Onder redactie van: Prof. dr. J.K.M. Aps Dr. H.S. Brand Prof. dr. J. Duyck Dr. R.J.J. van Es Prof. dr. R. Jacobs Prof. dr. A. Vissink
Het tandheelkundig jaar 2014
Onder redactie van: Prof. dr. J.K.M. Aps Dr. H.S. Brand Prof. dr. J. Duyck Dr. R.J.J. van Es Prof. dr. R. Jacobs Prof. dr. A. Vissink
Het tandheelkundig jaar 2014
Houten 2014
ISBN 978-90-368-0454-7 © 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 887 Ontwerp omslag: TEFF (7 www. teff.nl) Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl
V
Woord vooraf Druk-druk: we zijn het zo beu als antwoord op de ‘Hoe gaat het?’-vraag. Toch moeten we zo nodig een uitdagende job, qualitytime met het gezin, was-en-plas niet vergeten, af en toe wat sport, groenten uit de tuin, klassenreünies en nog veel meer leuks. Als het meezit, hebben we misschien zelfs nog wat me-time: lekker onderuit met een goed boek bijvoorbeeld en een bakje pinda’s. Ik maak deel uit van een gulzige generatie. Druk-druk heb ik dus echt wel aan mezelf te wijten. Enkele maanden geleden kwam tram 4 in zicht. Veertig worden – het doet wat met een mens. Halverwege wellicht. Tijd om ballast overboord te gooien, doelen te stellen, te focussen op wat er echt toe doet. Maar toch nog even gulzig… Hoe krijgen we dat dan allemaal in onze dagen gepropt? Zou het niet heerlijk zijn als we zo af en toe konden rekenen op mensen die ons behoeden en die orde helpen scheppen? Om te beginnen dan het liefst in de overvloed aan informatie die zonder ophouden over ons heen wordt gestort? Laat het nu net een van de pogingen van dit jaarboek zijn om u state-of-the-art informatie aan te bieden en om uw kritische geest te prikkelen. Fijn dus dat u zich heeft laten verleiden tot de aanschaf van dit boek. U zult er geen spijt van hebben. Mensen met een passie voor wetenschap en klinisch werk hebben de tijd genomen om zorgvuldig een overzicht van hun expertise op te schrijven. We hopen u zo op een prettige manier te betrekken bij wat er zoal gaande is in de tandheelkunde. Zo zult u eens te meer ervaren hoe divers en boeiend ons vak is. U heeft dit rustige moment uitgekozen om dit boek open te slaan. Kruip nu maar in die gemakkelijke stoel en duik in dit boek. En heeft u een abonnement op BSL Tandarts Totaal: dan wordt het ook digitaal geserveerd – pinda’s inbegrepen. Smakelijk! Prof. dr. Joke Duyck,
afscheidnemend redacteur van Het tandheelkundig jaar
VII
Inhoud
Redactie �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� IX
Auteurs ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� XI
1
Handhygiëne en de administratieve apparatuur �������������������������������������������������������������� 1 W.V.A. Morsen
2
Genomische tandheelkunde: cariës doorgelicht���������������������������������������������������������������� 19 C. Schoen, M. Thonissen en C.E.L. Carels
3
Dens invaginatus en dens evaginatus: profylaxe en behandeling ������������������������ 31 C. Sanhueza en M. De Bruyne
4
Ernstige hypodontie����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 45 M.A. Créton, M.S. Cune en C. de Putter
5
Dentale virtuele autopsie������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 61 P. Thevissen, W. Coudyzer, R. Jacobs en G. Willems
6
Aandacht voor neurovascularisatie van het kaakbot bij planning van implantaatchirurgie ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 75 R. Jacobs
7
Mislukken van mandibulaire geleidingsanesthesie door aanwezigheid van accessoire kanalen����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 85 J.K.M. Aps
8
Interceptieve orthodontie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 93 H.J.W. Wassenberg en B. Njio
9
Verkorten van de behandelduur met orale implantaten in de anterieure esthetische regio������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 111 F. Raes en S. Raes
10
Toepassing van vezelversterkte composieten in de tandheelkunde�������������������� 129 W.M.M. Fennis, C.M. Kreulen en W.A. Fokkinga
11
Elektronische kleurbepaling in de tandheelkunde���������������������������������������������������������� 143 A. Dozic
12
Het effect van zirkonia en titanium implantaat-abutments op de lichtreflectie van de weke delen���������������������������������������������������������������������������������������������������� 155 R. van Brakel, H.J. Noordmans en M.S. Cune
