November
1 Schotse Hooglander In Nederlandse natuurgebieden worden steeds vaker Schotse Hooglanders uitgezet. Dit zijn een soort runderen, ze zijn familie van onze eigen koeien. Maar, zoals de naam al zegt, komen ze uit de Schotse hooglanden. Daar is het nogal koud. Vandaar dat ze lange haren hebben. Verder zien ze er ook nogal gevaarlijk uit. Runderen eten planten en zijn daarom niet op jacht. Ze zijn dan ook bijna niet agressief. Alleen als je hun jongen bedreigt, of als ze bang zijn, kunnen ze boos worden. Het zijn ook geen huisdieren. Ze houden er niet zo van om geaaid te worden. Als je hen dus tegenkomt: hou een beetje afstand, laat hen met rust. Dan laten ze jou ook met rust. Waarom ze in natuurgebieden zijn uitgezet? Om te zorgen dat de planten niet te hoog worden. Als er niet zou worden gegraasd, zou Nederland één groot bos worden. En dat willen we niet, Nederlanders houden van uitzicht en afwisseling. De Schotse Hooglanders helpen daarbij.
November
2 Cursus natuurfotografie 11 Schuilhut Dieren zijn vaak bang voor mensen. Ze zijn dan moeilijk te fotograferen. Vaak helpt een schuilhutje of schuiltent dan. De dieren zien je dan niet en komen dichterbij. Als je een plek weet waar veel dieren komen, kan je daar een schuiltentje neer zetten. Er zijn speciale fotoschuilhutten te koop maar die zijn vaak erg duur. Je kunt er ook zelf eentje maken met wat takken en stukken hout. Of met een camouflagenet. Dat is ook te koop maar veel minder duur. Bij een zogenaamde dump-zaak hebben ze die meestal wel.
Als je bij je schuilhut dan ook nog regelmatig vogel voer strooit en je vult een bak met water, dan kan je van dichtbij vogels fotograferen zonder dat je een heel dure telelens nodig hebt. Tip: steek wat takken in de grond bij de voerplaats. Daar gaan de vogels dan eerst zitten voordat ze naar het voer gaan. Dan kan jij er een foto van maken.
Tuinvogels in beeld Roofvogels in beeld Uilen in beeld Mussen in beeld www.knnvuitgeverij.nl
November
3 Walnoot Walnootbomen vinden we vaak in de buurt van boerderijen. Natuurlijk groeien aan deze bomen lekkere noten, maar ook het hout werd vroeger veel voor meubels gebruikt. Ook een groot voordeel van walnotenbomen is dat de bladeren een vieze geur hebben waar vooral muggen en vliegen niet van houden. De oude Grieken vonden de walnoot een boom van wijsheid. Dit komt doordat een walnoot zelf een beetje op mensenhersenen lijkt. In elk geval kun je walnotenbomen overal in Nederland vinden. In de herfst kun je dan gewoon de walnoten rapen. Het beste kan je ze dan een tijdje laten drogen voordat je ze opeet.
Recept Doe in een bakje Griekse yoghurt Kraak net zoveel walnoten als je lekker vindt en doe ze bij de yoghurt Doe er een flinke lepel honing overheen
Smullen maar!
November
4 Activiteiten in november Wat kun je deze maand tegenkomen aan activiteiten: Op 11 november is het Sint-Maarten; een mooi excuus om ’s avonds buiten te lopen met een lampion. In buurthuizen en bezoekerscentra zijn knutselactiviteiten die met natuur te maken hebben: bijvoorbeeld dingen maken met pompoenen. Ook in bezoekerscentra: activiteiten die met Sinterklaas te maken hebben. In november is er een natuurwerkdag. Je kunt helpen bij het opruimen van takken en volladen van kruiwagens. Op sommige locaties zijn er speciale activiteiten, zoals het bouwen van nestkastjes of het maken van bezems. Meer informatie vind je op www.natuurwerkdag.nl
November
5 Vliegenzwam Als je juf of meester vraagt of je een paddenstoel wilt tekenen, is de kans groot dat je een vliegenzwam tekent. De vliegenzwam is namelijk de meest bekende paddenstoel: een rode hoed met daarop witte stippen. Ook in verhalen over kabouters komen vliegenzwammen veel voor. Kabouters zitten namelijk graag op vliegenzwammen te wippen. Denk maar eens aan het liedje: “op een grote paddenstoel, rood met witte stippen………” Vliegenzwammen moet je niet eten! Ze zijn namelijk giftig. Dat is wel slim van de vliegenzwam, want zo blijven ze lekker staan. Vliegen kunnen wel van deze paddenstoel eten. Zo komt de vliegenzwam ook aan zijn naam.
