Onderzoeksvoorstel “Voorbeelden van Taakherschikking in de Zorg”
De Verpleegkundig Specialist: De invloed op zorgpraktijken, kwaliteit en kosten van zorg in Nederland
Iris Wallenburg, Antoinette de Bont, Job van Exel Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit Rotterdam.
Contactpersoon: Iris Wallenburg,
[email protected] 010-4088771/0645472542
Doelstelling In West-Europa vormen zorguitgaven de grootste single item kostenpost van de collectieve uitgaven en zet deze in toenemende mate onder druk. Een oplossing voor dit probleem wordt gezocht in de vorm van taakherschikking. De omvang en samenstelling van beroepsgroepen in de zorg zijn echter niet alleen belangrijke bepalende factoren voor de kosten van zorg, maar ook voor de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg. De kwaliteit van zorg en de tevredenheid van patiënt met de verleende zorg worden voor een groot gedeelte bepaald door de kwaliteit van de zorgverleners (technische vaardigheden, ervaring, motivatie), de beschikbaarheid van middelen, en de kosten en (klinische) effectiviteit van de behandeling.
Het doel van dit onderzoek is om de invloed van taakherschikking in de zorg, dat wil zeggen het herverdelen van taken tussen ‘nieuwe professionals’ (physician assistants en verpleegkundig specialist) en traditionele zorgprofessionals zoals artsassistenten, medisch specialisten en verpleegkundigen, te evalueren. In het onderzoek wordt gekeken naar zowel de invloed van taakherschikking op de 1
organisatie en kwaliteit van de zorg als naar de kosten-effectiviteit van taakherschikking.
Parallel aan dit onderzoek wordt door hetzelfde onderzoeksteam het EU-FP7 project “Health CareReform: the impact on practice, outcomes and costs of new roles for health professionals” (MUNROS) uitgevoerd. Dit project, dat gefinancierd wordt door de Europese Unie en een samenwerkingsrelatie behelst tussen de Erasmus Universiteit Rotterdam, de Universiteit van Aberdeen, de Universiteit van Manchester, de Berlijnse Technische Universiteit, en de Universiteit van Bergen is erop gericht een systematische vergelijking uit te voeren naar de bijdrage van de nieuwe professionals aan de effectiviteit en de kosteneffectiviteit van zorg. Het onderzoek betreft een vergelijkend onderzoek en gaat over acht verschillende landen: Schotland, Nederland, Duitsland, Italië, Polen, Noorwegen, Turkije, Tsjechië en Engeland. Het voorliggende onderzoeksvoorstel en het MUNROS project hebben een aantal belangrijke onderzoeksvragen en doelstellingen gemeen, wat kan leiden tot wederzijdse bevruchting. Ten eerste kunnen we in dit onderzoek gebruik maken van de binnen MUNROS ontwikkelde onderzoeksmethoden en inzichten, zoals methoden om productiviteit en kosteneffectiviteit van taakherschikking vast te stellen. Ten tweede biedt MUNROS de mogelijkheid om ontwikkelingen rondom verpleegkundig specialist in Nederland te vergelijken met ontwikkelingen in andere Europese landen. Echter, er zal steeds voor worden gewaakt dat er voldoende aandacht is en blijft voor de meer specifieke omstandigheden en onderzoekvragen omtrent de (ontwikkeling van) verpleegkundig specialisten en physician assistants in Nederland.
Onderzoeksmethoden Het onderzoek is multidisciplinair van aard en heeft een mixed-methods benadering. Dit wil zeggen dat kwalitatieve en kwantiatieve onderzoeksmethoden naast elkaar worden gebruikt en de resultaten hiervan op elkaar worden betrokken. In het onderzoek wordt gebruik gemaakt van inzichten uit de gezondheidseconomie, organisatie economie, gezondheidswetenschappen en er wordt gebruik gemaakt van klinische onderzoeksvaardigheden om diepte-inzicht te krijgen in de (ontwikkeling van) de rollen die verpleegkundig specialisten en physician assistants in de 2
dagelijkse zorgpraktijk vervullen, evenals de prikkels en belemmeringen om te komen tot een nieuwe samenstelling van teams van zorgprofessionals. Inzichten en onderzoeksmethoden vanuit de gezondheidseconomie worden toegepast om kosteneffectiviteit van de inzet van verpleegkundig specialisten vast te stellen. Het onderzoek wordt uitgevoerd in zes zogenaamde ‘Work Packages’ (WP).
