onsorgaan december 2015 Bond van vrije evangelische gemeenten in nederland

onsorgaan

Bond van vrije evangelische gemeenten in nederland

december 2015 bondsbureau President Kennedylaan 311, 6883 AK VELP t 026 - 364 82 49 e [email protected] www.bondveg.nl

van de redactie

Bewaar de schat van de vrede door Gerard van de Wetering Geef vrede door van hand tot hand, je moet die schat bewaren; bescherm haar als een tere vlam, behoed haar voor gevaren. Dit december nummer van Ons Orgaan heeft als thema ‘bewaar de schat van de vrede’. Over vrede zullen we deze maand binnen en buiten de kerk weer veel horen, zoals ieder jaar in de aanloop naar Kerst. Maar hoe bewaar je de ‘schat van de vrede’ in de dagelijkse praktijk van werken, geloven en leven ook na Kerst? Hoe hebben mensen dat gedaan in het verleden en hoe doen mensen dat in onze tijd in de verschillende situaties waarin zij leven? Vanuit die vragen zijn we gekomen tot een kleurrijk geheel aan bijdragen van mensen uit verschillende christelijke tradities: We duiken met Leo Mietes het verleden in en verdiepen ons in ds. Corstanje, een pacifistische predikant. Ds. Corstanje wilde dieper over de vragen van vrede nadenken en ook anderen hierover dieper laten nadenken. Daarna volgt er een interview met legerpredikant John van Eenennaam die letterlijk in het schootsveld staat van de vragen rondom vrede en gerechtigheid. De derde bijdrage is een bijdrage van Wiel ­Hacking over het zoeken van de ‘kleine vrede’. Een aanzet en een aanmoediging om niet bij de pakken neer te zitten maar zaadjes van vrede uit te strooien. Hoe dat gebeurt en handen en voeten krijgt vertelt Marion Dingeman. Zij beschrijft een dag helpen in de noodopvang voor vluchtelingen.

2

Denken, leren, mediteren en doen gaan zo hand in hand in dit Ons Orgaan. Dat het mag inspireren om de vrede van hand tot hand door te geven! Vrede en alle goeds!

column

Kerst-verwachting door Henk van Dam, gemeentelijk werker in Meppel en Zwolle, parttime docent godsdienst, coach (geloofs)opvoeding We kijken uit naar Kerst. Hoewel het nog pakjesavond moet worden en menig hart vol verwachting klopt vanwege het heerlijk avondje, kijken we ook uit naar Kerst. In de kerken is de adventstijd begon­ nen en branden de kaarsen. Ook in winkelstraten zorgen etalages dat onze harten vol kerstverwachting kloppen. Kerstverwachtingen zijn net kerstballen. Je hebt ze in allerlei soorten, kleuren en maten. En voor je het weet glippen ze je uit handen, vallen stuk en heb je niets. Of zoals het na kerst gaat: je stopt alle kerstballen in een doosje ziet er het hele jaar niets van terug. Kerstverwachtingen als een zeepbel …. Ooit maakte een militair, tijdens een les geestelijke verzorging in het leger, een opmerking die glashelder maakte waar het met Kerst om gaat. Het is vlak voor Kerst en de militairen willen wel iets horen over Kerst en over Jezus, het kerstkind. De legerpredikant vertelt erover. Over Jezus, het kind van de kerstnacht dat vrede brengt op aarde. Over engelen die zingen van die vrede op aarde. En over herders die bij het kind neerknielen. Een verhaal over vrede in het leger vraagt om reactie. En die komt er! ”Twintig eeuwen kerst en nog geen vrede op aarde”, zegt één van de soldaten. En in hoe hij het zegt klinkt door hoe ongeloofwaardig voor hem dit verhaal is. Immers, als dit waar is, zou de wereld er 2000 jaar later toch anders uitzien?! De dominee denkt na: hoe reageer je op zo’n opmerking? Dan ziet de dominee de vingers van de soldaat. Onder zijn te lange nagels zit vuil als een donkere rand. En dan weet de dominee wat hij moet zeggen. ”Inderdaad”, zegt hij. “Twintig eeuwen Kerst en nog geen vrede op aarde. Dat is net zoiets als: twintig eeuwen zeep en nog steeds vuile fikken”. Die vuile fikken zijn er nog steeds. Dat komt niet door die zeep, maar door wat je met die zeep

doet. Zo is het met Kerst. Vrede op aarde is er nog steeds niet. Dat komt niet door dat kerstkind, maar heeft te maken met wat wij in ons eigen leven en in deze samenleving doen met de Boodschap van het Kind. Kerst 2015 is een feest van vrede en licht in een wereld vol ontwrichting en massale volksverhuizing. Machthebbers hebben bloed van een onafzienbare stroom vluchtelingen aan hun handen. Politici debatteren over onmogelijke dilemma’s en willen hun handen niet bevuilen aan wat gebeurt. En wij, als kerk, als gelovigen? Kerst 2015... nog steeds geen vrede! Welke Kerstverwachting tekent uw decembermaand? En wat mag de Kerstverwachting zijn van mensen in onze omgeving die hoe dan ook van huis en haard verdreven zijn?

Ik zal Christus’ licht ontsteken als het duister jou omvangt. Ik zal jou van vrede spreken waar je hart naar heeft verlangd (Opwekking 378) De herders knielden neer bij het Kind. Zij ontvingen de vrede van Kerst en deelden die vrede met anderen. We wensen elkaar een verwachtingsvolle decembermaand toe en een kerstfeest dat een antwoord is op de vrede van God, voor ons en door ons heen voor de wereld die (ver)wacht...

3

zending & diakonaat

SLOTDAG HELPENDE HAND SZD

Op donderdag 29 oktober was het zover: de laatste bijeenkomst van stafleden van de Helpen­ de Hand vakantieweken, in de Fruittuin in Oldebroek. Het was een prachtige dag. Stafleden van heel lang geleden, van de laatste weken in 2015 en alles daartussenin. Herinneringen werden opgehaald, oude bekenden ontmoetten elkaar en er werd heel wat gelachen.

Brochure Het Comité nam het initiatief voor het schrijven van een brochure, omdat met het afsluiten van de praktische kant van het Vrouwenwerk in de Bond, de Helpende Hand, ook een tijdperk is afgesloten: De liefde zal nooit vergaan, Schets van zeventig jaar Helpende Hand. Leo Mietus heeft de tekst geschreven. Het is een mooi, prettig leesbaar document geworden, dat ook een beeld geeft van de tijd waarin dit werk gedaan is. De SZD gaf deze brochure als verrassing aan alle aanwezigen mee, en biedt deze brochure aan aan de bondsgemeenschap, aan alle betrokkenen bij het werk van de Helpende Hand, aan elke gemeente en verder zijn er nog een aantal exemplaren gratis te bestellen via het bondsbureau: [email protected], tel. 026 36 48 249.

