Daniel denInstituut Hoed Kanker Oncologisch Centrum
U dient……….-……….-……….te starten met het jodiumbeperkt diet
Jodiumbeperkt voorbereidingsdieet bij de behandeling met radioactief jodium
Inhoudsopgave
2
Inleiding
3
Waarom dit dieet?
3
Hoe lang dit dieet?
3
Vragen?
3
Gebruikshandleiding
4
Algemene richtlijnen
5
Leidingwater
5
Keukenzout
5
Zeevis, schaal– en schelpdieren, zeewier en algen
5
Toevoeging van jodium
5
Kleurstof
5
Overige producten
5
De dieetlijst
6
Toegestaan fruit, groenten en peulvruchten
8
Tips
9
Jodiumloos keukenzout
10
Lezen van etiketten
10
Ingrediënten
10
Jodium in brood
10
Inleiding Waarom dit dieet? Het jodiumbeperkt dieet is nodig ter voorbereiding op de behandeling met radioactief jodium. Door het volgen van dit dieet wordt het effect van de behandeling vergroot. Jodium komt van nature in bijna alle voedingsmiddelen voor. Hierdoor is het onmogelijk om helemaal geen jodium binnen te krijgen via de voeding. Met behulp van dit dieet wordt de hoeveelheid jodium in de voeding beperkt. Dit is genoeg om de behandeling met radioactief jodium zo goed mogelijk te laten slagen. Hoe lang dit dieet? Het jodiumbeperkt voorbereidingsdieet dient 7 dagen voor de ziekenhuisopname gestart te worden. Na de behandeling met radioactief jodium dient het dieet nog 1 dag gevolgd te worden. In totaal zal het dieet dus 8 dagen duren.
Achtergrond informatie De schildkliercellen zijn de enige cellen in het menselijk lichaam die jodium kunnen opnemen uit de voeding. Hierdoor zitten deze cellen vol met jodium en kan er dus weinig radioactief jodium opgenomen worden in de cellen. Door het volgen van het jodiumbeperkt dieet bevat de voeding weinig jodium, dit heeft als gevolg dat de schildkliercellen ook weinig jodium bevatten. Hierdoor wordt het effect van de behandeling met radioactief jodium vergroot. Vragen? Voor meer informatie en vragen over de behandeling met radioactief jodium, kunt u terecht op de afdeling Nucleaire Geneeskunde van het Erasmus MC, locatie Daniel den Hoed, Rotterdam-Zuid. Telefoonnummer: 010 704 13 74. Voor vragen over het jodiumbeperkt dieet, kunt u contact opnemen met de afdeling Diëtetiek van het Erasmus MC, locatie Daniel den Hoed, Rotterdam-Zuid. Telefoonnummer: 010 704 12 72 of 010 704 13 29.
3
Gebruikshandleiding Om het jodiumbeperkt dieet op een goede wijze te volgen, kunt u het onderstaande stappenplan gebruiken. Dit stappenplan is nodig om te bepalen of een voedingsmiddel tijdens het jodiumbeperkt dieet wel of niet is toegestaan.
Stap 1: Zoek het voedingsmiddel op in de dieetlijst.
Stap 2: Kijk in de dieetlijst of het voedingsmiddel is toegestaan
Optie 1: Het voedingsmiddel is toegestaan.
☺
Optie 2: Het voedingsmiddel is niet toegestaan.
Optie 3: In de dieetlijst staat verrmeld: Let op het etiket!
Stap 3:
Kijk op de ingrediëntenlijst van het voedingmiddel. Bepaal zelf of het voedingsmiddel jodium bevat en of het voedingsmiddel wel of niet gebruikt mag worden. Voor meer informatie, zie het hoofdstuk Tips onder het kopje Lezen van etiketten.
4
Algemene richtlijnen Leidingwater Leidingwater bevat jodium. Tijdens het dieet dient u het leidingwater te vervangen door mineraalwater of bronwater. Keukenzout Het gebruiken van gejodeerd keukenzout is tijdens het volgen van het jodiumbeperkt dieet niet toegestaan. Tijdens het dieet kan gebruik gemaakt worden van jodiumloos keukenzout. De toegestane soorten keukenzout zijn JOZO Naturel (voorheen NEZO zout) en Salina. Andere soorten keukenzout zijn tijdens het volgen van het dieet niet toegestaan. Zeevis, schaal- en schelpdieren, zeewier en algen Voedingsmiddelen uit de zee bevatten een grote hoeveelheid jodium en zijn daarom niet toegestaan tijdens het volgen van het jodiumbeperkt dieet. Toevoeging van jodium Aan sommige voedingsmiddelen wordt tijdens de bereiding in de fabriek jodium toegevoegd. Wanneer jodium wordt toegevoegd, staat dit vermeld op het etiket van het voedingsmiddel. Kijk voor informatie over het lezen van het etiket in het hoofdstuk Tips. Kleurstof De rode kleurstof E-127 bevat jodium en is niet toegestaan tijdens het dieet. E-127 kan voorkomen in cocktailkersen, gekonfijte kersen en vruchtencocktails. Overige producten Naast voedingsmidden zijn er nog andere producten die jodium bevatten. Jodium kan in geneesmiddelen, zelfzorgmiddelen en verzorgingsproducten voorkomen. Voorbeelden hiervan zijn: jodiumtinctuur, Betadine® (voor ontsmetting, zeep, zalf, shampoo, poederspray en scrub), hoestdrank, Stophoest®, alternatieve geneesmiddelen, vitaminepreparaten, vermageringstabletten, badzout (gemaakt van zeezout) en haarverf met henna.