VIII
Inhoud
13
De partiële prothese������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 167 M.A.J. van Waas
14
De conventionele volledige gebitsprothese in het evidence-based tijdperk ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 177 K. Collys en T. De Rouck
15
Nieuwe onderzoeksmethoden om occulte halskliermetastasen van mondkanker op te sporen ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 197 F. Leusink, R. Takes, R. Brakenhoff, R. de Bree en R. van Es
16
De invloed van medicatie en chirurgische ingrepen op de doorbloeding van orale weefsels ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 209 D.M.J. Milstein en J.A.H. Lindeboom
17
Geneesmiddelen in de tandheelkundige praktijk ����������������������������������������������������������� 225 A. Vissink, F.K.L. Spijkervet, B. Stegenga en R. van Es
18
Cannabisgebruik en mondgezondheid������������������������������������������������������������������������������������ 251 A. Rijswijk, D.E. Slot en G.A. van der Weijden
19
Behoefte aan ondersteuning van de huisarts bij palliatieve zorg voor patiënten met hoofd-halskanker������������������������������������������������������������������������������������������������� 263 R. Dopheide, J.L.N. Roodenburg, J.I. Geerling en M.S. Popma
20
Obstructieveslaapapneusyndroom: de chirurgische behandelingen������������������ 271 A.J.W.P. Rosenberg en K.J.A. van Schalkwijk
Cumulatief register 1989–2013������������������������������������������������������������������������������������������������������� 289
Auteursregister ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 307
Register 2014 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 315
IX
Redactie Prof. dr. J.K.M. Aps
Clinical Associate Professor aan de School of Dentistry, Dept. of Pediatric Dentistry, University of Washington Dr. H.S. Brand
Afdeling Orale Biochemie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) Prof. dr. J. Duyck
Afdeling Prothetische Tandheelkunde/BIOMAT Research Cluster, School voor Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie, Katholieke Universiteit Leuven Dr. R.J.J. van Es
MKA-chirurg, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie, UMC Utrecht Prof. dr. R. Jacobs
Oral Imaging Center, Departement Mondgezondheidswetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. A. Vissink
Hoogleraar, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, UMC Groningen
XI
Auteurs Prof. dr. J.K.M. Aps
Clinical Associate Professor aan de School of Dentistry, Dept. of Pediatric Dentistry, University of Washington R. van Brakel
Afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, UMC Utrecht Prof. dr. R.H. Brakenhoff
Afdeling KNO, hoofd-halschirurgie, VUmc, Amsterdam Prof. dr. R. de Bree
Afdeling KNO, hoofd-halschirurgie, VUmc, Amsterdam Prof. dr. M. De Bruyne
Afdeling Restauratieve Tandheelkunde en Endodontologie, Universitair Ziekenhuis Gent – Universiteit Gent Prof. dr. C.E.L. Carels
Afdeling Orthodontie en Craniofaciale Biologie, Radboud Universiteit Nijmegen; afdeling Orthodontie, Orale Gezondheidswetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. K. Collys
Vakgroep Mond, Faculteit Geneeskunde en Farmacie, Vrije Universiteit Brussel en Dienst Uitneembare Prothetiek, Tandheelkundige Kliniek Vrije Universiteit Brussel W. Coudyzer, MSc
Departement Radiologie, Universitair Ziekenhuis Leuven Dr. M.A. Créton
Tandarts-maxillofaciaal prothetist, afdeling Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, UMC Utrecht Prof. dr. M.S. Cune
Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Sectie Orale Functieleer, Rijksuniversiteit Groningen, UMC Groningen; afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde, St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein R. Dopheide
Master Advanced Nursing Practice, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie en Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde, sectie Oncologie, UMC Groningen Dr. A. Dozic
Tandarts werkzaam te Amsterdam, gastdocent Academisch Centrum Tandheelkunde, Amsterdam
XII
Auteurs
Dr. R.J.J. van Es
MKA-chirurg, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie, UMC Utrecht Dr. W.M.M. Fennis
