2009
03
SV n Nieuws Beschikbaar: effectief instrumentarium, aansprekende multiplier Stimulerende kostendeling
De gemeenten staan voor grote investeringsuitgaven om de bestaande particuliere woningvoorraad duurzaam en op goed kwalitatief niveau te brengen en te houden. Stimuleringsleningen via SVn zijn daartoe uitermate dienstig en effectief, ook qua aanvullende particuliere investeringen. Bij economisch ontij houdt dit instrument de bedrijvigheid aan de praat. De werkloosheidsvooruitzichten laten nauwelijks andere keus. Fondsvorming op basis van kostendeling tussen rijksoverheid, provincies en gemeenten is dan ook zeer dringend gewenst. SVn blijft niet aan de kant staan. Fondsvorming en kostendeling zijn momenteel gespreksonderwerp met een vijftal provincies. Als het rijk aanschuift kan zij stimuleringshistorie schrijven.
Inhoud Wethouder Jan Nieuwenburg van Haarlem over Wonen boven Winkels
pag 2/3
Wethouder Piet Keijzer van Zaanstad over Zaanse aanpak funderingsherstel
pag 4/5
Kort nieuws
1
pag 6
Tijd meer dan rijp voor aanvullende stimuleringskracht D
e stimuleringsopgaven van de fondsen bij SVn zijn gevarieerd, talrijk en omvangrijk. En oneindig bovendien, want inherent aan het gestelde doel: het bereiken/behouden van een optimale fysieke woon- en leefomgeving in stadsbuurten en dorpskernen. In meest duurzame zin. Met recht een eindeloos karwei, met het accent op het financieel aanjagen van maatschappelijk gewenste projecten en trajecten. Denk bijvoorbeeld aan fenomenen als wonen boven winkels, aan funderingsherstel van vooroorlogse particuliere woningen, aan energiebesparingsmaatregelen in de particuliere woningvoorraad. Of aan een steuntje in de rug voor koopstarters: goed voor doorstroming van de woningmarkt en het vlottrekken van stagnerende nieuwbouw.
Waardecreatie Zaanstad (zie elders in deze editie) investeerde 1 10 miljoen in noodzakelijk funderingsherstel aan 700 particuliere woningen. De betrokken eigenaar/bewoners investeerden daar nog eens 1 30 miljoen overheen. In hun eigen woning, dus indirect ook in hun eigen buurt. Een multiplier om van te smullen! Over waardecreatie gesproken… Zaanstad heeft nog ruim 9.000 probleemfunderingen te gaan. Het geld is op. De gemeente kijkt vol verwachting naar de rijksoverheid.
Gloeiende plaat Haarlem (zie elders in deze editie) heeft de ‘palenpest’ met behulp van stimuleringsleningen onder controle gekregen. Ook met Wonen boven Winkels zijn aansprekende resultaten geboekt. De volgende – meest complexe en dus ook begrotelijkste - ronde wonen boven winkels dient zich nu aan: in potentie 500 woninLokgeld Stimulerend investeren via SVn is een bewuste gen. Beschikbaar budget: druppel op een gloeikeuze voor verantwoord en duurzaam financie- ende plaat. De gemeente kijkt hoopvol naar de provincie Noord-Holland. ren. Het principe is eenvoudig: wat het Stimuleringsfonds aan zachte leningen verlaat De moraal van dit verhaal: er is een effectief komt er ook weer in terug en kun je dus stimuleringsinstrument met fraaie multiplieropnieuw gebruiken. Financieel hergebruik tot in het oneindige. Gemiddeld zeven keer in een effecten. Maar de fondsvorming vraagt nieuwe donateurs. Niet eerder was de tijd zo rijp voor mensenleven, zo leert de praktijk. aanvullende stimuleringskracht. Niets doen Leningen uit een revolverend fonds bij SVn zijn in wezen niets anders dan een laagrentend is geen optie, dan loopt de rekening alleen overbruggingskrediet. Het is lokgeld voor aan- maar op. vullende investeringen van derden, waaronder particuliere huishoudens.