Afscheid Bij dit alles was er ook het verdriet, omdat het niet meer kan vanuit de Bond, weken organiseren met voldoende verzorging. Maar bij alles overheerst de dankbaarheid, voor alles wat is gedaan, voor al die vreugdevolle momenten, voor wat we elkaar en gasten konden geven. “Dat wat gedaan is uit liefde voor Jezus, dat houdt zijn waarde, ’t zal blijven bestaan!”. En zo hebben we elkaar voor het laatste uitgezongen: Vrede zij u… De commissie schrijft nog een laatste brief aan de gasten: Beste (ex)vakantieganger van de helpende hand, Afgelopen jaar bent u in mei/juni mee geweest als gast van de Helpende Hand; voor het eerst of al jaren. En wat hebben we fijne weken gehad! Maar, zoals u weet, is er een eind gekomen aan die vakanties. Dat wil niet zeggen, dat u niet meer met een vakantie met zorg en aandacht mee kunt. Het vakantiebureau, dat deel uit maakt van de Protestantse Stichting Diaconaal Vakantiewerk, verzorgt vakanties met zorg op diverse locaties in Nederland: • Vakantiecentrum De Imminkhoeve in Lemele, die ook de ons bekende locatie Groot Laer in Ommen beheert. Ook rechtstreeks te boeken bij de Imminkhoeve via Tel 0572 331284 • IJsselvliedt in Wezep • Vakantiehotel De Werelt in Lunteren • Vakantiehotel Dennenheul in Ermelo • Vakantiecentrum F.D.Roosevelthuis in Doorn • Vakantiehotel De Heerenhof in Mechelen – Limburg • Vaarvakantie met de Prins Willem Alexander 4

Inlichtingen hierover kunt u verkrijgen bij Het vakantiebureau, Postbus 6, 6740 AA Lunteren Tel 0318 48 66 10 of www.hetvakantiebureau.nl Wij bevelen deze vakanties van harte bij u aan en hopen dat u nog vele fijne vakanties met zorg en aandacht zult hebben. We wensen u Gods Zegen toe! Met hartelijke groet, de commissie van de Helpende Hand: Marga Juurlink, Willie van der Meer, Hendrine Nieman, Hetty Bonthuis en Martha Junte

ONTMOETINGSDAG OEKRAÏNE

Op 10 oktober organiseerde de SZD de jaarlijks landelijke dag. Dit jaar in een andere vorm: een ont­ moetingsdag. Onze Oekraïense broeders en zusters waren aanwezig. ´Om door elkaars geloof bemoedigd te worden´ (Rom. 1:12) klonk het bij de opening. En het was bemoedigend. Zoveel mensen, zo´n positieve sfeer! Bemoedigend dat je aan den lijve ondervindt, dat wij niet de enigen zijn met kleine gemeenten, die het toch volhouden. Bemoedigend dat je elkaar moed in kunt spreken ook: Het is niet onze kerk – het is Gods kerk. Bemoedigend dat zij ons een mail sturen: We blijven voor jullie bidden, overal in onze ´Bond´. We hebben met elkaar gezongen, Oekraïense liederen en Nederlandse en soms alletwee tegelijk. En heel veel klonk in drie talen, want hoewel het Pinksteren is geweest, is dat nog wel eens ingewikkeld… Heel veel mensen hadden iets meegenomen, gekookt, gebakken, gebreid, gehaakt, geknutseld. De opbrengst van alles wat die dag verkocht is, is maandag met hen meegegaan naar mensen die het daar heel hard nodig hebben: 550 euro! Op zondag waren ze in VEG Bennekom en in een gezamenlijk dienst in Veendam van de drie Groningse VEG/en. En als u meer wilt lezen of meer foto’s wilt zien: kijk vooral op de website www.bondveg.nl

In memoriam In het bijna voorbije jaar overleden twee oud zendingswerkers van de Bond VEG. Hans Wagter geboren op 16 mei 1940 - o ­ verleden op 25 maart 2015 en An Bruinsma geboren op 18 augustus 1936 en overleden op 24 september 2015. Beiden waren verpleegkundigen en vriendinnen, die samen in 1965 naar Suriname afreisden en daar, elk op een eigen plek, heel veel hebben gedaan. Meer hierover kunt u lezen op de website: www.bondveg.nl 5

comité

Jaarvergadering 2015 door Jan Koornberg ‘De liefde zal nooit vergaan’ is de titel van de brochure die ds. L. Mietus heeft geschreven naar aanlei­ ding van de afsluiting van het werk van de Helpende Hand. Het zou ook van toepassing kunnen zijn op de jaarvergadering van de Bond die zaterdag 7 november is gehouden in Bussum. Ongeveer 100 afge­ vaardigden behandelen alle jaarstukken en voorstellen in een zeer goede sfeer. Minstens zo belangrijk is de ruimte die er tijdens de dag is voor de onderlinge contacten en voor het geloofsgesprek.

Viering De jaarvergadering begint met een gezamenlijke viering van de maaltijd van de Heer, onder leiding van ds. Laura van Weijen van de VEG Nijverdal en dhr. D. Borneman als organist. Als inleiding op de lezingen uit Leviticus 19 en Marcus 12 geeft ds. van Weijen aan dat deze gedeelten actueler zijn dan ooit. De afgelopen week hebben we dankdag gevierd. ‘Wees Heilig, want ik ben Heilig en laat wat liggen voor de armen en de vreemdelingen’, is de boodschap in Leviticus. Het antwoord van Christus in Marcus 12 is dat het grote gebod ons leert God lief te hebben boven alles en de naaste als onszelf. Wij hebben in ons land veel voorspoed en vrijheid om voor te danken. Anderzijds zijn er ook zorgen

6

over mensen die geen deel hebben aan onze economische welvaart zoals ouderen en zieken (wie hen zal verzorgen?), werkzoekenden, en mensen die afhankelijk zijn van de voedselbank. De zorg over de vluchtelingensituatie in Europa, die onderweg met steeds meer prikkeldraad geprobeerd wordt te beheersen en ervaren wordt als een bedreiging. Christus leert ons niet de christelijke waarden en normen te verdedigen maar heeft aan het kruis ons een nieuwe toekomst gegeven van hoop en liefde en daarvoor schonk Hij zijn bloed. Durven we het aan als Bondsgemeenschap Hem daarin te volgen?