Tandarts, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie & Bijzondere Tandheelkunde, UMC Utrecht Dr. W.A. Fokkinga
Tandarts, universitair docent, sector Orale Functieleer, UMC St Radboud Nijmegen J.I. Geerling
Master Advanced Nursing Practice Palliatieve Zorg, afdeling Medische Oncologie, UMC Groningen Prof. dr. R. Jacobs
Oral Imaging Center, Departement Mondgezondheidswetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven Dr. C.M. Kreulen
Tandarts, universitair hoofddocent, sector Orale Functieleer, UMC St Radboud Nijmegen Drs. F. Leusink
Afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie, UMC Utrecht Dr. J.A.H. Lindeboom
Kaakchirurg, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie, AMC, Universiteit van Amsterdam Dr. D.M.J. Milstein
Fysioloog, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie, AMC, Universiteit van Amsterdam Drs. W.V.A. Morsen
Deskundige infectiepreventie Drs. B. Njio
Orthodontist, werkzaam te Leiden, Amsterdam en Blaricum H.J. Noordmans
Afdeling Klinische Fysica, UMC Utrecht M.S. Popma
Master Advanced Nursing Practice, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie en Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde, sectie Oncologie, UMC Groningen Prof. dr. C. de Putter
Tandarts, afdeling Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, UMC Utrecht
Auteurs
XIII
Dr. F. Raes
Parodontoloog, Afdeling Parodontologie & Orale Implantologie, Kliniek voor Tand-, monden kaakziekten Universitair Ziekenhuis Gent; parodontoloog, Centrum Parodontologie & Orale Implantologie, Brugge Drs. S. Raes
Afdeling Parodontologie & Orale Implantologie, Kliniek voor Tand-, mond- en kaakziekten Universitair Ziekenhuis Gent Drs. A. Rijswijk
Student tandheelkunde, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA); Universiteit van Amsterdam; Vrije Universiteit Amsterdam Prof. dr. J.L.N. Roodenburg
Kaakchirurg-oncoloog, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie en Centrum voor Bijzondere Tandheelkunce, sectie Oncologie, UMC Groningen Dr. A.J.W.P. Rosenberg
Kaakchirurg, UMC Utrecht, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie en Stichting Instituut voor Slaapgeneeskunde, Woerden Dr. T. De Rouck
Vakgroep Mond, Faculteit Geneeskunde en Farmacie, Vrije Universiteit Brussel en Dienst Uitneembare Prothetiek, Tandheelkundige Kliniek Vrije Universiteit Brussel en Vakgroep Tandheelkunde, Dienst parodontologie en prothetiek, Universiteit Gent C. Sanhueza
Voormalig student Universidad de Concepción, Chili en voormalig uitwisselingsstudent Universiteit Gent Drs. K.J.A. van Schalkwijk
Kaakchirurg, UMC Utrecht, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie C. Schoen
Afdeling Orthodontie en Craniofaciale Biologie, Radboud Universiteit Nijmegen D.E. Slot
Mondhygiënist, onderzoeker, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA); Universiteit van Amsterdam; Vrije Universiteit Amsterdam Prof. dr. F.K.L. Spijkervet
Afdelingshoofd, MKA-chirurg, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, UMC Groningen Prof. dr. B. Stegenga
MKA-chirurg, afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, UMC Groningen
XIV
Auteurs
Dr. R. Takes
Afdeling KNO, hoofd-halschirurgie, UMC St Radboud, Nijmegen Dr. P. Thevissen
Forensische Tandheelkunde, Departement Mondgezondheidswetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven M. Thonissen
Afdeling Orthodontie en Craniofaciale Biologie, Radboud Universiteit Nijmegen Prof. dr. A. Vissink
Hoogleraar, afdeling Mondziekten, Kaak- en aangezichtschirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, UMC Groningen Prof. dr. M.A.J. van Waas
Prothetische Tandheelkunde en Orale Implantologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) Drs. H.J.W.Wassenberg
Orthodonist, werkzaam geweest in praktijk Leiden/Voorschoten Prof. dr. G.A. van der Weijden
Tandarts parodontoloog, bijzonder hoogleraar NVvP leerstoel; Sectie parodontologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA), Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit en Paropraktijk Utrecht Prof. dr. G. Willems
Hoofd Forensiche Tandheelkunde Eenheid; Forensische Tandheelkunde, Departement Mondgezondheidswetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven