NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011)

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011) Introductie RiBuilT Voor u ligt nu het eerste exemplaar van de nieuwsbrief van RiBuilT. Deze nieuwsbrief krijgt u in plaats van de nieuwsbrief van het lectoraat Nieuwe Energie. Ribuilt is internationaal instituut dat onafhankelijk onderzoek doet en kennis genereert op het gebied van duurzame ontwikkeling en transitie in de gebouwde omgeving. Het initiatief is genomen vanuit de technische faculteiten en de daaraan verbonden lectoren van Hogeschool Zuyd. Basis voor het initiatief is de overlap tussen de werkgebieden van de verschillende vakdisciplines met betrekking tot de duurzame ontwikkeling in de gebouwde omgeving en de wenselijkheid van een integrale aanpak van onderzoek, kennisvergaring en kennisdeling hieromtrent. Niet alleen binnen Hogeschool Zuyd maar ook in relatie tot andere partijen die betrokken zijn bij vraagstukken omtrent de duurzame ontwikkeling in de gebouwde omgeving, zowel binnen Nederland als daarbuiten. Ik wens u veel leesplezier en zie uit naar uw reacties op onze nieuwsbrief. Werner Eussen, eindredacteur. [email protected]

ENERGIEKE GEDACHTEN (door: Jacques Kimman) World Renewable Energy Conference Dit voorjaar was ik invited speaker op de World Renewable Energy Conference (www.wrec2011.com) in Zweden. Een van de zaken die mij opviel was dat in de landen, die zogenaamd meer in ontwikkeling zijn dan wij, veel minder discussie is over het belang van duurzame energie in de energievoorziening. Sri Lanka is hier een goed voorbeeld van. Goed nieuws voor het behoud van onze aarde! In Zweden is er al helemaal geen discussie, de Zweedse deelnemers liepen met een grote glimlach op de conferentie rond: hun energievoorziening bestaat namelijk voor 45% uit duurzame energie. De bijdrage bestaat voornamelijk uit bio-energie, maar dan wel zoals bio-energie volgens mij bedoeld is: biomassa uit de eigen lokale uitgestrekte natuur en zoveel mogelijk reststromen niet in concurrentie met voedsel.

1

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011) Nederland was goed vertegenwoordigd met keynote lectures van André Faaij en Kornelis Blok. Na mijn bijdrage kreeg ik van de PV-expert in de Verenigde Staten, Lawrence Kazmerski, een van zijn unieke PV-stropdassen. Hij bleek vooral onder de indruk van de Nederlandse vorderingen op het gebied van integratie van PV in de gebouwde omgeving en mijn manier van invulling van duurzame mobiliteit: iedere dag op de fiets 32 km heen en 32 km terug tussen thuis en de Hogeschool. Ik hoop dat Nederland en ikzelf deze reputatie doorzetten. Professor Thomas Johansson sprak in aanwezigheid van de Zweedse prinses over "A new golbal energy agenda for a rapidly changing world". Helemaal in mijn straatje liet hij zien dat autogebruik veel teveel oppervlak van een stad vergt. Voor de fiets of het openbaar vervoer ligt dat veel gunstiger. Kernenergie is volgens hem de enige energievorm die bij opschaling juist duurder wordt door kosten van grondstoffen, vergunningen, verzekeringen en afvoer van afval. Ook gaf hij aan dat de publieke onderzoeksinspanningen op het gebied van alternatieve energie na een tijdelijke opleving tijdens de energiecrisis alleen maar zijn afgenomen en dat we qua energie en materialengebruik aan de vooravond staan van een nieuwe crisis. Wat hem betreft moet er snel, adequaat en simultaan iets veranderen op het gebied van plannologie, transportsystemen, materiaalgebruik, landgebruik en consumptiegedrag. Wat dat betreft was het opvallend dat men in de Verenigde Staten bewust voor zonneceltypes kiest waarvan de grondstoffen in eigen land aanwezig zijn. Johansson was verder ook optimistisch over de oplossingen omdat deze alleen maar extra banen, energiezekerheid, een beter milieu en volksgezondheid opleveren. Wijze lessen ook voor onze toekomstige keuzes! Voor meer informatie mail naar: [email protected]