Opening en welkom Ds. Wessel Verdonk heet allen hartelijk welkom. Hij memoreert de lastige positie waarin een aantal van onze gemeenten zich bevinden door krimp

en de zorg die dat meebrengt. Ps. 100 bemoedigt hem steeds en geeft hem het vertrouwen op een goede vergadering. Daarna begint het vergadergedeelte van deze dag en dat duurt tot de middagpauze. Voor sommigen is dit gedeelte misschien het taaie gedeelte van de dag. Dit doet echter geen recht aan alle geledingen in de Bond die op schrift deze dag op een transparante manier verantwoording afleggen over het gevoerde beleid en de financiën van het vorige jaar.

Jaarstukken en voorstellen Dagvoorzitter Werner Postma, geassisteerd door Henk Pieters, leidt de vergadering vlot maar zorgvuldig door de agenda. Door de schriftelijke rondes eerder dit jaar zijn veel vragen van een adequaat antwoord voorzien. Dit leidt ertoe dat er vlot ingestemd wordt met alles wat door comité en deelorganisaties is uitgevoerd. De dank aan de vele vrijwilligers die zich hiervoor hebben ingezet wordt met applaus van de vergadering onderstreept. Met het voorstel om de SMPR regeling tekstueel aan te passen als gevolg van het opheffen van het Ikonpastoraat wordt ingestemd. Het Jeugd en Jongerenwerk (JJW), waarover al eerder besloten is dat dit de taak van de gemeenten is, wordt formeel opgeheven. Kampus blijft echter bestaan en hiervoor worden gelden gereserveerd voor de komende jaren. Met het voorstel van de stichting Rechtspositieregeling om de uitvoering van de Regeling voor Tegemoetkoming bij Langdurige Arbeidsongeschiktheid(RTLA) onder te brengen bij een verzekeraar wordt ingestemd en gaat in als ook de laatste details zijn geregeld. Het agendapunt mededelingen geeft de gemeenten en de deelorganisaties de gelegenheid om actuele ontwikkelingen te delen en daar is veel gebruik van gemaakt.

heeft veel gespreksmateriaal gemaakt dat op de website van de Bond staat. Het is bedoeld voor de geloofsontmoetingen in de regio’s en in de gemeenten en is te vinden onder http://www.bondveg.nl/geloofsontmoetingen/ Janneke Doornebal licht het programma toe. Geloofsontmoetingen hebben als doel je geloof met elkaar te delen waarbij iedereen aan het woord komt. Niet om elkaar te beoordelen of elkaar te veroordelen, maar om naar elkaar te luisteren. De ervaring leert dat je vanuit je persoonlijke geloof verschillend naar zaken kunt kijken en verschillende keuzes kunt maken. In groepen worden de voorgelegde situaties samen besproken. Zoals bijvoorbeeld: Hoe je omgaat met geweld als je hier onverwachts mee geconfronteerd wordt. Wat je dan doet of juist niet doet en zou je als christen anders (moeten) reageren dan als een niet gelovige. Dit leidde tot boeiende gesprekken en blijkbaar slagen we er steeds beter in naar elkaar te luisteren. In zijn slotwoord onderstreept ds. Verdonk zijn goede gevoel over deze dag met waardering voor allen die deze dag tot een succes hebben gemaakt. Hij dankt allen voor de zeer goede sfeer in de vergadering en de inbreng bij de geloofsontmoeting .

Geloofsontmoeting Het middaggedeelte is verzorgd door de commissie geloofsontmoetingen. Deze commissie 7

thema

Getuigen van vrede door dr. Leo Mietus, docent aan het Seminarium

Sonnet Hoog uit een bergkapel komt klokkenslag Teer rytmies zinderzingend neergedreven Zwijgt straks…. Maar door de grijze stilte beven De klanken lang nog na, als zwak geklag.

Deze regels schreef de jonge Abraham Corstanje (1902-1932) in een gedicht, dat verscheen in het tijdschrift Opwaartsche wegen in 1925. Door zijn theologische studie in St. Chrischona (Bazel) kende hij het geluid van de luidende kapelklok. Klonk zijn korte leven ook na in onze kring? Hij werd in 1928 predikant in Oude-Pekela en ging een jaar later naar Franeker. Hij werd ziek, maar bleef betrokken en actief. Tot de dood hem vroegtijdig wegnam. De jongste predikant van de toenmalige Bond stierf. Hij werd maar 29 jaar.

Pacifistische gezindheid Corstanje was een tuinderszoon. Hij hoorde van huis uit tot de Vrije Evangelische Gemeente Goes. De vragen rondom oorlog en vrede, destijds actueel vanwege de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog, hielden hem intensief bezig. Misschien las hij Tolstoi, de vredesapostel uit Rusland, die vond dat een christen pacifist moest zijn. In elk geval kende hij werk van Chr. Blumhardt, K. Barth en de religieuze socialisten H. Kutter en L. Ragaz. De laatste benadrukte een ‘principieel pacifisme’. Net als zijn vader en zijn broer werd Corstanje lid van de Nederlandse Vredesbeweging Kerk en vrede. Hij kwam openlijk uit voor zijn pacifistische gezindheid. Bij velen in de Bond stuitte dat in die tijd op weerstand. Toch verkondigde hij het pacifisme niet als een ‘nieuw evangelie’. Integendeel. Hij waarschuwde voor simpele boodschappen over oorlog en vrede. 8

Een lezing over vrede Op 4 november 1931 houdt Corstanje een lezing in Leeuwarden. Na zijn dood zullen vrienden haar uitgeven. Christus Kerk – Woord Gods – Vredes-Werk heet het boekje. Hij maakt daarin duidelijk dat je als christen geen kant en klare manier van leven uit de Bijbel kunt afleiden. Wel dat we als gelovigen gehoorzaam horen te zijn aan ‘Gods Woord’. Dat Woord richt zich tot ons in een bepaalde tijd. God spreekt, Hij roept in de tijd. Gods roep kan zelfs tegen allerlei instituties (zoals de kerken), die mensen met Gods wil in verband brengen, ingaan. Het zijn vooral de profeten van Israël die dat hebben laten zien.

