NIEUWE
NIVELLERINGSPOLITIEK Jesse Klaver | november 2014
NIEUWE NIVELLERINGSPOLITIEK De kloof tussen arm en rijk in Nederland
GroenLinks komt daarom met vijf
neemt toe. GroenLinks pleit daarom
nieuwe nivelleringsvoorstellen: een
bij het bezoek van Thomas Piketty aan
samenhangende set van vijf maatregelen
Nederland op 5 november voor een Nieuwe
die voorkomt dat de hyperrijken nog langer
Nivelleringspolitiek. Een set van vijf
de dans kunnen ontspringen en zorgt dat
samenhangende voorstellen kan er voor
zij een eerlijke belasting gaan betalen.
zorgen dat de hyperrijken niet langer de
Voor hen gaat de belasting op winst uit
dans ontspringen en een eerlijke belasting
aandelenbezit fors omhoog, net als de
gaan betalen. De opbrengsten gebruiken we
vermogens- en erfbelasting. Er komt een
om de lasten op arbeid te verlichten en zo
norm voor de verschillen tussen hoogste en
meer werkgelegenheid te creëren.
laagste inkomens en de belastingontwijking door multinationals wordt aangepakt.
De sterkste schouders horen de zwaarste lasten dragen. Lang ging de aandacht
Naast minder milieuvervuiling en meer
van de politiek bij nivellering uit naar
werkgelegenheid is eerlijk delen voor
herverdeling van middengroepen naar lage
GroenLinks een belangrijk doel van
inkomens. De aandacht voor deze relatief
een belastingherziening. Daarom zal
kleine verschillen ging ten koste van
GroenLinks deze voorstellen inbrengen in
aandacht voor de toenemende ongelijkheid
gesprekken met staatssecretaris Wiebes
in ons land. De Nieuwe Nivelleringspolitiek
over de herziening van het belastingstelsel.
zet in op het verkleinen van de kloof tussen de hyperrijken en de rest van de samenleving. Dat is wat nu het meest nodig is en waar de grootste onrechtvaardigheid zit.
Thomas Piketty Op 5 november komt Thomas Piketty
werken profiteren veel minder. Dit leidt
naar Nederland, schrijver van het
tot een toenemende ongelijkheid in onze
boek ‘Capital in the Twenty-First
samenleving.
Century’. Piketty is uitgenodigd door de Kamercommissie Financiën, op initiatief
Piketty laat zien dat deze ontwikkeling zich
van Groenlinks-Tweede Kamerlid Jesse
voordoet vanaf de industriële revolutie.
Klaver. De Tweede Kamerleden zullen met
De Eerste- en Tweede Wereldoorlog
Piketty in gesprek gaan.
onderbreken deze trend; door de oorlogen ging er heel veel vermogen verloren. In de
De Franse econoom Thomas Piketty heeft
eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog
ongelijkheid in een klap weer hoog op
ziet Piketty ook geen toename van de
de politieke agenda gezet. Piketty heeft
ongelijkheid: het was de periode van zeer
als een monnik jarenlang gegevens
hoge vermogens- en winstbelastingen. Ook
over de ontwikkeling van vermogens
erfenissen werden zwaar belast. Nadat deze
verzameld en geanalyseerd. De noeste
belastingen in de westerse wereld vanaf de
wetenschapper is inmiddels uitgegroeid
jaren tachtig fors verlaagd werden, ontdekt
tot een wereldwijde wetenschappelijke
Piketty dat de ongelijkheid weer toeneemt:
ster. Zijn boek logenstraft het idee dat
vermogens groeien sneller dan de lonen.
economische groei automatisch leidt tot meer welvaart voor iedereen. Hij komt tot een andere conclusie: vermogen vermenigvuldigt zichzelf vele malen sneller dan de economie. Daardoor groeit vermogen sneller dan inkomen uit arbeid. Rijken worden haast slapend alleen maar nog rijker. Mensen die dagelijks hard
Ongelijkheid in Nederland neemt toe Nederland maakt geen onderdeel uit van
2. De verschillen in inkomens nemen toe:
de dataset van Piketty. De trends die hij
Het verschil tussen de 10% hoogste
beschrijft gelden echter ook voor Nederland.
inkomens en de 10% laagste inkomens
De Wetenschappelijke Raad voor het
is tussen 1980 en 2011 gegroeid met
Regeringsbeleid (WRR) kwam kort na het
ruim 60%.
verschijnen van het boek van Piketty met een eigen Nederlands onderzoek. Andere
3. De verschillen in vermogen nemen
wetenschappers volgden. Deze onderzoeken
toe: Zo groeide het bezit van de rijkste
laten zien dat de ontwikkelingen die Piketty
10% in Nederland tussen 1993 en 2010
beschrijft zich ook in Nederland voor lijken
gemiddeld zo’n 14% per jaar, terwijl de
te doen.
lonen jaarlijks slechts gemiddeld 2,3% groeiden. Zie figuur 2
We zetten de kerncijfers op een rij. 1. In Nederland is de rijkdom zeer scheef
4. De belastingdruk op kapitaal is tussen
verdeeld. De rijkste 2% bezit samen
2000 en 2012 fors verlaagd (van 21%
maar liefst 33% van het totale vermogen.