Als er povidonjodium, kaliumjodide, jodide of jodine op het etiket staat, dan bevat het product jodium. Deze producten mogen niet gebruikt worden tijdens het dieet. Voor medicijnen die alleen verkrijgbaar zijn op recept, is het van belang dat de arts of apotheker geraadpleegd wordt.
5
De dieetlijst ☺ = Toegestaan,
= Niet toegestaan en
Product/ productgroep Aardappelen, rijst, pasta
Boter, margarine, halvarine en olie Bouillon en soep
Brood en broodvervangers
= Let op het etiket!
Merk/specifiek product Aardappelen, mag gekookt worden in leidingwater. Aardappelpuree uit een pakje. (Zilvervlies) rijst en pasta, mits gekookt in mineraalwater. Volkoren pasta. Alle soorten gezouten en ongezouten boter, margarine, halvarine en olie.
☺
Alle zelf bereide bouillon (blokje of poeder) en soep, mits bereid met mineraalwater, ongejodeerd zout en toegestane voedingsmiddelen. Soepmixen en kant-en-klare soep.
☺
☺
Brood van de bakker of fabrieksbrood. Verse bakkerijproducten zoals beschuit, roggebrood, krentenbrood, crackers, ontbijtkoek, enz. Zelfgebakken brood bereid met ongejodeerd zout. Natriumarm brood.
Broodbeleg
☺
Fabrieksmatig verpakt beschuit, roggebrood, crackers, krentenbrood, ontbijtkoek en rijstwafels. Alleen toege-staan als er geen gejodeerd zout in zit. Let op het etiket! Vleeswaren, maximaal 2 plakken (= 40 gram) per dag. Alleen toegestaan als er geen gejodeerd zout in zit. Let op het etiket! Broodbeleg met lever. Kaas, maximaal 1 broodbeleg (= 20 gram) per dag. Buitenlandse kaassoorten.
☺ ☺
☺
Chocolade vlokken, chocolade hagelslag, chocolade- en hazelnoot pasta. Pindakaas en sandwichspread. Overig. 6
☺
Product/ productgroep Dranken
Ei Fruit en vruchtensap
Groente en peulvruchten Jus Kant-en-klaar maaltijden Melk en melkproducten
Reformproducten Sauzen
Merk/specifiek product Koffie, thee, bouillon en limonade. Mits gemaakt van mineraalwater. Vruchtensappen. Maximaal 2 glazen per dag (zie fruit en vruchtensap). Frisdranken en bier. Maximaal een halve liter frisdrank per dag of 2 glazen bier. Overige alcoholische dranken. Ei en voedingsmiddelen met ei zoals eiersalade, gebak, cake, eierkoek, advocaat, mayonaise. Zie pagina 9. Al het toegestane fruit en vruchtensappen, maximaal 2 stuks of glazen per dag. Cocktailkersen, gekonfijte kersen en vruchtencocktails. Zie algemene richtlijnen. Let op het etiket! Zie pagina 9. Mag gekookt worden in leidingwater. Maximaal 3 groentelepels (= 150 gram) per dag. Alle groente à la crème.
☺ ☺ ☺
☺
☺
Alle jus (zelfbereid of uit een pakje). Mits bereid met mineraalwater. Alle kant-en-klaar maaltijden.
☺
Alle melk en melkproducten, maximaal 1 glas (= 150 ml) of schaaltje (= 150 ml) per dag. Hieronder vallen alle soorten melk, koffiemelk, yoghurt, vla, kwark, enz. Koffiecreamer en koffiemelkpoeder.
☺
Bevat vaak zeezout, algen en zeewier. Deze voedingsmiddelen bevatten jodium. Let op het etiket! Sausje gemaakt van het kookvocht van groenten. Zelf bereide sauzen van mineraalwater, ongejodeerd zout, aardappelmeel en toegestane voedingsmiddelen. Sausmixen, kant-en-klare sauzen en bindmiddelen.