Een paddenstoel is een schimmel. Het grootste deel van de schimmel zie je niet. Dat zit namelijk onder de grond. Bij een vliegenzwam is dat meestal bosgrond. Maar in parken vind je ze ook. Het gedeelte dat we wel zien, namelijk de paddenstoel, is er eigenlijk alleen voor de voortplanting. Onder de hoed zitten allemaal vliesjes. Tussen die vliesjes zitten sporen. Vallen de sporen op de grond, dan groeien daar weer nieuwe schimmels. Eerst onder de grond, en later als paddenstoel. Gebeurt dat bij de vliegenzwam, dan kunnen jonge kabouters weer lekker heen en weer wippen. Meer weten: lees het boekje Paddenstoelen in beeld van de KNNV-Uitgeverij
Paddenstoelen in beeld Frank Bos ISBN 9789050111386 www.knnvuitgeverij.nl
November
6 Dieren in november Grote zaagbek: komt uit broedgebied Vleermuizen: gaan in winterslaap
November
7 Wist je dat...
Getij Wist je dat... h et getij de op- en neergaande beweging van de zee is? d eze beweging wordt veroorzaakt door de aantrekkingskracht die de aarde, de zon en de maan hebben op het water? b ij de Noordzee twee keer per dag hoogwater en laagwater voorkomt? h oogwater ‘vloed’ genoemd wordt en laag water ‘eb’? e xtreem hoogwater ook wel springtij heet? e r op twee plekken in Nederland springtij tot ver op het land mogelijk is? je op deze foto de bekendste springtijplek, de Slufter van Texel, ziet? d e andere plek in de Kennemerduinen ligt? e r daar dus geen duinen zijn die het water tegenhouden? h et juist belangrijk is dat het af en toe extreem hoog water is? d it namelijk goed is voor de bijzondere flora en fauna in die gebieden? Meer natuurweetjes en puzzels: www.wildzoekers.nl
November
8 Schol Een schol is een vis. Een platvis om precies te zijn. Hij is ook behoorlijk plat. Als je z’n kop ziet, dan lijkt het alsof hij niet plat hoort te zijn maar platgeslagen is. Platvissen zijn zo plat omdat het handig is. Zo kunnen ze lekker op de bodem van de zee liggen zonder op te vallen. Schollen hebben ook nog eens een schutkleur. Ze zijn een beetje bruinig met oranje plekken. Als ze zo op de bodem liggen, kun je ze bijna niet zien. Vijanden als grote roofvissen, zien ze dus ook niet.
Schollen zwemmen ook plat. Zo zien ze er uit als platte schijven die door het water golven. Bij onraad golven ze zo snel mogelijk in het grind. Vroeger waren schollen niet plat. Dat kun je zien omdat allebei hun ogen bovenop zitten. Als je een schol een beetje zou kunnen indrukken werd het weer een gewone vis. De schol is de meest gegeten en gevangen vis in Europa. Hij heeft de pech dat hij zo lekker is. Goed gaat het dus niet met de schol. Er komen steeds minder oude schollen. Daardoor gaan schollen op steeds jongere leeftijd kinderen maken. Schollen zijn dus vaak tienerouders. Is dat erg? Wat denk je, zou je willen ruilen?
November
9 Planten in november De bomen verliezen hun blad. Naaldbomen blijven groen. Planten beginnen af te sterven boven de grond. Het wordt kaler en kaler.
