Omleggen kabels en leidingen voor funderingsherstel (en mogelijk ook voor infiltratiemaatregelen om grondwater te verhogen)

Omleggen kabels en leidingen voor funderingsherstel (en mogelijk ook voor infiltratiemaatregelen om grondwater te verhogen) 2005.01.28 Eerste uitgave 2012.03.19 KCAF

1

Inleiding Tijdens het funderingsonderzoek bleek nogal eens dat niet bij de (voor)gevel gegraven kon worden omdat daar diverse kabels en leidingen liggen. Verwacht had mogen worden dat bij de planontwikkeling of funderingsherstel dit aspect de aandacht zou krijgen die het nodig heeft. Helaas is dat soms niet waardoor men voor verassingen komt te staan. Bovendien blijkt dat bij de uitwerking de termijnen onderschat worden die nodig zijn om kabels en leidingen omgelegd te krijgen. Door het niet tijdig onderkennen en regelen van deze zaken kunnen er vertragingen ontstaan in de voortgang van de werkzaamheden die kunnen oplopen tot meer dan 3 maanden. De extra kosten die ontstaan, wanneer een en ander niet goed geregeld is voor de aanvang van de werkzaamheden, kunnen oplopen tot duizenden euro's per woning. (> € 7.000) Wanneer in de voorbereiding van funderingsherstel voldoende rekening wordt gehouden naar het zo nodig moeten omleggen van kabels en leidingen zullen geen extra kosten en bouwvertragingen ontstaan. Bij een extreme kostenpost voor het omleggen van kabels en leidingen kan op deze manier ook tijdig gekozen worden voor een methode waarbij deze kosten minder of helemaal niet aan de orde zijn. Of en zo ja in welke mate kabels en leidingen omgelegd moeten worden voor het goed functioneren van de infiltratie van grondwater noodzakelijk is zal uit onderzoek moeten blijken Deze publicatie is een groeidocument. Als er ervaringen zijn die van belang zijn voor degenen die alsnog funderingsherstel plegen, geeft dit dan door aan [email protected] De publicatie is tot stand gekomen in overleg met de coördinatoren ondergrondse infrastructuur van de gemeente Dordrecht, projectmanagement/funderingen gemeente Dordrecht, de begeleidingsbureaus en de Nutsbedrijven. Aanvullende praktische informatie is aangeleverd door "ervaringsdeskundigen" Aan Aan adviezen en publicaties van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) kunnen geen rechten worden ontleend Ing. Ad van Wensen [email protected] www.kcaf.nl

© Dit is een oorspronkelijke publicatie van de Stichting Platform Fundering Nederland (SPFN) (daarvoor BVFP-Dordrecht) welke met toestemming van het bestuur van de SPFN (14.12.2011) is overgenomen door het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en geüpdatet.

2

Bij dit bouwblok moest funderingsherstel 3 maanden uitgesteld worden voordat leidingen waren verlegd. De extra kosten waren circa € 55.000 voor 10 woningen. (2004)

In dit bouwblok kon op de geplande startdatum het funderingsherstel niet starten omdat het omleggen van de leidingen niet geregeld en gerealiseerd was. Duidelijk is in het trottoir aan het putje te zien dat er in ieder geval een waterleiding loopt.

3

De proefsleuf zie foto hieronder laat zien dat er nog meer leidingen lopen. Bij dit project kan met de gekozen herstelmethode (voorgespannen betonbalken) niet begonnen worden voordat de kabels en leidingen zijn omgelegd.

4

Bij sommige herstelmethoden kan met een kleine opening volstaan worden, om onder de vloer te komen en is het niet nodig in het trottoir te graven. Gelukkig was hier - foto boven - net voldoende ruimte tussen onderkant vloer en bovenkant trottoir

Soms moet een groot gat gegraven worden. 5

Hierboven een foto op een locatie met een smal trottoir en totaal geen ruimte tussen onderkant vloer en bovenkant straat. Zie ook putjes waterleiding in het trottoir. Een gat graven in het trottoir wordt problematich.