03 - oktober 2009
Wethouder Jan Nieuwenburg van Haarlem
“Wonen boven Winkels geeft voldoening, maar kost bloed, zweet en tranen”
“Bekend is het nauwelijks, maar Haarlem geldt nu als een van de succesvolste steden met Wonen boven Winkels. We hebben hier de afgelopen jaren beslist aansprekende resultaten geboekt: 300 woningen gerealiseerd en nog voor 70 woningen aan plannen in ontwikkeling. Overwegend ‘laaghangend fruit’ weliswaar, maar we moesten echt alle zeilen bijzetten om succesvol te zijn. Dat belooft dus nog wat, want de projecten worden
Foto’s: Ton Poortvliet
almaar complexer, over de gehele linie.”
2
03 - oktober 2009
J
an Nieuwenburg, sinds april 2006 PvdA-wethouder Volkshuisvesting van Haarlem, laat er geen twijfel over bestaan: investeren in de kwaliteit van de bestaande woningvoorraad van vaak hoge ouderdom - 23.000 corporatiewoningen en 47.000 particuliere woningen op 150.000 inwoners - geniet hoge prioriteit in de monumentale Bloemenstad. “In diverse stadsdelen zijn we volop met vernieuwingsoperaties bezig, waarbij veel oude woningen plaatsmaken voor nieuwbouw. Daarnaast vinden we verbetering van bestaande woningen cruciaal voor leefbare buurten en wijken,” zo licht hij toe. “Investeren in funderingsherstel met onder meer ‘zachte’ leningen was daar tot voor kort een essentieel onderdeel van. We beleven nu in Haarlem de staart van een reeks geslaagde projecten ‘aanpak paalrot.’ Waar leefbaarheid en veiligheid ernstig in het geding waren, hebben we die problematiek nu onder controle.”
Drietrapsraket “Dit najaar introduceren we, onder auspiciën van collega-wethouder Maarten Divendal van Milieu, de Duurzaamheidslening van SVn voor particuliere huiseigenaren. Daar spelen we een fonds van 1 5 miljoen voor vrij,” laat Nieuwenburg erop volgen. “Het verbaast me dat er nog geen landelijk fonds voor Duurzaamheidsleningen is, naar analogie met het VROM Startersfonds. Ook verbaast het me dat de provincies niet massaal in de rij staan om ook hun bijdrage te leveren. Een drietrapsraket van stimuleren en kostenreductie zet zoden aan de dijk. Kijk ik naar de ambities rond energiebesparing in de bestaande particuliere woningvoorraad, dan gaat het er allemaal nogal zuinigjes aan toe. Er mogen best een paar scheppen bovenop. Overigens, ook de VROM Starterslening slaat goed aan in onze stad. Tot op heden hebben we 30 leningen weggezet; belangrijk voor een stukje doorstroom uit de sociale huursector. Ik verwacht dat we in 2009 dit aantal Startersleningen gaan overtreffen. Zo bekijken we of we de lening ook voor specifieke nieuwbouwcomplexen kunnen inzetten, met name bij de afronding van een aantal gebiedsontwikkelingen. Betekent dat ook ontwikkelaars een dotatie in ons 03 - oktober 2009
Historische binnenstad Haarlem: Wonen boven Winkels in actie.
Startersfonds gaan doen, net als in buurgemeente Haarlemmermeer.”