November
10 Maak een mus
www.knnv.nl
November
11 Hoe werkt dat?
Jagende haai Jagers van de zee Haaien komen al zo’n 350 miljoen jaar voor op aarde. Dat is ver voor de dinosauriërs of mensen op aarde rondliepen. Wereldwijd komen ruim 370 haaiensoorten voor. Van al deze haaien zijn er maar vier gevaarlijk voor de mens. Pijlsnel Door een goede stroomlijning van het lichaam kunnen haaien pijlsnel zwemmen. Speciale schubben op de huid voorkomen ongewenste wervelingen in het water. Met de staartvin komt de haai vooruit en met de twee rugvinnen blijft het dier in evenwicht in het water. De borstvinnen zorgen voor een opwaarste kracht tijdens het zwemmen. Dat is maar goed ook, want een haai is zwaarder dan water en zou dus anders zinken. Een haai moet dus altijd zwemmen om niet naar de bodem te zakken. Tanden Haaien wisselen hun driehoekige scherpe tanden niet één keer zoals bij mensen. Dit gaat hun hele leven lang door. Sommige haaien krijgen wel 30.000 nieuwe tanden tijdens hun leven. Zo blijven de tanden altijd scherp. De tanden groeien in een speciale groef in de mond. Verliest een haai een tand, dan schuift binnen 24 uur een tand op om het gat op te vullen. Handig zo’n reservegebit. Meer natuurweetjes en puzzels: www.wildzoekers.nl
November
12 Wist je dat...
Papegaaiduikers Wist je dat... de papegaaiduiker ook wel clownsvogel genoemd wordt? dit te maken heeft met zijn grote, kleurrijke snavel? deze zowat alle kleuren van de regenboog heeft? die snavel alleen zo mooi en groot is in het broedseizoen? de mannetjes dan extra opvallen bij de vrouwtjes? die grote snavel heel geschikt is om veel kleine visjes te vervoeren? de papegaaiduiker soms wel tien of meer visjes tegelijk in zijn snavel kan hebben? deze vogel in ons land heel zeldzaam is? hij alleen in de winter wel eens gezien wordt langs de kust? je dan met zware westen- of noordwestenwind de beste kans hebt om er een te zien? Meer natuurweetjes en puzzels: www.wildzoekers.nl
November
13 In een schelp kijken Schelpen kunnen verschillende vormen hebben. Soms kun je goed zien hoe de binnenkant eruitziet (bijvoorbeeld van een mossel). Soms kun je dat ook niet.
Nodig Een hoornvormige schelp Ruw schuurpapier
Doen Schuur de zijkant van de schelp langs het schuurpapier Doe dit net zo lang tot je binnenin kunt kijken Als je allebei de bolle kanten afschuurt heb je een mooi kunstwerk Je kunt dit met verschillende hoornvormige schelpen doen, dan krijg je een mooie verzameling
November
14 Jagersogen
De ogen van dieren die veel jagen zitten bijna altijd naast elkaar. Kijk maar eens naar een leeuw, een tijger, een jachtluipaard of een wolf. Het voordeel van twee ogen naast elkaar hebben is dat je beter kan zien hoe ver iets van je vandaan is. Probeer zelf maar eens een bal te vangen als één oog is afgeplakt. Dan lukt het een stuk minder goed dan met twee ogen. Ogen die naast elkaar staan maken eigenlijk twee plaatjes. Je hersenen leggen die twee plaatjes over elkaar heen. Op die manier zie je driedimensionaal. Dat is een moeilijk woord om te zeggen dat je lengte, breedte en diepte ziet. Probeer het volgende maar eens: Houd een potlood op armlengte van je ogen, recht voor je neus Doe je linkeroog dicht (en je rechteroog open) Doe nu je rechteroog dicht (en je linkeroog open) Als het goed is, zie je het potlood op een andere plaats. Toch hield je het stil. Dat zijn die twee plaatjes. Met beide ogen open zie je het potlood ergens in het midden én met diepte.
November
15 Dierenrecords 3
Dieren kunnen een aantal dingen veel beter dan mensen! De snelste renner is de cheetah. Hij kan wel 100 kilometer per uur lopen. Hij houdt het niet heel lang vol. Meestal maar 200 meter. Als hij meer dan 500 meter zo hard zou lopen, valt hij meteen dood neer.