Zorg altijd voor een goede en veilige bereikbaarheid van woningen, winkels etc, bij de uitvoering. 6

Kabels en leidingen Meestal in het trottoir maar in ieder geval buiten de gevel liggen kabels en leidingen voor telefoon, internet, TV, elektra, gas, water en riolering welke door de gevel een aftakking hebben naar (bijna) elke woning. Ook kunnen er doorgaande hoofdvoedingen liggen zoals hoogspanning of een hogedrukgasleiding. De hoeveelheid, grootte en het belang van aanwezige kabels en leidingen verschilt per locatie. Kabels zijn nog enigszins flexibel maar leidingen zijn dat beslist niet. Vaak moeten of de kabels of de leidingen of beide omgelegd worden voor de uitvoering van funderingsherstel waarbij de oplossingen sterk afhankelijk zijn van de constructie van de woning, de ligging van de woning, de hoogte van de beganegrondvloer ten opzichte van het maaiveld (trottoir) en het type funderingsherstel. Soms blijft het niet bij het omleggen van leidingen, en moeten ook werkzaamheden verricht worden aan huisafsluiters of verdeelkasten verplaatst. Tijdig overleg en een goede kostenraming zijn dan ook van wezenlijk belang om stagnatie te voorkomen.

Type funderingsherstel Voorgespannen betonbalken en balkenroosters Bij voorgespannen betonbalken en balken buiten de gevel is de kans dat leidingen moeten worden omgelegd vrij groot. Er kan geen algemene regel voor gegeven worden omdat niet altijd bekend is waar de leidingen en kabels liggen. De kans dat kabels en leidingen omgelegd moeten worden voor woningen direct grenzend aan een trottoir - dus woningen zonder voortuin - is aanmerkelijk groter. Funderingsherstel onder de vloer en/of paalkopverlaging Diverse typen funderingsherstel kunnen onder de vloer uitgevoerd worden. Maar het is dan wel noodzakelijk dat gaten in de gevel worden gemaakt om het mogelijk te maken te ontgraven en grond af te voeren, materieel, materiaal en mensen een doorgang te verschaffen etc. Is de ruimte tussen het maaiveld en onderkant begane grondvloer groot genoeg dan hoeft de onderkant van het gat niet lager te zijn dan het maaiveld of het trottoir. Als de hoogte onvoldoende is zal alsnog een gat in de tuin of in het maaiveld (trottoir) gegraven moeten worden. In deze situatie kan het voorkomen dat kabels en leidingen omgelegd moeten worden. Funderingsherstel waarbij de begane grondvloer wordt verwijderd Normaliter zullen kabels en leidingen buiten de gevel niet omgelegd moeten worden. Bij deze methode ligt het aandachtspunt veel meer op het tijdelijk verwijderen van kabels en leidingen binnen de woning en het opnieuw aanbrengen daarvan. Mogelijk dat een huisaansluiting buiten de gevel moet worden aangepast. Sobupalen Voor zover bekend zijn er geen problemen te verwachten met het SOBU systeem Zie foto links. Uiteraard moet er wel voor gezorgd worden dat deze palen de doorvoeringen van kabels en leidingen evenals die in de woning niet raken.

7

Grondwaterstandverhoging d.m.v infiltratie Als u zelf infiltratievoorzieningen gaat aanleggen op uw eigen terrein dan gaat het altijd om graafwerk buiten de gevel tenzij iets in de kruipruimte wordt gemaakt. Bij graafwerk langs gevels altijd letten op huisaansluitingen kabels en leidingen. Bij graafwerk in het trottoir heeft u niet alleen te maken met de aftakkingen voor de huisaansluitingen maar ook de doorgaande leidingen. Beschadiging van kabels en leidingen kan forse schade en vervolgschade opleveren, waarvoor u de rekening krijgt gepresenteerd. Een aannemer is hiervoor verzekerd, een particulier normaliter niet! Voordat gegraven wordt is het verstandig te onderzoeken waar leidingen zich bevinden en voorzichtig een proefsleuf te graven. Kabels en leidingen in openbaar terrein mag u niet zelf omleggen.