naar 14%) en op arbeid verhoogd (van
Bij deze hyperrijken gaat het om slechts
35% naar 38%)
150.000 huishoudens die samen € 390 miljard bezitten. Gemiddeld zo’n € 2,6 miljoen per huishouden. Tegelijkertijd bezit de onderste 60 procent slechts 1 procent van het totale vermogen. Dit gaat om 4,5 miljoen Nederlanders met een gemiddeld vermogen van € 2500. Zie figuur 1
NIEUWE NIVELLERINGSPOLITIEK GROTE ONGELIJKHEID
33%
rijkste 2%
€ 2,6 mln
1%
onderste 60%
totale vermogen
€ 2.500
gem. vermogen per huishouden
HYPERRIJKEN EERLIJK BELASTEN, GEWONE INKOMENS MINDER BELASTEN
Belastin
g
eerlijke aandelenbelasting
Belastin
g
eerlijke vermogensbelasting
Belastin
g
eerlijke erfbelasting
Figuur 1 In Nederland is de rijkdom zeer scheef verdeeld. De rijkste 2% bezit samen maar liefst 33% van het totale vermogen. Bij deze hyperrijken gaat het om slechts 150.000 huishoudens die samen € 390 miljard bezitten. Gemiddeld zo’n € 2,6 miljoen per huishouden. Tegelijkertijd bezit de onderste 60 procent slechts 1 procent van het totale vermogen. Dit gaat om 4,5 miljoen Nederlanders met een gemiddeld vermogen van € 2500.
NIEUWE NIVELLERINGSPOLITIEK GROTE ONGELIJKHEID
+14%
+14% +10% +8%
bezit rijkste 10%
+2%
lonen
ZZ
+2,3%
Z
'toename per jaar 1994 - 2010 HYPERRIJKEN EERLIJK BELASTEN, GEWONE INKOMENS MINDER BELASTEN
Belastin
g
eerlijke aandelenbelasting
Belastin
g
eerlijke vermogensbelasting
Belastin
g
eerlijke erfbelasting
Figuur 2 De verschillen in vermogen nemen toe: Zo groeide het bezit van de rijkste 10% in Nederland tussen 1993 en 2010 gemiddeld zo’n 14% per jaar, terwijl de lonen jaarlijks slechts gemiddeld 2,3% groeiden.
De gevolgen van de toenemende
over koopkrachtplaatjes. Alle aandacht
ongelijkheid zijn schrijnend: terwijl velen
ging ieder begrotingsjaar weer uit
in armoede leven, hun woonplaats nooit
naar de verschillen tussen lagere en
uitkomen, de huren zien stijgen en de
middeninkomens. De verschillen werden
eindjes amper aan elkaar kunnen knopen
tot op twee cijfers achter de komma
is er ook een kleine groep die miljoenen
berekend en bediscussieerd; De ene groep
euro’s vermogen heeft, de wereld over
kreeg er €25 per maand bij, de ander
vliegt, meerdere huizen en auto’s bezit
€15 minder. Dat was de discussie over
en van gekkigheid niet weet wat met z’n
inkomenspolitiek.
geld te doen. Dit is onrechtvaardig en onwenselijk.
Verblind door de kleinere verschillen raakten de grote trends buiten beeld.
De blinde vlek
Miljonairs zagen hun vermogens snel
De toenemende vermogens- en
groeien en iedereen liet ze de dans
inkomensverschillen zijn in het politieke
ontspringen.
debat in Nederland te lang buiten beeld gebleven. Piketty, de WWR, maar ook
GroenLinks pleit daarom voor een
recente cijfers van het CBS hebben
Nieuwe Nivelleringspolitiek, waarin ook
iedereen met de neus op de feiten
de hyperrijken een eerlijk aandeel in
gedrukt: in Nederland is sprake van een
de belasting gaan betalen. De sterkste
sterk groeiende kloof tussen arm en rijk.
schouders horen de zwaarste lasten dragen.
Vermogensgroei speelt hierin een hoofdrol.
Toenemende ongelijkheid is ongewenst. Het gaat bij de Nieuwe Nivelleringspoli-
Het politieke debat over ongelijkheid is
tiek niet langer primair om herverdeling
geheel ten onrechte de laatste periode
van inkomens tussen middengroepen en
in Nederland verengd tussen een
lage inkomens, maar om het verkleinen
discussie op de vierkante centimeter
van de kloof tussen de hyperrijken en de
rest van de samenleving. De opbrengsten
kunnen ontspringen.
van de eerlijkere belasting op hyperrijken
Deze voorstellen zullen, naast maatregelen
gebruiken we om de belasting op arbeid te
om milieuvervuiling tegen te gaan en
verlagen. Daarmee creëren we meer werk.
meer werk te creëren, deel uit maken van de plannen die GroenLinks zal inbrengen
Geld verplaatst zich gemakkelijk over
in de gesprekken over de herziening van
grenzen. Het zwaarder belasten van grote
het belastingstelsel die onder leiding van
vermogens vraagt daarom om aanpak
staatssecretaris Wiebes onlangs gestart
in Europees verband. Dat wil echter niet
zijn.
