provincie West-Vlaanderen Gratis ondersteuning van het Steunpunt Woningaanpassing De provincie West-Vlaanderen vindt het erg belangrijk dat elke inwoner de kans krijgt om hun woning aan te passen aan zijn of haar noden. Daarom heeft de provincie gezorgd voor gratis adviesverlening. Dit verlaagt ook voor vele mensen de drempel. Premie voor de abonnementskosten van een personenalarmsysteem Dit is voor mensen die gebruik maken van een sociaal telefoontarief of ernstige mobiliteitsbeperkingen hebben. Het premiebedrag is 12,5 euro per maand of 150 euro per jaar.

Premie ter voorkoming van koolstofmonoxidevergiftiging De provincie reikt een bedrag van 250 euro uit als men een onveilige gasgeiser of kolenkachel vernieuwt.

3.3.3

Premies van de stad Kortrijk43 De stad Kortrijk biedt enkel premies aan ter verfraaiing van de woning. Vaak wonen ouderen nog in een oude woning en met deze premie wil men de ouderen stimuleren om hun woning te vernieuwen zodat ze comfortabel kunnen wonen.

43

-

Premie keurbaarheid elektrische installatie

-

Premie voor CO-preventie

Stadhuis Kortrijk: dienst bouwen en wonen

40

3.3.4

-

Premie voor dakisolatie

-

Premie voor superisolerend glas

-

Premie voor waterzuiveringsinstallatie

Andere premies Netbeheer EANDIS – Premie voor een domoticasysteem Dit initiatief is er om de veiligheid in de woning van de oudere bewoner te garanderen. Met deze premie krijgt men dus een financiële steun bij het plaatsen van een domoticasysteem. Het bedrag bedraagt 100 euro bij een nieuwbouw woning en 150 euro bij een reeds bestaande 44 woning. Het domoticasysteem moet wel voldoen aan bepaalde voorwaarden :

44

-

Een ‘alles uit’-toets die kan worden ingedrukt bij het slapengaan of bij het verlaten van de woning. Door het indrukken van deze toets worden automatisch alle ingestelde verbruikers (inclusief sluimerverbruikers) uitgeschakeld en wordt het temperatuurregime omgeschakeld naar ‘Economy’ (nachtverlaging).

-

Multizoneverwarming : er moet een multizoneverwarming worden voorzien, met per zone een thermostaat of temperatuursonde (in tegenstelling tot één centrale kamerthermostaat).

-

Standby-regime : er moet een standby of 3de temperatuurregime worden voorzien, dat zich situeert tussen ‘Comfort’ (dag) en ‘Economy’ (nacht). Dat standbyregime kan worden gebruikt om te beletten dat de verwarming die met klokfunctie werkt te vroeg van ‘Economy’ naar ‘Comfort’ gaat, terwijl de bewoners later thuis komen dan normaal.

www.eandis.be

41

PRAKTIJK

42

Hoofdstuk 4: Opstart ergo aan huis binnen de Lokale Dienstencentra van Kortrijk

4.1 Doelstellingen 4.1.1

Algemene doelstelling (vanuit OCMW Kortrijk)45 46 47 Wonen in al zijn aspecten is één van de belangrijkste pijlers binnen het beleidsplan van het OCMW Kortrijk. Vandaar dat het project ergotherapie aan huis ook heel goed past binnen de visie van het OCMW Kortrijk. Concreet zijn er nog geen algemene doelstellingen geformuleerd omtrent ergotherapie aan huis omdat het project nog in volle groei is. Er kan wel reeds gesteld worden dat het OCMW Kortrijk met het project de 65 – plussers zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen vertrouwde omgeving te laten wonen en zo de verhuis naar een thuisvervangend milieu uit te stellen. In het Strategisch plan woonzorg (2009-2013) van het OCMW Kortrijk vond ik wel een algemene strategische doelstelling waar wij als ergotherapeuten kunnen aan meewerken. Strategisch doel 5 : omdat goed en geriefelijk, doch ook betaalbaar wonen, een belangrijke voorwaarde is om thuis te kunnen blijven wonen, willen wij een ouderenwoonbeleid mee onderbouwen en ondersteunen Operationele doelen: 1. We willen sensibiliseren en informeren door vormingsprogramma’s naar de doelgroep i.s.m verenigingen 2. We willen ook individuele vragen behartigen door ergotherapeutische dienstverlening aan huis

Ouderen die hun woning willen aanpassen of nood heeft aan een hulpmiddel om het zelfstandig wonen te bevorderen kunnen terecht bij de ergotherapeut van hun LDC. Die verschaft hen informatie en advies omtrent woningaanpassingen en hulpmiddelen. De ergotherapeut kan indien gewenst ook op huisbezoek gaan om de leefsituatie ter plaatse in te schatten. Binnen het LDC kunnen er ook vormingsmomenten aangeboden worden voor de doelgroep. Deze vormingen kunnen gaan over: veilig wonen, levensloopbestendig wonen, hulpmiddelen en woningaanpassingen.

4.1.2

Ergotherapeutische doelstellingen (korte en lange termijn) De ergotherapeuten zijn de voortrekkers van het project “Langer thuis door ergotherapie aan huis”. Om dit alles te realiseren heeft men richtlijnen nodig, daarom wordt er gewerkt met

45

Intervieuw met Bart Denys (Coördinator van de dienstencentra) omtrent het project Ergo aan huis Strategisch plan woonzorg (2009 – 2013) 47 Zie bijlage 3: Interview Bart Denys 46

43

doelstellingen op lange en korte termijn. Op die manier wordt er concreet richting gegeven aan het project. Doelstelling op lange termijn Ouderen zo lang mogelijk zelfstandig en op een kwaliteitsvolle manier in hun eigen vertrouwde omgeving laten wonen. Doelstellingen op korte termijn Bevorderen van de zelfredzaamheid We willen onze cliënten zoveel mogelijk ondersteunen, adviseren en informeren zodanig dat ze zelfstandig hun eigen keuzes kunnen maken. Om in hun eigen woning te blijven wonen is het belangrijk dat ze hun dagelijkse algemene levensverrichtingen zelfstandig uitvoeren, bijvoorbeeld wassen, aankleden en koken en het vermogen om sociaal te kunnen functioneren. Met ons project willen we de ouderen hierbij helpen zodat de zelfredzaamheid individueel geoptimaliseerd wordt, dit doen we door vb: een hulpmiddel aan te bieden of methodeverandering aan leren. Verhuis naar een thuisvervangend milieu zolang mogelijk uistellen 48 Uit onderzoek blijkt dat de verhuisgeneigdheid bij ouderen erg laag ligt. Slechts 4% van alle ouderen onder de Belgische bevolking geeft aan te willen verhuizen. Voor ouderen is het verlaten van hun woning een grote stap, zowel fysiek, emotioneel, financieel als organisatorisch. Daarom willen wij een opname in een thuisvervangend milieu zolang mogelijk uitstellen en dit door de eigen woning van de oudere aan te passen aan zijn of haar noden. Hierbij is ook valpreventie een belangrijke taak voor ons als ergotherapeut, want vaak komen ouderen in een rusthuis terecht na een val. Om dit tegen te gaan geven wij de mensen ook tips om hun valrisico te verminderen De invloed van fysieke beperkingen verminderen of er leren mee omgaan Vaak zijn ouderen door fysieke beperkingen minder mobiel en raken ze in een isolement. Ook gebeurt het vaak dat de oudere zich schaamt om zijn beperking. Wij willen hierop inspelen door de invloed van hun beperking te verminderen (vb: voor mensen die met een stok lopen: stoklopen + correct gangpatroon aan leren) of de ouderen leren hoe hij of zij kan omgaan met de beperking (vb: oudere met CVA: leren activiteiten éénhandig uit te voeren). Als ergotherapeut kunnen we ook hulpmiddelen adviseren en ermee leren werken op een correcte manier Sensibilisering van de ouderen Met ons project “Langer thuis door ergotherapie aan huis” willen we de mensen het belang van een veilige woning op maat duidelijk maken. Dit doen we door vormingsmomenten te organiseren over valpreventie, hulpmiddelen + woningaanpassingen, bezoek aan thuiszorgwinkel. Op huisbezoek hebben we ook telkens een checklijst omtrent valpreventie bij de hand. We proberen de ouderen ook 48

MYNCKE, R / VANDERKERCKHOVE, B “Toekomstige ruimtebehoefte voor ouderen in Vlaanderen (samenvatting)” Onderzoek uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement RWO – Woonbeleid, juni 2007

44

te overtuigen van het nut van ergotherapie: welke meerwaarde we kunnen bieden voor hen. We hopen van dat, in de toekomst, ergotherapie een goed gekend begrip wordt , binnen de thuiszorg.

4.1.3

Toekomstplannen omtrent Ergo aan huis (vanuit OCMW Kortrijk)49 OCMW Kortrijk wil in 2010 met de ergotherapeuten die werkzaam zijn in al de Lokale Dienstencentra aan zo’n 80 à 100 huisbezoeken raken. Wel dient er een onderscheid gemaakt te worden in de huisbezoeken: als we het plaatsen van een eenvoudige handgreep of adviseren van kleine hulpmiddelen als woningaanpassing gaan zien dan komen we vlug aan het streefgetal. Kijken we echter enkel naar de echt ergotherapeutische en grote woningaanpassingen dan wordt het al moeilijker om het streefgetal te bereiken. Volgens Bart Denys zou het ideaal zijn moest er ook een samenwerking ontstaan tussen de ergotherapeuten van het AZ Groeninge en de ergotherapeuten van de dienstencentra. Zo kunnen wij door middel van overdracht de patiënten die ontslagen worden uit het ziekenhuis verder begeleiden in hun thuissituatie. Want nu is het vaak nog zo dat mensen thuiskomen terwijl ze nog niet voldoende gerevalideerd zijn. Naar de toekomst toe wil men dat ergotherapie aan huis een vaste waarde wordt binnen de thuiszorg. Daarvoor zal heel wat publiciteit moeten gemaakt worden bij cliënten, doorverwijzers, huisartsen, mutualiteiten, ziekenhuizen. Nu is het project nog in een opstartfase en is het wat aftasten waar het allemaal concreet naar toe gaat.

4.1.4

Haalbaarheid volgens werkuren van de ergotherapeuten in de Lokale Dienstencentra Uit voorgaande cijfergegevens blijkt dat we dus in Kortrijk en zijn deelgemeenten met heel wat mensen van boven de 65 te maken hebben. Als we dit vergelijken met het huidige takenpakket van de ergotherapeuten in de Lokale dienstencentra dan zien we dat het aantal ouderen omgekeerd evenredig is met de tijd die de ergotherapeuten kunnen spenderen met ergo aan huis. Hieronder vindt u een kort overzicht van de taken, in punt 4.3 wordt hier verder op ingegaan. Takenpakket van een ergotherapeut binnen een LDC -

Beweging: organiseren en eventueeel uitvoeren Crea – activiteiten: organiseren Ergo aan huis

Uit bevraging gaven de ergotherapeuten van de verschillende LDC’s aan dat het met het huidige takenpakket niet haalbaar is om het project ergo aan huis ten volle uit te werken en er echt tijd voor te kunnen vrijmaken. In de toekomst zou men graag meer taken overlaten aan vrijwilligers en zich meer toespitsen op ergotherapeutische taken want nu ligt het accent te weinig op typisch ergotherapeutische taken. Er is nu veel organisatorisch en uitvoerend werk waardoor er weinig tijd overblijft voor ergo aan huis. In de toekomst zal het organisatorisch werk blijven maar kan het uitvoerend werk voor een stuk worden overgelaten aan vrijwilligers of freelance lesgevers.

49

Interview met Bart Denys (Coördinator van de dienstencentra) omtrent project Ergotherapie aan huis

45

Bart Denys wil graag dat de ergotherapeuten op termijn 1 of op zijn minst een halve dag reserveren voor ergo aan huis. Ook zullen er volgens hem ook nieuwe ergotherapeuten geworven moeten worden. Ik verwijs u hierbij door naar punt 4.3.3 waar u meer kan lezen over de huidige taakinhoud van een ergotherapeut binnen een LDC en hoe ergo aan huis ingepland kan worden.