God God laten Corstanje gelooft dat het de opdracht van de kerk is zich voor vrede in te spannen, maar we mogen niet de illusie hebben daarmee ‘Gods vrede te verwerkelijken’. Wel mogen we geloven ‘dat wij ook daarmee van Gods vrede getuigen’. Van een vrijzinnig vredesidealisme – wij kunnen door onze inzet Gods vrederijk tot stand brengen – moet hij niets hebben. Maar ook niet van een orthodoxie, die God inkapselt in allerlei burgerlijke gewoonten en regels, die voor ‘christelijk’ worden aangezien. In zijn ogen kun je God zo niet vastleggen, maar is het onze opdracht God God te laten zijn. Hem onze vanzelfsprekende christelijke, maatschappelijke, burgerlijke opvattingen over gezin, staat, oorlog en vrede te laten openbreken. Hem niet gedachteloos te verbinden met Nederland, het huis van Oranje of de eigen partij of leer, zoals veel orthodoxe christenen deden.

Getuigen van vrede Voor hem was het duidelijk dat hij zich voor het pacifistische vredeswerk moest inzetten. Ook al leren we uit de Bijbel dat in de laatste tijden ‘de oorlogszucht zal toenemen en de goddeloosheid en mensenverachting ten toppunt zullen stijgen, desondanks moet het vredeswerk worden verricht.’ Zo kon een christen getuigen van vrede, stelde Corstanje aan het slot van zijn lezing. Mis-

schien zou hij later net als Bonhoeffer door de nood van de tijd zijn pacifisme hebben bijgesteld. Dat paste óók bij de telkens hernieuwde openheid voor Gods levende Woord, die hij voorstond.

Een onvergetelijke predikant Zijn vriend J. Karelse bezocht hem op zijn sterfbed. In het ontroerende In memoriam dat Karelse schrijft, wordt gesproken over hun beider zorg dat door het ‘neo-methodisme’ de openheid in de gemeenten in het gedrang kwam. Zij wilden die openheid terugbrengen. Maar het werkelijk open staan voor Gods Woord – dat bleek toch vaak erg moeilijk in de gemeenten. Makkelijker was het om een bepaalde leer of evangelisatiemethode te omarmen en dan geen vragen meer te stellen. Corstanje stierf. Zijn jonge weduwe bleef achter, immens verdrietig. Pas toen de Tweede Wereldoorlog was gekomen, vond ze eindelijk vrede in de gedachte dat hij gespaard was gebleven voor een concentratiekamp, zoals Martin Nijkamp later van haar zoon hoorde. Ze wist heel zeker dat hij het als gehoorzaamheid aan Gods Woord zou hebben verstaan zich te verzetten tegen het nazisme. Zo blijft Corstanje in ons midden een inspirerende persoon, die werkelijk ‘Gods Woord’ heeft vernomen. Hij was, zoals Nijkamp schreef, ‘in openheid voor een nieuwe theologie en in het aanvaarden van politieke verantwoordelijkheid door de kerk zijn tijd ver vooruit.’ 9

thema

Een wereld te winnen Voor dit themanummer ’Bewaar de schat van de vrede’ interviewde de redactie ds. John van ­Eenennaam. Wat betekent ‘vrede’ in een geweldsorganisatie en wat heeft een dominee daar te zoeken? Ds. van Eenennaam is als krijgsmachtpredikant werkzaam in de dienst Protestantse Geestelijke Verzor­ ging bij de Nederlandse krijgsmacht sinds 1988. De voor hem verantwoordelijke zendende instantie is de PKN.

Wat bewoog u indertijd om krijgsmacht­ predikant te worden? Mijn drijfveer is om namens God bij mensen te zijn die hun militaire beroep uitoefenen. Toen ik begon als krijgsmachtpredikant hadden we een leger op basis van dienstplichtigen. Ik werd geplaatst bij een opleidingscentrum en vele dienstplichtigen met aanpassingsproblemen kwamen bij mij op verhaal. Daarbij ging het vaak om de vraag: ‘hoe kan ik mijzelf blijven in een hiërarchische geweldsorganisatie?’ Dat werd een pastorale

10

kernvraag. Ook organiseerde ik op de zondag ‘kerkdiensten te velde’ tijdens bivakperiodes of oefeningen. Toen ons land een beroepsleger kreeg moest ik mijn aandacht op andere dingen richten. De spits werd voor mij: aanwezig en betrokken zijn bij militairen die geoefend worden en geregeld daadwerkelijk uitgezonden worden. Militairen ondergaan soms geweld en moeten soms geweld toepassen om (ander of groter) geweld te voorkomen, te dempen of te stoppen. Als geestelijk verzorger

trek je mee en ben je beschikbaar, ook op die momenten dat militairen beproefd worden onder moeilijke omstandigheden.

Wat is de rol van een predikant in een ­organisatie die geweld hanteert? Als predikant draag je wel een militair uniform, maar geen wapen. Je kiest ervoor vertegenwoordiger te zijn van waarden als vrede en gerechtigheid in een omgeving waar die belangrijke waarden onder druk staan of kunnen komen. Net als andere geestelijke verzorgers heeft de krijgsmachtpredikant een vrije positie, waardoor het gemakkelijker is ergens vragen bij te stellen. Het is mijn taak om vanuit een houding van nabijheid een vrijplaats te bieden voor mensen die op verhaal willen komen. Krijgsmachtpredikanten en aalmoezeniers worden doorgaans zeer gewaardeerd omdat zij in positieve zin betrokken zijn bij het wel en wee van militairen en hun thuisfront. Bovendien is er meer geloof buiten de kerk, dan er binnen de kerk soms wordt beweerd. Op uitzending krijg ik een plek in een hulpverleningsteam. Ook leid ik dan kerkdiensten. Als er militairen sneuvelen, organiseer ik nazorg en een herdenkingsdienst.

U werkt momenteel op een vormingscentrum; welk soort vragen stelt u militairen? Dat is deels afhankelijk van de conferentie en het doel. Tijdens een ‘uitzendconferentie’ gaat het o.a. over de mentale voorbereiding van de uit te zenden militair. Belangrijke vragen zijn dan: Hoe ga je om met jouw thuisfront, wat is nodig om te bespreken? Durf je stil te staan bij het idee dat je misschien gewond of niet levend terug komt? Vul je een nabestaandenmap in? Hoe stel je als militair jouw vertrek voor? Wie laat je achter? Mogen je collega-militairen ook iets weten van jouw privésituatie? Wat is er voor nodig om maanden lang de sfeer en de samenwerking tijdens uitzending goed te houden? Hoe kun je weer aansluiten bij je relaties als je terugkomt?