De snelste zwemmer is de zwaardvis. Die kan wel 130 kilometer per uur zwemmen. Hij is nog sneller dan de cheetah. En dat is best bijzonder want snel gaan in water is moeilijker dan snel gaan buiten het water. Jij loopt ook sneller dan je zwemt. Maar het kan nog sneller want de snelste vlieger is de stekelstaartgierzwaluw. Die is familie van onze gierzwaluw. Hij kan wel 170 kilometer per uur vliegen!
November
16 Naturalis Naturalis is een natuurmuseum in Leiden. Bah, saai een museum denk je misschien. Maar Naturalis is niet saai. Er is ontzettend veel te zien. Als je binnenkomt, staan er al veel dieren in het natuurtheater. Die kun je dan goed bekijken. Verder zijn er verschillende tentoonstellingen speciaal voor kinderen gemaakt. Gebeurtenissen uit de natuur zijn heel groot uitgebeeld zodat je ook goed kunt zien hoe bijvoorbeeld dieren op andere dieren jagen. Je kijkt echt je ogen uit.
Op de website van Naturalis kun je al een beetje zien waar de tentoonstellingen over gaan. Die web site is trouwens ook gewoon leuk als je niet naar Naturalis gaat. Er staat heel veel informatie op over dieren. Er is bijvoorbeeld een Apenencyclopedie. Ook kun je lid worden van N-kids. Een Naturalis website speciaal voor kinderen, met weetjes, quizzen, een agenda en nog veel meer. Adres Naturalis: Darwinweg 2, Leiden Website: www.naturalis.nl & www.n-kids.naturalis.nl Hier vind je ook de openingstijden en toegangsprijzen.
November
17 Koud of warm? Jij ziet, hoort, voelt, ruikt en proeft dingen. We noemen dat waarnemen. Dieren doen dat ook. Waarnemen is belangrijk. Waarnemen doe je met je ogen, oren, huid, neus en tong. Dat noemen we zintuigen. Met je zintuigen kun je allerlei proefjes doen.
Nodig 3 glazen
Doen Doe in glas 1 koud water, doe in glas 2 warm/heet water, en doe in glas 3 lauw water (niet warm niet koud) Doe je wijsvinger in het glas met warm/heet water; doe daarna dezelfde vinger in het glas met lauw water. Hoe voelt het lauwe water? Doe nu je wijsvinger in het glas met koud water; doe daarna dezelfde vinger in het glas met lauw water. Hoe voelt het lauwe water nu aan? it zelfde merk je natuurlijk ook als je buiten bent D geweest. Is het buiten erg koud, dan is het binnen lekker warm. Ben je een tijdje binnen, krijg je het misschien weer een beetje koud.
November
18 Muntthee Munt kun je in het wild wel vinden, maar het is het makkelijkst om het gewoon in de tuin te zetten. Ook in een potje op het balkon doet munt het prima. Verse munt is altijd lekker in sla. Maar je kunt er ook frisse thee van maken.
Nodig Twee handen muntblaadjes Kokend water Theepot
Doen Was de muntblaadjes goed, doe ze dan in de theepot Vraag een volwassene water te koken in de waterkoker Gooi het kokende water in de theepot (voorzichtig) Laat het een tijdje trekken Schenk jezelf een lekker kopje muntthee in, doe er suiker bij als je dat lekker vindt
November
19 Waarnemen bij dieren Waarnemen is belangrijk voor dieren. Door te zien, horen, voelen, ruiken en proeven kunnen ze overleven. Niet alle dieren gebruiken dezelfde zintuigen even goed. Sommige dieren hebben zelfs niet alle zintuigen (of ze werken niet meer). Katten en katachtigen gebruiken vooral hun oren en hun neus. Katten kunnen hele zachte geluidjes opvangen. Ga maar eens achter ze staan en wrijf in je vingers. Hun ogen zien vooral iets dat beweegt goed. Een muis die vlak voor een kat stil zit, hoeft niet bang te zijn, de kat ziet hem niet. Gaat de muis rennen, dan gaat de kat er achteraan.