Metingen grondwaterstanden Sommige gemeenten hebben een uitgebreid peibuizennet dat periodiek wordt gemeten. Informeer bij uw gemeente.

Procedure Investeringskostenramingen, offertes aannemer en/of bestekschrijvers ingenieursbureaus A. De stelposten voor het omleggen van leidingen die in ramingen voor woningen met funderingsherstel zijn opgenomen, dienen aangepast te worden op basis van de meest recente informatie voor de verschillende funderingsherstelmethoden zodat een afgewogen keuze kan worden gemaakt. Voor het vaststellen of bijstellen van ramingen offertes begrotingen etc adviseren we bij de coördinator ondergrondse infrastructuur de tekening in te zien. B. Op het moment dat gekozen is voor een aannemer en een bepaalde funderingsherstelmethode en de aannemer de opdracht daarvoor heeft van bewoners dient hij nog voor het aanvragen van de bouwvergunning een proefsleuf te graven (waarvoor een klicmelding nodig is). Als langer gewacht wordt kunnen onnodige vertragingen ontstaan! Bouwaanvraag Een behandeling van een bouwaanvraag duurt 6 tot 13 weken. de opdrachtgever, het begeleidingsbureau, de constructeur, opzichter en aannemer dienen zich te realiseren dat dan niet automatisch de nutsbedrijven op de hoogte worden gesteld dat mogelijk kabels en leidingen verlegd moeten worden. Het zijn twee gescheiden trajecten. Procedure om kabels en leidingen om te leggen We raden de indiener van de bouwaanvraag aan om - in een zo vroeg mogelijk stadium, voor het indienen van de bouwaanvraag - een overzichtstekening waarop de te gebruiken ruimte die nodig is voor de nieuwe fundering en de benodigde werkruimte is aangegeven en een tekening van de proefsleuf te bespreken met een van de twee coördinatoren ondergrondse infrastructuur van de gemeente Dordrecht. Door de coördinator zal indien nodig een nieuw tracé worden vastgesteld waarna 8

offertes kunnen worden aangevraagd bij uitvoerende partijen.(Nutsbedrijven) Zie adressenlijst. Contact moet daarom worden opgenomen met alle disciplines die een kabel of leiding moeten aanpassen. - Voor de vaststelling van een tracé moet u rekenen op 10 werkdagen. - Voor offertes worden perioden genoemd van 6 weken - Voor planning worden termijnen genoemd van soms 3 maanden. Deze termijnen bij elkaar opgeteld overschrijden de termijn voor een bouwaanvraag dus het is noodzakelijk om voor de aanvraag van de bouwvergunning deze procedure in te zetten zodat na het verkrijgen van de bouwvergunning zo snel als mogelijk (en volgens planning) gestart kan worden met de werkzaamheden. Namens de gedupeerden doet de BVFP een beroep op de Nutsbedrijven om termijnen zo kort mogelijk te houden. De coördinatoren ondergrondse infrastructuur Gemeente Dordrecht zeggen hierbij toe dat een nieuw tracé binnen 10 werkdagen na het ordelijk binnenkomen van een aanvraag kan worden vastgesteld, mits de maatvoering van de kabels en leidingen na het graven van een proefsleuf is vastgesteld. De opdrachtgever of aannemer kan na het vaststellen van het tracé offerte aanvragen bij de betreffende nutsbedrijven.