Het adagio van Albinoni door Vedran

Welke gebeurtenis uit de afgelopen jaren blijft u bij? En waarom had dat impact op u? Tijdens mijn eerste uitzending in Bosnië werd ik voor het eerst geconfronteerd met de gevolgen van immens oorlogsgeweld. Ik herinner mij een kilometerslange weg, waar alle huizen kapot waren geschoten en het wasgoed nog aan de lijn hing. Later heb ik nog veel meer van dat soort troosteloze plaatsen gezien. Het is bijna vreemd om te constateren dat je er ook aan gewend raakt. Bijzonder is voor mij het verhaal van de muzikant Vedran Smailovic. Deze man zag op 22 mei 1992 voor zijn ogen een granaat op de markt van Sarajevo inslaan, die het leven nam van 22 burgers. Zij stonden in de rij op brood te wachten. De volgende dag plaatste de muzikant zijn klapstoeltje bij de krater. Ondanks het doorgaande geweld speelde hij 22 dagen lang om 16.00 uur op zijn cello op de markt het Adagio in G minor van Albinoni. Dit verhaal maakte op mij veel indruk. Hier stelde iemand ongevraagd een waardig teken van geweldloos verzet. Ik heb diverse keren stilgestaan bij dit gebeuren tijdens mijn kerkdiensten in Bosnië. 11

thema en dat in verhouding staat tot het beoogde doel. In Frankrijk hebben drie mensen in de trein een terrorist op tijd kunnen stoppen door hem te overmeesteren en vast te binden. Zij moesten daarbij geweld toepassen. Het ene uiterste had kunnen zijn dat zij passief bleven toekijken met een gruwelijk bloedbad als gevolg. Het andere uiterste had kunnen zijn dat zij de eenmaal vastgebonden terrorist gingen martelen of doden. Tussen twee uitersten hebben zij het midden gehouden.

Een predikant is herder, maar ook leraar. In hoeverre kan een krijgsmachtpredikant ook dat laatste zijn? Als ik terugkijk zou ik mijn uitzendingen niet hebben willen missen. Ook al kostte het mij moeite om mij los te maken van mijn thuisfront voor langere tijd. Tijdens een uitzending ervoer ik mijn rol als heel erg cruciaal, temeer als zich iets afspeelt op het grensvlak van leven en dood. Tijdens mijn uitzending in Uruzgan zijn er enkele militairen gesneuveld, anderen zwaar gewond terug gekomen. Dat maakt veel indruk.

Hoe verbindt u bijbelteksten zoals ‘iemand de andere wang toekeren’ en ‘niet door kracht en geweld maar door mijn Geest’ met uw eigen leven en werken? Zulke teksten moet je als krijgsmachtpredikant juist in je gereedschapskist meenemen. Dit soort teksten herinneren en vertellen ons over een andere wereld waarin geweld niet de enige en laatste toepassing hoeft te zijn. Gelukkig niet. De herinnering van geweldloosheid moet als optie altijd bespreekbaar blijven. Ook al lijkt het ideaal ver weg dat strijdende partijen van de Taliban of IS omwille van vrede en gerechtigheid dit gesprek willen aangaan. In het militaire handwerk is ethische bewustwording belangrijk. Niet alleen wie geweld toepast moet zich verantwoorden, ook degene die het geweld niet toepast. Soms is geweld nodig om erger te voorkomen. Dan moet het gaan om de keuze voor het lichtste middel dat voorhanden is 12

Ik weet niet of het nodig is om onszelf te verstaan met deze titels, ook al komen we ze in de Bijbel tegen. Liever nog wil ik een leerling genoemd worden van het koninkrijk van God. En ik geloof graag dat er met mij vele leerlingen zijn. Het is aan de mensen waarmee wij werken om te bepalen of zij iets ‘leren’ (of niet) van een krijgsmachtpredikant of van mij als persoon. Wanneer het gaat om de ‘zending’ van het Woord, geloof ik dat ik met vele christenen bewust of onbewust, maar in ieder geval onbekommerd, mag zaaien.

Wij zingen tijdens Kerst over ‘Vrede op aarde’, over ‘de Vredevorst die gekomen is’… Wat is uw eigen verwachting als het gaat om de vrede op aarde? Sjalom betekent dat mensen het met elkaar goed hebben; daar ontmoet God mensen, daar woont God. Dat laat zien dat er nog een weg te gaan is en een wereld te winnen. Zalig de vredestichters, zij zijn kinderen van God.

Als een ster in lichte luister, als een vurig verschiet straalt Gij ons tegen. Terwijl de nacht nog huivert daagt Gij op als ons nieuw lied Als een morgen aangebroken, als het licht, zonneklaar roos in de winter, in de woestijn ontloken, als een belofte bloeit Gij daar. Als een kind tot ons gekomen, zijt Gij ons ongedacht nader, nabijer dan wij ooit durven dromen. Liefde heet uw overmacht. Als een woord dat, eens gegeven, nóg de morgen ontbiedt, zegt Gij ons aan de nacht niet meer te vrezen, want uw ster verlaat ons niet. (LB 501, t: Sytze de Vries)

13

thema

Het kleinere zoeken naar vrede door pastor Wiel Hacking, pastoraal werker Pater Damiaanparochie, De Bevelanden en Schouwen-Duiveland Het verlangen naar licht, naar vrede en saamhorigheid lijkt ons met Kerstmis meer te beroeren dan in andere tijden van het jaar. Misschien komt dat wel door de duisternis en het gure weer, die in de natuur de overhand hebben. Of deels ook door het schrale klimaat, dat in onze samenleving van vele kanten op ons afkomt. Dat verlangen naar vrede en harmonie drukt zich tegewoordig vaak uit in het uitbundige licht, waarmee we onze kerstbomen of zelfs de buitenkant van ons hele huis optuigen. Soms denk ik wel eens, dat dit vele licht in onze straten als een soort bezwering wordt ingezet om onze behoefte aan innerlijk licht te maskeren. Het verlangen naar harmonie is ook zichtbaar in de behoefte aan het gezellige samenzijn met familie en vrienden. Of voor sommige mensen ook in de extra aandacht in deze dagen voor de asielzoekers, die in ons land een veilig heenkomen zoeken. Zo zijn er vele manieren om uitdrukking te geven aan ons verlangen naar vrede.