Walvissen zijn heel gevoelig voor geluid. Geluid hoor je, maar geluid kun je ook voelen. Walvissen voelen geluid vooral. Zelfs als er 10 kilometer verderop een andere walvis geluid maakt, dan kunnen ze dat opvangen. Spinnen voelen dat er iets in hun web gekomen is. Als een insectje in het web komt, trilt dit een beetje. De spin voelt dit en weet precies waar het insectje zit. De spin gaat er snel op af. Honden kunnen heel goed ruiken. Ze doen dit 40x beter dan mensen. Wilde honden en wolven ruiken heel goed waar hun prooi zit. Speurhonden kunnen vluchtende mensen ruiken door een spoor dat ze achtergelaten hebben, en in de bergen worden honden gebruikt om mensen op te sporen die onder de sneeuw bedolven zijn. Varkens ruiken ook goed. Met hun snuit wroeten ze in de aarde en ruiken zo waar ze iets te eten kunnen vinden.
November
20 Dierenspreekwoorden Dieren worden veel gebruikt in spreekwoorden. Spreekwoorden zijn zinnen die iets anders betekenen dan dat ze zeggen. Dieren worden vaak gebruikt, omdat mensen vaak dezelfde vooroordelen over dieren hebben.
Bij de wilde spinnen af. Dit betekent dat mensen er een van bende maken: een klas die heel erg druk en vervelend is bijvoorbeeld, of een feestje waar het een beetje wild is. Zo dom zijn als het achtereind van een varken. Dit betekent dat iemand heel erg dom is. Van de ratten besnuffeld. Dit betekent dat je helemaal gek geworden bent. Als een kip zonder kop. Dat wil zeggen iets doen zonder er bij na te denken. Valt het jou ook op dat dieren vaak voor onaardige dingen worden gebruikt? Gelukkig is er ook nog wel een positief spreekwoord: Zo bezig als een bij zijn. Dit betekent dat je een harde werker bent. Nou ja positief. Hard werken is leuk als je volwassen bent. Nu nog niet hoor!
November
21 Schimmels kweken Schimmels vinden we vies. Als er schimmels op je eten zitten, kun je het beter weggooien. Toch zijn niet alle schimmels gevaarlijk. Een heel belangrijk medicijn is ooit gemaakt van een schimmel. Dit medicijn heet Penicilline. Penicilline doodt bacteriën. De man die dit ooit ontdekt heeft, heeft daar een hele belangrijke prijs voor gekregen. De naam van die man is Alexander Fleming. De prijs die hij kreeg, is de Nobelprijs. Kijken hoe schimmels er uitzien kan geen kwaad.
odig N Stukje brood Schaaltje Stukje huishoudfolie Beetje water
Doen Leg het stukje brood op het schaaltje Doe er wat druppels water op Doe het huishoudfolie er een beetje overheen (het moet niet helemaal afgesloten zijn) Zet het schaaltje op een warme plek Na een paar dagen zie je groene vlekken komen, dat zijn schimmels Raak ze niet aan, maar bekijk ze met een loep Na dat je ze bekeken hebt, gooi je het brood met de schimmels weg Het schaaltje en je handen goed wassen daarna
November
22 Nautilus Er was eens een boek en dat heette 20.000 mijlen onder zee. Dat is een erg bekend boek. Het is geschreven door Jules Verne. Toen Jules dit boek schreef, waren de duikboten nog niet uitgevonden maar toch schreef hij over de duikboten. De duikboot uit zijn verhaal heet Nautilus. De kapitein uit dat boek heet Nemo. Maar de nautilus is ook een inktvis. De enige inktvis die een schelp heeft. Vroeger hadden meer inktvissen schelpen, maar die zijn inmiddels uitgestorven. De nautilus is alleen overgebleven.
De schelp zelf is ook erg bijzonder. Hij is opgebouwd uit allemaal kamers. Al die kamers hebben precies dezelfde vorm, alleen hoe verder je naar binnen gaat, hoe kleiner de kamers worden. De vorm van die kamers wordt door mensen als heel erg mooi ervaren. Bijna perfect. Lang dacht men eigenlijk dat het perfect was. Tot er hele slimme mensen eens gingen rekenen en er achter kwamen dat de kamers van de nautilus net niet perfect waren. Maar ja, dat zijn mensen. En mensen zijn ook niet helemaal perfect.
