Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana
37
Nummer november 2012
Nieuwe conservator pag. 4
Herkartering biotopen pag. 6
De slakken van Trésor pag. 10
Vijko Lukkien en Eric Augusteijn
Van de redactie Als redactie willen wij op deze plaats onze voormalige conservator Hélène Guillen hartelijk danken voor de bijzonder prettige samenwerking. Hélène Guillen is voor de afgelopen zomer haar man gevolgd naar Frankrijk die daar een nieuwe baan heeft aanvaard. Ook namens het bestuur van de Stichting Trésor wensen wij Hélène en haar echtgenoot heel veel succes bij deze nieuwe stap in hun beider leven.
Wij wensen alle lezers van Trésor Nieuws alvast fijne feestdagen en een goed 2013.
2
En u begrijpt dat we graag de suggestie meegeven om als kerstgeschenk aan uw
Hélène, bedankt!
dierbaren één of meer vierkante meters Trésor Natuurreservaat te schenken!
Foto: Olivier Tostain
Colofon
Trésor Nieuws verschijnt 3 x per jaar en wordt gratis toegezonden aan de donateurs van de Stichting Trésor. Redactie Vijko Lukkien en Eric Augusteijn Redactie-adres Universiteit Utrecht, dep. biologie Postbus 80084, 3508 TB Utrecht Tel. (030) 253 74 36 Fax (030) 251 83 66 E-mail:
[email protected] Op dit adres kunt u ook adoptie-vierkante meters en cadeaucertificaten aanvragen. Gaat u verhuizen? Geef uw adreswijziging door aan ditzelfde adres. Bank Bankrekening 78.47.36.618 t.n.v. Stichting Trésor, Utrecht. IBAN NL44 TRIO 0784 7366 18 BIC: TRIO NL 2U - Triodos Bank Zeist
Inhoudsopgave
Website www.tresorrainforest.org Webmaster: Eric Augusteijn E-mail
[email protected] Vormgeving Frouke Kuijer Communicatie & Vormgeving Universiteit Utrecht Omslag Nevels over het tropisch regenwoud. Foto: Fanny Boeraeve Druk Zuidam Uithof Oplage 1900 exemplaren Dit blad is gedrukt op Evolve. K.v.K. Utrecht 41187239
De Stichting Trésor breidt haar activiteiten uit
3
Olivier Fortune, de nieuwe conservator van Trésor 4 De biotopen van Trésor gedetailleerder in kaart gebracht
6
Peperpot blijft harten veroveren!
9
De slakken van Trésor
10
Twee studenten sluiten hun stage af in Trésor
12
Een kort financieel overzicht van de Stichting Trésor over 2011
15
Mijn stage in het natuurreservaat Trésor
16
Dank u wel
18
Wat is Trésor?
19
Hoe kunt u Trésor steunen?
20
Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana
37
Nummer november 2012
Nieuwe conservator pag. 4
Herkartering biotopen pag. 6
De slakken van Trésor pag. 10
Vijko Lukkien
De Stichting Trésor breidt haar activiteiten uit
Foto: Fanny Boeraeve
Samen met u als donateur kunnen wij van de Stichting Trésor met voldoening terugkijken op wat wij samen hebben bereikt in Frans-Guyana. Het Trésor reservaat neemt inmiddels een zeer gewaardeerde plaats in de Frans-Guyanese samenleving in. Het heeft een prachtige en solide beschermde status gekregen als Réserve Naturelle Regionale Trésor en de salarissen van onze medewerkers ter plaatse worden door de overheid betaald. De activiteiten van onze Association Trésor, zoals de
Onderzoek wil onze Stichting ook bijdragen aan
vele educatieve programma’s en ons wetenschappelijk
programma’s voor duurzame ontwikkeling in
onderzoek, worden als een voorbeeld gezien. Het
samenwerking met de samenleving ter plaatse.
bestuur van de Stichting Trésor heeft dan ook samen
Met betrekking tot het Trésor reservaat zullen
met de Universiteit Utrecht, het Copernicus Instituut
wij natuurlijk alle bestaande activiteiten blijven
voor Duurzaamheid, de Prins Bernhard Leerstoel en
ondersteunen. Hierbij zullen gebiedsuitbreidingen
het Wereld Natuur Fonds besloten hun activiteiten in
(bijvoorbeeld het zekerstellen van noodzakelijke
samenwerking voort te zetten.
corridors met omliggende gebieden) zeker in onze doelstellingen blijven staan. Maar daarnaast richt de
Het is onze grote wens om samen met u als donateur, naast de blijvende steun aan het huidige Trésor initiatief in Frans-Guyana, onze werkzaamheden uit te breiden over de drie Guyana’s: Guyane (Frans-Guyana), Suriname en (voormalig Brits-) Guiana.
Stichting Trésor zich ook op het ondersteunen van kansrijke initiatieven binnen de drie Guyana’s. Het Peperpot initiatief is hiervan een mooi eerste voorbeeld in Suriname. Op basis van het succes van de afgelopen 15 jaar met de steun van u als donateur, gaan wij met al onze
Naast onze eerder geformuleerde doelstellingen als
vrijwilligers met veel enthousiasme deze nieuwe
Behoud en Beheer, Educatie en Wetenschappelijk
uitdaging aan!
3
Olivier Fortune
Olivier Fortune, de nieuwe conservator van Trésor 4
Hélène Guillen, onze vorige conservator van Trésor, heeft voor de afgelopen zomer afscheid van de Association genomen. Op het moment dat haar echtgenoot een nieuwe carrièrestap kon maken in Frankrijk heeft ze opnieuw gekozen voor een toekomst aan deze zijde van de oceaan. Het bestuur van de Stichting Trésor is bijzonder verheugd dat na de sollicitatieprocedure, waarbij zich in korte tijd meer dan 50 kandidaten uit Europa en Frans-Guyana hadden aangemeld, Olivier Fortune als de meest geschikte kandidaat de baan als conservator heeft geaccepteerd. Hieronder treft u een persoonlijke kennismaking aan met onze nieuwe conservator!
Mijn naam is Olivier Fortune en ik ben de nieuwe
het terrein, vogels tellen, inventarisaties, activiteiten
conservator van het Regionale Natuurreservaat Trésor.
organiseren).