Energieke Projecten IEA Annex 51

Energy efficient communities: Case studies and Strategic Guidance for decision makers Het project Annex 51 is een uniek project rond duurzame gebiedsontwikkeling. Het doel van het project is het ontwerpen van lange termijn strategieën voor energiebehoud en het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Om dit te kunnen bereiken is een continue proces van optimalisatie op wijkniveau en op gemeentelijk/ stadsniveau nodig. Het project moet handvaten 2

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011) aanreiken voor besluitvormers binnen een gemeente. Het project is gestart in 2008 en zal doorlopen tot eind 2012. Binnen RiBuilt zijn Jacques Kimman en ondergetekende werkzaam aan het project. Binnen het project doen partners mee van over de hele wereld. RiBuilt is een van de partners binnen het project en heeft de volgende case studies uit Nederland aangeleverd: Heerhugowaard, De stad van de Zon, Mijnwaterproject Heerlen en Tilburg. Ook de resultaten van het onderzoeksproject van agentschap.nl, waar we bij zijn betrokken, “eos, t, transep, dgo” (www.duurzamegebiedsontwikkeling.nl) worden door ons ingebracht. Daarnaast is RiBuilt coördinator van subtask C: Implementatie strategieën voor steden, en schrijft het laatste hoofdstuk van het “guidebook for dessicionmakers”. Binnen het project ligt niet alleen de focus op de technische maatregelen die nodig zijn, zoals opwekking, levering, afstemming van vraag en aanbod, opslag, en transport van energie, maar vooral ook op het procesdeel. Om het economisch rendement en de onafhankelijkheid van een wijk of stad te kunnen garanderen is een integrale aanpak doorslaggevend. Dit komt mede door het brede spectrum aan maatregelen dat gerealiseerd moet worden. RiBuilt onderzoekt binnen subtask C, de case-studies van de internationale partners, wat de knelpunten zijn van de projecten, de succesfactoren, de oplossingen, en de “learnt lessons”. Hier kunnen andere gemeenten veel van leren, zodat ze zelf niet dezelfde fouten hoeven te maken, of het wiel opnieuw hoeven uit te vinden. Wat uniek is aan het project is dat er case studies worden geanalyseerd vanuit de hele wereld. In Japan of Canada zijn er namelijk hele andere randvoorwaarden dan bij ons. Deze andere randvoorwaarden kunnen ons leren om met een andere blik naar onze eigen randvoorwaarden te kijken. Voorbeelden van deze randvoorwaarden zijn bijvoorbeeld de regelgeving en de positie van de overheid. De US Army is ook een van onze partners en zij zijn zeer geïnteresseerd in het energieneutraal maken van hun militaire woonwijken voor hun soldaten. Onafhankelijkheid en kostenbesparing zijn daarbij belangrijke uitgangspunten. Vanuit Japan is sinds de vorige meeting in Zweden, vlak na de ramp met de kerncentrales in Japan, zeer veel aandacht voor hernieuwbare, en vooral veilige energiebronnen. Begin oktober is er een nieuw overleg met alle partners. Tijdens dit overleg zal er door ons een workshop worden georganiseerd met als doel, om samen met het team, het begrip „‟energy efficiënt communities‟‟ te definiëren. Wat is het eindbeeld, het streefbeeld waar we de gemeenten naar toe moeten werken?