WP1 Overzicht van activiteiten: de bijdragen van de VS en PA In de eerste work package onderzoeken en beschrijven we de nieuwe rollen van de verpleegkundige specialist in de ouderenzorg en de GGZ. Voor de PA concenteren we ons op de ziekenhuiszorg. We onderzoeken de rollen die verpleegkundig specialisten en physician assistants vervullen (in het bijzonder de aard van het werk en de klinische oriëntatie) en het aantal verpleegkundig specialisten en physician assistants in de verschillende rollen. WP1 resulteert in een gedetaileerde beschrijving van de rollen die verpleegkundig specialisten en physician assistants vervullen, en de specifieke zorgpaden waarin zij werkzaam zijn.
WP2 Case studies In de tweede work package worden de case studies uitgevoerd. Een case studie wordt gedefinieerd als de organisatie van zorg rondom een specifieke groep van patiënten of ‘zorgpad’ (bijvoorbeeld langdurige zorg voor chronisch psychiatrische patiënten of zorg voor zelfstandig wonende kwetsbare ouderen). De case studies richten zich specifiek op het werk van de verpleegkundig specialisten en physician assistants, maar we kijken daarbij ook naar de rollen en posities van andere zorgprofessionals in het zorgproces. Er worden zes case studies uitgevoerd; twee in de GGZ, twee in de ouderen zorg en twee in de ziekenhuiszorg. De case studies zijn instrumenteel voor het verkrijgen van inzicht in de mechanismen van het implementeren van taakherschikking in de zorg. Naast het beschrijven van de huidige zorgpad kijken we ook naar de ex ante situatie en onderzoeken we de veranderingen in het zorgpad en de gevolgen hiervan. De case studies geven richting aan de opzet en uitvoering van WP3. Ook leveren de resultaten van WP2 input voor de economische evaluatie in WP4.
WP3 Inzicht in de Proces- en Productiviteitsindicatoren en Klinische Effecten 3
In WP3 verzamelen we primaire en secundaire gegevens om te beschrijven hoe de inzet van de verpleegkundig specialisten en physician assistants zorgprocessen, klinische uitkomsten en productiviteit hebben veranderd. De productiviteit betreft zowel klinische als porcesmatige uitkomsten. De klinische uitkomstenmaten bevatten zowel klinische gegevens als gegevens over patiëntveiligheid. We sluiten hierbij aan op de uitkomstenmaten zoals gedefinieerd binnen het EU ECHIM project (bijvoorbeeld morbiditeit en mortaliteit en ziekenhuisgerelateerde incidenten, zoals medicatie gerelateerde morbiditeit en ziekenhuisinfecties) en de OECD HCQI project1.
De procesmatige uitkomsten bevatten onderwerpen als: • Relatieve tijd die patiënten doorbrengen in een organisatie binnen een bepaald zorgpad • Direct patiëntencontact met de organisatie binnen een bepaald zorgpad (bijv. opameduur, aantal bezoeken aan de arts, locatie van bezoek) • De taken die worden uitgevoerd door verschillende zorgprofessionals gedurende de behandelingfase binnen een bepaald zorgpad (bijv. aantal consultaties, patiëntenverloop). We richten ons daarbij vooral op de taken die worden uitgevoerd door de verpleegkundig specialisten en physician assistants. • De tijd die wordt besteed aan het uitvoeren van specifieke taken (bijv tijdbesteding per consult) • Directe en indirecte kosten De procesproductiviteit kan vervolgens worden bepaald als de tijd van een consult per type professional, het aantal consulten per uur, etc. Bij de metingen zal gebruik gemaakt worden van bestaande data van de zorginstelling over specifieke zorgpaden binnen de organisatie. Daarnaast maken we gebruik van individuele patiëntengegevens . Hiervoor worden 50 patiëntendossiers onderzocht in iedere zorginstelling. We beperken ons tot de patiënten die behandeld zijn binnen een bepaald zorgpad. Dataverzameling vindt plaats volgens de set van EU ECHIM en OECD HCQI indicatoren zoals hierboven genoemd.