Ik ben geboren in 1965 in de buurt van Parijs, maar ben
Vervolgens heb ik veel gereisd over de wereld, op zoek
opgegroeid in Normandië en vooral in Bretagne. Daar
naar natuurgebieden of archeologische en historische
heb ik in de loop der jaren het belang en de uitdagingen
plaatsen. Eerst in bijna alle landen van Europa. Zo ben
van het milieu ontdekt, die ons allen aangaan, waar we
ik ook twee keer in Nederland geweest. Mijn verblijf
ons ook bevinden.
rond kerstmis op het eiland Texel was gedenkwaardig.
Snel daarop volgde vrijwilligerswerk in reservaten bij
Ook was ik een tijdje in Groningen. Daarna ben ik naar
de associatie SEPNB (Levend Bretagne), beheerder van
Noord-Amerika gegaan waar ik vele maanden in Canada
natuurreservaten zoals het Ile de Groix en het Marais de
heb doorgebracht.
Séné in de Golf van Morbihan.
Maar echt een openbaring was Vietnam en de
Toen ik werk vond in de industrie ben ik verhuisd naar
ontdekking van het tropische woud. Sindsdien ben ik
een andere streek, ik ben neergestreken in de Elzas en in
bezeten van de toekomst van de ernstig bedreigde
de Franche-Comté, waar mijn passie me niet in de steek
bossen in de hele wereld zoals ik heb kunnen vaststellen
liet en waar ik weer nieuwe reservaten heb ontdekt.
in Maleisië, Madagaskar en Brazilië.
Ook daar heb ik als vrijwilliger gewerkt (opruimen van
Ik ben dus beland in Frans-Guyana, op mijn verjaardag,
In het voorjaar van 2008 werden langs het botanisch pad de eerste informatiezuilen (z.g. totems) geplaatst. Op deze foto controleert Olivier Fortune de constructie ervan in de tuin van het kantoor van de Association in Cayenne.
5 in 1998, en ben begonnen bij de vogelvereniging GEPOG als penningmeester. Vervolgens ben ik door Sylvia Lochon en Alain Manseau begonnen bij het vrijwillige reservaat Trésor en toen zij vertrokken uit Frans-Guyana ben ik penningmeester geworden van de Association. Enkele jaren later werd ik voorzitter. Het doet me dus echt veel plezier nu te kunnen werken als personeelslid bij Trésor, na er al die jaren als vrijwilliger bij betrokken te zijn geweest en voortaan alle kennis waarover ik beschik ten dienste te kunnen stellen van de Amazonebossen. Mijn aanstelling valt samen met de opstelling van het tweede beheerplan van het reservaat. Ik zal dus snel ondergedompeld worden in de materie, maar gelukkig word ik bijgestaan door twee andere personeelsleden die veel ervaring hebben en zeer kundig zijn, alsmede door vrijwilligers die ook zeer betrokken zijn bij natuurbehoud. Er staat veel op het spel en het is van belang ongehaast steen op steen te stapelen om een solide bouwwerk neer te zetten en de waarde aan te tonen van een Regionaal Reservaat in Frans-Guyana en, waarom ook niet (je moet een droom hebben), mee te doen aan de oprichting van andere Regionale Reservaten, die een beschermend net zullen vormen voor het tropische woud en de biodiversiteit.
Lycopodiella cernua Foto: Olivier Fortune
Caroline Bedeau in actie. Foto: Jean-François Szpigel
Caroline Bedeau
De biotopen van Trésor gedetailleerder in kaart gebracht 6
Sinds april 2012 heeft de Association Trésor de verschillende biotopen in kaart gebracht, deze kennis is van het grootse belang voor een optimaal beheer van het reservaat. Het directoraat van Milieu, Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting in Frans-Guyana (DEAL, de regionale afdeling van het Franse ministerie van Ecologie) heeft dit werk gefinancierd om de vegetatietypen in het reservaat te identificeren en karakteriseren en ook om hun precieze locatie te kunnen bepalen. Na het afronden van mijn studie in de toegepaste ecologie (Master Erasmus Mundus in toegepaste Ecologie) volg ik nu een opleiding Geografische Informatie Systemen (GIS) aan de Universiteit van La Rochelle in Frankrijk. Deze dubbele opleiding stelt me in staat om studieonderwerpen te combineren met milieubescherming en ruimtelijke thema’s. Ik heb de kans aangegrepen om dit project als afstudeerstage te gebruiken van april tot september 2012. Een stukje geschiedenis…
nieuwe methode toe te passen om biotopen in kaart
De eerste biotoopstudie in het Trésor reservaat, onder
te brengen, een die toestaat om ze beter te kunnen
leiding van Renske Ek in 1999/2000 heeft ertoe geleid
onderscheiden en nauwkeuriger te lokaliseren.
dat zeven belangrijke vegetatietypen of ecologische eenheden geïdentificeerd werden. Elke eenheid is
Een nieuwe methode in Frans-Guyana
kort beschreven in termen van milieucondities en voor
Deze methode wordt sinds 2012 gebruikt door de DEAL
het eerst werden deze verschillende vegetatietypen
in het kader van haar programma om vochtige gebieden
in kaart gebracht. Deze kaart was echter betrekkelijk
in de regio in kaart te brengen. Dit gebeurt aan de
onnauwkeurig. Bovendien hebben eerder uitgevoerde
hand van het interpreteren van infrarood luchtfoto’s
botanische studies laten zien dat het voor elke
en foto’s met een hoge resolutie, een type foto dat
eenheid mogelijk is verschillende sub-vegetatietypes
in Frans-Guyana voor het eerst gebruikt wordt voor
te onderscheiden. De biotopenkaarten van Trésor
de identificatie van biotopen. Voor deze foto’s heeft
verdienden het om meer gedetailleerd te worden. Eind
stichting Trésor een beroep gedaan op L’Avion Jaune,
2011 heeft het team van het reservaat besloten om een
een bedrijf dat gespecialiseerd is in het leveren van
De vegetatiekaart van Trésor uit 2000.