Het moet anders Het verlangen naar vrede begint vaak met een gevoel van onvrede. Dat geldt niet alleen voor de grote conflicten in onze wereld, waarbij diplomaten een veelal onopvallende missie uitvoeren om vrede te bevorderen. Maar dat is ook het geval in onze eigen, meestal overzichtelijke maar tegelijk vaak ingewikkelde, leefomgeving. Het verlangen naar vrede begint klein: waar mensen ervan overtuigd raken, dat een bepaalde situatie of een ongewenste gang van zaken anders moet. Die overtuiging kan zo sterk worden, dat er gezocht wordt naar creatieve en onvermoede pogingen tot toenadering of verzoening. In Goes en in Heinkenszand werden – voor het eerst vijf jaar geleden – maaltijden gehouden op Eerste Kerstdag voor mensen die gezelschap zochten. Het initiatief kwam van vier bevlogen mannen en vrouwen, die geen vrede vonden 14

bij de gedachte dat mensen juist die dag zonder gezelschap moesten doorbrengen. Van vijfentwintig gasten in het eerste jaar te Goes is de belangstelling inmiddels uitgegroeid tot het dubbele.

Een nieuw begin Juist die onverwachte creativiteit kan nieuwe dingen tot stand brengen, kan doodgelopen wegen omzetten naar doorlopende wegen. Dat nieuwe begin mogen wij als christenen vieren met Kerstmis. De evangelist Lucas richt onze aandacht op

een gebeurtenis, die totaal niet interessant is voor de nieuwsberichten van toen. Hij haalt de logica van de politieke verhoudingen en de economische belangen volledig onderuit. Met de geboorte van een kind – dit kind, dat geboren werd in een kribbe – wordt een nieuw begin gemaakt. In de geschiedenis van mensen is deze geboorte eigenlijk zonder grote betekenis, maar in de geschiedenis van God-met-de-mensen is dit het nieuwe begin. Juist in het kwetsbare, het nietige, het onooglijke, juist in wat niet meetelt in de grote wereldgeschiedenis, wordt een nieuwe start aangekondigd. Het is niet een nieuw begin, zoals mensen dat verzonnen zouden hebben. Nee, het is het nieuwe begin dat door God wordt voorgesteld. In de geboorte van dit kind wil God ons de hand reiken.

Binnen handbereik En daarmee worden wij op weg naar de vrede gezet. Niet de vrede, die op mondiaal niveau

gerealiseerd moet worden. Dat lijkt alsmaar niet te lukken, al zijn er soms hoopgevende initiatieven. Maar wij worden op weg gezet naar de vrede die begint tussen jou en mij. De vrede die zich afspeelt tussen God en ons. En de vrede die ik kan proberen te vinden in mijzelf. Want het begint klein. Ja. Het. Begint. Klein. Gelukkig ook maar! Want daarmee komt de vrede binnen handbereik. Ons verlangen naar vrede hoeft niet te blijven steken in een onvervuld verlangen. Met zijn geboorteverhaal wil Lucas ons laten zien, waar het werkelijk op aan komt in ons leven. De grote-mensen-geschiedenis zal altijd invloed hebben in ons leven, maar wat nou echt belangrijk is, dat is van een totaal andere orde. Niet macht en status, niet ons vaak veel te grote ego, niet een nog weer nieuwere smartphone zouden ons doen en laten moeten bepalen. Maar we moeten ons laten gezeggen door alles wat kwetsbaar is in onze wereld. Al die kleine mensen en schijnbaar onbeduidende gebeurtenissen halen het grote nieuws niet. Maar zij laten juist zien dat oog hebben voor het kwetsbare een grote kracht kan betekenen. Juist wat onooglijk en ogenschijnlijk niet belangrijk is, juist waar de integriteit van mensen wordt geschonden, juist wanneer mensen achteloos aan de kant worden gezet – juist daar en dan moeten wij laten zien wat werkelijk van belang is in onze dagen. Juist daar en dan kunnen wij zien waar vrede in ons eigen bestaan – heel concreet – een plaats kan krijgen. In die zin wens ik u uit de grond van mijn hart een gezegend Kerstfeest toe. Alsook vrede en alle goeds.

15

thema

Hesje Een impressie van de crisisnoodopvang van vluchtelingen in Franeker door Marion Dingeman, ­gemeentelid van één van de kerken van Franeker Om 17.00 uur sta ik ingeroosterd, als vrijwilligster bij de sporthal, waar de crisisnoodopvang van vluchtelingen gerealiseerd is. Ik meld me bij de breedgeschouderde beveiligingsbeambte die voor de deur staat en hoewel ik niet op de lijst sta mag ik doorlopen.

foto: Johan de Schiffart

In een kantoortje is het een drukte van belang van mensen met veiligheidshesjes aan en ook mij wordt gevraagd zo’n hesje aan te trekken. Dat geeft je de status van een goedwillende Nederlander en biedt je herkenbaarheid en veiligheid. Erg handig als je verloren de sporthal binnenstapt: je kunt meteen op de groep ‘hesjes’ af lopen, die bij de tafels met eten en drinken staan te praten. Er is veel gemopper onder hen: de bussen met zich-registrerende-asielzoekers zijn later terug dan verwacht, hoe moet het met het eten en er zijn

16

veel te veel vrijwilligers! Er moeten er maar een paar naar huis! “Dat nooit”, denk ik en ik neem de sprong in het diepe: de zaal in, tussen de mensen die er wél zijn. Het valt niet mee als je probeert een praatje te maken met een diep-donkere moeder met een schattige peuter; ze spreekt geen andere taal. Maar blikken en een aai over de bol van de peuter kunnen al veelzeggend zijn. De moderne tiener blijkt uit Iran te komen en

Een tafel vol met vodjes en papieren: het resultaat van de eerste Nederlandse les. Ik schuif bij. Alles wordt keurig met drie verschillende kleuren overgeschreven in een schrift. Eindeloos vaak herhaalt de oudste dame: “asublief, asuublief, alsublief...”, want je wilt als asielzoeker wel beleefd overkomen. Ze schrijft haar geboortejaar op: 1955. Ze gaf in Syrië Arabische les aan jongeren tussen de 13 en 17 jaar. Man en twee dochters zijn nog daar, maar zij wil Nederlands leren, goed de taal leren, dan kun je hier snel weer een bestaan opbouwen. Mijn meegebrachte wol en naalden zijn ondertussen ook op tafel beland en al snel is er een heel breikransje! Leuk om te zien hoe men steken op zet op een heel andere manier dan wij gewend zijn. Er is vraag naar ‘rondbreivormen’ om mutsen te kunnen maken en ik bel manlief om voor het eerst van zijn leven breispullen te zoeken en... te vinden! En zowaar; hij komt met de spullen langs de beveiliging. Binnen de kortste keren zijn de vier ringen in gebruik en aan het einde van de avond is het eerste babymutsje klaar!