Duivels ingewikkeld De binnenstedelijke bouwopgave van Haarlem behelst 5.000 woningen. De stad beleeft in 2009 een topjaar aan opleveringen. Nieuwenburg schrijft dit vooral toe aan ‘zeer bewust investeren in en aanjagen van projecten in de afgelopen jaren’. Ook Wonen boven Winkels voegt een welkom aantal woningen toe aan de stedelijke voorraad. Haarlem is zich dat terdege bewust. “Wonen boven Winkels kost bloed, zweet en tranen; het is vaak duivels ingewikkeld,” put Nieuwenburg uit eigen ervaring. “Maar het geeft veel voldoening als het lukt, vooral ook qua leefbaarheid en sociale veiligheid van winkelgebieden. Ook in die zin heeft Haarlem als veelgeprezen woon- en winkelstad een reputatie hoog te houden. Dat doen we dan ook.” Sinds april 2009 kent Haarlem een nieuwe regeling voor Wonen boven Winkels. Budget: 1 1 miljoen. Tot en met 2012 wil de stad minimaal 50
woningen realiseren in de historische binnenstad. Haarlem telt 400 á 500 potentiële woningen boven winkels. Zij kan dus even voort. Of toch niet? Pakjes boter Jan Nieuwenburg: “Het komt aan op particuliere investeringen. Ik zeg eerlijk: de regeling schiet tekort om 500 woningen te kunnen realiseren. In dit stadium kiezen we ervoor om eerst kansrijke projecten te selecteren. Dat loopt nu. We zijn nog niet zover dat we ontwikkelaars/particulieren kunnen voorzien van een zachte lening via SVn, wat in dit verband een effectief instrument zou zijn. Daar heb je een substantieel fonds voor nodig, precies waar de schoen wringt. Tegen deze achtergrond probeert Haarlem - samen met steden als Alkmaar, Hoorn en Purmerend - Wonen boven Winkels in het stedenbeleid en op de agenda van de provincie Noord-Holland te krijgen. Idealiter ook weer met het oogmerk een kostendelingsmechanisme tot stand te brengen. Dán kun je fikse deuken in pakjes boter slaan – dat geldt voor koopstarters, energiebesparing én Wonen boven Winkels.”
“Met een kostendelings mechanisme kun je fikse deuken in pakjes boter slaan. Dat geldt voor koopstarters, energiebesparing én Wonen boven Winkels” 3
Wethouder Piet Keijzer van Zaanstad
“B ij funderingsproblemen heb ik het meeste last van mijn eigen ongeduld”
“Het is mij een raadsel waarom parlement en kabinet tot nu toe zo stug de andere kant op hebben gekeken.” “Vanaf 2002 zijn we in Zaanstad intensief met funderingsherstel bezig. Intussen zijn ruim 700 funderingen hersteld, vaak gepaard met wooncomfortverbetering en energiebesparingsmaatregelen. Dit resultaat stemt tevreden; onze aanpak werpt vruchten af. Maar de kosten zijn niet misselijk: zeker € 10 miljoen aan rijksgeld en gemeentegeld. Bedenk dat we hier straks nog ruim 9.000 met ‘palenpest’ geïnfecteerde particuliere woningen hebben. Ik zou echt niet weten hoe we die operatie moeten bekostigen.”
P
4
“Funderingsproblemen zoals bacteriële aantasting van grenenhouten heipalen staan garant voor een sluipende verloedering,” verzekert hij. “Het begint met een enkel huis, gevolgd door een woonblok, een straat en uiteindelijk
Eigenaren laconiek “Dat voorval is omslagpunt geweest in het besef van ‘hoe ernstig is het?’ en ‘waar staat dit nog meer te gebeuren?’,” vervolgt de Zaanse wethouder. “Bewoners van dergelijke panden zijn soms moeilijk te overtuigen. Die zeggen laconiek: “Ik woon hier al 20 jaar en die scheur in de gevel ken ik ook al 20 Vervolg op pagina 5
03 - oktober 2009
▲
iet Keijzer, sinds voorjaar 2006 SP-wethouder Bouwen en wonen van Zaanstad, typeert de funderings problemen in zijn gemeente als ‘een onbetaalde rekening uit de voor oorlogse periode’.
de buurt. Juist dat sluipende karakter is eng, ook al omdat er plots een versnelling kan optreden. Die zie je van tevoren niet aankomen. Vorig jaar in de Wilhelminastraat verzakte een aantal woningen in één keer; we hebben de bewoners eruit moeten zetten omdat het te gevaarlijk werd.”