4.2 Doelgroep De doelgroep van het project zijn de senioren ouder dan 65 jaar in Groot-Kortrijk. Want dit is een niche ouderen die uit de boot valt omdat deze niet meer terecht kunnen bij het VAPH en op deze manier worden ze een beetje 50 een “vergeten” doelgroep. Hier vindt u enkele cijfergegevens 2 over het aantal 65-plussers in Groot Kortrijk per regio.

3

1 4

5

6

7

8

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Kortrijk  8886 Heule  1896 Bissegem  983 Marke  1430 Aalbeke  568 Rollegem  459 Bellegem  656 Kooigem  123

TOTAAL AANTAL 65 – PLUSSERS = 15.173

4.3 Opstart 4.3.1

Proefperiode: onderzoek + noodzaak51 Zoals eerder aangegeven in punt 4.2.1 werd er opgemerkt dat we met een niche ouderen zaten die uit de boot viel, nl: de ouderen die ouder zijn dan 65 jaar en niet meer terecht kunnen bij het VAPH. Zij zijn de “vergeten” doelgroep. Volgens Bart Denys zitten de Lokale dienstencentra in een unieke positie om op die niche in te spelen. Doordat de LDC’s vooral plaatselijk werken, staan ze dichter bij de mensen en is ergo aan huis dan ook een must. De noodzaak voor dit project bleek ook uit 2 feiten:

50 51

1.

Verkorte ligdagen in de ziekenhuizen  de mensen zijn nog niet volledig gerevalideerd en kunnen zich dus nog niet zelfstandig behelpen in hun thuissituatie.

2.

Wachtlijsten in rusthuizen en serviceflats zijn heel lang (vb: Serviceflats OCMW Kortrijk Ten Olme zit met een wachtlijst van 5,5 jaar). De mensen willen ook liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen.

Gegevens: rijksregister 1/1/2009 – bron: steunpunt sociale plannen West-Vlaanderen – bewerking door cel data en planning stad Kortrijk Interview met Bart Denys (Coördinator van de dienstencentra) omtrent project Ergotherapie aan huis

46

4.3.2

Beslissingen vanuit OCMW Kortrijk omtrent Ergotherapie aan huis Vanuit het OCMW Kortrijk zijn er nog geen concrete beslissingen genomen voor wat betreft Ergo aan huis. Men wil vooral eerst het terrein aftasten: voorzichtige opstart, kijken naar wat in de toekomst mogelijk en haalbaar is. Er wordt wel een zorgstrategisch plan gemaakt, die dit jaar nog voor de Raad van het OCMW Kortrijk komt. Voorlopig is men nog met verschillende partijen in overleg oa. Steunpunt Woningaanpassing, de ergotherapeuten van de verschillende dienstencentra, … In 2008 werd er wel, aan de hand van het eindwerk van Marieke Claerbout, een voorstelling gemaakt van Ergo aan huis voor het OCWM Kortrijk. Dit overleg vond plaats in aanwezigheid van het hoofd ouderenzorg, de coördinator van de dienstcentra en de ergotherapeuten van de verschillende dienstencentra. Daar werd beslist dat men zou beginnen met de opstart van de dienst in 2009. De proefperiode wordt binnen het bestaande takenpakket opgenomen. Er werd ook beslist dat men in de toekomst meer met vrijwilligers wil werken, zodat de ergotherapeuten zich kunnen toespitsen op Ergo aan huis.

4.3.3

Huidige situatie en taakinhoud van ergotherapeuten bij erkende LDC’s Voor dit onderdeeltje heb ik zelf een onderzoek uitgevoerd bij de ergotherapeuten van de LDC’s. Het OCWM Kortrijk beschikt over 5 ergotherapeuten, 3 hiervan namen deel aan dit onderzoek. De 2 andere ergotherapeuten waren hiertoe verhinderd: 1 ergotherapeut wegens ziekte, 1 ergotherapeut die ontslagnemend was. De bevraging gebeurde via mail. Dit zijn de vragen die ik stelde en de antwoorden die ik van de ergotherapeuten zelf, die dagelijks in het werkveld staan, ontving: Situatie en taakinhoud van ergotherapeuten in LDC: wat doen jullie? wat zit in het takenpakket? Functieomschrijving van een ergotherapeut De ergotherapeut in een lokaal dienstencentrum staat in voor de organisatie van het activiteitenaanbod en ergotherapie aan huis. 1. Organiseren en/of begeleiden van bewegingsactiviteiten (taken: organiseren en uitvoeren van het wekelijkse bewegingsaanbod: turnen, aerobic,…) 2. Organiseren en/of begeleiden van hobby- , crea- , en animatie – activiteiten (taken: het programmeren van hobby – en crea –activiteiten: planning, reservatie, opvolging, evaluatie) 3. Instaan voor ergotherapie aan huis (taken: ergo aan huis uitbouwen, huisbezoeken, zelfstudie ivm hulpmiddelen,…) 4. Begeleiden van de vrijwilligers van het dienstencentrum (taken: werven en ondersteunen van vrijwilligers bij het uitvoeren van taken, werken in team met vrijwilligers en collega’s) 5. Teamwerking (taken: deelname overkoepelend ergoteam, vergaderen met intern team, samenwerken met collega’s)

47

Visie omtrent ergo aan huis: realisatie? oplossen aantal werkuren? Ergotherapeut 1: “ Nu krijg ik sporadisch via de sociaal verpleegkundige een cliënt doorverwezen voor een huisbezoek of door mijn eigen contacten met de mensen detecteer ik ook soms een hulpvraag. Dit probeer ik binnen het bestaande uurrooster in te plannen waardoor ik bewust minder crea – activiteiten programmeer. In de toekomst wil ik meer reclame maken voor de dienst ergo om zo geleidelijk aan meer aanvragen te krijgen. Er zal tijd moeten vrijgemaakt worden: afbouwen van hulp aan feestactiviteiten, minder activiteiten zelf begeleiden en beroep doen op vrijwilligers.” Ergotherapeut 2: “Momenteel heb ik (door gebrek aan tijd) nog geen huisbezoeken kunnen doen, maar ik heb vanaf april 2010 een paar dagen voorzien die ik zal uitbesteden om alle aanvragen te behandelen, omdat ik ergo aan huis toch prioritair vind.” Ergotherapeut 3 “ Ons takenpakket beval heel uiteenlopende taken. De meeste taken hadden tot voor kort niet rechtstreeks met ergotherapie te maken. Volgens mij is het een meerwaarde voor de lokale dienstencentra om te kunnen starten met een dienst ergo aan huis. Het is duidelijk dat de vraag groot is, dit zal nog duidelijker worden eens de dienst bekend wordt gemaakt naar alle 65+ van Groot Kortrijk. Het aanbod daarentegen is laag, aangezien in de regio weinig voorzieningen en diensten zijn waar ergo aan huis wordt aangeboden voor 65 plussers. Hoe ervaren jullie het verloop van de opstart ergo aan huis? Ergotherapeut 1: “Het is nu nog vooral zoekend aftasten, maar dat is goed. Ik heb liever dat we geleidelijk groeien in een nieuwe manier van werken dan dat we direct voor de grote aanpak gaan. Wel merk ik een onzekerheid bij mezelf met betrekking tot kennis over hulpmiddelen en adviesverlening. Hier speelt een tekort aan ervaring een rol denk ik. Ergotherapeut 2: “ Ergo aan huis is zowel voor ons publiek als voor mij , een project in opstart waaraan ik persoonlijk nog moet wennen. Als ergotherapeut ben ik uiteraard enthousiast en vind ik het alvast een meerwaarde in ons takenpakket. Ergotherapeut 3 “ Binnen Seniorenacties Kortrijk Zuid verloopt de opstart redelijk vlot. Hiervoor is in het begin heel veel overleg gebeurd tussen de sociaal verpleegkundige en mij. Daardoor weet zij waar ze op huisbezoek moet op letten en wanneer ze naar mij kan doorverwijzen. Zo zijn sedert de opstart een 15 – tal huisbezoeken gerealiseerd.” Hebben jullie zelf wensen, ideeën,voorstellen? Ergotherapeut 1 “Bijscholingen over het aanbod hulpmiddelen, aanleren transfers en meer overleg met de andere ergo’s om ervaringen te kunnen uitwisselen zullen helpen om het project verder uit te bouwen.”

48

Ergotherapeut 2 “Mijn wens is natuurlijk dat ergo aan huis bekend wordt en volledig uitgroeit tot de belangrijkste taak van de ergotherapeut binnen het dienstencentrum.” Ergotherapeut 3 “ Naar de toekomst toe hoop ik dat ergo aan huis onze belangrijkste taak wordt, waarin we ons kunnen specialiseren en onze kennis gericht kunnen toepassen.” Voorstellen voor uitbouw: - Informatie, kennis en ervaring maandelijks bundelen met alle ergo’s van LDC - Bijscholen op vlak van hulpmiddelen, algemene adviesverlening - Samenwerking met Steunpunt Woningaanpassing en BND onderhouden door op regelmatige basis overleg te plannen (2 x per jaar) - Meer tijd kunnen besteden aan huisbezoeken door enkele taken te kunnen uitbesteden aan vrijwilligers en freelance lesgevers, vb: crealessen en bewegingslessen (enkel nog de organisatie op zich nemen) Dit is een belangrijk voorstel om aan de vraag van de komende cliënten te kunnen voldoen. Na regionale bekendmaking (AZ Groeninge, dokters, andere diensten in de thuiszorg, enz) moeten we zeker zijn dat we ons aanbod ergotherapie in de thuiszorg kunnen waarmaken. - Streefdoelen opstellen vanuit het OCMW: zodat de ergo’s hierover zelf duidelijkheid krijgen - Deelnemen aan overleg ergotherapie in de thuiszorg van SEL Overzicht van de huisbezoeken: regio – LDC – aantal huisbezoeken – hulpvraag – doorverwijzer (Deze vraag wordt besproken in punt 4.4: Concretisering vanaf 2009)

4.4 Concretisering vanaf 2009 4.4.1

Overzicht huisbezoeken van alle LDC (periode: 2009 tot en met maart 2010) Regio

Bissegem

LDC

Aantal huisbezoeken

LDC De Vlaskapelle 6

Rollegem

Seniorenacties Kortrijk - Zuid

Hulpvraag

Doorverwijzer

kleine hulpmiddelen, herinrichting ruimte, traplift, aanleren methodeverandering

centrumleidster, soc. vpk, ergotherapeut zelf

(zie bijlage 4)

(zie bijlage 4)

15

Kortrijk

LDC De Zonnewijzer

voorlopig geen hulpvragen

49

/

/

LDC De Condé Heule

3 hulpvragen

LDC De Zevenkamer 3 hulpvragen

Marke

4.4.2

LDC ‘t Cirkant

geen gegeven beschikbaar

/ Trapleuning en steunbaren in het toilet, badkamer verplaatsen naar beneden, methodeverandering

/

/ sociaal verpleegkundige

/

Doorverwijzers Doorverwijzers zijn de mensen die bij ons melding maken dat ergotherapie aan huis gewenst is bij hen. Er zijn heel wat mensen die de rol van doorverwijzer op zich kunnen nemen. Dit kan gaan van de directe entourage van de persoon tot diensten die aan huis komen. Bij de bekendmaking van het project zijn de doorverwijzers een heel belangrijke schakel. Zij kunnen zaken opmerken of zien dat er nood is aan ergotherapie en dit dan doorspelen aan ons. Wie kan er doorverwijzer zijn? De cliënt zelf Als hij of zij problemen ondervind in het uitvoeren van dagelijkse activiteiten dan kan de cliënt ook op zelfstandige basis contact opnemen met onze dienst Omgeving van de cliënt: familie, vrienden, buren Soms gebeurt het dat de cliënt moeilijk kan toegeven dat bepaalde activiteiten niet meer lukken en heeft hij of zij het vaak moeilijk met het aanvaarden van hulp. Dan kan de omgeving van de cliënt beroep doen op ons. Mantelzorgers, poetsdienst, gezinshulp Als deze mensen opmerken dat er moeilijkheden zijn op gebied van zelfredzaamheid en het zelfstandig handelen dan kunnen ze dat bij ons signaleren. Vrijwilligers van “Buren voor Buren” Dit is een dienst voor en door senioren. De vrijwilligers nemen telkens ouderen die bij hen in de buurt wonen onder hun hoede. Op die manier hebben de ouderen een vertrouwenspersoon en kunnen hulpvragen ook gesignaleerd worden Sociaal verpleegkundige De sociaal verpleegkundige is vaak de eerste persoon die bij een cliënt aan huis komt. Zij doen als het ware het vooronderzoek. Om hen te ondersteunen maakten we een checklijst op voor sociaal verpleegkundigen zodanig dat zij weten op welke items ze allemaal kunnen letten. Hieronder vind je de checklijst terug.

