Nieuwsbrief december 2015
Baduhenna, ook voor kinderen …….. Een bezoek aan het museum is voor volwassenen natuurlijk interessant. Ook kinderen zullen zich niet vervelen! Wat kun je allemaal doen: • In de entreehal hangt een vitrinekastje met de botjes van het hondje van Pietertje ……. Kijk maar eens goed wat je herkent:
• De tentoonstelling in het museum kun je bekijken aan de hand van: Een speurtocht met vragen en opdrachten …
• In de filmzaal liggen enkele scherven. Welke voorwerpen kun jij hiervan maken? …….
• Er is een boekenplank met interessante boeken over archeologie. Leuk om te kijken, lezen en bladeren ……..
• Als je van kleuren houdt, kun je je hart ophalen …….. Moeilijk of makkelijk.
• We hebben ook enkele filmpjes over archeologie die het bekijken meer dan waard zijn ………… Kom een keertje kijken!
Baduhenna De slag in het woud Baduhenna Rond het begin van de jaartelling leven in ons gedeelte van het land de Romeinen en de Friezen in
betrekkelijke harmonie. De Romeinen bevinden zich in castellum Flevum in het huidige Velsen. De Friezen proberen ten noorden van Velsen zo goed mogelijk te leven op de strandwallen en in de moerassen. Zij betalen trouw belasting aan de Romeinse overheerser. Totdat die gaat vragen om een betaling in de vorm van huiden van oerossen. Dat kunnen de Friezen niet opbrengen en ze komen in opstand. Eerst belegeren zij het castellum, maar dat mislukt. Een Romeinse legermacht trekt in het jaar 28 na Chr. achter de Friezen aan het moerassige gebied in. De Friezen wachten hen op in het woud van Baduhenna. Daar vindt een slag plaats met als gevolg dat 900 Romeinse soldaten omkomen. De Friezen dankten hun overwinning aan hun oorlogsgodin: Baduhenna, godin van de strijd. Ook bij de Kelten wordt deze godin beschreven. Zij kon vanuit het niets in de gedaante van een kraai of raaf op het slagveld verschijnen. Zo bracht ze op magische wijze verwarring en paniek bij de vijand. De plek van het woud Baduhenna Het woud Baduhenna zal ergens gelegen zijn ten noordoosten van Velsen. De precieze plaats is echter niet bekend. De kans dat het op de strandwal bij Heiloo lag, moet als vrijwel onmogelijk worden beschouwd. De strandwal zal slechts begroeid zijn geweest met struikgewas en wat hakhout. Ook in het laaggelegen moeras met zijn brakke kwelderland zal geen woud kunnen groeien, hoogstens een moerasbos. We moeten het woud dus zoeken op hogere (zand)gronden. Ten noordoosten van Velsen vinden de hogere gronden op de strandwallen, bij Hoogwoud, Gaasterland of de Friese Wouden. Op een kaart van Aernout van Buchel (1565-1641) vinden we het woud Baduhenna daar terug. (‘lucus = heilig woud).
In ons museum zijn drie zgn. colfsloffen te bewonderen: twee loden exemplaren en één slof gemaakt van een koperlegering. Ze zijn in 1988 gevonden in Heiloo.
In een opgravingsput werden vele sporen aangetroffen. Eén van die sporen betrof een sloot die vanaf de e e 13 tot in de vroeger 17 eeuw in gebruik is geweest. In deze sloot bevond zich een laag waarin as en e
verbrande 16 eeuwse aardewerkscherven aanwezig waren. Boven deze laag werd deze colfslof e
e
aangetroffen. Het voorwerp zal daarom niet veel jonger zijn dan laat 16 of vroeg 17 eeuw. De meeste colfsloffen zijn van hout of lood gemaakt. Deze slof echter van een koperlegering. De andere gevonden sloffen zijn van lood. Omdat metalen vroeger vaak werden omgesmolten zijn de gevonden exemplaren waarschijnlijk verloren tijdens het spel; de sloffen zijn in een sloot gevonden, dus wellicht verloren gegaan bij het colven op het ijs. Krassen op het slagvlak geven aan dat ze gebruikt zijn.