Vervolg van pagina 4
jaar, dus waar moet ik mij zorgen over maken?”. Nee, zeg ik dan, vandaag misschien niet, maar we hebben woningen gehad die binnen een etmaal gewoon 30 centimeter naar beneden klapten. Als dat lot je morgen treft, zit je als eigenaar/bewoner diep in de ellende met én een bouwtechnisch probleem én een financieel probleem.” 9.000 in de wacht De funderingsproblematiek concentreert zich verspreid over heel Zaanstad in de vooroorlogse buurten en raakt 13.000 van de 63.000 Zaanse woningen. De lokale corporaties pakken zelf hun 3.000 ‘besmette’ woningen aan. Resteren 10.000 particuliere woningen die op enig moment door hun funderingen zakken: 1/3 binnen 10 jaar, 1/3 binnen 10 tot 25 jaar en 1/3 na 25 jaar. “Dat is wat wij nú weten, na inmiddels 2.700 woningen op funderingsgebreken te hebben onderzocht,” zegt Keijzer. “Dit jaar hebben we 1 4,5 miljoen extra uitgetrokken om in elk geval de lopende onderzoeksgebieden te kunnen afronden. Daarna is het geld op. We hebben straks naar schatting 900 woningen kunnen helpen, maar er staan nog ruim 9.000 probleemwoningen in de wacht. Meer dan ‘advies’ en ‘aanschrijving’ hebben we de betrokken eigenaren niet te bieden.” Investeren loont Het Zaanse aanpakplan omvat een samenhangend geheel van begeleiding, advies, subsidie, zachte leningen en een vangnetregeling via SVn. Keijzer: “We bieden woningeigenaren 1 1.815 subsidie voor het opstellen van het aanpakplan; bovendien brengen we
Woon-zorgcomplex in Houten.
geen bouwlèges in rekening. Daarnaast is er de zachte lening op vrijwillige basis. Die bieden wij aan met een rentekorting van 3%. De tot dusver gedane overheidsinvesteringen blijken zeer lonend: er is hier voor bijna 1 30 miljoen aan particuliere investeringen mee uitgelokt. Bijna 3 keer over de kop dus. De zachte lening geeft mensen iets te kiezen. Die 3% rentekorting helpt enorm. Deze eigenaren hebben vaak een bescheiden inkomen. Voor hen is dat serieus geld.” Jeukende handen Piet Keijzer is een van de gangmakers achter het Manifest voor funderingsherstel dat op 9 oktober in Zaanstad werd uitgereikt aan leden van de Tweede Kamer. “Dit manifest zoekt bovenal landspolitieke erkenning en facilitering van de funderingsproblematiek als een maatschappelijk vraagstuk,” benadrukt hij. “Faciliteren kan op veel manieren: fiscale maatregelen en/of fondsvorming bijvoorbeeld. Daar krijg je werkgelegenheid, een fraaie multiplier, waardevolle huizen en dito buurten voor terug. Het zou gaan om maximaal 500.000 ‘verdachte’ woningen. Dat kost ettelijke miljarden, maar oneindig veel meer als je niets doet. In Zaanstad alleen al staan we voor 250 á 300 miljoen aan funderingsopgave. Dat kunnen wij in de verste verte niet behappen; niet één gemeente kan dat. Het rijk heeft instrumenten om de problematiek aan te pakken. Zo bepleiten wij een APK voor funderingen, een verplichte funderingsparagraaf in het koopcontract en een versoepeling van de NHG.”
“We hebben straks 900 probleemwoningen kunnen helpen, maar dan staan er nog ruim 9.000 in de wacht.”
“Ik heb het meeste last van mijn eigen ongeduld. Mijn handen jeuken. Het is mij een raadsel waarom parlement en kabinet tot nu toe zo stug de andere kant op hebben gekeken.”
Zaanstad: funderingsherstel in actie
03 - oktober 2009
5
Kort nieuws SVn Plusfonds 2010 Ook in 2010 heeft het SVn Plusfonds voor onze deelnemers een aantrekkelijk budget voor Plusleningen. Een bedrag van 1 4,5 miljoen is beschikbaar voor gemeentelijke projecten die bijdragen aan de verbetering van woon- en leefkwaliteit. Gemeenten die in 2010 van deze aanvullende financieringsfaciliteit gebruik willen maken, doen er goed aan hun aanvraag vóór 1 maart 2010 aanstaande bij SVn in te dienen. Het bestuur van SVn maakt dan in de loop van april 2010 bekend welke projecten voor een Pluslening in aanmerking komen. Bij een maximale lening van 1 750.000 per gemeente per jaar worden in de regel jaarlijks zes á zeven
Rekenmodel
projecten gehonoreerd. In 2010 gaat het alweer om de zesde lichting. Het gebruik van leningen uit het Plusfonds staat uitsluitend open voor gemeentelijke deelnemers van SVn. De voeding van het Plusfonds bestaat jaarlijks uit een revolverend gemaakt deel van het eigen vermogen van SVn. Meer informatie over het SVn Plusfonds vindt u op onze website www.svn.nl. Ook hebben wij voor u een brochure beschikbaar. Met uw vragen over het SVn Plusfonds kunt u bij ons ook telefonisch terecht. Alle deelnemers ontvangen binnenkort een mailing met een aanvraagformulier.
Het is vanaf juli mogelijk om op de website van SVn online de maximale Starterslening te berekenen. Zo wordt het een stuk makkelijker voor koopstarters op de woningmarkt om te berekenen of ze in aanmerking komen voor een Starterslening. Het model vraagt een aantal basisgegevens, rekent vervolgens uit of een koopstarter in aanmerking komt voor de lening en geeft het maximale bedrag weer. Het model houdt rekening met de per gemeente verschillende maximale koopsomgrens, inkomstengrens en meerwerkof verbeterkostengrens. Het rekenmodel is zo ontwikkeld dat het geïntegreerd kan worden in gemeentelijke websites. Hier zijn een aantal voorwaarden aan verbonden ten aanzien van het systeem waarop de gemeentelijke website draait. Wanneer u hier meer over wilt weten kunt u contact opnemen met SVn.
SVn op VvE-Informatiemarkt VvE-belang organiseert in oktober vijf bijeenkomsten waar VvE’s geïnformeerd worden over “Energiebesparing in de praktijk: wat levert het op en hoe pakt u dat als VvE aan”. Aan bod komen onderwerpen die te maken hebben met energie besparing. Waaronder de stimuleringsregelingen van SVn. SVn is aanwezig met een stand op de informatiemarkt. Kijk voor meer informatie op www.vvebelang.nl
Donderdag 8 oktober in de RAI te Amsterdam Dinsdag 13 oktober in het Nieuwegeins Business Centre te Nieuwegein Donderdag 15 oktober in Ahoy' te Rotterdam Maandag 19 oktober in het Evoluon te Eindhoven Donderdag 29 oktober in het Eden Hotel te Emmen
Nieuwe deelnemers Startersregeling In de afgelopen periode voerden de volgende gemeenten de Startersregeling in: Alkmaar, Breda, Bussum en Nieuwegein. In totaal voeren er op dit moment 227 gemeenten de Startersregeling waarvan 219 de VROM Startersregeling. Vier provincies hebben momenteel een Provinciaal Startersfonds ondergebracht bij SVn; Limburg, Gelderland, Utrecht en vanaf oktober 2009 is ook Noord-Brabant aangesloten bij SVn met een fonds Startersleningen.
Deelnemers Duurzaamheidslening De volgende gemeenten voeren de Duurzaamheids lening: Amersfoort, Apeldoorn, Borsele, Boxtel, Dalfsen, Delft, Eindhoven, Enschede, Hardenberg en Koggenland.
SVn Postbus 15, 3870 DA Hoevelaken t
(033) 253 94 01
e
[email protected]
i
www.svn.nl
Colofon Uitgave Tekst
SVn oktober 2009
Peter Roosekrans
Fotografie Ton Poortvliet, Marsel Loermans, Margriet
de Waard Vormgeving Druk
Volta_ontwerpers, Utrecht
Pronk Promotions, Amersfoort
Alle rechten voorbehouden. U mag citeren uit SVn Nieuws, mits u de bron vermeldt.
6
Nieuwe deelnemende gemeenten SVn verwelkomde in de afgelopen periode twee nieuwe deelnemende gemeenten. Dit zijn Breda en Nieuwegein. Met deze nieuwe gemeenten heeft SVn in totaal 288 deelnemende gemeenten en vier deelnemende provincies.
Provinciaal Startersfonds Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant sluit zich aan bij de Starterslening. De provincie draagt 1 15 miljoen bij aan de in Brabant beschikbare gemeentelijke budgetten voor Startersleningen. Alleen de Brabantse gemeenten die de Startersregeling voeren, of willen gaan voeren, komen voor deze bijdrage in aanmerking. 03 - oktober 2009