3

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011) Daarnaast wordt er in de workshop, met alle aanwezige experts, bekeken welke knelpunten er zijn om dit streefbeeld te kunnen bereiken, en hoe we deze kunnen oplossen. Veel knelpunten en oplossingen zullen vanuit de case-studies en het eerste vooronderzoek worden ingebracht. Kortom een uniek project met deskundige partners, leerzame projecten en resultaten. Ik denk dat veel gemeenten in Limburg hier hun voordeel mee kunnen doen. Voor meer informatie: [email protected], www.annex51.org

IMDEP & Organext: update Waar houdt RiBuilt zich precies mee bezig? Dat is de vraag die ik voorafgaand aan mijn afstudeerstage binnen RiBuilt heb gesteld. Inmiddels ben ik aardig op de hoogte van de huidige ontwikkelingen binnen de verschillende projecten die door RiBuilt worden uitgevoerd. Gezien dit mijn eerste uitgave van de nieuwsbrief is, wil ik een paar projecten verder toelichten en jullie op de hoogste stellen van de huidige ontwikkelingen. Aan de hand van een interview met de heer Zeger Vroon, lector van Nieuwe Energie, zal het IMDEP en het Organext project besproken worden. IMDEP Het IMDEP project draait voornamelijk om het optimaliseren van de gebouwenschil. Het project is gebaseerd op drie pijlers namelijk; -

De ontwikkeling van duurzame materialen in de gebouwenschil, PV (PhotoVoltaic) geïntegreerde producten in de gebouwenschil, Duurzame materialen in PV geïntegreerde systemen.

De doelstelling van het project is dan ook de ontwikkeling van een 3D PV geïntegreerd element, waarbij gebruik wordt gemaakt van duurzame materialen. De uitwerking van deze doelstelling zal worden gerealiseerd in gebouw 4 van de Wijk van Morgen. Het aspect 3D houdt in dat het PV element in het gebouw geïntegreerd zal worden. Alleen een duurzaam geïntegreerd PV systeem is volgens dhr.Vroon echter niet voldoende, het element zal tevens een esthetische meerwaarde moeten omvatten. Dit is een zeer belangrijk aspect binnen het IMDEP project. Tijdens het project worden verschillende demonstrators ontwikkeld. Wat is nu precies een demonstrator? Een demonstrator is een soort prototype en zal worden getest op het gebied van functionaliteit en levensduur. Deze levensduurtest kan zowel worden uitgevoerd in de werkelijke buitenlucht als in de klimaatkast (simulator). Tijdens het testen komen veelal nieuwe inzichten en toepassingen te boven en zodoende zal het element verder worden ontwikkeld. Een andere functie van de demonstrator is het overbrengen van de theorie in de praktijk. Een demonstrator voorziet de verschillende partijen namelijk van een correcte weergave van het product. Tevens draagt de demomstrator bij aan de bepaling van de esthetische meerwaarde van het product.

4

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011)