foto: Johan de Schiffart

geen tiener te zijn, maar een studente Engels aan een universiteit.... Nog niet zo lang bezig schat ik, want onze kennis ontloopt elkaar niet veel, maar we kunnen in ieder geval een praatje maken. Aan een ander tafeltje zit een man ijverig de dagen van de week te oefenen en samen oefenen we verder: maandag, dinsdag, woensdag... Aan de hand van een klok probeer ik begrippen uit zijn lesboek uit te leggen: goede morgen, goede middag, goede avond en goede nacht, maar hoe leg ik in vredesnaam begrippen als ‘voormiddag’ en ‘namiddag’ uit? Hij wijst een plaatje aan: “bruid” en wijst naar zichzelf. “Syria, no baby”.

wijs naar haar trouwring en ze vertelt: “Man in Syrië, Damascus, overal boem, boem, boem...” “Kinderen?” vraag ik. Ja, een zoon van 11 is meegekomen, maar een jongen van 14, een meisje van 9, een jongen van 8 en een meisje van 3 zijn nog in Damascus, bij haar man en haar moeder... Ze buigt zich diep over haar papier en ik kan niet anders doen dan haar even over de rug aaien... “Hoe maak je een keuze wie er weggaat en wie er achterblijft?” vraag ik via een ander. “Moeilijk, moeilijk. Twee dingen fout, kiezen altijd fout, gevaarlijke reis, moeder verliezen of vader?” Zij is gegaan, met haar zoontje van 11, met een telefoon zonder simkaartje. Gisteren had ze wel kunnen bellen en ze had haar dochtertje aan de telefoon. Op dat moment ontplofte pal voor het huis een bom, ze hoorde hem, maar gelukkig haar dochtertje ook nog! Niet gewond. Het is 22.00 uur, tijd om naar huis te gaan. Het valt niet mee om afscheid te nemen, maar het moet! Bij de deur staat een groep ‘hesjes’. Ik heb hen niet meer nodig om me veilig te voelen! Ik heb in een paar uur tijd vrienden gemaakt. Vrienden, die ik waarschijnlijk nooit meer zal zien in mijn leven. Dat weet God alleen. Dat zij en wij onze veiligheid bij Hem mogen zoeken en vinden.

Maar mijn buurvrouw van 60 en mijn andere buurvrouw hebben geen tijd. Die blijven bezig met het overschrijven van hun kladjes in de schriften. Ook Hannah, die erg slecht Engels spreekt. Ik 17

gemeentenieuws door ds. B.Hagen In het maandblad van de VEG Burgum staat de volgende advertentie: “Onze gemeente is per direct op zoek naar BEZOEKERS m/v, die het leuk vinden om zo eens in de twee maanden een gemeentelid te bezoeken en samen een kop koffie of thee te drinken. Voor deze functie zijn geen specifieke eisen nodig. Tijdsbesteding: plm. 1½ uur per 2 maanden per bezoek.” De VEG Leeuwarden heeft een Aktie voor de voedselbank gehouden: “Op zondag 8 november hebben we weer een dankdag voor gewas en arbeid. We mogen dan weer Gods zegen vragen voor het werk dat we als mensen doen. Het is tegenwoordig niet vanzelfsprekend meer dat je als mens werk hebt waarmee je de kost kunt verdienen. Talloze gezinnen worden daar momenteel mee geconfronteerd. Dergelijke omstandigheden hebben grote consequenties voor degenen die het treft. Huisuitzetting, schuldhulpverlening, onbetaalde rekeningen enz. Het is dan ook niet verwonderlijk dat steeds meer mensen een beroep doen op de Voedselbank. Er is een grote stijging van aanvragen! Het lijkt de Werkgroep voor Zending, Diaconaat en Evangelisatie een heel goed idee om op zondag 8 november een inzameling te houden van goederen die kunnen worden overgedragen aan de Voedselbank.” Het Nederlands Dagblad bericht: “De Nederlands Gereformeerde Kerk en de Vrije Evangelische Gemeente Amsterdam gaan samenwerken en samen kerken. Dat meldt het kerkelijke magazine Onderweg op haar website. De NGK belegt maandelijks drie kerkdiensten waarvoor ook de andere gemeente wordt uitgenodigd. Eén keer per maand gebeurt het omgekeerde. Verder worden er gezamenlijke activiteiten ondernomen. Vorig jaar waren er nog plannen voor opheffing van de 50 leden tellende evangelische kerk, opgericht door ds. Jan de Liefde. Dat blijkt niet nodig. De 125 Nederlands-gereformeerden zochten een nieuwe 18

locatie voor de diensten en hebben die nu: alle diensten worden gehouden in de Weteringkerk van de VEG in de rivierenbuurt.” De VEG Winschoten bericht: “Het is een speciale Adrillen dit jaar: 200 jaar! Ook dit jaar willen acht kerken de Marktpleinkerk open zetten om mensen even rust te gunnen en hopelijk een goed gesprek met hen te hebben. Enkele leden van onze gemeente zijn weer vrijwillig(st)er; de kerk is open van 10.00 tot 16.00 uur. Komt u ook even kijken?” De Allerheiligenmarkt in Winschoten, kortom Adrillen, is de grootste jaarmarkt van de provincie Groningen. Omdat in 2015 de 200ste editie plaatsvindt, wordt er niet één, maar tien dagen lang feestgevierd met 45000 bezoekers (31/10-9/11). In de Petrakerk van de PKN Rotterdam en de VEG aldaar vroeg de kerkenraad zich af wat zij concreet zouden kunnen betekenen in de opvang van vluchtelingen: “Helma Hurkens heeft contact met enkele Syrische vluchtelingen in onze wijk, ze zijn al wat langer in Nederland. Helma nodigt hen uit voor een ontmoeting na de kerkdienst op 1 november. Ieder die geïnteresseerd is in deze ontmoeting, is ook daarbij uitgenodigd. Er is een tolk aanwezig. Dat geeft ons gelegenheid hen concreet te vragen wat wij voor hen zouden kunnen betekenen.”

N.B. Dit is de laatste keer dat ik deze rubriek verzorg. Ik ben er in januari 1996 mee begonnen dus heb ik deze werkzaamheden gedurende 20 jaar gedaan! Ik heb het met veel plezier gedaan en bedank allen voor de trouwe toezending van de maandbladen. Speciaal bedank ik allen die mij lieten weten dat zij veel genoegen beleefden aan deze rubriek en verklapten dat zij na ontvangst van OO eerst mijn rubriek opzochten!!