De nieuwe kaart met meer details in de onderzochte gebieden.
luchtfoto’s. Het interpreteren van de foto’s bestaat uit het vaststellen van elementen op een foto aan de hand van verschillende parameters (kleur, textuur, vorm, e.d.). Door de hoge resolutie van de foto’s kunnen relatief kleine details (struiken, plassen etc.) onderscheiden worden. Infrarood is een techniek die op grote schaal wordt gebruikt om de bodem te bestuderen omdat het mogelijkheden geeft om natuurlijke milieus te onderscheiden. Het interpreteren van de luchtfoto’s
7
is noodzakelijk om het studiegebied door en door te leren kennen. De classificatie van een biotoop vanaf een luchtfoto zorgt er echter niet voor dat we zo’n biotoop ook kennen en kunnen herkennen. Dit vraagt dan ook om parallelle identificatie en karakterisering van de biotopen in het reservaat op ecologisch gebied en om de identificatie-criteria gekoppeld aan de luchtfoto’s. Lilian Procópio, botanicus gespecialiseerd in tropische bossen, werkt aan deze belangrijke fase voor het verzamelen van data over het terrein.
Analyseren en veldwerk
Op een infraroodfoto zijn verschillen in vegetatie duidelijk te
Een eerste analyse van de luchtfoto’s uit 2005
onderscheiden. Foto: L’Avion Jaune
(BD ORTHO® de l’IGN) hielp bij het voorbereiden doorgebracht in het reservaat voor het verzamelen
Typeren biotopen in Trésor: geen gemakkelijk werk
van informatie. Bij elk opgeslagen GPS-punt hebben
De bestaande typologie omvat op het meest
we informatie verzameld over de dominante soorten,
gedetailleerde niveau 17 vegetatietypen in het reservaat
de karakteristieke vegetatietypen en de abiotische
en in de directe omgeving. Er zijn niet veel van dit soort
parameters (de fysieke omgeving). Databases (soorten,
studies uitgevoerd in Frans-Guyana, en met name niet
vegetatiestructuren enz.) die helpen bij het identificeren
in gebieden die weinig voorkomen, zoals de savannes
van biotopen op luchtfoto’s, zijn eveneens onderzocht.
in Trésor. Het identificatiewerk en het omschrijven van
De studie naar deze data heeft bijgedragen aan
de vegetatietypen blijkt hier een stuk moeilijker dan
een eerste classificatie op een hoger precisieniveau.
verwacht. We zullen ons werk dan ook voortzetten door
Een tweede fase in het foto-identificatieproces (van
het verzamelen en verwerken van meer gegevens van
opnamen uit 2005) werd uitgevoerd om vervolgens de
het terrein.
van veldwerk. Tot nu toe hebben we acht dagen
biotopen in het studiegebied te vinden.
Het onderzoeksteam, v.l.n.r.: Caroline Bedeau, Magali Wirtensohn,
In het bos. Foto: Magali Wirtensohn
Sébastien Linarès, Lilian Procopio, Benoît Villette. Foto: Hélène Guillen
Het wisselvallige weer op de Montagne de Kaw Het laatste deel van de foto-interpretatie zou moeten worden uitgevoerd aan de hand van infraroodfoto’s die door L’Avion Jaune genomen zijn, maar deze gegevens konden echter niet verkregen worden. Het grillige weer van de Montagne de Kaw, een van de natste gebieden
8
van Frans-Guyana, heeft het moeilijk gemaakt om goede foto’s te maken. Afgelopen mei is een eerste missie georganiseerd om aan de hand van opnames een eerste overzicht van Trésorreservaat te maken. Die datum was bewust gekozen in het regenseizoen om zo de natste gebieden in het reservaat in kaart te kunnen brengen. Omdat geen enkele gunstige gelegenheid werd gevonden, besloten we om de missie uit te stellen tot eind juli, wanneer het nog steeds nat is maar met veel mildere weersomstandigheden met minder bewolking. De foto’s zijn uiteindelijk genomen op 27 juli en na een lang bewerkingsproces om ze bruikbaar te maken, zullen ze binnenkort beschikbaar komen.
In de savannes. Foto: Caroline Bedeau
Conclusie Op dit moment is het in kaart brengen van de
repens (Polypodiaceae). Daarnaast zijn nieuwe gebieden
vegetatietypen van Trésor dus nog niet klaar. Om de
in het reservaat onderzocht. Een standplaats van hoge
identificatie en beschrijving van de biotopen voort te
boomvarens van soms meer dan vier meter is ontdekt in
zetten en de infraroodfoto’s te benutten, blijf ik nog
het bergachtig gebied. Maar ook zijn er nieuwe kleine
drie maanden langer deel uitmaken van het team vanaf
geïsoleerde savannes in het laagste gedeelte van het
oktober 2012.
reservaat gevonden. Ook de fauna was interessant. Zo
Het verblijf in het veld was ook een gelegenheid om de
hebben we een Wezelkat (Herpailurus yaguarondi),
botanische kennis van het reservaat te verrijken. Nieuwe
een Tayra (Eira barbara, een grote marterachtige), een
plantensoorten zijn toegevoegd aan de soortenlijst
Zuidelijke boommiereneter (Tamandua tetradactyla)
van Trésor: Eriotheca globosa (Bombacaceae),
en Hokko’s (Crax rubra, een kalkoenachtige vogel)
Micropholis venulosa (Sapotaceae), Parkia pendula
waargenomen. De aanwezigheid van Anaconda’s in
(Mimosaceae), Couratari multiflora (Lecythidaceae),
het reservaat is bevestigd door de vondst van een
Hirtella duckei (Chrysobalanceae), Campyloneurum
afgeworpen huid.
Het omslag van de birdwatching cards.
De nieuwe website van Peperpot.
Ilonka N. Sjak-Shie M. Sc., interim manager Stg. Peperpot Nature Park
Peperpot blijft harten veroveren! Peperpot is een natuurpark langs de Surinamerivier bij Paramaribo op het terrein van de voormalige plantage met dezelfde naam. Bij de ontwikkeling van Peperpot als natuurreservaat en als centrum voor natuureducatie en wetenschappelijk onderzoek is de samenwerking met Stichting Trésor een belangrijk aspect. Langzaam maar zeker verovert Peperpot de harten
Het doel is om op 11 mei 2013, op de internationale
van menig bezoeker. In de eerste twee jaar hebben we
‘Bird Day’, voor het eerst in Peperpot Nature Park de
veel aandacht is besteed aan het opbouwen van het
‘Dag van de vogel’ te vieren.
natuurpark en het kunnen bieden van een prachtig
Verder staan grote plannen op de agenda voor het
reservaat aan de samenleving. Nu is de fase bereikt
Peperpot beschermd natuurgebied, waaronder het
waarin we actief werken aan het meer bekendheid
Peperpot Educatie & Research Center. Samen met de
geven en promoten van het natuurpark. Hiervoor is
partners WWF Guianas, Stichting Trésor en Stichting
onlangs de Peperpot website www.peperpotnaturepark.
