Niels Mahieu Grafische & Digitale media Diksmuidse Heerweg Sint Andries









 

















 






 






 






 






 






 






 


















 
 
 
 
 
 



 



 



 



 



 






 



 
 



 



 



 



 



 



 



 



 



 



 



 



 





Niels
Mahieu







 Grafische
&
Digitale
media
 Diksmuidse
Heerweg
13

 8200
Sint­Andries
 



 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


Academiejaar
2009‐2010
 Interne
promotor:
Inge
Sintobin
–
Externe
promotor:
Jonas
Pottie
 Eindwerk
voorgedragen
door
Niels
Mahieu
tot
het
behalen
van
het
diploma
Grafische
&
Digitale
media,
Multimediaproductie
proDUCE













































Niels Mahieu Grafische & Digitale media Diksmuidse Heerweg 13 8200 Sint-Andries 



 
 
 
 


De VJ-Cultuur en VJ-mix uitgediept Hoe bekomen we een professionele VJ-mix? 
























 



 



 



 



 



 



 



 



 
 



 



 



 



 



 



 



 






 
 
 
 
 
 
 


Academiejaar 2009-2010 Interne promotor: Inge Sintobin – Externe promotor: Jonas Pottie Eindwerk voorgedragen door Niels Mahieu tot het behalen van het diploma Grafische & Digitale media, Multimediaproductie proDUCE

Woord vooraf Deze bachelorproef is tot stand gekomen naar aanleiding van het laatste jaar multimedia productie, een afstudeerrichting van de opleiding grafische en digitale media aan de Arteveldehogeschool. Bij het voorleggen van deze bachelorproef wil ik graag mijn dank betuigen aan alle mensen die het mij mogelijk maakten dit werk te schrijven. In de eerste plaats denk ik aan mijn externe en interne promotor. Jonas Pottie wil ik bedanken voor de enthousiaste reactie op mijn eerste mail. Dit heeft me meteen goede moed gegeven. Hij leidde me fantastisch in tot de wereld van VJ-ing en betrok me meteen en met plezier bij zijn projecten. Mijn interne promotor, Inge Sintobin, wil ik bedanken voor de hulp die ik kreeg om door het bos de bomen te zien. Door de gerichte vragen en het taaladvies werd ik telkens goed op weg geholpen. Als laatste wil ik alle vrienden en familie danken voor het vertrouwen die ze in me hadden en het geven van advies dat me met beide voeten op de grond hield.




Inhoudsopgave Woord vooraf Inhoudsopgave Inleiding

1

1 VJ-cultuur

3

1.1 Definitie VJ + wat is VJ-ing 1.2 Geschiedenis 1.3 VJ vs. DJ 1.4 VJ vs. Publiek 1.5 VJ vs. Licht 1.6 Copyright

3 3 7 8 8 9

2 Hoe bekomen we een professionele VJ-mix?

10

2.1 Technische aspect van de videomix (set-up) 2.1.1 Hardware gebaseerde set-up 2.1.2 Software gebaseerde set-up 2.1.3 MIDI 2.1.4 Beeld set-up 2.1.5 Voor- en nadelen 2.1.6 Toekomstmuziek

10 10 11 13 14 15 17

2.2 Softwareonderzoek 2.2.1 Over VJ-applicaties 2.2.2 Types VJ-software 2.2.3 Veel voorkomende software 2.2.4 Testcase – praktisch gedeelte

18 18 19 20 26

2.3 Hardwareonderzoek 2.3.1 Beschikbare hardware 2.3.2 Voordelen van hardware

47 47 49

2.4 Aanmaken videobibliotheek en performen? 2.4.1 Vervaardigen beelden 2.4.2 Media voorbereiden voor VJ-software 2.2.3 Performen