Kerk en samenleving

50 jarig ambtsjublieum ds. Hero E. van der Bij Het is alweer ruim een jaar geleden dat ds. Hero E. van der Bij zijn 50-jarig ambtsjubileum vierde. Per abuis is daar toen geen aandacht aan geschonken. Hierbij alsnog: Op 1 november 1964 werd Hero van der Bij bevestigd als predikant in de VEG Gouda. Een jaar daarvoor was hij daar en in Dordrecht als hulpprediker begonnen. In de jaren ’60 werd o.a. de eerste restauratie van het kerkgebouw, de voormalige Goudse synagoge, voltooid. Het feit voorganger te zijn in een voormalig Joods bedehuis, versterkte voor ds. van der Bij de gedachte dat de christelijke kerk zich voortdurend moet oriënteren op zijn Joodse afkomst. In 1966 trouwde hij er met Jenny Bonzet en in 1968 verhuisde het jonge gezin naar Heerde. Niet alleen de opbouw van de gemeente, ook de oecumene en het sociale en maatschappelijke leven hadden hun aandacht. In het bijzonder de zorg voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten en de oprichting van een verpleeghuis. Daarnaast waren zij beiden p.t. docent in het voortgezet onderwijs. In 1974 maakte werd ds. van der Bij legerpredikant. Hij bleef dat tot zijn emeritaat in 1994 en was werkzaam in Nunspeet, ‘t Harde, Wezep en Amersfoort. Ondertussen bleef hij betrokken bij de Bondsgemeenschap o.a. als consulent van diverse gemeenten, bestuurslid van de Binnenlandse zending (opgegaan in SZD) en van de Commissie Dienst aan Israël. Ook was hij redactielid van Ons Orgaan. Na zijn emeritaat raakten dhr. en mw. van der Bij betrokken bij het pastoraat t.b.v. Nederlanders in Spanje en Portugal. Daarnaast was er tijd om diverse reizen te maken naar het Midden-Oosten. Dit gaf hen nog een duidelijker beeld van de leefen denkwijze van de wereld waarin o.a. de bijbel is ontstaan.

50 jarig ambtsjubileum ds. Lise van der Molen In 1937 werd Lise van der Molen geboren in Vrouwenparochie. Met zijn ouders hoorde hij bij de VEG Oude Bildtzijl. Al heel jong wist Lise zich geroepen om zendeling te worden. Net als zijn vader las en studeerde Lise graag. Hun wegen liepen deels parallel: terwijl Lise naar het gymnasium ging, om daarna theologie te kunnen studeren, studeerde zijn vader aan de theologische school van de Bond. Vlak nadat Lise in Utrecht was begonnen aan zijn theologische studie, verhuisden zijn ouders naar het land van Cadzand, waar zijn vader beroepen was als dominee. Tijdens zijn studie kreeg Lise een ander beeld van de zending. Zending werd voor hem: de blijvende drijvende en vernieuwende kracht van de kerk. Dat betekende dat ook Nederland ‘zendingsveld’ was. Van 1964 tot 1971 was ds. van der Molen werkzaam in de VEG Nijverdal. Het jeugdwerk had zijn bijzondere aandacht, naast de oecumene en samenwerking met o.a. artsen en maatschappelijk werkers. In deze jaren groeide bij hem de gedachte dat ‘het leren’ in de gemeente van groot belang was: het streven naar de volwassen-educatie, zoals hij dat later bij Eugen Rosenstock-Huessy terugvond. In 1970 trouwde hij met Gerda. Na hun vertrek uit Nijverdal ging hij opnieuw studeren en zorgde voor de kinderen. In deze periode ontdekte ds. van der Molen het werk van Rosenstock-Huessy. Sindsdien is hij op allerlei manieren met het werk van deze denker bezig: o.a. door publicatie van Rosenstocks bibliografie en betrokkenheid bij andere werken over Rosenstock. Op dit moment is ds. van der Molen actief in ‘zijn’ plaatselijke gemeente in Winsum, op het gebied van kerk & Israël en als voorganger in kerkdiensten in VEG en PKN.

19

mededelingen

Ons Orgaan verandert! Vanaf 2016 verschijnt Ons Orgaan 4 keer per jaar. Wat mag u verwachten: • thematische opzet met artikelen van schrijvers van binnen en buiten de Bond • nieuws uit de regio’s • Bondsnieuws vanuit Comité en deelorganisaties • vaste columnist voor het hele jaar • 4x bezinning door ds. Ties Prins (2016) • boekbespreking • meer kleur, meer foto’s • grotere letter • n.a.w. A4 formaat Wij zoeken: • Een foto redacteur, die het leuk vindt om (rechtenvrije) afbeeldingen te zoeken bij de artikelen en voor de cover. • Mensen voor een lezerspanel, die in het eerste jaar kritisch mee willen lezen en via email feedback geven aan de redactie. • Mensen die één keer per jaar een dagdeel mee willen denken over mogelijke thema’s en de uitwerking daarvan. • 20-ers of 30-ers die de redactie willen versterken • Regiocorrespondenten die elk kwartaal nieuws uit hun regio verzamelen.

Als gemeentelijk werker pastoraat en gemeenschapsopbouw is erkend dhr. Pascal Lauwaert In deze functie zal de heer Lauwaert aangesteld worden in de VEG Nieuwvliet c.a.. Zijn gegevens zijn: dhr. P.Lauwaert Brieversweg 263a 8310 St. Kruis-Brugge België Telefoonnummer: +32 50 36 14 44 Nieuw adres secretaris VEG Bennekom: Vrije Evangelische Gemeente Bennekom T.a.v. de secretaris Louis Davidsstraat 18 6708 NN Wageningen

HEZENBERG

Vastgelopen ? Aankondiging: De Predikantenvergadering 2016 zal worden gehouden op woensdag 6 en donderdag 7 april in het conferentiecentrum Mennorode te Elspeet. Alle (emeriti)predikanten, gemeentelijk werkers en proponenten zijn hiervoor van harte uitgenodigd.

20

... in relatie, gezin of baan? Werk aan uw herstel in een sfeer van rust en bezinning!

www.hezenberg.nl

038 - 444 52 51

COLOFON Voorzitter/redacteur: Gerard van de Wetering Eindredacteur: Dorette van Houten Secretaris: Wim Burger Penningmeester: Frits Hengstman Lay-out: Fenny Koornberg, e-mail: [email protected] Gemeentenieuws: Ben Hagen, e-mail:[email protected]