Peperpot Natuurbos wordt hard gewerkt aan het
org gepubliceerd. Met de website willen we in
verwezenlijken van dit voor de gemeenschap in
eerste instantie basisinformatie verschaffen over het
Suriname belangrijke doel . Hierdoor kan namelijk
natuurpark en ook de bezoekers en belangstellenden
meer aandacht besteed worden aan natuureducatie en
goed informeren over Peperpot. Als tweede fase van de
onderzoek op een zeer praktische en inzichtelijke wijze.
website is ook gepland dat deze een meer interactief karakter zal krijgen, waarbij we de verschillende actuele activiteiten in het park op een aantrekkelijke wijze kunnen belichten. Onlangs zijn ook de ‘beginner’s birdwatching flashcards’ ontwikkeld. Deze prachtige kaartenset is bedoeld om het gewone publiek te interesseren voor birdwatching en om hun meer te leren over de meest voorkomende vogels in Peperpot en daarmee in hun eigen omgeving.
9
Neocyclotus cayennensis
Jean-François Szpigel
De slakken van Trésor 10
Bij de besprekingen over de vaststelling van het vorige beheerplan van het Reservaat (20082012) gaf een van de leden van de Regionale Wetenschappelijke Raad voor de bescherming van de natuur, David Massemin, de mogelijkheid aan een inventarisatie te doen van de Gastropoda (slakken) van het reservaat. David is de expert voor deze groep dieren in Frans-Guyana. De boswachters moesten hierbij foto’s maken van de dieren die ze tegenkwamen tijdens hun diverse werkzaamheden in het reservaat (bewaking, onderzoek, rondleidingen, enz.) en hem die voorleggen ter identificatie. In 2008-2009 had het team slechts drie soorten gevonden, die tot de meest voorkomende soorten in Frans-Guyana behoorden: een grote landslak Sultana sultana conisch van vorm, een andere ronde met een roze lichaam, de Solaropsis undata en tenslotte een kleinere slakkenetende soort, de Euglandina striata. Omdat ik zelf interesse heb voor het onderzoek naar deze
Tot op heden zijn er slechts twaalf soorten gastropoda
klasse, heb ik meteen toen ik in dienst kwam in 2009 aan
bekend in het RNR Trésor van de 88 land- en
de leidinggevenden van de Association laten weten
zoetwatersoorten die Frans-Guyana telt. Al die soorten
dat ik dit onderzoek, dat door de vorige boswachters
zijn vooral geïnventariseerd tijdens de controletochten
was begonnen, graag zou voortzetten. Tot nu toe heb
op het pad en bij het onderzoek in de belangrijkste
ik niets gepubliceerd over dit onderwerp, alleen in de
riviertjes en beken van het reservaat. Zeven ervan zijn
jaarverslagen van de Association aangegeven dat deze
zeer specifieke soorten voor ons gebied, omdat ze
activiteit werd voortgezet. Het zijn namelijk niet de
endemisch zijn voor het Hoogland van Guyana. Het
gemakkelijkst te vinden dieren tijdens de tochten door
zijn de volgende soorten: Alcadia kuehni, Neocyclotus
het oerwoud. Als je niet specifiek onderzoek doet naar
cayennensis, Labyrinthus bifurcatus, Simpulopsis
deze dieren, kom je ze eigenlijk maar zelden tegen
corrugata (landslakken), Angustipes carcelaris (een
in het veld. Ik heb daarom gewacht tot het aantal
naaktslak) en ten slotte twee zoetwaterslakken, Asolene
waarnemingen groot genoeg was om hier een eerste
crassa en Aylacostoma hohenackeri. De vondst in Trésor
mededeling over te doen.
van de soort Simpulopsis corrugata is heel interessant,
Pomacea guyanensis.
11
Sultana sultana.
Sympulopsis corrugata.
omdat het de derde vermelding is in Frans-Guyana. De
ontdekken. De grote rijkdom aan weekdieren in de
determinatie is gedaan met behulp van een handboek
tropische bossen wordt sterk onderschat (Gargominy,
dat is uitgegeven in 2009 en alle waarnemingen zijn nog
1998). Een onderzoek in het NNR Nouragues aan het
eens extra gecontroleerd door David Massemin die nu
einde van de jaren 90 heeft geleid tot de ontdekking
in Nieuw-Caledonië woont. Ik wil hem dan ook op deze
van 34 soorten, waarvan er slechts twaalf geïdentificeerd
plaats daarvoor hartelijk bedanken.
konden worden. Vandaag de dag zijn ze nog niet allemaal beschreven. Het is zeer waarschijnlijk dat een
Een meer volledig onderzoek naar deze groep zou
dergelijk onderzoek, uitgevoerd in de verschillende
ongetwijfeld heel interessant zijn voor de kennis van
biotopen van het reservaat Trésor, tot hetzelfde succes
de biodiversiteit van het reservaat, met name omdat
zou leiden. Het volgende beheerplan van het reservaat,
de technieken waarbij de aarde wordt gezeefd,
periode 2013-2017, wordt dit onderzoek dan ook
vaak zeer goede resultaten opleveren. Overigens
opgenomen
hebben de weinige onderzoeken die in Frans-Guyana zijn uitgevoerd, aangetoond dat er nog veel valt te
Foto’s: Jean-François Szpigel
Peter en Fanny bij een boom die veel koolstof bevat. Foto: Elodie Gault
Fanny Boeraeve en Peter Zomer
Twee studenten sluiten hun stage af in Trésor 12
Kent u ons nog? Wij, Fanny Boeraeve en Peter Zomer zijn voor een wetenschappelijke stage van februari tot juni 2012 in Frans-Guyana geweest en hebben daarbij in het Trésor reservaat en ook daarbuiten gewerkt. Dit alles voor onze master studie ‘Environmental Biology’ aan de Universiteit Utrecht. In Frans-Guyana werden wij geholpen door personeel van Trésor en ook begeleid vanuit Utrecht. Het werk dat wij hier hebben verricht lag binnen het overkoepelende thema van Biomassa en REDD. REDD is een financieel systeem waarbinnen grote CO2-uitstoters, zoals landen in Europa, hun CO2-emissie kunnen afbetalen door middel van sponsoring aan landen die minder bos gaan kappen. De focus van ons werk lag op het ontwikkelen van methodes voor REDD. Daarbij hebben wij drie methodes vergeleken die de biomassa van bomen inventariseren per hectare. Maar daarnaast hebben we ook een basis kunnen leggen voor inventarisatie van de plantenrijkdom.