50

Checklijst voor sociaal verpleegkundigen

WOONOMGEVING

ZELF

HULP

NIET

OPMERKINGEN

Veiligheid (valrisico) in/rond de woning

ZELFREDZAAMHEID

ZELF

HULP

NIET

OPMERKINGEN

ZELF

HULP

NIET

OPMERKINGEN

Persoonlijke hygiëne: wassen/aankleden

Toilet

Koken/eten

MOBILITEIT

Transfers

Verplaatsen in/rond de woning

ALGEMENE OPMERKINGEN

51

4.4.3

Samenwerkingsverbanden Om het project te doen slagen is het belangrijk dat we met verschillende partners in zee gaan. Door samen te werken met anderen vormen we ook een sterker team, wat leidt tot een kwaliteitsvolle dienstverlening naar de cliënt toe. Op die manier kunnen we ook samen overleggen en komen we tot nieuwe en betere inzichten. Hieronder vindt u de partners waarmee we samen werken om ons project ergotherapie aan huis uit te bouwen. Steunpunt Woningaanpassing We doen beroep op Steunpunt Woningaanpassing als we te maken krijgen met grote woningaanpassingen. Voorbeelden van grote woningaanpassingen zijn: plaatsen van een traplift, ombouwen van badkamer: bad vervangen door inloopdouche, veranda met verzonken profiel, keuken rolstoeltoegankelijk maken: hoog/laag – keukenblad, verbreden van deuren, … Dit zijn aanpassingen die te omvangrijk zijn om als ergotherapeut alleen te begeleiden. Doordat ergo aan huis een nieuwe dienst in opstart is en zelf dus nog veel kan groeien kan Jürgen Coudenys van Steunpunt Woningaanpassing ons bij staan met raad en meehelpen om de werken te begeleiden. De samenwerkingsprocedure verloopt meestal als volgt:

Dankzij de samenwerking met Steunpunt Woningaanpassing kunnen we onze cliënten ook een kwalitatieve hulpverlening aanbieden. Het is echter niet zo omdat wij de hulpvraag overdragen aan het Steunpunt dat wij er verder niets meer mee doen. Wij zorgen voor de persoonlijke opvolging omdat wij de cliënt uiteindelijk het beste kennen: begeleiding voor,tijdens en na de werken, regelmatig telefonisch contact of we gaan eens langs, administratieve bijstand bij het aanvragen van premies, …

52

Momenteel wordt er gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst tussen het OCMW Kortrijk en Steunpunt Woningaanpassing, maar het is nog niet duidelijk wanneer de overeenkomst er juist komt. Deze samenwerking kan ons project ergotherapie aan huis enkel maar ten goede komen. Het Fonds Sociaal Kapitaal schenkt voor de komende 2 jaar een subsidie aan de thuiszorg. Vandaar dat het zeer belangrijk is dat men met ergotherapie aan huis op de kar springt en gebruikt maakt van de subsidie om de dienst uit te bouwen

Buurt – en nabijheidsdienst Kortrijk vzw Als het gaat om kleine woningaanpassingen, zoals voorbeeld: plaatsen handgrepen, aanpassen van meubels, wegnemen tapijten (valpreventie), hellende vlakken plaatsten, klusjes in de tuin, … dan kan de cliënt ervoor kiezen om deze zelf uit te voeren of te laten uitvoeren door iemand die ze kennen. Maar wij stellen aan onze cliënt ook de buurtdiensten van de stad Kortrijk voor. Deze dienst is er voor alle inwoners van Kortrijk en deelgemeenten die zelf niet of onvoldoende kunnen instaan voor het uitvoeren bepaalde kleine aanpassings – of onderhoudswerken in en rond de woning waarvoor moeilijk een vakman kan ingeschakeld worden. Ook voor het verhuizen kunnen de mensen bij hen terecht. De buurt – en nabijheidsdienst werkt ook aan een gunstig tarief. Er worden 2 tariefformules gehanteerd: -

Standaardtarief: 15 euro per uur per werknemer Sociaal tarief: 8 euro per uur per werknemer

Het tarief wordt bepaalt aan de hand van 2 criteria namelijk het maandelijks netto gezinsinkomen exclusief kindergeld en het kadastraal inkomen van de eigen woning of de huurprijs indien er gehuurd wordt.

4.5 Methode: concrete werkwijze 4.5.1

Advies hulpmiddelen We willen onze cliënten zoveel mogelijk ondersteunen, adviseren en informeren zodanig dat ze zelfstandig hun eigen keuzes kunnen maken. Om in hun eigen woning te blijven wonen is het belangrijk dat ze hun dagelijkse algemene levensverrichtingen zelfstandig te kunnen doen, bijvoorbeeld wassen, aankleden en huishouden. Op huisbezoek geven de ouderen vaak aan dat ze problemen ondervinden bij het uitvoeren van hun dagelijkse activiteiten. Vaak kunnen deze mensen geholpen zijn met een eenvoudig hulpmiddel, vb: hulpmiddel om bokalen te openen, aangepaste pen, handgrepen in badkamer/toilet, kookmandje als vervanger van zware potten,… Bij het adviseren van hulpmiddelen moet de cliënt, met zijn noden en wensen, steeds centraal staan. Het hulpmiddel moet immers op maat van hem/haar gemaakt zijn. Daarom moeten we ons als ergotherapeut steeds afvragen: wat wil de cliënt kunnen? met welk hulpmiddel is hij/zij het best gebaat? Om onze cliënten een overzicht te bieden van welke hulpmiddelen er bestaan organiseerden we reeds een bezoek aan de Thuiszorgwinkel en aan Medicura. Op die manier kunnen de ouderen voeling krijgen met de hulpmiddelen en kunnen ze deze eens uittesten. Het verkleint ook de stap

53

naar de effectieve aankoop van het hulpmiddel, want het is voor vele ouderen niet evident om toe te geven dat ze hulp nodig hebben. Deze bezoeken blijven we herhalen in de toekomst.

4.5.2

Woningaanpassing Veel van onze cliënten wonen in een verouderde woning die niet conform is aan hun noden en behoeften. Daar het de wens is van vele ouderen om zolang mogelijk in hun eigen huis te wonen is het belangrijk van hierop in te spelen. Door de woning aan te passen aan de cliënt verhogen we de zelfredzaamheid en kan hij/zij langer thuis wonen. Als we spreken van woningaanpassing dan schrikken ouderen er soms voor terug omdat ze meteen denken aan grootse verbouwingswerken. In sommige gevallen zijn grote verbouwingswerken inderdaad noodzakelijk, maar we proberen eerst om alternatieven te vinden in de bestaande woonsituatie. Hieronder vindt u enkele voorbeelden van kleine en grote woningaanpassingen. Kleine woningaanpassingen

verplaatsen van meubilair, wegnemen van tapijten (in het kader van valpreventie), herschikken van kasten: meest gebruikte materiaal binnen handbereik, herinrichten van de woonruimtes: slaapkamer beneden voorzien, plaatsing hellend vlak, adviseren van kleine hulpmiddelen, aanpassing van meubelen: ophogen zetel,…

Grote woningaanpassingen

plaatsen van een traplift, ombouwen van badkamer: bad vervangen door inloopdouche, veranda met verzonken profiel, keuken rolstoeltoegankelijk maken: hoog/laag – keukenblad, verbreden van deuren, …

Ook hier moeten we telkens rekening houden met de noden en de wensen van de oudere. Het is immers de oudere die er dagelijks woont en leeft, vandaar dat het van groot belang is dat de woning op maat van de cliënt wordt aangepast. Verloop -

-

52

Huisbezoek: detecteren van de noden van de cliënt – inspecteren van de woning: pijnpunten zoeken aan de hand van een interventiedossier (zie hoofdstuk 5. Casuïstiek) Samen met cliënt zoeken naar de best mogelijke oplossing: adviseren, informeren Doorverwijzing naar de correcte instanties: 1.

Kleine aanpassingen: de ergotherapeut van het LDC neemt de uitvoering op zich of schakelt de Buurt – en Nabijheidsdiensten in.

2.

Grote aanpassingen: de ergotherapeut van het LDC contacteert het Steunpunt 52 Woningaanpassing: SW voert werken uit – ergotherapeut LDC volgt de werken op

SW = Steunpunt Woningaanpassing

54

4.5.3

Rugschool Rugklachten komen bij ouderen frequent voor, wij krijgen dan ook veel aanvragen binnen van mensen die belemmerd zijn in de uitvoering van hun dagelijkse activiteiten omdat ze last hebben van hun rug. In vele gevallen is dit het gevolg van hun ouderdom en gaat het dus om chronische rugpijn door slijtage. Op huisbezoek leren we hen aan hoe ze beter zorg kunnen dragen voor hun rug:

4.5.4

-

Rugbeschermende principes aanleren (zie punt 5.2.2) Vb: door de knieën buigen om zware lasten te dragen, juiste techniek om voorover te buigen, voldoende rustpauzes inlassen tijdens een activiteit, hulp vragen aan derden indien nodig

-

Psycho-educatie Vb: uitleggen hoe de rug in elkaar zit, inzicht verschaffen in zijn/haar problematiek

-

Tonen van correcte zit/lig - houdingen Vb: belang van goed zit/lig- houding duidelijk maken, houdingen voordoen, adviseren van ergonomische hulpmiddelen: zetels, kussens, matras,…

-

Aanleren van correcte transfertechnieken (om rug te ontlasten) Vb: transfers correct voordoen

Valpreventie (BOEBS en Uniforme aanpak) Op huisbezoek peilen we ook steeds naar de veiligheid van de woning en naar het gedrag van de cliënt in en rond de woning. Want in ons beroep worden we vaak geconfronteerd met ouderen die vallen in hun woning en ten gevolge van hun val moeten inboeten aan zelfredzaamheid. Om deze gegevens te bekomen werken we met checklijsten, zo kunnen we te weten komen hoe het gesteld is met de veiligheid van de woning en of er een vergroot valrisico is. We werken met checklijsten die gestandaardiseerd zijn en die dus een realistisch resultaat opleveren. Dit zijn de 2 checklijsten waarmee we werken: Checklijst van BOEBS vzw (Blijven Op Eigen Benen Staan) Blijf Op Eigen Benen Staan is een project om vallen te voorkomen bij ouderen. BOEBS wil de zelfstandigheid en onafhankelijkheid van ouderen in de kijker zetten en stimuleren. De naam van het project is dan ook bewust gekozen. Senioren negeren adviezen die rechtsreeks verwijzen naar valpreventie. Ze zien het als een mogelijke bedreiging voor hun identiteit en autonomie. BOEBS legt daarom de nadruk op zelfstandigheid zonder het ‘niet vallen’ uit het oog te verliezen. BOEBS is meer dan enkel een project om vallen te voorkomen. Het is een 53 levenswijze. (checklijst zie bijlage 5)

53

www.BOEBS.be

55

Uniforme aanpak valpreventie (Expertisecentrum Vlaanderen) De uniforme aanpak is opgemaakt om een eenduidige aanpak en visie rond valpreventie te creëren. Valproblematiek bij ouderen is een belangrijk gezondheidsprobleem met ernstige gevolgen op fysiek, psychologisch, sociaal en economisch vlak. Een complexe interactie van verschillende gezondheidsgerelateerde, gedrag- en omgevingsfactoren is verantwoordelijk voor het probleem. Vele risicofactoren kunnen beperkt worden door een gerichte multidisciplinaire aanpak. De laatste jaren werd in Vlaanderen vanuit verschillende uitvalshoeken aandacht geschonken aan valpreventie bij ouderen wat leidde tot het ontstaan van verscheidene initiatieven met eigen invulling en regionale organisatie. Om deze verstrooiing van informatie tegen te gaan, werd in opdracht van Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin een uniforme aanpak voor valproblematiek bij thuiswonende ouderen met verhoogd risico 54 (secundaire valpreventie) ontwikkeld en uitgetest. (checklijst zie bijlage 5)

4.6 Bekendmaking Om onze dienst bekend te maken bij het publiek is het van groot belang dat we ons tonen en veel reclame maken. Want ergotherapie aan huis is voor vele mensen een compleet nieuw gegeven en men weet vaak niet wat het juist allemaal inhoudt. Als we een vaste waarde willen worden in de thuiszorg dan is de bekendmaking dus van groot belang. In dit onderdeel beschrijf ik hoe de promotiecampagne binnen de Lokale Dienstencentra verloopt. Dit doe ik aan de hand van een mediaplan.