KLICmelding (voor aannemers!) Een klicmelding behoort te worden gedaan door de aannemer voordat hij in openbaar gebied gaat graven. De Klicmelding is in wezen niets anders dan een zich op de hoogte stellen dat er in het werkgebied kabels en leidingen liggen die beschadigd zouden kunnen worden tijdens de graafwerkzaamheden. Dit is een actie van de aannemer en eis van de verzekering van de aannemer. Een klicmelding staat volledig los van de bouwaanvraag en afspraken met Nutsbedrijven Als er ruimte in het trottoir, of andere grond in het openbare gebied van de gemeente, nodig is om de fundering te kunnen herstellen moet er gekeken worden of er kabels of leidingen liggen die een belemmering vormen voor de werkzaamheden. Het gemakkelijkste is een "KLICmelding" te doen waardoor de desbetreffende tekeningen door de nutsbedrijven verstuurd worden. Het telefoonnummer van KLICwest is 0800-0080 of www.klic.nl. Op deze site kunt u ook een aanvraag doen. Er staat eveneens een telefoonchecklist op deze site van de gegevens die u nodig heeft wanneer u een telefonische aanvraag wil doen. Hieraan zijn kosten verbonden.

Proefsleuf (zie ook foto pagina 4) Hoewel de gemeente en Nutsbedrijven er de noodzaak van in zien om de ondergrondse leiding en kabelstructuren duidelijk in kaart te hebben zullen, vooral bij oudere bebouwingen afwijkingen aanwezig kunnen zijn tussen tekening en realiteit. Het is daarom noodzakelijk dat er een proefsleuf wordt gegraven en bij complexe situaties of grote bouwblokken meerdere. Laat dit i.v.m de veiligheid en de verzekering aan een aannemer over. Particulieren zijn normaliter niet verzekerd voor schade en vervolgschade die veroorzaakt kan worden. Op een tekening op schaal (bv 1:10) geeft u de gevonden leidingen gemaatvoerd weer. Op de tekening de gevelwand, indien aanwezig de tuin en hegafscheiding, het trottoir t/m de stoeprand in profiel aangeven. Eventueel aanwezige bomen of andere bovengrondse obstakels eveneens gemaatvoerd intekenen. Waar afwijkingen aanwezig zijn in het profiel een aanvullende doorsnede maken. 9

Bepaal aan de hand van de gewenste ontgraving inclusief de benodigde werkruimte, welke leidingen en/of kabels al of niet tijdelijk omgelegd moeten worden.

Wetenswaardigheden Bomen in het trottoir Als er bomen in het trottoir staan mogen leidingen daar niet dichter bij gelegd worden dan 1,5 meter van het hart van de stam. Deze "norm" wordt aangehouden als richtlijn maar is afhankelijk van de situatie. Dit ter beoordeling van de coördinator ondergrondse infrastructuur, die hiervoor deskundigen kan raadplegen. Bloembakken, planten en struiken tegen de gevel. Per geval zal moeten worden beoordeeld of bestaande bloembakken, planten of struiken tegen de gevel moeten wijken of tijdelijk verwijderd moeten worden voor de uitvoering van funderingsherstel, het maken van een gat in de gevel, het aanleggen van een infiltratievoorziening of het omlegen van kabels en leidingen. Afsluiters, regelkasten etc Bij het omleggen van leidingen zijn de kosten mede afhankelijk van de plaatsen van afsluiters, regel en verdeelkasten etc. Soms moeten deze ook verplaatst worden waardoor hogere kosten kunnen ontstaan. Kabels en/of leidingen moeten tijdelijk omgelegd worden. Zowel tijdelijke als definitieve tracés worden door de coördinator ondergrondse infrastructuur al of niet in overleg met de Nutsbedrijven vastgesteld. (verplaatsen schakelkasten en afsluiters idem). Veiligheid blijft daarbij een belangrijk criterium. Uitstekende betonbalken onder trottoir etc. Er is een minimale ruimte van 10 cm nodig tussen bovenkant van een te maken balk en het maaiveld (bovenkant trottoir) om de tegels weer netjes terug te kunnen leggen. (Eis gemeente) Advies is om deze maat zo groot mogelijk te maken, omdat door inklinking steeds minder van deze maat over blijft en regelmatig het trottoir herstraat zal moeten worden. Onder de betonbalk mogen geen kabels of leidingen blijven liggen. Behalve de betonbalk(en) worden alle obstakels die in gemeentegrond zijn geplaatst ingemeten na aanbrengen om de in gebruik genomen ruimte goed in kaart te brengen (zie revisie). De aannemer levert de gegevens aan de coördinator ondergrondse infrastructuur. Zo is het mogelijk om hier rekening mee te houden in de toekomst. Voor de funderingsconstructies bij funderingsherstel buiten de gevel zijn geen extra kosten te verwachten van de gemeente Dordrecht voor de grond die daardoor in beslag genomen wordt. De grond buiten de rooilijn (soms gevel) blijft eigendom van de gemeente. Bij de aanvraag van de bouwvergunning dient echter wel een vergunning te worden aangevraagd voor het bouwen in openbare grond. Leidingen naast elkaar en niet boven elkaar Leidingen en kabels kunnen in verband met de veiligheid en bereikbaarheid niet boven elkaar gelegd worden. 10