Wij hebben drie inventarisatiemethodes onderzocht die elk een
zoals de naam al zegt, bedoeld om de verschillende biotopen
eigen weergave geven van de hoeveelheid bomen en biomassa
van een groot gebied in kaart te brengen.
per terrein. De ‘één-hectare’ plot, de ‘Gentry’ plot en de ‘habitat inventory’ plot worden door verschillende organisaties
Ons onderzoek is van belang geweest omdat wij de
gebruikt, waaronder het Franse Staatsbosbeheer (ONF) en
verschillende methodes tegen elkaar hebben afgewogen, niet
onderzoeksinstituten zoals het Franse EcoFoG en CIRAD. De
alleen gebaseerd op praktische redenen, maar ook vooral ten
verschillen zitten hem in het ontwerp van het op te meten
behoeve van statistische vergelijking van de uitkomsten van
gebied (langwerpig, vierkant, meerdere rechthoeken) maar ook
methodes in verschillende gebieden. Hiervoor hebben wij op
in de minimale dikte van de opgemeten bomen (2.5, 10 of 20
drie verschillende plekken in de biologisch unieke Montagne de
cm diameter). Deze drie methodes worden voor verschillende
Kaw in totaal zes hectare aan tropische regenwoud permanent
doeleinden gebruikt. De ‘één-hectare’ plot is een meer
in kaart gebracht. De ‘één-hectare’ plot bevond zich hierbij
gestandaardiseerde basismethode, de ‘Gentry’ plot is sneller en
in het Trésor reservaat. Deze plots konden wij vervolgens
meer op plantendiversiteit gefocust en de ‘habitat inventory’ is,
vergelijken met ‘Gentry’ plots en ‘habitat inventory’ plots die
Figuur 1: De vergelijking van bovengrondse biomassa (AGB)
Figuur 2: De vergelijking van bovengrondse biomassa
in de verschillende regio’s. Het Trésor reservaat ligt hierbij in
(AGB) volgens de verschillende methodes. Hierbij blijken de
Kaw. Laussat heeft een relatief veel lagere biomassa, maar
‘één-hectare’ en ‘Gentry’ plots bijna dezelfde uitkomsten te
de spreiding tussen uitkomsten voor bijvoorbeeld Kaw van
geven. De ‘habitat inventory’ verschilt echter wel degelijk.
220 tot 600 Mg/ha geeft aan dat er een hoge diversiteit is in biomassa, zelfs binnen een regio. al eerder waren gemaakt in dit gebied. Verder kregen wij
In de toekomst kan ons werk nog zeker van nut zijn. De
gegevens van andere belangrijke natuurreservaten om onze
gegevens van ons veldwerk zijn bijvoorbeeld gedeeld met
resultaten mee te vergelijken, namelijk Nouragues, Trinité
lokale onderzoeksinstituten (EcoFoG, CIRAD) en deze plots zullen ook meetellen in een lange-termijn onderzoek naar
Dit is weergegeven in het diagram met boxplots in figuur 1,
biomassa en biodiversiteit. De samenstelling van een biomassa-
waarbij de uitkomsten van de inventarisaties in verschillende
overzicht van het complete Trésor reservaat ligt hierbij nog in
regio’s zijn weergegeven. Het is duidelijk zichtbaar hoe groot
de planning voor komende jaren, waarschijnlijk door volgende
de verschillen zijn in biomassa-uitkomsten, zelfs binnen één
Utrechtse studenten. Ook hebben we met EcoFoG afgesproken
regio.
dat zij in de toekomst terug zullen gaan naar deze plots en
De vergelijking tussen de drie methodes in figuur 2 laat zien
de bomen weer zullen opmeten, maar ook de soorten zullen
dat ‘habitat inventory’ erg verschilt van de ‘één-hectare’ plot en
benoemen. Dit is mogelijk omdat de locatie van de plots
de ‘Gentry’ plot. Deze laatste twee plots tonen echter wel sterk
bekend is en alle bomen zijn genummerd en gemarkeerd.
gelijke uitkomsten, wat betekent dat ze beide bruikbaar zijn
Voor toekomstige studies rond biomassa raden wij vervolgens
wanneer een beeld van biomassa verkregen moet worden.
aan om ook ‘één-hectare’ plots te gebruiken, deze zijn relatief
13
eenvoudig te maken en kun je goed terugvinden. Mocht echter de plantenrijkdom in kaart worden gebracht, dan is de ‘Gentry’ plot ook een goede optie, aangezien deze ook de kleinere bomen meet. Uiteindelijk heeft ons onderzoek ook aangetoond dat de gegevens die deze methodes opleveren zeer goed te combineren zijn. Naast het werk voor ons eigen onderzoek hebben we ons ook nog voor andere klussen kunnen inzetten. We hebben onder andere hulp kunnen leveren aan het Trésor personeel bij de verwezenlijking van het botanisch pad, maar ook met het lesgeven aan scholieren. Ook zijn we samen met EcoFoG het veld in geweest om de identificatie van bomen op een aantal plots in de Nouragues, meer zuidelijk in het binnenland, af te Een overzicht van de ligging van de vier onderzoeksge-
ronden. Uiteindelijk heeft deze complete buitenlandse ervaring
bieden Trésor, Nouragues, Trinité en Laussat in Frans-
ons zelf ook veel geleerd. Mede door de kennismaking met
Guyana. Ondanks zijn beperkte omvang heeft Trésor een
het tropische bos, maar ook doordat we veel hebben mogen
enorme voorbeeldfunctie op het gebied van natuurbesch-
samenwerken met allerlei experts op het gebied van tropische
erming In Frans-Guyana
fauna en flora. We hebben heel veel mogen leren over kikkers,
Een overzicht van de ligging van de vier onderzoeksge-
slangen, vogels, zoogdieren, schildpadden, planten en bomen.