November
23 Fazant Uhguhhug, uit de bosjes komt een vreemd soort gekuch. Het is een fazant. Een mannetje die de aandacht probeert te trekken van een vrouwtje. Nou, die kijkt niet op of om. Fazanten zijn niet vrijwillig naar Nederland gekomen. Eigenlijk komen ze uit het oosten van Europa en Azië. Vroeger zijn ze heel veel uitgezet zodat er op ze gejaagd kon worden. Gelukkig is dat tegenwoordig verboden (het uitzetten, er mag nog wel op fazanten gejaagd worden). De vogels die hier nu wonen zijn dus afstammelingen van die arme uitgezette fazanten.
De fazant is opvallend. Tenminste het mannetje. Die heeft een roodbruin lichaam, een groene kop met rode zijkanten. Zo ziet hij er koddig uit. Het vrouwtje is gewoon bruin, lekker onopvallend. Dat is altijd handig als je aan het broeden bent, dan wil je namelijk niet opvallen. We vinden natuurlijk wel dat de fazant hier mag blijven, nu hij hier eenmaal toch is. Blijkbaar kan hij namelijk gewoon hier overleven. En dat is het belangrijkste in de natuur: kunnen overleven. Lukt dat dan is het goed (voor jou als soort tenminste).
November
24 Bladeren drogen Bomen kun je meestal het snelst herkennen aan de vorm van hun bladeren. In de lente en de zomer tenminste. In de herfst en de winter als de bomen geen bladeren dragen, moet je onder de bomen kijken wat voor bladeren er afgevallen zijn. Je kunt een verzameling aanleggen van bladeren. Mooi en handig.
Nodig Mooie afgevallen bladeren Krantenpapier Een paar zware boeken Hobbylijm Wit papier Bomenboekje Doen Zoek verschillende, hele, mooi gekleurde bladeren Leg de bladeren op een stuk krantenpapier, leg ook een stuk keukenpapier over het blad heen Leg de ingepakte bladeren op een plek waar ze niet in de weg liggen (een plank van een kast ofzo) Leg er een of meer zware boeken op (je bladeren worden zo mooi plat) Kijk na een paar dagen of je bladeren droog zijn Als de bladeren droog zijn, kun je ze opplakken op wit papier, gebruik een klein beetje lijm Zoek de namen van de bomen op en schrijf de ze bij de bladeren, schrijf ook de datum erbij Bomen in beeld Frank Bos ISBN 9789050111881 www.knnvuitgeverij.nl
November
25 Vies varken Zegt je moeder tegen je, als je net lekker een hele dag buiten in het bos hebt lopen rommelen. Je kijkt naar jezelf en denkt “ik ben helemaal niet vies, alleen een beetje modderig”. Modder is niet vies. Maar mensen staan zover van de natuur af dat ze alles waar een kruimeltje zand op zit al vies vinden. Daarom douchen we ook zo vaak. Niet dat je daar heel erg schoon van wordt, maar in elk geval zie je het vuil dan niet meer.
Varkens houden wel van modder maar niet omdat ze er vies van worden. Modder zorgt ervoor dat ze koel blijven, ze kunnen namelijk niet zweten. Varkens zijn allesbehalve vies. Ze zijn juist erg cool!
November
26 Foto in november Ga naar je eigen fotoplek toe en maak een foto. Wat is er allemaal veranderd sinds oktober? Hoe zien de struiken/ bomen er nu uit? Is er nog iets groens te zien? Is er dood hout te vinden, zitten daar nog diertjes op?
November
27 Kleurenblind In je ogen zitten verschillende soorten ontvangers, staafjes en kegeltjes. De staafjes zorgen ervoor dat je zwart en wit ziet. Staafjes hebben weinig licht nodig om te werken. De kegeltjes zorgen ervoor dat je kleuren ziet. Kegeltjes hebben veel licht nodig om te kunnen werken. Overdag gebruik je vooral je kegeltjes, ’s nachts gebruik je eigenlijk alleen je staafjes. Probeer maar eens ’s nachts de kleuren van je behang te zien.