PR - plan

Promotiedoelen

4.6.1

54

Promotiedoelgroep

Communicatiemiddel

Promotiedoelen -

Bekendmaking van de dienst Ergo aan huis bij de senioren ouder dan 65 jaar: vertrouwt maken met het begrip ergotherapie, het nut van Ergo aan huis duidelijk maken

-

Ergo aan huis tot vaste waarde maken binnen het thuiszorgaanbod

-

Professionelen aanspreken: dokters, ziekenhuizen, mutualiteiten: het zijn immers belangrijke doorverwijzers

Rapport Uniforme Aanpak Vlaanderen: in opdracht van Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (2006)

56

-

4.6.2

Betrokken familieleden en mantelzorgers inlichten

Promotiedoelgroep De doelgroep voor dit project zijn senioren ouder dan 65 jaar die woonachtig zijn in Groot-Kortrijk. We merkten op dat deze doelgroep een niche is die uit de boot valt. Omdat ze ouder zijn dan 65 kunnen ze niet meer terecht bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap maar er zijn ook geen of weinig andere voorzieningen waar ergo aan huis wordt aangeboden voor 65 plussers. Het is dus noodzakelijk dat er voor hen een alternatief komt want vele ouderen willen liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen. Een tweede belangrijke doelgroep zijn de professionelen van het werkveld. Met professionelen bedoelen we: huisartsen, ziekenhuizen, mutualiteiten,... Het is onze bedoeling dat ook zij, naast de sociaal verpleegkundigen, in de toekomst tot onze doorverwijzers gaan behoren. Als men oudere cliënten heeft die baat hebben bij ergotherapie aan huis dan kunnen ze ons contacteren. Vandaar dat het belangrijk is dat we ook bij hen onze dienst ergo aan huis gaan promoten.

4.6.3

Communicatiemiddel Bij de bekendmaking van ons project gaan we gericht te werk, we beginnen niet met zomaar reclame te maken. We willen dat onze boodschap zo efficiënt en duidelijk mogelijk de verschillende actoren in het project bereikt. Daarom hebben een promotieplan opgesteld dat in 2 fasen verloopt.

4.6.4

-

1 fase: lokale communicatie: omdat het project Ergo aan huis nog in opstart is werd ervoor geopteerd om de bekendmaking lokaal te starten. Dit wil zeggen dat we eerst de doelgroep (65+) zelf informeren over het bestaan en de werking van onze dienst. Zij zijn de basis van ons project dus is het belangrijk dat we hen er nauw bij betrekken.

-

2 faste: regionale communicatie: na de lokale bekendmaking willen we de campagne opentrekken voor een breder publiek. Dit zou dan in samenwerking verlopen met de provincie West-Vlaanderen. Met de regionale bekendmaking willen we vooral professionelen bereiken: dokters, mutualiteiten, ziekenhuizen, gezondheidsinstanties,…

ste

de

Concreet actieplan 1. Folder: “Langer thuis door ergotherapie aan huis”

55

In het kader van mijn eindwerk maakte ik een folder om de dienst ergo aan huis te promoten. Ik koos voor een folder omdat het eenvoudig te verspreiden is en je kan er een grote groep mensen mee bereiken. Het is de bedoeling dat de folder wordt verspreid onder de doelgroep de en in een 2 fase ook onder de professionelen. In de folder wordt uitgelegd wat ergotherapie nu juist inhoudt en wordt er een voorstelling gegeven van de nieuwe dienst. Er zijn ook praktijkvoorbeelden in de folder verwerkt.

55

Zie bijlage 8

57

2. Infomomenten Op dinsdag 11 mei organiseer ik samen met mijn stagementor een infonamiddag omtrent ergo aan huis en wordt onze dienst voorgesteld aan het publiek. Op het programma staat oa: nut van ergo aan huis, opstart van de dienst, voorbeelden uit de praktijk, enz. Het infomoment wordt ook gekoppeld aan een voordracht omtrent valpreventie. Na het infomoment krijgen de mensen de kans om vragen te stellen. Deze namiddag is het startschot van het project, in de toekomst wil men ook in andere LDC’s infomomenten organiseren. 3. Andere kanalen De promotiecampagne wordt ook opengetrokken via andere mediakanalen: -

Vermelding in de nieuwsbrief van het OCWM Kortrijk 56 1 artikel dat maandelijks terugkeert in Het Boekske en 1 artikel dat tweemaandelijks 57 terugkeert in Het Zuiders Boekske Bekendmaking bij de andere diensten van het OCWM Kortrijk: thuiszorgdiensten, poetsdienst, sociaal verpleegkundigen Vermelding in het personeelsblad de Duizendboot Regionale bekendmaking via een beurs (zie punt 4.7 Toekomstige aanpak ergo aan huis)

4.7 Toekomstige aanpak ergo aan huis In het laatste onderdeel van dit hoofdstuk wil ik als afsluiter nog een blik werpen op de toekomst van ergo aan huis. Hiervoor baseer ik me op het verslag van de vergadering die op 31 maart plaatsvond met de Raad van het OCMW Kortrijk. Op deze vergadering werd project 7 van het zorgstrategisch plan besproken, nl: promotie van en info en advies over woningaanpassingen. Het doel van deze vergadering was het uitwerken van een informatie – en vormingsprogramma inzake ergotherapie aan huis. Ook werden er richtlijnen uitgewerkt voor het komende werkingsjaar.

4.7.1

56 57

Vooropgestelde doelen: periode 2010 – 2012 -

Inzichtverwerving bij de doelgroep: ouderen vanaf 65 jaar

-

Diversiteit in het aanschouwelijk materiaal / degelijkheid van het aanschouwelijk materiaal: op die manier kan er demomateriaal getoond worden aan de cliënt (vb: handgrepen, keukenhulpmiddelen,…), er moet ook over gewaakt worden dat het materiaal degelijk is en van erkende verdelers komt.

-

Bezoeken van bestaande projecten of voorbeelden: dit kunnen bijscholingen zijn voor de ergotherapeuten maar ook bezoek met de cliënten aan vb: de thuiszorgwinkel valt hieronder

Maandelijks tijdschrift van de lokale dienstencentra van OCWM Kortrijk Tweemaandelijks tijdschrift van Seniorenacties Kortijk - Zuid

58

4.7.2

-

Zorgen voor voldoende herhalingsmomenten: dit is vooral belangrijk voor de sensibilisering van de doelgroep.

-

Samenwerking met scholen: voor promotie ergo aan huis

-

Maken van een syllabus waarin alle aspecten: inzichtverwerving, informatie en bezoeken gebundeld worden

Concretisering van de doelstellingen Om de vooropgestelde doelen daadwerkelijk te kunnen bereiken heeft de Raad van het OCWM Kortrijk ook enkele besluiten en werkingsafspraken op papier gezet. Het is belangrijk dat bij de opstart van dit project alle betrokken partijen op één lijn staan en dat er duidelijkheid is omtrent waar men met ergo aan huis naar toe wil. BESLUITEN EN WERKINGSAFSPRAKEN

58

-

Oktober is de maand van de toegankelijkheid, daarom zullen er in de 8 58 woonzorggebieden telkens 2 infomomenten (telkens op 2 verschillende plaatsen) doorgaan. Op deze infomomenten zal er enerzijds informatie gegeven worden en anderzijds zal er ook bekendmaking zijn van de dienstverlening die de ergotherapeuten kunnen bieden.

-

Naar het volgende werkingsjaar toe wil men een syllabus opstellen, deze zal opgemaakt worden in het voorjaar van 2011.

-

Er zal ook gewerkt worden aan een beurs, deze zal ook plaats vinden in de maand van de toegankelijkheid. De doelgroep van de beurs zijn vooral de professionelen: dokters, ziekenhuizen, apothekers, … maar ook mantelzorgers en andere doorverwijzers zijn er welkom. De beurs zal georganiseerd worden in samenwerking met verschillende partners.

-

Wat betreft de publiciteit werd er gedacht aan een samenwerking met een school, vb: Hiepso – samenwerking tussen ergotherapie en multimedia of ontwerprichtingen

Zie bijlage 6

59

Hoofdstuk 5: Casuïstiek 5.1 Inleiding In het laatste hoofdstuk van mijn eindwerk stel ik u graag de cliënten voor die ik gedurende mijn stageperiode bij Seniorenacties Kortrijk-Zuid heb leren kennen en waarvan ik hun hulpvraag heb behandelt. Op deze manier wil ik het nut van ergotherapie in de thuiszorg nog eens in de verf zetten en ziet u ook hoe ik in de praktijk te werk ging. U krijgt de kans om te zien hoe ergotherapie de dagelijkse activiteiten van onze cliënten beïnvloed heeft. Omdat ik onmogelijk alle hulpvragen kan beschrijven, heb ik er 3 casussen met diverse hulpvraag uitgekozen. De casussen zijn telkens opgebouwd volgens hetzelfde stramien: probleemstelling – casus – interventie – resultaat. Voor de privacy van de cliënten gebruikte ik telkens fictieve namen. De interventielijst die ik gebruik in de casussen is de interventielijst die op mijn stageplaats, Seniorenacties Kortrijk- Zuid gebruikt werd.

5.2 Casussen uitgewerkt bij Seniorenacties Kortrijk-Zuid 5.2.1

Casus: Maria, 85 jaar Probleemstelling: De transfer uit het bed verloopt erg moeizaam

Casus: Mevrouw woont alleen in een huurwoning. Maria heeft 1 dochter, haar echtgenoot is overleden. Ze heeft echter een goed sociaal vangnet: krijgt veel hulp van haar dochter, ook op haar buren kan ze steeds beroep doen voor activiteiten die voor haar te zwaar geworden zijn. Om de 2 weken komt er poetshulp en dagelijks komt de thuisverpleging. Naar zelfredzaamheid toe scoort mevrouw vrij goed. Alles wat ze nog zelf kan doet ze nog graag zelf. Enkel om zich te wassen en voor het wassen en strijken heeft ze hulp nodig. De boodschappen doet ze samen met haar dochter of worden door de buren gedaan. De laatste tijd ondervond Maria problemen om de transfer uit het bed uit te voeren. Doordat ze zwaarlijvig is en ook veel rugklachten heeft, is het voor haar moeilijk om recht te komen in het bed, vervolgens haar benen uit bed te zwaaien en dan recht te staan. Het probleem wordt ook versterkt doordat het voetuiteinde van de matras opgericht is om het zwellen van de benen tegen te gaan. Hierdoor ligt Maria in een diepte waardoor het rechtkomen nog moeilijker wordt.

Interventiedossier: Woning checklijst 1.

Toegankelijkheid van de woning, inkomhal Voordeur is gelegen aan de: voorkant Aanwezigheid van een drempel: neen, wel trappen tot aan voordeur Breedte doorgang deur: voldoende, standaard Inkomhal aanwezig: ja / Breed genoeg: ja / hindernissen: neen / deurmat: ja / slipgevaar: neen / verlichting: ok

60

2.

Woonkamer Genoeg loopruimte: ja Hindernissen: neen Mogelijke steunpunten aanwezig: ja Tapijten: neen / Slipgevaar: neen Communicatiemogelijkheden: Telefoon: ja / gsm of mobiele telefoon: ja / personenalarmsysteem: neen Soort zetel: relax Verlichting en bereikbaarheid: ok Soort verwarming: gas

3.