bieden Trésor, Nouragues, Trinité en Laussat in FransGuyana. Ondanks zijn beperkte omvang heeft Trésor een
Dit werk hebben we echter niet alleen hoeven te verzetten, we
enorme voorbeeldfunctie op het gebied van natuurbesch-
kregen hierbij namelijk hulp van de Trésor boswachters Jean-
erming In Frans-Guyana
François Szpigel en Benoît Villette, ook Hélène Guillen -tot voor
kort conservator van Trésor- heeft ons veel praktische steun
vanuit Utrecht, namelijk door Vijko Lukkien en Pita Verweij.
gegeven. Daarnaast werkten we in Frans-Guyana met diverse
Financiële steun mochten wij ook krijgen, namelijk van Stichting
organisaties, waaronder ONF (het Franse Staatsbosbeheer),
Het Van Eeden-fonds, de Alberta Mennega stichting en het
EcoFoG en CIRAD (Franse onderzoeksinstituten) en WWF
Miquel fonds. Nogmaals bedankt!
(Wereld Natuur Fonds). Verder werden we bij dit werk begeleid
14 Fanny aan het werk bij een plot. Foto: Peter Zomer
De studenten kijken niet alleen naar bomen. Foto: Benoît Villette
Peter meet de hoogte van een boom. Foto: Fanny Boeraeve
Een kort financieel overzicht van de Stichting Trésor over 2011 Zoals wij al eerder vermeldden is de financiële crisis (2010) ook niet helemaal voorbij gegaan aan het werk van onze Stichting. Maar gelukkig zijn de steunbetuigingen en daarmee de bijdragen van donateurs en sponsoren in 2011 weer helemaal op gang gekomen. Zo konden we op een van de twee leningen bij de Triodos Bank weer gaan aflossen. De eerste reguliere aflossing betrof het vierde kwartaal 2010 en deze konden we blijven voortzetten over de volgende kwartalen. De stand van de nog openstaande lening bij de Triodos Bank was eind 2011: € 139.333. Met de toekenning door de Frans-Guyanese overheid
De stichting heeft € 17.000 bijgedragen aan de diverse
van de status van Réserve Naturelle Régionale (RNR)
activiteiten van de Association voor de aanschaf van een
aan het Trésor reservaat in 2010 is Trésor in een geheel
nieuwe dienstauto.
nieuwe en door de lokale bevolking gesteunde fase aangekomen.
Van de sponsoren ontvingen wij in totaal € 34.103 en de bijdrage van de donateurs van onze Stichting was €
De operationele kosten zijn toegenomen doordat het
36.833.
bestuur van de Stichting het zeer gewenst vond om
De m2-barometer is geklommen van 32.812 naar 38.374,
onze vrijwilliger mevrouw Pipasi Jeurissen, nadat zij acht
waarbij een deel van de sponsorbedragen meetelt in de
jaar volledig om niet gewerkt heeft, een bescheiden
m2-telling.
vergoeding voor al haar werkzaamheden te geven. Het bestuur van de stichting Trésor wil hierbij alle Het WNF heeft € 8000 ter beschikking gesteld
sponsoren en donateurs hartelijk dank zeggen voor hun
voor het maken van een cursus tropische flora.
bijdrage in 2011.
Het Remco Maas Geesteranus Fonds heeft € 3.800
Een volledig overzicht van de inkomsten en uitgaven
gegeven voor het ‘tree & dendrobate’ (pijlgifkikker)
over 2011 vindt u in ons jaarverslag 2011 dat binnenkort
spel. Dit spel is als ondersteuning bedoeld bij het
op onze website zal worden gepubliceerd.
onderwijs aan schoolkinderen die ons reservaat en het ontvangstgebouw bezoeken.
15
Jonathan Amirat bij het entreegebouw van Trésor.
Jonathan Amirat
Mijn stage in het natuurreservaat Trésor 16
Ik doe een middelbare opleiding algemene technologie en landbouw in Frans-Guyana. In het kader van mijn studierichting natuurbeheer en natuurbescherming moest ik van 21 mei tot 20 juli 2012 en van 27 augustus tot 15 september twee stages lopen in een bedrijf of organisatie op het terrein van natuurbeheer of natuurbehoud. Een beroepsgerichte fase, waarin kennis wordt gemaakt met de beroepswereld en het in praktijk brengen van theorie. Dat is de reden dat ik heb gesolliciteerd bij het regionale natuurreservaat Trésor.
Het reservaat Trésor heeft mij aangenomen om
Resultaten
het botanisch pad te verbeteren en heeft me drie
Vogels worden het meest gezien en gehoord voor het
opdrachten gegeven:
entreegebouw en op het botanisch pad.
- Het bedenken en uitwerken van een idee om de
Ik heb daarom kaarten gemaakt met daarop informatie
meest geziene vogelsoorten op het botanisch pad te
over de leefwijze van de soorten die je vaak tegenkomt
presenteren aan de bezoeker.
zoals de papegaai, de toekan, de specht of de manakin.
- Het verbeteren van het botanisch pad door
Op deze kaarten staat een aantal karakteristieke
deel te nemen aan het uitwerken van een
kenmerken per soort zoals de uiterlijke verschijningvorm
ontdekkingsprogramma onder leiding van
(verenkleed en bouw), hoe vaak ze voorkomen, de
natuurkenners (specialisten), waarin bijzondere
zang of bijzonder gedrag. Op deze manier kunnen de
thema’s aan de orde komen, zoals ‘de wereld van de
bezoekers wat meer te weten komen over de soorten
vleermuis’, ‘bomen en hun eigenschappen’, ‘de weg
die hier voorkomen en kunnen ze hun kennis over de
vinden in het bos’, e.d.
vogels van Frans-Guyana verbeteren. De kaarten zijn te
- Een analyse van de belangstelling voor het botanisch pad door middel van het afnemen van een tevredenheids-enquête onder de bezoekers en tevens het verzamelen van op- en/of aanmerkingen om het pad nog aantrekkelijker te maken.
vinden in het entreegebouw en op de observatiepunten langs het botanisch pad.