Op het koperen exemplaar zijn de volgende inkrassingen te zien: P : V : WYK. Ze vormen waarschijnlijk de
naam van de eigenaar: P. van Wijk. Bijzonder is dat er in Utrecht een slof is gevonden met dezelfde tekens. Colf, kolf en golf zijn drie spelen die nauw aan elkaar verwant zijn. Vanuit colf heeft zich namelijk kolf en golf ontwikkeld. De eerste vermelding van een colfpartij dateert uit 1297. De dader van de moord op Floris V (1296) Gerard van Velsen vluchtte naar kasteel Kronenburg (Castricum). Deze vesting werd vervolgens belegerd. Op 26 december 1297 gaf Gerard van Velsen zich over, diezelfde dag nog werd hij geradbraakt voor zijn eigen kasteel. Aan de ‘weerwraak’ was voldaan. Ten herinnering aan deze wraak werd jaarlijks op tweede kerstdag een colf-partij gespeeld tot in 1831 de restanten van het kasteel volledig werden gesloopt. Colf kent vele varianten. Het spel wordt gespeeld met een stok en een bal. De bedoeling is om de bal in zo min mogelijk slagen van a naar b te slaan. Aanvankelijk waren stok en bal van hout. In verschillende schriftelijke bronnen lezen we over het colfspel: ‘dat nyemant … den bal en sla up straten met colven, die voren verlood of verijsert sijn’ (Zierikzee 1429). Het spel werd overal gespeeld: op straat, op het ijs bij de kerk en zelfs op het kerkhof en dat gaf wel eens problemen. Soms werden de colfspelers door de gemeente stevig aangepakt: ‘Wie met colven tsolt, es om twintich scellinge oft op hare overste cleet’ (Brussel 1360 - degene die colft zal een boete moeten betalen of zijn jas verliezen!). Amsterdam (1480) pakte het als volgt aan: ‘op die verbuernisse van hoere clederen die ze an hebben’ (de overtreden werd letterlijk uitgekleed!). Het is een geliefd tijdverdrijf, er zijn talloze schilderijen en tegsl waarop de colvers staan afgebeeld.
Hendrick Avercamp – Colfspelers op het ijs (ca. 1625).
e
Tegel 17 eeuw
e
e
In de 16 en 17 eeuw werd veel op ijs gespeeld; niet zo verwonderlijk, we noemen deze periode immers de Kleine IJstijd. Rond 1700 verdwijnt de buitensport colf en raakt de binnensport klof in zwang. Een duidelijke reden daarvoor is niet te noemen. Bronnen: Westerheem 1994 : Een colfje naar mijn hand – Tim de Ridder Programmaboekje Gebroeders van Limburgfestival 2012 – Nijmegen Mark Aberkrom
Uit het bestuur VAN DE VOORZITTER - In de maand december kijk je terug op een jaar. Afgelopen jaar was een bruisend
jaar. We kunnen nu in een mooi ingerichte ruimte mensen ontvangen en de archeologische objecten tonen. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die wij mogen verwelkomen in ons museum. De Open Monumenten Dagen en Het festival Willibrordus Draait Door waren hoogtepunten. Daar zijn wij erg blij mee. Zo hopen wij deze trend - met uw steun - het komende jaar voort te zetten. Wij gaan in 2016 ons museum meer openstellen ook voor groepen op afspraak. Wij wensen u fijne feestdagen en een voorspoedig nieuw jaar Fons Morsch VAN DE SECRETARIS - Begin 2016 verschijnt ons jaarverslag op de website. Jan-Willem Welbergen VAN DE PENNINGMEESTER - De vele werkzaamheden in het afgelopen jaar hebben een flinke bres geslagen in onze reserves, maar gelukkig zijn er ook enkele financiële meevallers: ·
een opsteker van Keer op Keer (€ 400) die we besteed hebben aan nieuw expositiemateriaal en
· in 2014 ontvingen we van 47 donateurs een bijdrage, dit jaar staat de teller reeds op 68 en wie weet............. Natuurlijk mag ook de subsidie (€ 4000) voor de traplift van de RABO-bank in dit bericht niet ontbreken. Binnenkort wordt u uitgebreid geïnformeerd over onze financiële situatie. Lou Sinke COMMUNICATIE - In de afgelopen periode is er binnen het bestuur veel gedaan aan het promoten van het Archeologie museum Baduhenna en haar activiteiten. Zo zijn er flyers verspreid binnen de gemeente Heiloo, zijn krantenberichten en artikelen gepubliceerd en is ook een item op de radioNH uitgezonden. Naast de regelmatige berichten op de website kunt u nu ook terecht op Facebook. Deze wordt onderhouden door Myriam Bakker. Wij hopen dat u enthousiast bent en de bekendheid van het museum wilt helpen vergroten. Wim Maan
Reacties:
[email protected]
Stichting Regionale Archeologie Baduhenna Museum en werkruimte: Kennemerstraatweg 464, 1851 NG Heiloo Secretariaat: Heerenweg 48, 1851 KS Heiloo Telefoon 072 - 53 30 085 E-mail:
[email protected]