zeggen dat Nederland zich achter Europa
De opbrengsten van deze voorstellen
kan verschuilen. Wie kiest voor een
kunnen gebruikt worden om de
rechtvaardige maatschappij zal ook zelf
inkomstenbelasting te verlagen.
morele grenzen moeten trekken. Als het gaat om belasten van de hyperrijken wil
• Verhogen aandelenbelasting
GroenLinks niet alleen kijken wat de rest
De dividendbelasting wordt verhoogd
van de wereld doet, maar ook naar wat
tot het niveau van de gemiddelde
wij in Nederland zelf wenselijk en eerlijk
belastingdruk op arbeid. Wie aandelen
vinden. Daarom doet GroenLinks vijf
bezit is (gedeeltelijk) eigenaar van
voorstellen om ons belastingstelsel eerlijker
een bedrijf en krijgt daarom een deel
te maken.
van de winst uitgekeerd. Slapend rijk worden, het kan nu nog; over de
Nieuwe Nivelleringsvoorstellen: de
winst uit aandelen wordt immers
hyperrijken gaan eerlijke belasting
nauwelijks belasting geheven, slechts
betalen
15%. Internationale belastingverdragen
GroenLinks stelt een samenhangende set
drukken dit percentage vaak nog verder
van vijf maatregelen voor om te voorkomen
naar 5-10%. Dit, terwijl de gemiddelde
dat de hyperrijken nog langer de dans
belastingdruk op arbeid op 38% ligt.
Dat is onrechtvaardig. Daarom wil
een miljoen euro worden niet 30%,
GroenLinks de dividendbelasting
maar 50% belast.
verhogen naar 30%. Belastingverdragen moeten gemoderniseerd worden, zodat ook hierin een eerlijk tarief gehanteerd gaat worden.
• Eerlijke erfbelasting We introduceren een toptarief in de erfbelasting. Overdraagbaarheid van
• Eerlijke vermogensbelasting
excessieve rijkdom is onwenselijk.
Progressieve vermogensrendements-
We streven naar een maatschappij
belasting op basis van reëel rendement.
waarin ieder kind met dezelfde kansen
Inkomsten uit vermogen boven een
kan beginnen. Daarom belasten
miljoen worden 50% belast. Kleine
we erfenissen groter dan 1 miljoen
spaarders betalen nu belasting over
euro (bovenop de reeds bestaande
rendement dat zij niet hebben behaald.
vrijstellingen) met 50%.
De rente op spaargeld komt al jaren niet boven de 2% uit. Hyperrijken
• Maximeren inkomensverschillen
betalen juist te weinig. Zij hebben hun
We beperken de grote verschillen
geld over het algemeen niet op een
in inkomen tussen de meest – en
spaarrekening staan, maar belegd in
minst verdienende werknemer. Grote
aandelen, vastgoed en andere zaken.
verschillen in beloning op de werkvloer
Zij behalen hierover gemiddeld veel
zijn onwenselijk. Het is asociaal en
meer rendement dan de fictieve
niet uit te leggen dat een topmanager
4%. Daarom introduceren we een
van een bedrijf 50x zoveel verdient
vermogensbelasting op basis van
als zijn medewerkers die ministens
reëel rendement, en introduceren
zoveel bijdragen aan het succes van
we een toptarief voor de hyperrijken.
een bedrijf. In de (semi) publieke
Inkomsten uit vermogen van meer dan
sector geldt reeds de Wet Normering
Topinkomens, maar de overheid kan
op arbeid alleen maar is toegenomen.
nog meer doen. GroenLinks stelt voor
Om de ontwijkingsmogelijkheden te
om bij aanbestedingen de ratio tussen
dichten moeten we toewerken naar
de hoogst verdienende en laagst
een Europese vennootschapsbelas-
verdienende werknemer van een
ting met een gemeenschappelijke
bedrijf mee te wegen in het gunnen
grondslag en minimumtarief. Binnen
van een opdracht. Zo geeft de overheid
Nederland kunnen we beginnen door
de voorkeur aan bedrijven die hun
de aftrekposten voor multinationals af
maatschappelijke verantwoordelijk-
te schaffen. Volgens het CPB levert dat
heid nemen en de ratio tussen hoogste
binnen een jaar al 1,3 miljard aan extra
en laagste loon binnen een bedrijf
inkomsten voor de overheid op.
beperken tot 1 op 20.
• Aanpakken belastingontwijking multinationals Ook multinationals gaan belasting betalen. Op dit moment zijn de (vaak enorme) bedrijfswinsten van multinationals nauwelijks belast. Deze enorme bedrijfswinsten komen zeer vaak terecht bij de hyperrijken. Zij maken gebruik van mazen in belastingwetten van verschillende landen en ontduiken zo miljarden euro’s per jaar aan belasting. De vennootschapsbelasting is voor hen de afgelopen jaren flink gedaald, terwijl de belasting