Keuken Verlichting en bereikbaarheid: ok Loopruimte: beperkt, kleine keuken Tapijten: ja / slipgevaar: ja Toegang: niveauverschil: neen Bereikbaarheid aanrecht, fornuis, frigo: ok / bereikbaarheid: kasten: te hoog Voldoende werkvlak + gepaste hoogte werkvlak: ok / Kookgerief: hanteerbaar, bereikbaar:ja Opmerkingen/problemen: kasten zijn te hoog waardoor ze op bankje staat, dit vergroot het valrisico Advies: belangrijkste kookgerief beneden plaatsen

4.

Badkamer (niet van toepassing daar mevrouw in de keuken gewassen wordt)

5.

Toilet Ruim genoeg: ja / toegang voldoende ruim: ja Verlichting en bereikbaarheid: ok Matjes: neen / slipgevaar: neen Transfers: geen problemen, heeft een toiletverhoog

6.

Traphal / hal boven (niet van toepassing omdat alles zich op het gelijkvloers bevind)

7.

Slaapkamer Boven/beneden: beneden Verlichting en bereikbaarheid: ok Hoogte van het bed: ok, verhoogd op blokken Bereikbaarheid toilet: ok Verwarming: ja Tapijten: ja / slipgevaar: neen Loopruimte: ok / mogelijke steunpunten: ja, bed en meubilair Communicatiemogelijkheden: gsm Transfers: in en uit bed verloopt moeizaam Advies: optrekhulp achter bed, aanleren van transfertechnieken

8.

Berging/kelder/garage (niet van toepassing omdat mevrouw er nooit komt)

9.

Buitenshuis : /

10. Schoeisel: Mevrouw draagt steeds stevig schoeisel

61

Ergotherapeutisch plan: -

Methodeverandering: aanleren van transfertechnieken om het uit bed komen te vereenvoudigen (wel moeilijk wegens opgericht voeteinde) Inspectie van het bed: hoog genoeg? matras? hoofdkussen? Adviesverlening: hulmiddelen adviseren: aanraden van een optrekhulp waardoor ze veel vlotter uit haar bad zou raken  bellen naar thuiszorgwinkel om prijs te vragen voor mobiele optrekhulp (omdat Y in een huurwoning woont mag er niet geboord worden in de muur of vloer) Afnemen van een checklijst omtrent valpreventie: Uniforme aanpak

-

-

Resultaat: Samen met Maria komen we tot het besluit dat een optrekhulp de beste oplossing is. Ze gaat samen met haar dochter naar thuiszorgwinkel om te kijken wat er mogelijk is en om eens te zien hoe zo’n optrekhulp eruit ziet. Maria wil ook de aangeleerde transfertechnieken eens proberen. De situatie van Maria wordt ook nauwkeurig opgevolgd, we houden telefonisch contact om te zien hoe het gaat en eventueel nieuwe vragen te beantwoorden.

5.2.2

Casus: Frans, 80 jaar Probleemstelling: Rugklachten – ochtendstramheid

Casus: Meneer sprak ons aan tijdens een contactnamiddag. Hij melde dat hij last had van hevige rugpijn en ochtendstijfheid. Frans lijdt aan scoliose en er is slijtage van de tussenwervels. Hij kreeg reeds infiltraties in zijn onderrug. Dit had gevolgen voor zijn mobiliteit: hij ondervond moeilijkheden bij het in en uit bed stappen. Omwille van zijn ochtendstijfheid duurde het ‘smorgens ook eventjes voor hij aan zijn activiteiten kon beginnen. Frans werkt graag in de tuin maar door zijn rugklachten gaat dit niet meer zo vlot. Telkens als hij zich voor over buigt heeft hij pijn aan zijn rug.

Interventiedossier: Woning checklijst 1.

Toegankelijkheid van de woning, inkomhal Voordeur is gelegen aan de: voorkant / aanwezigheid van een drempel: neen Breedte doorgang deur: ok, normaal standaard / inkomhal aanwezig: neen

2.

Woonkamer Genoeg loopruimte: ja / hindernissen: neen Mogelijke steunpunten aanwezig: ja, meubilair Tapijten: neen / slipgevaar: neen Communicatiemogelijkheden: gsm of mobiele telefoon: ja / personenalarmsysteeem: neen

62

Soort zetel: relax Verlichting en bereikbaarheid: ok Soort verwarming: mazout Transfers: in/uit zetel of stoel :ok 3.

Keuken Verlichting en bereikbaarheid: ok Loopruimte: ja / tapijten: ja / slipgevaar: neen Toegang: niveauverschil: neen Bereikbaarheid: aanrecht, fornuis, frigo: ok / bereikbaarheid kasten: te hoog Voldoende werkvlak + gepaste hoogte werkvlak: ok, gebruikt werkstoel Kookgerief: bereikbaar: ja / hanteerbaar: man draagt zware kommen en pannen Opmerkingen/problemen: kasten zijn te hoog waardoor men op een bankje staat Advies: meest gebruikt keukengerei lager plaatsen

4.

Badkamer Verlichting en bereikbaarheid: ok Toegang: niveauverschil: neen / Boven of beneden: beneden Mogelijke steunpunten aanwezig: lavabo Thermostatische kraan: ja Bad, douche, lavabo, wc: douche met hele hoge opstap Transfers: in / uit de douche verloopt moeizaam Advies: antislipmatje in de douche

5.

Toilet Boven/beneden: beneden in de badkamer Ruim genoeg: ja / toegang voldoende ruim: ja Matjes: ja / slipgevaar: neen Transfer: maakt gebruik van toiletverhoog

6.

Traphal / hal boven Trap of lift: trap Traploper: ja, loper is vastgeniet Doorgang breed genoeg: redelijk smalle trap Leuning: rechts Verlichting en bereikbaarheid: ja Transfers: de afdaling gebeurd achterwaarts

7.

Slaapkamer Boven / beneden: boven Verlichting en bereikbaarheid: licht + nachtlamp Hoogte van het bed: ok Bereikbaarheid toilet: nachtstoel Verwarming: neen Tapijten en slipgevaar: ja Loopruimte: ok Communicatiemogelijkheden: gsm, looptelefoon Transfers: uit bed komen verloopt moeizaam wegens rugklachten Advies: rugbesparende principes aanleren, transfertechnieken aanleren, belang van goed hoofdkussen duidelijk maken

8.

Berging / kelder / garage Beschikken over een berging

63

Slipgevaar: neen / toegankelijkheid: ok / trap: neen 9.

Buitenshuis Aanwezigheid terras: ja Slipgevaar: neen Loopruimte: ja Buitenverlichting: ja Tuin: ja

10. Schoeisel Stevig schoeisel: gesloten schoenen, stevige pantoffels

Ergotherapeutisch plan: -

Methodeverandering: rugschool: aanleren van rugbesparende principes, juiste lighouding in bed aanleren, transfertechnieken om vlot uit bed te raken Inspectie van het bed: matras? hoofdkussen? Adviesverlening: aanraden van rolkussen onder de nek en knieën om correcte lighouding te stimuleren Checklijst overlopen omtrent valpreventie (BOEBS vzw) : woning – gedrag in/rond de woning wordt geëvalueerd Enkele hulpmiddelen aangetoond Geadviseerd voor een kleine opstap Antislipmatje in de douche aanraden

Resultaat: Frans zag het belang van de rugbesparende principes in en zei dat hij deze zou proberen toe te passen tijdens het uitvoeren van zijn dagelijkse activiteiten. Er werd ook beslist om te zorgen voor een beter hoofdkussen en een kussen te voorzien onder zijn benen zodat hij comfortabel en ergonomisch kan slapen. Hij was ook blij met de oefeningen die we hem toonden om zijn ochtendstramheid tegen te gaan. Toen we een tijdje later aan Frans vroegen hoe het nu ging zei hij dat de rugpijn verminderd was en dat hij dankzij de transfertips beter uit zijn bed kon.

5.2.3

Casus: Eliane, 75 jaar Probleemstelling: De badkamer is niet aangepast aan de noden van de cliënt

Casus De badkamer van Eliane is verouderd en komt niet meer tegemoet aan de noden van mevrouw. Er zijn verschillende zaken die aangepast moeten worden. Het huidige toilet is voor Elian te laag waardoor ze moeite heeft om recht te komen en om neer te zitten op het toilet. De transfer in/uit bad is niet meer haalbaar: de badrand is erg hoog en Eliane heeft steeds hulp nodig om in/uit bad te komen. Door haar artrose is het ook moeilijk om de diepte te overbruggen. Tot op heden kreeg ze steeds hulp van haar echtgenoot maar dit begint nu ook voor hem te zwaar te worden omdat hij last heeft aan zijn rug. Er is wel een lavabo aanwezig maar omdat mevrouw

64

niet langdurig kan rechtstaan is het niet mogelijk om deze te gebruiken. In de badkamer hangt er een verouderde elektriciteitskast die niet meer veilig is en ook de leidingen zijn aan vernieuwing toe.

Interventiedossier: Woning checklijst 1.

Toegankelijkheid van de woning, inkomhal Voordeur is gelegen aan de: voorkant / aanwezigheid van een drempel: ja Breedte doorgang deur: ok Inkomhal aanwezig: ja / breed genoeg: ja / hindernissen: neen Verlichting aanwezig en bereikbaar: ja Deurmat: ja / slipgevaar: neen

2.

Woonkamer Genoeg loopruimte: ja / hindernissen: neen, tapijten vormen voorlopig geen probleem Mogelijke steunpunten aanwezig: meubilair Tapijten: ja / slipgevaar: neen Communicatiemogelijkheden: telefoon en mobiele telefoon Soort zetel: goede leren zetel met hoge rug

3.

Keuken Verlichting en bereikbaarheid: ok Loopruimte: ja Tapijten: neen / slipgevaar: neen Toegang: niveauverschil: neen Bereikbaarheid: aanrecht, fornuis, frigo en kasten: ok Voldoende werkvlak: ja Keukengerief: hanteerbaar: soms te zwaar / bereikbaar: ja

4.

Badkamer Verlichting en bereikbaarheid: ok Toegang: niveauverschil: neen / boven of beneden: beneden Mogelijke steunpunten aanwezig: neen Thermostatische kraan: neen Verluchting: venster Beschikte over: bad – lavabo – wc

5.

Toilet Meerdere toiletten: neen Ruim genoeg: ja / toegang voldoende ruim: ja Matjes: neen / slipgevaar: neen Transfers: in/uit bad verloopt erg moeizaam Opmerkingen: afwasmachine staat in badkamer

6.

Traphal / hal boven Trap of lift: trap Doorgang breed genoeg: ja

65

Opmerkingen: overwegen de aankoop van een traplift of misschien badkamer beneden maken 7.

Slaapkamer Boven of beneden: boven Verlichting en bereikbaarheid: ok Bereikbaarheid toilet: toilet is beneden Verwarming: ja Tapijten: neen / slipgevaar: neen Loopruimte: ok, maar smal Mogelijke steunpunten aanwezig: bed en kast Communicatiemogelijkheden: gsm

8.

Berging / kelder / garage (niet van toepassing omdat mevrouw er niet komt)

9.

Buitenshuis Aanwezigheid terras: ja Materiaal terras: kasseitegels Slipgevaar: neen Meubilair terras: tuinset Toegankelijkheid: brede doorgang: ja / drempel: neen Buitenverlichting: ja Tuin: ja Opmerkingen: mevrouw komt enkel op terras

Ergotherapeutisch plan: -

Ombouw badkamer: contacteren J.Coudenys van Steunpunt Woningaanpassing

-

Adviesverlening: hulpmiddelenadvies: tonen van brochures voor douche, handgrepen, toilet,…

-

Begeleiding voor, tijdens en na de werken: regelmatig eens telefoneren, langsgaan om dossier op de voet te volgen, hulp bieden bij de administratieve taken, achteraf ook langsgaan om te zien of de werken naar wensen zijn en of er nog vragen zijn.