1
De OECD heeft indicatoren ontwikkeld met behulp waarvan de kwaliteit van de zorg in verschillende landen vergeleken kan worden. 4
De relatie tussen veranderingen in het zorgproces, de productiviteit en de gezondheidsuitkomsten worden vastgesteld in een kwantitatieve analyse. De resultaten van deze analyse worden geanalyseerd en beschouwd aan de hand van reeds gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek. We kijken daarbij naar de overeenkomsten en verschillen tussen ons onderzoek en eerder uitgevoerd onderzoek naar taakherschikking in de zorg.
WP 4 Het begrijpen van de verschillen in kosten en baten WP4 bouwt voort op de onderzoeksresultaten van de eerste drie work packages. In WP4 wordt een economische analyse uitgevoerd om de kosten en effecten vast te stellen van taakherschikking naar de verpleegkundig specialist en physician assistant. De vraag die in dit deel van het onderzoek centraal staat is of taakherschikking leidt tot kostenbesparing. Daarnaast wordt onderzocht wat de balans is tussen kosten en baten van taakherschikking. Ook wordt gekeken naar de motieven van beleidsmakers om de rol en positie van de verpleegkundig specialisten en physician assistants te bevorderen.
De economische evaluatie neemt de gezondheidszorg als uitgangspunt, wat betekent dat in beginsel alleen (veranderingen in) de zorgkosten en klinische effecten in de berekeningen worden meegenomen. WP4 geeft een uitgebreide beschrijving van de zorgconsumptie en zorgkosten van de in dit onderzoek onderzochte zorgpaden. We bouwen daarbij voort op de beschrijvingen van WP2 en de data over zorgconsumptie en zorgkosten verkregen in WP 1 en 3.
Vervolgens zullen de kostengegevens worden betrokken op de klinische effecten van taakherschikking vastgesteld in WP3. Hiermee wordt de kosteneffectiviteit van het inzetten van verpleegkundig specialist bepaald. De uitkomsten zullen zoveel mogelijk worden gekwantificeerd en gecategoriseerd
Tenslotte zullen de uitkomsten van het voorliggende onderzoek zullen worden vergeleken met de resultaten van het MUNROS project. De vergelijking met uitkomsten van onderzoek naar taakherschikking in andere Europese landen zal naar verwachting zowel een bevestiging geven van de resultaten van dit onderzoek als potentieel belangrijke extra informatie opleveren voor de Nederlandse situatie. 5
Verspreiding Het project team zal een uitgebreid rapport opleveren over de onderzoeksresultaten van deze studie. Daarnaast zullen twee artikelen worden geschreven voor internationale peer-reviewed wetenschappelijke tijdschriften. Op deze manier worden de resultaten van het onderzoek toegankelijk voor een breder publiek van beleidsmakers en academici. Ook zal het project team een conferentie organiseren voor zorgprofessionals en beleidsmakers over taakherschikking waarbij ook partners van het MUNROS project aanwezig zullen zijn.
Planning workpackage WP1, WP2 WP3, WP4
periode Januari 2013-December 2013 Januari 2014-December 2014
Deelnemende organisaties voor case studies (vastgesteld mei 2013) GGZ Centraal Dimence, Oost Nederland Careyn (2 cases studies: revalidatiezorg en verpleeghuiszorg) Isala Klinieken (chirurgie)
6