Nachtdieren zoals katten zijn kleurenblind. Katten hebben heel veel staafjes en heel weinig kegeltjes. Het voordeel daarvan, is dat ze ’s nachts goed kunnen zien. Er is dan weinig licht, maar de staafjes doen hun werk goed. En dat is handig als je ’s nachts jaagt. Overdag slapen katten veel, dus die kleuren missen ze niet echt. Mensen die kleurenblind zijn, zien meestal wel kleuren. Maar de meeste kleurenblinde mensen zien geen verschil tussen groen en rood. Niet handig als je voor het stoplicht staat. Met kleurenblindheid kun je goed leren leven. Er is een enkel beroep wat je niet mag doen als je kleurenblind bent, bijvoorbeeld treinmachinist. Je moet namelijk goed de treinseinen kunnen zien.
November
28 Water Water is belangrijk om te kunnen leven. Jouw lichaam bestaat voor een heel groot deel uit water. In Nederland komt er gelukkig gewoon water uit de kraan. Dat is schoon en dat kun je veilig gebruiken. Dat drinkwater schoon is, is niet heel gewoon. In grote delen van de wereld komt er niet zomaar schoon water uit de kraan. In Nederland wordt het water schoongemaakt door het te filteren. Water van het IJsselmeer of uit rivieren wordt naar de duinen gepompt. Het zand in de duinen filtert het water dan. Vanuit de duinen gaat het dan naar waterleidingbedrijven die er dan voor zorgen dat het bij jou thuis komt. Het vuile water uit huishoudens gaat dan ook weer naar zuiveringsinstallaties. Dan pas komt het water weer in rivieren terecht.
Jij gebruikt ongeveer 130 liter schoon water per dag. Dat is best veel. Elke keer als je de w.c. doorspoelt is dat 5 liter. Elke 10 minuten dat je doucht gebruik je 10 liter. Voor koken gebruik je al snel een paar liter. Elke keer dat de wasmachine draait is dat ook al snel 50 liter. En ga zo maar door. Een paar voorbeelden waarmee je water kunt besparen: een keuzeknop op de w.c.: om plas door te spoelen heb je minder nodig dan om poep door te spoelen. Korter douchen. Geen bad nemen. Je kleren langer dragen (niet elke dag een schone broek aantrekken bijvoorbeeld). De tuin water geven met regenwater. En ga zo maar door. Meer weten over water? www.waterhetblauwegoud.nl Hier vind je een kindersite met allerlei weetjes over water. Ook zijn er spelletjes en tips om goed met water om te gaan.
November
29 Onderweg Schrijf in een minuut allemaal zo veel mogelijk vogels op die je kunt bedenken. Vergelijk je lijst met elkaar. Speel je dit spel met z’n drieën dan kun je maximaal drie punten halen. Als je met z’n tweeën bent, kun je twee of één punt per vogel verdienen. Je krijgt drie punten als je de enige bent die de vogel heeft bedacht. Hebben twee spelers dezelfde vogel dan krijgen ze allebei twee punten. Heb je allemaal die ene vogel dan krijg je allemaal één punt. In de volgende ronde van weer een minuut, mag je geen van de al genoemde vogels noemen. Doe je dat per ongeluk wel, gaat er weer een punt af. Wie heeft de meeste punten na drie spelletjes? Meer natuurweetjes en puzzels: www.wildzoekers.nl
November
30 Natuurmonumenten Natuurmonumenten is de grootste natuurvereniging in Nederland. Het is ooit begonnen met het Naardermeer. De gemeente Amsterdam wilde daar een vuilnisbelt van maken. Een paar natuur beschermers zagen dat niet zitten en richtte vereniging Natuurmonumenten op. Nu is natuurmonumenten een grote club die veel natuurgebieden beheert.
Natuurmonumenten doet ook veel voor kinderen: In de bezoekerscentra van natuurmonumenten zijn altijd activiteiten voor kinderen: van kleurplaten tot speurtochten Natuurmonumenten geeft boekjes uit speciaal voor kinderen: bijvoorbeeld het ”Natuurboek voor kinderen” Bij natuurmonumenten kun je goedkoop allerlei zoekkaarten voor dieren en planten krijgen Op de site van natuurmonumenten zit een speciale kidspagina met spelletjes en andere fun Meer info: www.natuurmonumenten.nl