Aanpassingen: inloopdouche, verhoogd hangtoilet, nieuwe leidingen en elektriciteit, antisliptegels

66

Situatie voor en na: Badkamer VOOR de aanpassing: foto + grondplan

Dit zijn de foto’s van de badkamer voor de aanpassing. Problemen: -

67

Toilet te laag Oud bad: badrand te hoog (kan niet meer overbrugt worden

Badkamer NA de aanpassing: foto + grondplan

Dit zijn de foto’s van de badkamer na de uitgevoerde werken: Aanpassingen: -

68

Inloopdouche Spaardouchekop Verhoogd hangtoilet Antisliptegels

Resultaat: De badkamer is volledig omgebouwd en aangepast naar de noden van Eliane. Er werd een inloopdouche voorzien en de vloer is volledig voorzien van antisliptegels. In de douche is er een verhoogd hangtoilet voorzien. Mevrouw zal ook nog een handgreep kopen voor in de douche: het biedt extra steun en ze kan zich rechttrekken van het toilet indien nodig. Alle leidingen zijn vernieuwd en er is ook een nieuwe elektriciteitskast. Er is wel een wijzing opgetreden in het nieuwe grondplan: de wasmachine en afwasmachine staan niet in de berging. Deze worden nu afgescheiden met een gordijn om de veiligheid te garanderen. Als de douche gebruikt wordt dan worden de apparaten uitgeschakeld. Toen we na de werken terug op bezoek gingen gaf Eliane aan heel erg tevreden te zijn met de werken. Ze was blij dat ze de stap had gezet, ze voelde zich 59 nu veel zekerder en veiliger in haar badkamer. Na afname van de KATZ-schaal bleek ook dat haar adl-situatie verbeterd was.

59

Zie bijlage 7

69

Besluit DOELSTELLINGEN De hoofddoelstelling van mijn eindwerk was sensibiliseren van ouderen opdat ze het belang en de noodzaak van een veilige woon/leef – omgeving zouden inzien. Ik wilde hen laten kennis maken met de begrippen ergotherapie en woningaanpassing. Met trots kan ik zeggen dat ik dit doel gedeeltelijk bereikt heb: we organiseerden een infonamiddag die een groot succes was en publiceerden ook een duidelijke folder. Dit is natuurlijk slechts het begin van de promotiecampagne, samen met mijn stagementor gaf ik wel de aanzet maar om de mensen en ook hun omgeving echt te sensibiliseren en hen vertrouwt te maken met het begrip woningaanpassing is er meer nodig. Dan denk ik aan: bezoeken aan thuiszorgwinkels, meer infonamiddagen, ook bekendmaking naar de professionelen en doorverwijzers toe, … Het startschot is alvast gegeven en nu kan er hierop in de toekomst worden verder gebouwd. Daarnaast wilde ik ook nagaan wat nu juist de mogelijkheden zijn voor een ergotherapeut die aan huis, en dus in de thuiszorg werkt. Hiertoe voerde ik een zelfstandig onderzoek uit bij alle thuiszorgdiensten in West – Vlaanderen. Ik heb hier vooral uit geconcludeerd dat ergotherapie in de thuiszorg nog weinig bekend is. Verdere besluiten uit dit onderzoek kan u terugvinden bij de algemene besluiten. Mijn laatste doelstelling was inspelen op de niche in de regio: ouderen ouder dan 65 jaar. Deze doelstelling heb ik niet kunnen realiseren, dit vooral omdat het een doelstelling is waar vele jaren over moeten gaan om ze te bereiken. Ik heb met mijn eindwerk wel meegewerkt aan de opstart van het project Ergo aan huis. Het is een project van het OCMW Kortrijk, op die manier wil men tegemoet komen aan de ouderen ouder dan 65 jaar. Deze hebben nu weinig of geen instanties waar ze terecht kunnen indien ze een hulpmiddel nodig hebben of hun woning willen aanpassen.

ALGEMENE BESLUITEN Ergotherapie en de vergrijzing We kunnen stellen dat de ergotherapeut zeker een rol kan spelen in de vergrijzing. Doordat de mensen steeds ouder worden en langer leven doen er zich meer ouderdomsaandoeningen voor. Deze aandoening zorgen ervoor dat de ouderen beperkt worden in het uitvoeren van hun dagelijkse activiteiten. Als ergotherapeut zijn wij perfect geplaatst om hierop in te spelen door de zelfredzaamheid van onze cliënten te optimaliseren zodat ze hun dagelijkse activiteiten zelfstandig kunnen uitvoeren. Door de vergrijzing hebben we ook meer medische zorg nodig en neemt de kans op een opname in een thuisvervangend milieu toe. We hebben echter te maken met lange wachtlijsten in rusthuizen en grote tekorten aan ziekenhuisbedden. De mensen langer zelfstandig thuis laten wonen is dan ook een must aan het worden waar wij als ergotherapeut zeker aan kunnen bijdragen. Belang van ergotherapie in de thuiszorg We kunnen besluiten dat ergotherapie binnen de thuiszorg wel degelijk op zijn plaats is. Als we het beroepsprofiel nazien, dan wordt er expliciet vermeld dat de ergotherapeut ook perfect in de thuiszorg kan terwerkgesteld worden. Sommige bronnen geven zelfs aan dat ergotherapie in de thuiszorg de toekomst wordt. Maar toch is deze discipline nog niet helemaal gekend binnen de thuiszorg. Dit komt vooral omdat een ergotherapeut nog niet erkend wordt als zorgverlener en daardoor ook geen terugbetaling verkrijgt van het RIZIV. Dit wil zeggen dat tot op heden de cliënt alles zelf moet betalen

70

Effect van ergotherapie in de thuiszorg Uit een onderzoek dat plaats vond in Oost-Vlaanderen naar de meerwaarde van de ergotherapeut in de 60 thuiszorg kan ik concluderen dat ergotherapie in de thuiszorg de zelfstandigheid op vlak van BADL kan doen stijgen. Algemene gezondheidsbeleving, BADL – activiteiten en pijnbeleving zijn de items die na tussenkomst van een ergotherapeut hoger scoorden. Als antwoord op de onderzoeksvraag kunnen we dus zeggen: het aanvullen van het reeds bestaand multidisciplinair thuiszorgteam met ergotherapeutische interventies heeft een positief effect op de zelfredzaamheid en kwaliteit van leven van de thuiswonende alleenstaande oudere. Besluit zelfstandig onderzoek bij thuiszorgdiensten in West-Vlaanderen Na bevraging en via telefonisch contact met de verschillende instanties waar ergotherapeuten een taak kunnen hebben in de thuiszorg kan ik afleiden dat ergotherapie in de thuiszorg nog te weinig zijn ingang heeft gevonden. En dit vooral op het gebied van woningaanpassing. De ergotherapeuten zijn vaak gebonden aan hun dienst/afdeling en hun drukke takenpakket laat het voor hen niet toe om een taak in de thuiszorg te vervulllen of deze wordt uitgevoerd door de sociale dienst, vb: het afleggen van huisbezoeken. Het grootste aantal huisbezoeken vindt men terug bij de mutualiteiten, dit omwille van de grote hoeveelheid aan VAPH – dossiers die verwerkt moeten worden. De ergotherapeuten in de dagcentra, kortverblijven en thuiszorgdiensten staan dan weer vaker in voor adviesverlening bij hulpmiddelen en hebben ook vaak een doorverwijsfunctie. Door mijn bevraging is het me ook duidelijk geworden dat er een niche ouderen is die in de kou blijft staan, nl de mensen ouder dan 65 jaar. Want deze kunnen geen beroep meer doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap maar er wordt voor deze ouderen ook geen of weinig andere initiatieven geboden. Daarom is ergotherapie in de thuiszorg zeker en vast een must, die het hiaat die er nu is voor mensen ouder dan 65 jaar kunnen opvullen. Besluit van het onderzoek“ Toekomstige ruimtebehoefte voor ouderen in Vlaanderen” We kunnen uit het onderzoek besluiten dat woningaanpassing wel degelijk noodzakelijk is omdat een groot deel van de ouderen woont in een woning die niet of onvoldoende tegemoet komt aan de behoeften bij het ouder worden. Naarmate men ouder wordt en meer te maken krijgt met fysieke beperkingen, heeft men dus niet de neiging om te verhuizen maar zullen ze in beperkte mate anticiperen of reageren door de woning aan te passen aan de nieuwe behoeften en wensen. Daarom is het belangrijk dat wij als ergotherapeuten hen er proberen van te overtuigen van het nut om hun woning te laten aanpassen.

PERSOONLIJK BESLUIT Tot slot wil u graag nog even mijn persoonlijk besluit meegeven. Voor mij was het alvast een erg leerrijke ervaring om het onderzoek uit te voeren naar de rol van de ergotherapeut op vlak van woningaanpassing. Ik kan besluiten dat ergotherapie en woningaanpassing twee begrippen zijn die heel goed samen passen . Maar gedurende mijn eindwerkproces heb ik wel gemerkt dat het ook 2 begrippen zijn die bij ouderen nog niet altijd even bekend zijn. Daarom vind ik dat we er nog meer moeten naar streven om ergotherapie in de thuiszorg te promoten. Want door mijn eindwerk te maken heb ik ingezien dat we een heel waardevolle bijdrage kunnen leveren als ergotherapeut en de thuiszorg. Vooral ook omdat dit volgens mij, door de vergrijzing, onze toekomst wordt om onze cliënten zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen.

60

VAN DE VELDE D., DE VRIENDT P., FLORUS A., VERBEKE M.; ergotherapie in de thuiszorg: een multidisciplinaire benadering van de OostVlaamse situatie; in samenwerking met COMPahs; 2006

71

Bronnen Boeken & tijdschriften -

CLAES, S. “ Te jong om oud te zijn? De kracht van ouderen in onze samenleving” Uitgeverij Davidsfonds/Leuven, 2008

-

KINEBANIAN A., LE GRANSE M.; Grondslagen van de ergotherapie; Uitgeverij Elsevier Gezondheidszorg;Maarsen; 2006.

-

GROBBEN, J / VANDORMAEL, B “De eerste vrouw die 150 wordt, is nu al geboren. Twaalf confronterende gesprekken over de vergrijzing” Uitgeverij van Halewyck

-

DECONINCK, L “Ergotherapie in de gerontologie: basisboek voor kwaliteitsvolle hulpverlening” Uitgeverij ACCO, 2008

-

HEIJSMAN, A / LEMETTE, M / DE VELD, A / KUIPER, C “Adviseren als ergotherapeut: competenties en verhalen uit de praktijk” Uitgeverij LEMMA 2007

-

BYERS – CONNON, S / LOHMAN, H / L.PADILLA, R “Occupational Therapy with elders: strategies for the COTA (second edition)” Elsevier Mosby, 1998

-

VRIJENHOEK, J.H. “ Pathologie en geneeskunde voor fysiotherapie, bewegingstherapie en ergotherapie” Uitgeverij Elsevier Gezondheidszorg 2005

-

Kwaliteitshandboek Seniorenacties Kortrijk Zuid, OCMW Kortrijk (editie 2005)

-

60 PLUS, Gids voor wie het pensioen nadert of bereikt heeft, Uitgever: Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (Vlaamse overheid, 2007)

-

OVOSIT Nieuws: Tijdschrift voor de samenwerking in de thuiszorg (oktober-november-december 2008 / jaargang 8 nr.4)/uitgever: vzw OVOSIT

-

VAN DER KOOIJ, C. “ Gewoon lief zijn? Het maieutisch zorgconcept en het verzorgen van mensen met dementie” Uitgeverij LEMMA BV – Utrecht, 2004

Eindwerken -

VERBUNT, L “ Oude bomen moet men niet verplanten:ouderen levenslang laten wonen in hun eigen huis” (Eindwerk 2008: Departement Gezondheidszorg Hogeschool Antwerpen)

-

CLAERBOUT, M “Ergotherapie in de thuiszorg: wat is het aanbod van ergotherapie in de thuiszorg bij ouderen in Groot-Kortrijk? Is er een taak weggelegd in de thuiszorg voor de ergotherapeut werkend in de lokale dienstencentra? (Eindwerk 2008: HOWEST – Departement Hiepso – Opleiding Ergotherapie)

Cursussen de

de

-

NUYTTEN, L.; Cursussen Geriatrie: 2 + 3

jaar

-

DEGROOTE, D; Cursus 2 jaar: Geriatrische problematiek

de

72

Internet -

www.premiezoeker.be - www.dezilverensleutel.be - www.bouwenenwonen.be www.ergothuis.be - www.boebs.be - www.valpreventie.be - www.eandis.be www.onszorgnetwerk.be - www.landelijkethuiszorg.be – www.kortrijk.be – www.ergotherapie.be – www.juriwel.be

Onderzoeken -

VERBON, H “ Vergrijzing, activerende sociale zekerheid en solidartitiet” - Universiteit Tilburg, maart 2006

-

DAUE, F / CRAINICH, D “De toekomst van de gezondheidszorg: diagnoses en remedies” Uitgeverij ASP nv (Academic and Scientific Publishers, nv), 2008

-

MYNCKE, R / VANDERKERCKHOVE, B “Toekomstige ruimtebehoefte voor ouderen in Vlaanderen (samenvatting)” Onderzoek uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement RWO – Woonbeleid, juni 2007

-

Eigen onderzoek naar de tewerkstelling van ergotherapeuten in de thuiszorg : via telefonische bevraging

-

VAN DE VELDE D., DE VRIENDT P., FLORUS A., VERBEKE M.; “Ergotherapie in de thuiszorg: een multidisciplinaire benadering van de Oost-Vlaamse situatie”; in samenwerking met COMPahs; 2006

-

C., DYCK L., Using qualitative research, a practical guide for Occupational and Physical Therapists. Edinburgh: Churchill Livingstone, 2002.