Omleggen kabels en leidingen Voor termijnen zie onder procedure. Als verschillende disciplines kabels/leidingen moeten omleggen adviseren we dit in gezamenlijk overleg met opdrachtgever/aannemer en de betrokken disciplines de werkzaamheden te coördineren. Actie opdrachtgever of degene die van de opdrachtgever hiervoor opdracht heeft gekregen. Bij afsluiten nutsvoorzieningen bewoners tijdig informeren en zo nodig voorzieningen treffen. Bij het omleggen van kabels en leidingen zullen bepaalde functies tijdelijk buiten bedrijf zijn. Zorg dat de aangesloten bewoners en bedrijven tijdig op de hoogte zijn van de afsluiting waarbij duidelijk de dag, het tijdstip van aanvang en de tijd dat weer gebruik gemaakt kan worden van de voorziening is aangegeven. In een situatie dat een bewoner voor contact met de buitenwereld volledig afhankelijk is van de telefoonverbinding, een tijdelijke voorziening treffen, al of niet met een mobiele telefoon. Schade aan kabels en leidingen Verkeerd omgaan met kabels of leidingen kan schade, storing, gevaar en/of extra kosten met zich meebrengen. Schade kan jaren later nog optreden. Voor schade veroorzaakt aan kabels en leidingen door de aannemer is de aannemer aansprakelijk. Particulieren raden we dringend af om aan kabels en leidingen buiten de gevel te komen, u bent niet verzekerd voor schade en vervolgschade. Gas en waterleidingen voorzichtig opgraven Gas en waterleidingen opgraven is niet zonder risico's, zeker als dit over een grotere lengte gebeurt. De druk in de leiding kan ervoor zorgen dat verbindingen losschieten nadat beweging in de leiding ontstaat. Voorzichtigheid is geboden. Doorvoeringen van kabels en leidingen door nieuwe funderingsconstructies Bestaande kabels en leidingen, aftakkingen van de kabels en leidingen in de straat, evenals in constructies binnen de woning kunnen in de weg zitten als betonnen constructies worden gemaakt. Kabels en leidingen niet instorten. Er behoort een mantelbuis aangebracht te worden waardoor de kabels of leidingen vrijelijk kunnen bewegen. Het is verstandig om diameters plaats en hoogte van mantelbuizen en te boren gaten in overleg vast te stellen met het betreffende nutsbedrijf. Het verdient tevens aanbeveling in de nieuwe funderingsbalken extra loze leidingen te laten aanbrengen voor eventuele kabels en leidingen die in de toekomst het huis moeten worden binnengeleid. Ventilatie kruipruimte Zorg altijd voor een goede ventilatie van de kruipruimte. Ook als balken bij de gevels worden gemaakt. Instorten van een ventilatievoorziening kost minder dan later een verrotte vloer vervangen. Loden waterleidingen in de woning Om mogelijke loodvergiftiging te voorkomen adviseren we nog aanwezige loden leidingen te vervangen door koperen of kunststof leidingen. Als loden buizen in muren doorlopen probeer dan van de gelegenheid gebruik te maken om ze geheel te vervangen door een nieuwe leiding te laten aanbrengen.