Twee voorbeelden van de door Jonathan gemaakte kaarten
zijn, veelal voor het eerst te zien krijgen. Tijdens deze wandelingen wordt ook uitgelegd wat je allemaal moet meenemen als je gaat wandelen in het bos. Om de kennismaking wat extra jeu te geven moesten de bezoekers aanwijzingen langs het botanisch pad vinden door middel van GPS en een kompas. Deze rondleidingen zijn zeer geschikt voor families met kinderen. Op deze wijze hopen wij mensen meer bewust te maken van het grote belang van het behoud van het unieke regenwoud dat Trésor rijk is. In totaal hebben 67 mensen aan de rondleidingen deelgenomen. Voor de laatste opdracht heb ik een enquête onder bezoekers uitgevoerd. Deze enquête had als doel, Benoît Jambu begeleidt een groepje belangstellenden en leert
informatie in te winnen over de woonplaats van de
hen de weg in het bos te vinden met behulp van kaartlezen,
bezoekers, hun mening over recente aanpassingen,
kompas en GPS.
verbeterpunten voor het botanisch pad en over de communicatie van het reservaat naar buiten toe.
De tweede opdracht die ik kreeg was het opzetten van
Iedere woensdag en ieder weekend ben ik naar het
thematische rondleidingen door specialisten op een
entreegebouw van Trésor gegaan om de enquête
bepaald terrein. De eerste rondleiding (‘Kennismaking
af te nemen bij de bezoekers die de wandeling over
met het bos’) was onder leiding van de heer Benoît
het botanisch pad hadden gedaan. Ondanks mijn
Jambu, de tweede rondleiding (‘Ontdekken van het
investering in de enquête, duurde mijn stage te kort
bos’) onder leiding van een botanicus, de heer Michel
om genoeg informatie te verzamelen voor de analyse.
Boudrie, de derde (‘Nachtelijk leven in het bos’) onder
De boswachters van het reservaat hebben de taak de
leiding van de heer Sylvian Uriot (vleermuisexpert,
enquêtes voort te zetten en af te ronden. Als het aantal
natuurkenner) en de vierde rondleiding heeft als thema
ingevulde vragenlijsten voldoende is kan de nieuwe
‘Bomen en hun eigenschappen’.
conservator van Trésor de resultaten analyseren.
Door deze rondleidingen kan een groter publiek bijzondere dieren, die zonder experts moeilijk te vinden
Foto’s: Jean-François Szpigel
17
Pipasi Jeurissen
Dank u wel! 18
Trésor beschermt wat kwetsbaar is, zoals deze Pijlgifkikker (Dendrobates tinctorius) Foto: Eric Augusteijn
Naar aanleiding van het verschijnen van het vorige
Bijzondere donaties ontvingen wij van:
nummer van Trésor Nieuws (TN 36) mochten wij gelukkig
De heer P. M. Kluin, het telercollectief Ficus
weer veel blijken van steun van u ontvangen in de vorm
Forever, mevrouw J.G. van den Bosch, de heer P.
van bijzondere initiatieven en/of donaties. Juist door
Mollevanger, de heer en mevrouw F.R.F. van Rijswijk-
deze bijdragen van trouwe donateurs wordt het werk
Loot, mevrouw F. J. Groen, mevrouw T. Hesper, de
van onze Stichting voor het behoud van regenwouden
Stichting Natuur en Milieu Weert, de studenten van
mogelijk gemaakt.
de Honoursgroep van het Departement Biologie
Wij zijn u hiervoor bijzonder erkentelijk.
Universiteit Utrecht, de heer en mevrouw M.J. Drop, de heer en mevrouw Zwanenberg-Spiertz, de heer
Daarnaast willen wij in deze rubriek die personen,
en mevrouw B. van Leusen – Wedema, de heer en
organisaties en bedrijven noemen en hartelijk dank
mevrouw Gerritsma, de heer H.C.M. Bol, de Radboud
zeggen voor de bijzondere giften en hulp die wij de
Universiteit Nijmegen, de heer en mevrouw J. en
afgelopen maanden ontvingen, zoals het Bestuur en
A. van de Made-Lansing, Stichting Hogeschool
vrijwilligers van de Utrechtse Biologen Vereniging voor
Rotterdam, de Prins Bernhard Leerstoel van het
het verzorgen van de verzending van Trésor Nieuws.
Departement Biologie van de Universiteit Utrecht, de
Ook onze vertalers en onze webmaster Eric Augusteijn.
heer A. Schokker, de heer en mevrouw T.J. Bijlsma, de heer Smittenberg en mevrouw Postma, de heer
Verder danken wij het bedrijf ‘Keukenhuys De Tweede
en mevrouw O.M. de Boer, de heer of mevrouw B.G.
Kamer’, de Stichting Kringloop Eemnes en Biohorma BV
van ’t Land, de heer S. Rietbergen en mevrouw A.
voor hun jaarlijkse bijdragen.
Ponten, de heer of mevrouw M.E. Wennink, de heer
Ook was er een bijzondere donatie van mevrouw Groen
of mevrouw E.J. Gerbrands, de heer of mevrouw B.J.
voor het project Peperpot in Suriname! Hartelijk dank
de Lang, de heer of mevrouw C.M. van Scheppingen
daarvoor.
en de heer of mevrouw E.J. Gerbrands.
Leuk is om te vermelden dat de heer Van Dijk uit Utrecht de CO2-uitstoot door het gebruik van zijn website
Ook zijn wij zeer verheugd dat steeds meer
jaarlijks gaat compenseren met de adoptie van vierkante
donateurs hun auto- en/of hun vliegreizen en nu
meters! Een voorbeeld dat misschien navolging
dus ook computer- en websitegebruik CO2-neutraal
verdient?!
maken door een bijdrage aan het Trésor reservaat. O.a. dank aan de heer J. en mevrouw I. van Deemter en de heer M.H. van Dijk.
Eric Augusteijn
Wat is Trésor?