-

JACOBS T, VANDERLINDEN L, VANDENBOER L, ; “Op latere leeftijd – De leefsituatie van 55-plussers in Vlaanderen; CBGS publicatie; Brussel 2004

-

SWOKA,. Ergotherapie bespaart veel dure zorg, Nederland 1999. / www.ergotherapie.be.

Wetgeving -

Wetgevingsstuk nr. 4 – 23/1 (wetsvoorstel met betrekking tot thuiszorg ingediend door Olga Zrihen en Sfia Bouarfa op 12 juli 2007)

-

Voorontwerp thuiszorgdecreet 1998 / versie 4

Instanties / personen(gecontacteerd in functie van het eindwerk) -

Centrum voor Bevolkings – en Gezinsstudies Stad Kortrijk Thuiszorginstanties in West – Vlaanderen Steunpunt Woningaanpassing OCMW Gent OCMW Kortrijk Lokale Dienstencentra van Kortrijk + de ergotherapeuten werkzaam in de centra Centrumleider van Seniorenacties Kortrijk – Zuid: Bruno Vandenberghe Seniorenacties Kortrijk – Zuid (Stagedienst) Coördinator van de Lokale Dienstencentra van Kortrijk: Bart Denys Thuiszorgwinkel, Medicura

73

Andere -

Strategisch plan woonzorg (2009 – 2013) OCMW Kortrijk

-

D’HAENE F.; Voorontwerp masterplan 2008 – 2013 voor ouderen en thuiszorg OCMW Kortrijk; 2008

-

VANDENBROUCKE, minister van sociale zaken en pensionen; beleidsnota: Actief ouder worden en zijn; Brussel; 5 november 2001.

-

Rapport Uniforme Aanpak Vlaanderen: in opdracht van Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (2006)

-

Gegevens: rijksregister 1/1/2009 – bron: steunpunt sociale plannen West-Vlaanderen – bewerking door cel data en planning stad Kortrijk

-

WERKGROEP BEROEPSPROFIEL VAN DE VLAAMSE HOGESCHOLEN, studie 31: Beroepsprofiel ergotherapeut;In opdracht van de Vlaamse Onderwijs Raad, 1997, p1.

74

Lijst met tabellen61 Tabel 1: Eigendomsstatuut van ouderen naar leeftijdsklassen (in %) …………………………………… blz 35 Tabel 2: Aanwezigheid van drempels in de woning ……………………………………………………………….. blz 35 Tabel 3: Algemene tevredenheid over de woning …………………………………………………………………. blz 35 Tabel 4: Verhuisgeneigdheid van ouderen (60+) in functie van de leeftijd (in%) ……………………. blz 36

61

MYNCKE, R / VANDERKERCKHOVE, B “Toekomstige ruimtebehoefte voor ouderen in Vlaanderen (samenvatting)” Onderzoek uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement RWO – Woonbeleid, juni 2007

75

Lijst met bijlagen Bijlage 1: Seniorenacties Kortrijk – Zuid Bijlage 2: Soorten woonvormen Bijlage 3: Interview Bart Denys (coördinator van de Lokale Dienscentra Kortrijk) Bijlage 4: Overzicht huisbezoeken Seniorenacties Kortrijk – Zuid Bijlage 5: Checklijst BOEBS vzw + checklijst Uniforme aanpak valpreventie Bijlage 6: Woonzorggebieden Bijlage 7: Katz – schaal (casus Eliane) Bijlage 8: Folder

76

Bijlage 1: Seniorenacties Kortrijk – Zuid 62 Doel van Seniorenacties Kortrijk Zuid Ouderen uit de zuidelijke deelgemeenten moeten voldoende en overzichtelijke informatie vinden over de diensten en voorzieningen die ten voordele van henzelf zijn opgericht, en ook over alle andere belangrijke vormen van lokale dienstverlening, zodat zij naargelang hun eigen infonoden – en behoeften, een vrije en verantwoorde keuze kunnen maken. Ouderen uit de zuidelijke deelgemeenten moeten kunnen rekenen op kwalitatieve thuiszorg, dit wil zeggen zorg op maat, een goede onderlinge afstemming van de zorgverleners met voldoende ondersteuning van de mantelzorg. Ouderen uit de zuidelijke deelgemeenten moeten een aanspreekpunt hebben voor onbeantwoorde noden in de thuiszorg. Dit aanspreekpunt moet tegelijkertijd oplossingen zoeken, door zelf strategieën te ontwikkelen en te hanteren om deze oplossingen tot stand te brengen, of in samenwerking met actoren in het veld en de beleidsverantwoordelijken. Ouderen uit de zuidelijke deelgemeenten moeten kunnen deelnemen aan activiteiten van algemene, informatieve, recreatieve en vormende aard met het oog op het versterken van het sociaal netwerk. Naar de meest woninggebonden ouderen in de buurt, kunnen we door wijkaandachtswerking en aandachtskringen, het sociale netwerk vergroten en verrijken. Ouderen uit de zuidelijke deelgemeenten moeten voldoende functionele, geriefelijke en aangepaste woongelegenheden in hun dorp vinden om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te wonen. Ouderen uit de zuidelijke deelgemeenten moeten voldoende mogelijkheden hebben om zich te verplaatsen, zelfs als hun persoonlijke mobiliteit beperkt is.

Visie van Seniorenacties Kortrijk Zuid Een discrete en waardige benadering van de gebruiker met respect voor zijn/haar privacy. We behandelen de ons toevertrouwde gegevens met zorg. Deze gegevens worden enkel intern gebruikt en in overleg met de betrokkene. Het lokaal dienstencentrum respecteert tevens de ideologische, filosofische en godsdienstige overtuiging van elke gebruiker. Een goede bereikbaarheid en toegankelijkheid voor iedereen. Het centrum heeft daarbij aandacht voor de mobiliteit, de financiële mogelijkheden en de eigenheid van de gebruiker. Een actueel en vernieuwend aanbod, gebaseerd op maatschappelijke behoeften en vanuit een nietdiscriminerende houding. Dit met het ook op het bevorderen van sociale contacten en het verstevigen van sociale netwerken van de gebruiker. Het activiteiten- en dienstenaanbod stimuleert de autonomie, zelfredzaamheid en de ontwikkelingskansen van de gebruiker en dit vanuit een integrale persoonsbenadering. De unieke mix van diensten en activiteiten is afgestemd op vragen uit de verschillende levensdomeinen van de gebruiker. Hiervoor maken we op een creatieve manier gebruik van hedendaagse methodieken. De uitbouw van een permanent aanspreekpunt in de thuiszorg. Op verschillende wijzen streven we er naar de gebruikers wegwijs te maken in het thuiszorgaanbod. 62

Kwaliteitshandboek Seniorenacties Kortrijk Zuid, OCMW Kortrijk (editie 2005)

77

1. De inschakeling van vrijwilligers in de werking 2. Inspraak van de gebruikers in de algemene werking en dit tijdens evaluaties van activiteiten. 3. Het aangaan van samenwerkingsverbanden. We streven ernaar om alle gebruikersvragen van een doeltreffend en bevredigend antwoord te voorzien. Indien nodig wordt hiervoor samengewerkt met andere welzijns – en of culturele organisaties. 4. Het signaleren van noden en behoeften van de gebruikersgroep. Door het persoonlijk contact met onze gebruikers blijven we op de hoogte van hun situatie en hun noden. We signaleren deze noden aan het beleid en proberen suggesties of oplossingen aan te reiken.

Doelgroep en werkingsgebieden Seniorenacties Kortrijk is een tref – en steunpunt voor alle thuiswonende senioren vanaf 55 jaar. Het valt onder de lokale dienstencentra van het OCMW Kortrijk maar is geen officieel erkend dienstencentra, er wordt vooral aan gebiedswerking gedaan. De werking verspreidt zich over de 4 landelijke deelgemeenten van Kortrijk Zuid: Aalbeke, Bellegem, Rollegem en Kooigem. In deze 4 gebieden is er een beperkter dienstverleningsaanbod en aantal voorzieningen, ze liggen ook verder van het centrum van de stad. Daarom gaat seniorenacties op verplaatsing om ook aan deze mensen een gelijkwaardige dienstverlening aan te bieden. De werking wordt gecoördineerd vanuit het oud gemeentehuis in Rollegem. Hier zijn verschillende diensten ondergebracht: dienst burgerzaken, de wijkpolitie en ook de maatschappelijk werker van de sociale dienst heeft hier een spreekuur. Als er op verplaatsing gewerkt wordt dan maakt men gebruik van de ontmoetingscentra in de verschillende gemeenten: OC Aalbeke, OC Bellegem, Buurthuis Kastanjehuis Kooigem en Buurthuis Rollegem.

Diensten van Seniorenacties Kortrijk Zuid Hieronder een korte samenvatting van de diensten die Seniorenacties Kortrijk Zuid aanbiedt. Al hun diensten zijn specifiek gericht naar de ondersteuning van de senioren om hen zo lang mogelijk kwaliteitsvol en zelfstandig in hun eigen woning en omgeving te laten wonen. Er wordt gezorgd voor een gevarieerd aanbod van laagdrempelige activiteiten en dienstverlening op maat. -

adviesverlening: ondersteuning thuiszorg, woontips en zelfstandigheidtraining, ergotherapie aan huis

-

ontspanningsmogelijkheden: aangepaste sportactiviteiten, culturele uitstapjes, crea-en vormingscursussen, kooklessen,…

-

1 keer per maand wordt er ook een contactnamiddag in de 4 deelgemeenten georganiseerd: Zo kunnen oudere mensen die zich moeilijk kunnen verplaatsen of niet meer zo mobiel zijn toch nog in contact komen met andere leeftijdsgenoten. Het brengt hen verstrooiing en zorgt ervoor dat hun sociale contacten onderhouden worden

-

Senioren kunnen ook terecht bij de sociaal verpleegkundigen met specifieke vragen: dit kan gaan van informatie over een premie tot aanvraag voor een huisbezoek. Op zo’n huisbezoek wordt de leefsituatie bekeken en eventuele problemen gedetecteerd. Een plaatsing in een rusthuis of dagcentrum kan ook via hen gebeuren. De senioren kunnen dus ook terecht bij de sociaal verpleegkundige om premies aan te vragen: mantelzorgtoelage, zorgverzekering, verwarmingstoelage,..