11

Rioleringsbuizen en rioolaansluiting Als een rioolleiding deels verlegd moet worden kan meestal gebruik gemaakt worden van de bestaande rioolaansluiting in de straat. Als een nieuwe rioolaansluiting gemaakt moet worden zijn hieraan legeskosten verbonden. U dient dan contact op te nemen met uw gemeente Gres- asbestbuizen Afvalbrengstation Netwerk - Gresbuizen zijn korte aardewerk gebakken en soms geglazuurde buizen - Asbestbuizen zijn cementachtig aanziende buizen met een asbestvezel Oude gres- of asbestleidingen in de woningen evenals de gres- of asbestleidingen die als aansluiting op het gemeentelijke riool zijn gebruikt kunt u het beste meteen (laten) vervangen door pvc. Eventuele gres- of asbestleidingen van de gemeente of nutsbedrijven dienen zij voor eigen rekening te vervangen. Asbest is schadelijk voor de gezondheid. Niet zagen in asbest of het kapotslaan! Om iets te slopen, waarin asbest is verwerkt, heeft u toestemming van de gemeente nodig. Neem daarom bij verbouwings- of sloopwerkzaamheden altijd eerst contact op met Bouw- en Woningtoezicht van de gemeente Zo komt u tijdig te weten of er bij de bouwwerkzaamheden asbest kan vrijkomen. Wilt u asbesthoudend afval kwijt, haalt u eerst bij het Afvalbrengstation speciaal plastic verpakkingsmateriaal om veilig en luchtdicht te kunnen verpakken. Daarna pas brengt u het naar het Afvalbrengstation. Info specifiek voor Dordrecht Het Afvalbrengstation voor de inwoners van Dordrecht vindt u aan de Baanhoekweg 8-12 in Dordrecht. Het Afvalbrengstation is open van maandag tot en met zaterdag van 9.00 tot 16.30 uur. Legitimatie is verplicht. Voor kinderen beneden 14 jaar is het afvalbrengstation verboden terrein (tenzij ze - in de gordels - in de auto blijven zitten). Hebt u toch nog vragen, aarzelt u niet en bel 078-6222244. Van maandag tot en met vrijdag van 08:00 tot 16:00 uur zitten we voor u klaar. U kunt ook een e-mail sturen naar [email protected] Zie website: www.netwerkmilieu.nl Voor uw gemeente het juiste adres opzoeken. Kabels en leidingen in de kruipruimte Bij funderingsherstel behoren de kabels en leidingen in de kruipruimte vaak omgelegd te worden. Hiervoor is geen gemeentelijke inmenging nodig. We adviseren u wel te zorgen voor een goede bevestiging van alle leidingen en kabels. In hoeverre kabels en leidingen dienen te worden omgelegd dient de aannemer aan te geven. Meestal is hiervoor een bedrag in de begroting of een stelpost opgenomen. CV leidingen Voor zover bekend is in Dordrecht geen vorm van een stadsverwarming aanwezig en zullen dit soort leidingen niet in het trottoir voorkomen. In de kruipruimte zijn vaak wel cv leidingen aanwezig die tijdens funderingsherstel omgelegd moeten worden. Het kan bij bepaalde typen of constructie-uitvoeringen van funderingsherstel voorkomen dat convectorputten weggehaald moeten worden en niet meer op dezelfde plek teruggeplaatst kunnen worden. Om de verwarmingscapaciteit op peil te houden is het mogelijk dat er radiatoren bij geplaatst moeten worden. Hiervoor zo nodig leidingen in mantelbuizen instorten. Een gat boren kost veel meer.. Onkosten De opdrachtgever voor het funderingsherstel betaalt alle kosten. Van belang is daarom dat correcte stelposten zijn opgenomen. 12