Een vierkante meter Trésor. Foto: Foto Natura
Natuurreservaat Trésor Trésor is een stuk Zuid-Amerikaans tropisch regenwoud van ruim 24 km2 in Frans-Guyana, ca. 60 km ten zuidoosten van de hoofdstad Cayenne. Het terrein strekt zich uit vanaf de Montagne de Kaw, een heuvelrug van ca. 300 meter hoog, tot aan een rivier, de Orapu. In dit gebied vinden we verschillende vegetatietypen, zoals bergtopbos, hellingbos, bos dat periodiek wordt overstroomd, moerasbos en natte savannes. Door deze verscheidenheid aan biotopen bezit het reservaat een unieke hoge graad van biodiversiteit. Sinds april 2009 heeft Trésor de status van Regionaal Natuurpark. Trésor
19
is eigendom van een Nederlandse stichting, de Stichting Trésor die in Utrecht zetelt.
Stichting Trésor In 1995 kocht de Universiteit Utrecht, met steun van het Wereld Natuur Fonds en enige Nederlandse zakenlieden, het terrein van de rooms-katholieke kerk in Frans-Guyana. Voor het beheer ervan werd de
De biodiversiteit van Trésor, vergeleken met die van heel Frans-Guyana.
Stichting Trésor opgericht die het reservaat in eigendom kreeg. De keuze van Frans-Guyana hing samen met de specialisatie van het Herbarium en de Botanische Tuinen
Association Trésor
van de universiteit op de flora van de Guyana’s en de
Voor het uitvoeren van de werkzaamheden in Frans-
politieke stabiliteit van het land. Frans-Guyana is een
Guyana is daar een kleine werkgemeenschap opgericht,
departement (geen kolonie) van Frankrijk.
de Association Trésor. Deze wordt bestuurd door
De Stichting Trésor heeft drie doelstellingen: behoud
vrijwilligers en heeft voorts een conservator en twee
en beheer van het gebied, educatie en voorlichting
boswachters in dienst.
in Frans-Guyana en in Europa en faciliteren van wetenschappelijk onderzoek.
Wat heeft Trésor bereikt?
De Stichting wil bijdragen aan de bescherming van de
Mede door de activiteiten van Trésor zijn in Frans-
natuur, met name die van het tropisch regenwoud in
Guyana veel natuurbeschermende maatregelen tot
Zuid-Amerika en speciaal die van het Trésor reservaat
stand gekomen, is de grootschalige goudwinning
en aan een duurzame ontwikkeling van de regio. Het
stopgezet, hebben veel lokale bewoners kennis gemaakt
bestuurlijke en uitvoerende werk van de stichting in
met de waarde van het tropisch regenwoud en is
Nederland wordt grotendeels door vrijwilligers verricht.
belangrijk wetenschappelijk onderzoek verricht. Sinds
Voor de financiële middelen is de stichting afhankelijk
kort werkt Trésor mee aan het tot stand komen van een
van bijdragen door particuliere donateurs (die vierkante
soortgelijk project in Suriname, Natuurpark Peperpot bij
meters adopteren) en bedrijven.
Paramaribo.
Eric Augusteijn
Hoe kunt u Trésor steunen?
Een Violette organist (Euphonia violacea) snoept van de vruchten van Ficus guianensis Foto: Olivier Tostain
Vierkante meters adopteren
Maak uw bedrijf Vriend van Trésor
U kunt één of meer vierkante meters Trésor ‘adopteren’ voor € 12,50 per m². U ontvangt daarvoor een certificaat en U draagt dan bij in de beheer- en onderhoudskosten van dat stukje Trésor. Ook is het heel eenvoudig om met behulp van internet bankieren regelmatig een bedrag naar Trésor te laten overschrijven. Laat u ons in dat geval wel even weten of u daar iedere keer een certificaat van wilt ontvangen?
U kunt het imago van uw bedrijf een groene uitstraling geven door sponsor van Trésor te worden. Van bedrijven die een substantiële schenking doen plaatsen wij het logo aan de voet van onze webpagina’s, met een link naar de website van uw bedrijf.
Vierkante meters cadeau doen
20
U kunt één of meer vierkante meters cadeau doen. Van deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt, b.v. door grootouders die voor een kleinkind een certificaat bestellen (of omgekeerd). Bedrijven en instellingen laten graag hun groene gezicht zien door certificaten cadeau te geven, in plaats van de obligate fles wijn, bij voorbeeld aan een gastspreker.
Automatische incasso U kunt het werk van onze stichting ook steunen door ons te machtigen periodiek een door u vast te stellen bedrag van uw rekening te incasseren. Een machtigingskaart kunt u per post aanvragen (Stichting Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht) of per e-mail:
[email protected]
CO2 compenseren
Als u een vliegreis maakt of op andere wijze veel CO2uitstoot veroorzaakt, dan kunt u deze compenseren door bij te dragen aan het onderhoud en de uitbreiding van Trésor. Zie onze website voor details over het compenseren van CO2-uitstoot door vliegreizen en autokilometers (www.tresorrainforest.org/co2)
Periodieke schenking Als u notarieel laat vastleggen dat u gedurende minstens 5 jaar een vast bedrag aan Trésor schenkt, dan betaalt u over dat bedrag geen inkomstenbelasting. Schenkt u periodiek € 120 of meer per jaar dan betaalt Trésor de notariskosten. Zie ook Trésor Nieuws 24.
Trésor in uw testament Tenslotte is ook het opnemen van Trésor in uw testament één van de manieren om ons te steunen. Dat kan door erfstelling of door het toekennen van een legaat. Laat het ons weten als u hierover meer wilt weten.
Een project sponsoren U kunt als particulier of als bedrijf een project geheel of gedeeltelijk voor uw rekening nemen. Wij hebben een lijstje van projecten, waarvan de kosten variëren van enkele honderden tot honderdduizenden euro’s.
De oude nummers van Trésor Nieuws en meer informatie over deze manieren om Trésor te steunen vindt u op onze website, www.tresorrainforest.org onder het kopje ‘Financiën’. Natuurlijk kunt u altijd contact met ons opnemen door middel van een briefje naar Stichting Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht, een e-mail naar
[email protected] of een telefoontje naar 030-253 74 36.
[ Faculteit Bètawetenschappen Biologie ]