78

Bijlage 2: Soorten woonvormen Trends op de woningmarkt voor ouderen / senioren De activiteit wonen is een erg individueel gegeven. Elke oudere heeft zijn eigen woonwensen. De diversiteit in de woonwensen van de ouderen en de woningoplossingen zijn rechtevenredig gestegen. Voor ouderen betekent wonen vaak ook wonen op maat. Hun huisvesting wordt aangepast aan de eigen noden en behoeften. In Vlaanderen is er een toenemende interesse voor alternatieve oplossingen op vlak van wonen. Men probeert om voor elke oudere een passende woningoplossing te vinden in functie van hun veranderde behoeften of wensen. Er zijn ook ontwikkelingen op het vlak van zorg. De beleidsdomeinen wonen en zorg komen elkaar steeds meer tegemoet. Als men woningen ontwerpt wordt steeds meer aandacht besteed aan de mogelijke zorgbehoefte van de oudere. Deze tendens heet levensloopbestendig bouwen. Daarnaast is er professionalisering en specialisering van de rusthuizen. De diversiteit in woonmogelijkheden is erg toegenomen. Mensen met een grote zorgbehoefte kunnen terecht in een rusthuis. Maar men werkt ook aan het bieden van zorg op maat, waarbij men de vraaggestuurde zorg, openheid en toegankelijkheid van de instelling openstelt voor meerdere mensen. Zo moeten de mensen niet tegen wil en dank verhuizen naar een instelling wanneer ze meer behoefte hebben aan zorg. Er is nood aan extramuralisering van de zorgdiensten. De thuiszorg is hier een belangrijke spilfiguur . Het laat mensen toe om zo lang mogelijk in de eigen vertrouwde omgeving te blijven en toch te kunnen genieten van de nodige zorg. Door de extramuralisering van intramurale voorzieningen en door het promoten van de thuiszorg zal de vraag naar plaatsen in een rust- en verzorgingstehuis in Vlaanderen verminderen. Daartegenover zal de vraag naar andere woonvormen in Vlaanderen toenemen.Er zijn verschillende andere woonvormen. In volgend onderdeeltje komen deze woonvormen aan bod.

Nieuwste hype: levensloopbestendig wonen Een levensloopbestendige woning is een woning die als het ware meegroeit met de noden van zijn/haar bewoner(s). In het huis worden alle basiselementen aangepast: 

verbreding van deuren



geen trappen in de woning



geen drempel bij het betreden van de woning



toilet en badkamer zijn extra ruim



schuifruim met verzonken profiel



ruimte voorzien voor eventuele aanpassingen



er is domotica voorzien

Deze woonvorm is voor iedereen een meerwaarde. Zowel jong als oud, mensen met of zonder beperking kunnen baat hebben bij een levensloopbestendige woning. Bijvoorbeeld: kinderwagens kunnen makkelijker in en uit het huis, door de brede doorgang is het ook rolstoeltoegankelijk. Als men door ouderdom aanpassingen moet doorvoeren in de woning dan is dit ook heel wat eenvoudiger (vb: in een ruime badkamer kan men gemakkelijker een inloopdouche geplaatst worden).

79

Hierdoor kunnen we veel langer zelfstandig in de eigen omgeving blijven wonen en kan een verhuis naar een woon – en zorgcentrum vermeden of uitgesteld worden

Algemeen overzicht van de woonvormen

80

Bijlage 3: Interview Bart Denys (coördinator van de Lokale Dienstencentra Kortrijk) Interview met Bart Denys: vrijdag 26 maart 2010 

Doelstelling Ergo aan huis: 2008 – 2009 – 2010? Vooropgestelde doelen? Aantal interventies per jaar? 80 – 100 samen? Per semester 5? Opgenomen in woonzorgdecreet? Wonen in al zijn aspecten is één van de belangrijkste peilers binnen het beleidsplan van het OCMW Kortrijk. Vandaar dat het project ergo aan huis ook heel goed past binnen de visie van het OCMW Kortrijk. Doelstelling om in 2010 met al de ergotherapeuten van de LDC’s aan zo’n 80 à 100 huisbezoeken te raken. Wel moet er een onderscheid gemaakt worden in de woningaanpassingen: rekenen we een eenvoudige handgreep aan als woningaanpassing dan kunnen we dit streefdoel makkelijk bereiken. Als we echter echt ergotherapeutische en grote aanpassingen doen dan wordt het al moeilijker om het aantal te bereiken.



Haalbaarheid volgens aantal uren van de ergotherapeuten? -

Huidig takenpakket van een ergotherapeut binnen LDC: 1. 2. 3.



Beweging: zelf uitoefenen – organiseren Crea – activiteiten Ergo aan huis

-

Nu ligt het accent te weinig op typisch ergotherapeutische taken, er is veel organisatorisch werk, waardoor er weinig tijd overblijft voor ergo aan huis.

-

Ergo aan huis is nu moeilijk haalbaar wegens het bestaande takenpakket

-

Toekomst: veel meer taken overlaten aan vrijwilligers, en zich meer toespitsen op ergotherapeutische taken

-

1 of 1/2 dag voor ergo aan huis reserveren + op termijn ergotherapeuten bij werven

de

Opstart: proefperiode 2008 – 2009 -

Onderzoek? Noodzaak? Er werd opgemerkt dat we met een niche ouderen zaten die uit de bood viel, nl: de ouderen die ouder zijn dan 65 jaar en niet meer terecht kunnen bij VAPH. Zij zijn de “vergeten” doelgroep. Met de LDC’s zitten we in een unieke positie om op die niche in te spelen. Doordat de LDC’s vooral plaatselijk werken, staan ze veel dichter bij de mensen en is ergo aan huis dan ook een must. In Vlaanderen doet ongeveer een 36% van de ergotherapeuten aan ergo aan huis, maar dit is een vertekend cijfer want het overgrote deel van dit percentage wordt ingevuld door Antwerpen en Gent. Noodzaak bleek uit 2 feiten:

1.

Verkorte ligdagen in de ziekenhuizen  mensen nog niet volledig gerevalideerd + kunnen zich nog niet zelfstandig behelpen in de thuissituatie

81

2.

-

Wachtlijsten in rusthuizen en serviceflats zijn heel lang (vb: Serviceflats OCMW Kortrijk : Ten Olme zit met een wachtlijst van 5,5 jaar + mensen willen liefst zo lang mogelijk in eigen huis blijven wonen.

Beslissingen? Voorbereidende gesprekken? Vergaderingen? (SIT, LST, mutualiteiten, Raad OCMW) Vanuit het OCMW zijn er nog een beslissingen genomen voor wat betreft Ergo aan huis. Men wil eerst vooral het terrein aftasten: voorzichtige opstart, kijken naar wat in toekomst mogelijk en haalbaar is

-

2010: zorgstrategisch plan? Er wordt gewerkt aan een samenwerking tussen de OCMW Kortrijk en Steunpunt Woningaanpassing, maar het is nog niet duidelijk wanneer dat zorgstrategisch plan er juist komt. Het fonds sociaal kapitaal ( een dienst die sociale economie wil stimuleren) schenkt voor de komende 2 jaar een subsidie aan de thuiszorg. Vandaar dat het zeer belangrijk is dat men met ergo aan huis op de kar springt en geniet van deze subsidie om de dienst uit te bouwen.



Bekendmaking Intern: duizendpoot – nieuwsbrief OCMW Lokaal: Boekske – Folder (lokale bevolking) Infomomenten: lokaal - regionaal

82

Bijlage 4: Overzicht huisbezoeken Seniorenacties Kortrijk - Zuid (stagedienst) Naam

Adres

Hulpvraag

Datum aanvraag

Bellegem

Aanpassing woning rolstoel

Jan 2009

Aalbeke

Aanpassing badkamer – premie elektr & aanpassingspremie

Dec 2009 Verschillende huisbezoeken

+ hulpmiddelen advies Aalbeke

Aanpassing badkamer – premie elektr

Jan 2010

Aalbeke

Premie automatiseren rolluiken

Premie aanvraag opgestuurd 9/03/2010

Bellegem

Rugschool en valpreventie

Huisbezoek 09/03/2010

Bellegem

Transfers bed-stand en valpreventie

Huisbezoek

Rollegem

Traplift + premie (ism Jürgen)

Sept 2009

Aalbeke

Hulpmiddelen advies

Okt 2009 en febr 2010

Nieuwe aanvraag VAPH (afgekeurd)

15/03/2010

Aalbeke

Automatiseren rolluiken + premie

Sept 2009

Aalbeke

Bed beneden geplaatsthulpmiddelenadvies

Jan 2010

Kooigem

Visueel hulpmiddel – doorverwijzing naar Licht en Liefde Kortrijk

Maart 2010

Kooigem

Aanleren stoklopen

Maart 2010

Aalbeke

aanpassingspremie

Maart 2010

83

OPVOLGEN mei 2010

Bellegem

valpreventie

Maart 2010

Aalbeke

Aangepaste gsm

9 April 2010

Aalbeke

Toilet aanpassen: verhogen en steun

9 april 2010

Aalbeke

Rolstoeltraining hulpmiddelen

9 april 2010

84

Bijlage 5: Checklijst BOEBS vzw + checklijst Uniforme aanpak valpreventie Checklijst BOEBS vzw

85

86

87

Checklijst Uniforme aanpak valpreventie

88

89

Bijlage 6: Woonzorggebieden Vanuit een klantgerichte opstelling kiest het OCMW Kortrijk voor de uitbouw van een steunpunt per deelgebied van de stad. Het gaat om de 8 woonzorggebieden waarin het OCMW Kortrijk een Lokaal Dienstencentra uitbaat: -

Centrum Noord: wijken Overleie – Pius X

-

Centrum Oost: wijken Veemarkt – St. Jan - Venning

-

Centrum Zuid: wijken Drie Hofsteden – St. Elisabeth – Lange Munte

-

Centrum West: wijken Pottelberg – Walle – Doorniksesteenweg - Volksplein

-

Heule

-

Bissegem

-

Marke

-

Kortrijk – Zuid: Aalbeke – Bellegem – Kooigem - Rollegem

Voordeel hiervan is dat men kort op de bal kan spelen: hulpverleners kennen de mensen van hun gebied goed en de cliënten hebben een centraal meldpunt waar ze terecht kunnen met hun hulpvraag. Op die manier kunnen alle inwoners van Groot – Kortrijk gebruik maken van de dienstverlening, ook de mensen die verder van het centrum wonen. In elk LDC moet er ook een woonzorgservice zijn. Het moet een centrale plaats zijn waar informatie is over alles wat zich in de leefsfeer van de ouderen bevindt en waar informatie over wonen en zorg beschikbaar is, maar waar ook begeleiding en advies gegeven wordt.

90

2de afname

CRITERIUM

1ste afname Nieuwe

Bijlage 7: KATZ – schaal: casus Eliane

Transfers en verplaatsingen

2

3

4

heeft gedeeltelijke hulp nodig om zich te wassen boven of onder de gordel

heeft gedeeltelijk hulp nodig om zich te wassen zowel boven als onder de gordel

moet volledig worden geholpen om zich te wassen zowel boven als onder de gordel

3

1

kan zichzelf helemaal wassen zonder enige hulp

2

2

kan zich helemaal aanen uitkleden zonder enige hulp

heeft gedeeltelijke hulp nodig om zich te kleden boven of onder de gordel (zonder rekening te houden met de veters)

heeft gedeeltelijke hulp nodig om zich te kleden zowel boven als onder de gordel

moet volledig worden geholpen om zich te kleden zowel boven als onder de gordel

3

2

is zelfstandig voor de transfer en kan zich volledig zelfstandig verplaatsen zonder mechanisch(e) hulpmiddel(en) of hulp van derden

is zelfstandig voor de transfer en voor zijn verplaatsingen, mits het gebruik van mechanisch(e) hulpmiddel(en) (kruk(ken), rolstoel,…)

heeft volstrekte hulp van derden nodig voor minstens één van de transfers en/of zijn verplaatsingen

is bedlegerig of zit in een rolstoel en is volledig afhankelijk van anderen om zich te verplaatsen

2

1

kan alleen naar het toilet gaan, zich kleden en zich reinigen

heeft hulp nodig voor één van de 3 items: zich verplaatsen of zich kleden of zich reinigen

heeft hulp nodig voor twee van de 3 items: zich verplaatsen en/of zich kleden en/of zich reinigen

heeft hulp nodig voor de 3 items: zich verplaatsen en zich kleden en zich reinigen

1

1

is continent voor urine en faeces

is accidenteel incontinent voor urine of faeces (inclusief blaassonde of kunstaars)

is incontinent voor urine (inclusief mictietraining) of voor faeces

is incontinent voor urine en faeces

1

1

kan alleen eten en drinken

heeft vooraf hulp nodig om te eten of te drinken

heeft gedeeltelijk hulp nodig tijdens het eten of drinken

de patiënt is volledig afhankelijk om te eten of te drinken

Zich wassen

Zich kleden

1

Toiletbezoek

Continentie

Eten

91

Bijlage 8: Folder

92

93

94