Vakantieperioden Vakantieperioden zijn vaak fataal voor het goed verlopen van de afstemming tussen het een en ander. Het maken van goede afspraken is voor alle partijen dan ook zeer belangrijk. Belangrijk is dat door een afwezigheid van een of meerdere personen processen niet stagneren, maar op een correcte manier kunnen worden afgehandeld door een collega die op de hoogte is en bereikbaar. Besluiten door een collega genomen bij terugkomst van vakantie niet terugdraaien tenzij daar grondige reden voor zijn. Langdurig verlof (zomer en kerst) Tijdens de afwezigheid van de aannemer bij perioden van verlof mag in de periode dat geen werkzaamheden worden uitgevoerd, geen straat openliggen of los materieel aanwezig zijn in verband met de veiligheid. De aannemer moet alles weghalen en de ontgravingen in bestratingen tijdelijk dichtstraten U dient er ook rekening mee te houden dat tijdens perioden van vorst de werkzaamheden plotseling stil komen liggen om te voorkomen dat bijvoorbeeld de waterleiding kapot vriest. Dijken

Rood is primaire waterkering, geel is secundaire waterkering Opgave Waterschap Hollandse Delta dd 27.01.2005 In waterkerende dijken (rood en geel) mag in principe in de periode tussen 1 oktober en 31 maart niet gegraven worden. Maar ook buiten die periode kunt u niet zomaar aan de gang. Om werkzaamheden uit te mogen voeren in de invloedssfeer van een waterkerende dijk is altijd vergunning nodig van Waterschap Hollandse Delta. Hiervoor kunt u contact opnemen met : Waterschap Hollandse Delta, Dhr K van Vliet, tel: 078 6331577, correspondentieadres: Postbus 469 3300AL Dordrecht. Om een vergunning of ontheffing te krijgen moet u een aanvraagformulier invullen en opsturen. Dit formulier kunt u aanvragen bij het waterschapsloket 0900-2005005 (10ct/min) of via email: [email protected]. Het formulier is nog niet te downloaden. Na het invullen opsturen naar Waterschap Hollandse Delta, t.a.v afdeling vergunningen Postbus 469, 3300 AL Dordrecht. 13

Funderingsherstel en/of het omleggen van kabels en leidingen in waterkerende dijken dient dan ook goed en in overleg gepland te worden. Voor niet inwoners van Dordrecht informeren bij uw Waterschap of gemeente. Toegankelijkheid woning Te allen tijde dient de woning tijdens het omleggen van de leidingen, bezoekbaar te zijn. Dat wil zeggen dat met een kinderwagen, rollator of rolstoel binnen gekomen moet kunnen worden. Voor mensen met een functiebeperking, rollator en of rolstoel zijn drempels (hoogteverschillen van meer dan 2 cm) vaak een onneembaar obstakel. Het is niet meer dan redelijk om hiermee ook bij tijdelijke voorzieningen zoveel als mogelijk rekening te houden. Dat houdt in dat aan het einde van de werktijd de voorzieningen even nagelopen moeten worden omdat ook bezoekers met een functiebeperking binnen moeten kunnen komen of kunnen vertrekken. Veiligheid tijdelijke voorzieningen Let op veilige tijdelijke voorzieningen, ook als het donker is. Plaats duidelijke rood/wit gestreepte panelen en niet alleen gaas- of spijlhekken. Slechtzienden zien gaashekken vaak veel te laat. Niet in gebruik zijnde oude leidingen Ongetwijfeld zullen soms bij ontgravingen leidingen of kabels gevonden worden die geen functie meer hebben en verwijderd moeten worden. Ga vooral na of het inderdaad zo is dat deze leiding of kabel geen functie meer heeft en overleg met de coördinator ondergrondse infrastructuur wat met de kabel of leiding te doen. Kabels en leidingen welke alleen ter plaatse van de geopende sleuf verwijderd worden aan het begin en einde afdoppen. Tijdelijk verlagen van grondwaterstand Elke beïnvloeding van grondwaterstand kan schade veroorzaken aan houten funderingen, funderingen op staal, beplantingen etc. Sterke tijdelijke verlagingen van grondwater uitvoeren met een retourbemaling. Parkeren Tijdens werkzaamheden in openbaar gebied, gaat dit in veel gevallen tijdelijk ten koste van parkeergelegenheid in de straat. Het is daarom belangrijk dat de uitvoering zo efficiënt mogelijk wordt uitgevoerd. Precariokosten De gemeente brengt precariokosten in rekening voor de duur en grote van de in gebruik genomen oppervlakte van het openbaar gebied. De kosten hiervan behoren in de begroting van de aannemer te zijn opgenomen. Voor informatie over precariokosten kan contact opgenomen worden met de afdeling belastingen van de gemeente Dordrecht 0900-9900000. Revisie Indien na het aanbrengen van balken etc onder de bestrating of het omleggen van leidingen is afgeweken van de bouwvergunning cq vastgestelde tracé leidingen dient dit op een revisietekening te worden aangegeven aan de coördinator ondergrondse infrastructuur zodat tekeningen bijgewerkt kunnen worden. Bestratingen 14