☺
7
Versnaperingen
Product/ productgroep Versnaperingen
Vlees
Vleesvervangers
Zee-producten Diversen Diversen
8
Alle koek(jes) die niet bij de bakker vandaan komen (fabriekskoeken). Koekjes van de bakker. De aanwezigheid van jodium in koeken kan aan de bakker gevraagd worden. Krenten, rozijnen, chips en kauwgom. Amandelen en walnoten. Maximaal 100 gram per dag. Merk/specifiek product Kroepoek, chocola, marsepein, pinda’s, cashewnoten, hazelnoten, borrelnoten en alle overige noten. Alle soorten ongekruid vlees, maximaal 100 gram per dag (rauw gewogen). Lever en voedingsmiddelen waarin lever is verwerkt. Alle soorten gekruid vlees. Alleen toegestaan als er geen gejodeerd zout in zit. Let op het etiket! Alle soorten op basis van soja, granen, rijst, groente en aardappelen. Bijvoorbeeld: Tival, tofu, tahoe, tempé. Seitan, Valess, Quorn en alle andere soorten. Zeevis, schaal- en schelpdieren, zeewier en algen. Alle verse verse en en gedroogde gedroogde kruiden kruiden en en specerijen, specerijen, Alle specerijenmengsels, vleeskruiden, vleeskruiden, Aromat, Aromat, specerijenmengsels, knoflook, azijn, azijn, mosterd, mosterd, ketjap, ketjap, ketchup, ketchup, tomatentomatenknoflook, puree, aardappelmeel, aardappelmeel, suiker suiker en en zoetstof. zoetstof. puree, Gelatinepudding en bindmiddelen.
☺
☺ ☺
☺
☺
☺ J
Toegestaan fruit, groente en peulvruchten
Fruit* ☺
Groente en peulvruchten* ☺
Aalbes
Kokosnoot
Aubergine
Mierikswortel
Aardbei
Kruisbes
Bruine bonen
Paprika
Abrikoos
Mandarijn
Bleekselderij
Pastinaak
Appel
Mango
Bloemkool
Pompoen
Banaan
Meloen
Chinese kool
Prei
Bramen
Peer
Courgette
Rabarber
Citroen
Perzik
Doperwten
Rode bieten
Dadels
Pruim
IJsbergsla
Snijbonen
Druiven
Rozenbottels
Kapucijners
Sojabonen
Framboos
Sinaasappel
Knoflook
Spruitjes
Grapefruit
Vijgen
Komkommer
Tomaten
Kersen
Watermeloen
Koolraap Koolrabi
Tuinbonen Uien
Kropsla
Witte bonen
Maïs
Zuurkool
*Zowel vers, uit blik, uit glas en uit de diepvries.
9
Tips Jodiumloos keukenzout Voor het bereiden van de warme maaltijd kan ongejodeerd keukenzout gebruikt worden zodat er meegegeten kan worden met het gezin/huisgenoten. U hoeft dan niet voor uzelf een aparte maaltijd te bereiden. Salina en JOZO Naturel zijn jodiumloze keukenzouten. Salina is verkrijgbaar bij alle supermarkten. JOZO Naturel is verkrijgbaar bij Super de Boer, Jumbo, Plus, Poiesz, EM-TÉ, Golff en Dekamarkt. JOZO Naturel is beperkt verkrijgbaar bij C1000, Albert Heijn en Spar. Lezen van etiketten Bij een aantal voedingsmiddelen in de dieetlijst wordt de zin 'Let op het etiket!' weergegeven. Dit houdt in dat u op het etiket dient te kijken om zelf af te lezen of er jodium in het voedingsmiddel aanwezig is. Dit staat aangegeven in de ingrediëntenlijst op het etiket. Zie het voorbeeld in het kader. Jodium is op het etiket te herkennen op de ingrediëntenlijst als:
Ingrediënten
-
jodium;
Tarwemeel, glucose-fructosestroop, ses-
-
gejodeerd keukenzout;
amzaad, lijnzaad, pompoenzaad,
-
jodiumhoudend keukenzout;
plantaardig vet, tarwezemelen, rijsmiddel,
-
jozo-zout;
rijstmeel, suiker, emulgator, zout, calci-
-
broodzout of bakkerszout;
umcarbonaat, tarwegluten.
-
gejodeerd broodzout;
-
zeezout;
Ingrediënten
-
E-127.
Tarwemeel, glucose-fructosestroop, plantaardig vet, tarwezemelen, rijsmiddel,
Jodium in brood Tijdens het volgen van het jodiumbeperkt
rijstbloem, emulgator, bakkerszout, calciumcarbonaat, tarwegluten.
dieet is het gebruik van brood met gejodeerd zout niet toegestaan. Om te voorkomen dat u een te grote hoeveelheid jodium binnenkrijgt, kunt u het volgende doen: -
de bakker vragen of hij brood wil bakken met ongejodeerd zout; zelf brood bakken met ongejodeerd zout (let op de verpakking, de mix mag geen jodiumhoudend zout bevatten);
-
afbakbroodjes consumeren met ongejodeerd zout (let op de verpakking, sommige
-
het brood vervangen door bijvoorbeeld crackers of beschuit (let op de verpakking,
afbakbroodjes bevatten gejodeerd zout); sommige broodvervangers bevatten gejodeerd zout). 10
Vragen en aantekeningen
11
www.erasmusmc.nl/kankerinstituut
0000106
© Erasmus MC - Patiëntencommunicatie - 11/13
Aan de inhoud van deze folder kunnen geen rechten worden ontleend