Gedurende het IMDEP project worden er 3 demonstrators ontwikkeld waarvan de eerste al is voltooid in gebouw 1 van de Wijk van Morgen genaamd „‟KNIK naar de zon‟‟. Dit is echter nog geen BIPV systeem (Building Integrated Photovoltaics) maar een BAPV (Building Applied Photovoltaics). Dit houdt in dat het systeem niet volledig is geïntegreerd in de gebouwenschil. De uiteindelijke doelstelling voor het IMDEP project is dan ook nog niet behaald want het is namelijk de bedoeling dat er een geïntegreerd duurzaam systeem wordt ontwikkeld. De eerste volgende demonstrator zal worden gerealiseerd in gebouw 3 van de Wijk van Morgen. De opgedane kennis, die verkregen is tijdens het monitoren van demonstrator 1, zal worden verwerkt in de ontwikkeling en uitvoering van dit „‟prototype‟‟. Momenteel wordt er druk overlegd over de ontwikkeling van de demonstrator voor gebouw 4 in de Wijk van Morgen. Het project heeft zowel een meerwaarde voor Zuyd als voor de studenten van Zuyd. Tijdens de uitvoering van het project zal Zuyd samenwerken met verschillende externe partijen die zich bezig houden met de ontwikkeling van PV zonnecellen. Zodoende wordt er een bepaald netwerk gecreëerd en staat Zuyd vooraan in de ontwikkeling op het gebied van PV zonneenergie. Deze samenwerking resulteert tevens in een verhoging van de kennisontwikkeling binnen Zuyd en de partijen. Bij een dergelijke samenwerking worden de betrokken partijen namelijk in staat gesteld om van elkaar te leren. Tevens zal de opgedane kennis worden toegepast in het onderwijs van Zuyd. Dit onderstreept gelijk de meerwaarde van het project voor de student. Afstudeerders helpen namelijk mee met de ontwikkeling van de demonstrators en zodoende zal hun ervaring en kennis, op het gebied van PV zonnecellen, toenemen. De samenwerking met externe partijen zoals, Scheuten, Solar Module Limburg en Solland biedt tevens mogelijkheden voor het werven van stageplaatsen. In het verleden hebben verschillende studenten namelijk een stageplaats verworven binnen een van deze bedrijven. Organext De doelstelling van het Oganext project is het oprichten van een aangepaste kennisinfrastructuur en een georganiseerd Organext cluster. De rol van Zuyd binnen het project bestaat uit de ontwikkeling van een organische zonnecel, welke zal worden geplaatst tussen twee glasplaten. Tevens zal Zuyd de levensduurmeting van deze zonnecel uitvoeren. De huidige zonnecellen worden voornamelijk geproduceerd uit silicium. Dit product is echter ver uitontwikkeld en zodoende ontstaat de vraag

5

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011) naar een „‟betere‟‟ opvolger. In het project Organext wordt verondersteld dat organische zonnecellen deze opvolging kunnen realiseren. Organische zonnecellen zijn momenteel duurder om te produceren dan silicium zonnecellen, maar het ligt echter in de lijn der verwachting dat organische zonnecellen in 2030 het goedkoopst zijn om te produceren. Als organische zonnecellen inderdaad de toekomst voor alternatieve zonne-energie is, zal Zuyd nu moeten inspringen en kennis opdoen met betrekking tot organische zonnecellen. De meerwaarde van het project voor Zuyd omhelst de kennis vergroting op het gebied van organische zonnecellen en de toepassing van deze kennis binnen het onderwijs. Studenten krijgen namelijk de mogelijkheid om ervaring, met betrekking tot organische zonnecellen, op te doen. Verschillende studenten zijn dan ook aangesteld om de levensduur van organische zonnecellen te testen in de klimaatkast (simulator). Deze klimaatkast is in staat om de werkelijke weersomstandigheden versneld na te bootsen, waardoor langdurige testen van enkele jaren overbodig worden. Voor de voltooiing van het project zal Zuyd nog een aantal taken uitvoeren. Ten eerste zal de opstelling voor organische zonnecellen operationeel worden gemaakt. Uiteindelijk zal er een demonstrator worden ontwikkeld waarbij organische zonnecellen tussen twee glasplaten worden geplaatst. Tevens zal de levensduur van dit product door Zuyd worden getest. Bovenstaande informatie is opgesteld aan de hand van een interview met Zeger Vroon, lector binnen het lectoraat Nieuwe Energie. Voor meer informatie mail naar : [email protected]

IAA Frankfurth Van 15 tot en met 25 september verzamelen autoliefhebbers, van heinde en ver, zich voor de poorten van de IAA (Internationale Automobil Ausstellung) in Frankfurth. Gedurende tien dagen komen autofabrikanten, vanuit de hele wereld, naar Frankfurth om de nieuwste modellen te tonen aan het publiek. De populariteit van deze beurs is zeer groot en dit komt tot uitdrukking in het enorme aantal bezoekers. In tien dagen tijd hebben 928.000 bezoekers de autoshow bezocht en dit aantal is 10% hoger dan in vergelijking met 2009. De IAA heeft deze populariteit voornamelijk te danken aan de enorme omvang en de mate van professionaliteit waarmee de beurs is opgebouwd. De IAA was voor mij de eerste autoshow die ik heb bezocht en ik was dan ook zeer onder de indruk van de omvang en het kwaliteitsniveau van het gehele complex. In totaal waren er 12 hallen, zonder de buitenstands meegerekend, waar de fabrikanten, van 54 verschillende merken, de laatste modellen ten toon stelden.