Na afloop van het funderingsherstel dient de bestrating in de oorspronkelijke staat te worden teruggebracht door de aanvrager van de bouwvergunning en/of de vergunning omleggen kabels en leidingen (meestal is dit de aannemer). Hij dient contact op te nemen met de gemeentelijke opzichter van Stadsbeheer.

Geen situatie is gelijk Geen situatie is gelijk, dat geldt zowel voor de woning, de locatie, het funderingsherstel als voor het omleggen van leidingen. Het is daarom belangrijk dat het hoofdstuk kabels en leidingen op de juiste waarde wordt geschat en goed wordt uitgezocht. De kosten voor kabels en leidingen kunnen variëren van 1 tot meer dan 15% van de totale investeringskosten van funderingsherstel! Er zijn bovendien altijd situaties mogelijk waarin deze publicatie niet voorziet.

Adviezen aan gemeente en nutsbedrijven a.

Wijs indieners van een bouwaanvraag bij het indienen van de bouwaanvraag op deze publicatie en op de benodigde termijnen voor het omleggen van kabels en leidingen. Informatie die pas bij de bouwvergunningverlening afgegeven wordt helpt niet om de procedure voor het omlegen van kabels en leidingen naar voren te halen.

b.

Leg nieuwe leidingen waar dat van toepassing is op een zo groot mogelijke afstand van de gevel.

c.

Als onderhoud uitgevoerd wordt aan kabels en leidingen en delen vervangen worden blijf dan met deze kabels en leidingen op en zo groot mogelijke afstand uit de gevel.

d.

Tracht bij de afdeling coördinatie ondergrondse infrastructuur van de gemeente de werkzaamheden tengevolge van funderingsaanpak zo veel als mogelijk op elkaar af te stemmen. De meest recente resultatenkaart funderingsonderzoek geeft een duidelijk beeld waar funderingsherstel al of niet op korte termijn uitgevoerd zal gaan worden.

e.

Ook voor het aanbrengen van infiltratievoorzieningen om het grondwater omhoog te brengen is het in bepaalde situaties (mogelijk) noodzakelijk om kabels en leidingen om te leggen voor het goed functioneren van de voorziening.

Aandachtspunten voor alle betrokkenen Deze publicatie is een groeidocument. Als er ervaringen zijn die van belang zijn voor degenen die alsnog funderingsherstel plegen, geeft dit dan door aan [email protected] Wijs betrokkenen op deze publicatie. Problemen met extra kosten en onnodige vertragingen kunnen het best worden voorkomen, voor zover dat mogelijk is.

15

Ongetwijfeld zal deze publicatie ook door betrokkenen uit andere plaatsen als Dordrecht gedownload worden. Voor hen geeft deze publicatie een basis. Voor verwijzingen naar diensten en Nutsbedrijven zal op lokaal niveau gezocht moeten worden. Uiteraard kan met deze publicatie er niet van worden uitgegaan dat gemeenten en Nutsinstellingen gelijke voorwaarden en beleidsuitgangspunten hebben. Nadrukkelijk geven we aan dat deze publicatie is geschreven op de situatie in Dordrecht

16