6

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011) Maar wat heeft de IAA met duurzaamheid te maken? Duurzame ontwikkeling is immers het speerpunt van RiBuilt. Het antwoord op deze vraag is: duurzame mobiliteit. Gelijk bij de eerste stand viel het me op dat er veel aandacht werd besteed aan elektrische en hybride auto‟s. Het verschil tussen deze twee is dat elektrische auto‟s puur op elektriciteit functioneren terwijl hybride auto‟s zowel gebruik maken van een elektromotor als een verbrandingsmotor. Dat duurzaamheid een belangrijke rol speelde tijdens de IAA 2011kwam tot uitdrukking in hal 4, de Electric Mobility hall. Deze ruimte was volledig gereserveerd voor enkel elektrische auto‟s en in deze hal ontdekte ik dan ook de Streetscooter. De Zuyd-faculteiten, commercieel management, techniek, financieel management en Life Sciences hebben meegewerkt aan het proces wat heeft geleid tot de ontwikkeling van deze elektrische auto. De stand van de Streetscooter had een informatieve functie. Verschillende innovatieve technieken werden namelijk afgebeeld aan de wand, tevens kon men informatie over deze aspecten terug vinden aan de wand. Verschillende bezoekers toonde grote belangstelling voor de auto en zij waren dan ook druk bezig met het maken van foto‟s en het verzamelen van informatie omtrent de Streetscooter. Nagenoeg iedere fabrikant toonde 1 of meerdere elektrische auto‟s, of conceptversies van elektrische auto‟s. Doordat de autofabrikanten zo sterk inzetten op elektrische auto‟s, werd mij duidelijk dat de toekomst van mobiliteit sterk afhankelijk is van deze alternatieve aandrijving. In de hal van BMW werd dit nog eens onderstreept. De twee elektrische conceptversies, de i8 en i3, torende letterlijk boven de traditionele modellen uit, want de modellen werden getoond op een hoger gelegen platform. Al snel bleek dat ik niet als enige geïnteresseerd was in deze modellen en voordat ik eindelijk zicht had op de auto‟s, heb ik me eerst een weg moeten banen door een enorme massa van enthousiaste bezoekers. Hieruit werd duidelijk dat het publiek zeer geïnteresseerd is in elektrisch aangedreven voertuigen. Terugkijkend op deze dag kan ik concluderen dat duurzaamheid een grote rol speelde binnen de IAA in Frankfurth. Dit kwam mede tot uitdrukking in de hoeveelheid elektrische modellen die aanwezig waren tijdens de beurs. De integratie van de Electric Mobility hall, waar alleen elektrische auto‟s getoond werden, droeg tevens bij aan het duurzame karakter van de IAA 2011.

7

NIEUWSBRIEF RiBuilt (oktober 2011) Colofon De nieuwsbrief wordt uitgegeven door het RiBuilt. Heb je vragen en/of opmerkingen neem dan contact op met Ingo Jansen: [email protected]. De eindredactie wordt gedaan door Werner Eussen: [email protected]. Ben je geïnteresseerd in de onderwerpen „nieuwe energie‟ en „duurzaam bouwen‟? Neem dan een kijkje op: http://www.ribuilt.eu/Onderzoeksgroepen/NieuweEnergie.aspx. Hier vind je informatie ove RiBuilt, onze projecten en activiteiten. Daarnaast vind je hier interessante nieuwsberichten, publicaties en informatie over evenementen op het gebied van duurzaamheid en nieuwe energie.

8