50 50 51 51




3 Persoonlijke ervaring als VJ

52

4 Conclusies

54

4.1 Problemen en gebreken

54

4.2 Algemeen besluit

54

Bronnenlijst

56

BIJLAGE 1: Verklarende woordenlijst

58

BIJLAGE 2: Logboek

60




Inleiding Elke mens wil gelukkig zijn in het leven. Daarvoor is hij op zoek naar prettige zintuiglijke ervaringen. De ultieme zintuiglijke ervaring bestaat uit prikkelingen van meerdere zintuigen tegelijk. Zo gaan geur en smaak van nature uit goed samen en vormen zien en horen ook een perfecte combinatie. Een duidelijk voorbeeld hiervan, is beeld dat als het ware voorbestemd is om samen te gaan met muziek. Op festivals, concerten, fuiven en in clubs zien we tegenwoordig meer en meer muziekacts van verschillende aard, met bijhorende beelden, ook wel visuals genaamd. Dit gaat van abstracte vormen en kleurcontrasten naar 3D- en tekstanimaties tot bewerkte videobeelden. De man of vrouw die deze visuals verzorgt wordt naar analogie met de term DJ (Disc Jockey) een VJ of Video Jockey genoemd. Voor de eenvoudigheid worden beide termen hier steeds in mannelijke vorm gebruikt en worden ze ook vaak met elkaar vergeleken. Ik koos dit onderwerp als bachelorproef uit interesse in alles wat met audio en video te maken heeft. Vooral het samengaan van de twee spreekt me enorm aan. Daarom hou ik me al enkele jaren bezig met filmmontage, met speciale aandacht voor de synchronisatie van beeld en geluid. VJ-en kan men vergelijken met monteren, maar dan voor een live publiek en zonder dat je de muziek zelf in handen hebt. Toen ik VJ-en voor het eerst leerde kennen was ik dan ook meteen geïnteresseerd. Later bracht het me op het idee om dit als onderwerp voor de bachelorproef te nemen. Het probleem van veel beginnende VJ’s situeert zich in het gebrek aan overzichtelijke en vergelijkende informatie. Er zijn tal van mogelijkheden wat betreft VJ-hardware, VJ-software, VJ-clips enzovoort. Toch blijven de meeste onervaren VJ’s met vragen achter: Welk materiaal moet ik kopen om te kunnen VJ-en? Welke software is het meest geschikt om mee te beginnen en kan na verloop van tijd ook gebruikt worden voor het maken van professionele videomixen? Uit de behoefte aan antwoorden op deze vragen ben ik gestart met het onderzoek naar het maken van een professionele VJ-mix, als onderwerp van mijn bachelorproef. In het eerste (inleidende) deel van deze bachelorproef wordt het begrip VJ, de geschiedenis en de cultuur die er rond leeft in beeld gebracht. Het is belangrijk de achtergrond te weten vooraleer aan een productie te beginnen, want VJ-ing is niet zomaar wat beeldjes na of door elkaar afspelen. Het is een kunst op zich. Net als de DJ werkt een VJ voor een live publiek dat hij tevreden moet stellen. Hoe probeert hij dat zo goed mogelijk te doen en wat is z’n positie t.o.v. de DJ? Uit persoonlijke ervaring probeer ik ook te beschrijven hoe het aanvoelt om zelf live op te treden en welke voorbereidingen er zoal getroffen moeten worden. Waarom zouden mensen belang moeten hechten aan wat een VJ doet? Veel van de technologische en artistieke trends die invloed hebben op de videoproductie industrie worden ook gedeeld en gebruikt door de ‘VJ-community’. VJ’s maken altijd gebruik van de nieuwste technologieën op vlak van hard- en software en experimenteren met de nieuwste technieken om hun videomixen te bekomen. Maar er is tegenwoordig zoveel apparatuur en software op de markt dat men door het bos de bomen niet meer ziet. 1
 


In het tweede deel van deze bachelorproef wordt onderzoek verricht naar het productieproces om een (professionele) videomix te bekomen. Dit gebeurt door eerst een informatieve zoektocht te doen naar welke softwarepakketten er zoal bestaan en welke er het meest tegemoet komen aan de verlangens en de eisen van een (beginnend) VJ. De voornaamste software zal uitvoerig besproken en getest worden aan de hand van een testcase. Hiermee wordt het softwarepakket onderworpen aan een praktijkgericht scenario. Zoals eerder aangehaald, werkt iedere video jockey met andere bronbeelden of footage1. Er zijn enorm veel soorten footage die de VJ al dan niet zelf produceert. Er volgt een onderzoek naar welke mogelijkheidheden er bestaan en welke we kunnen gebruiken om het vooropgestelde doel van de videomix te bereiken. Hoewel een VJ in principe enkel een laptop met daarop een geschikt softwarepakket en zijn footage nodig heeft, wordt ook heel vaak gebruikt gemaakt van hardware om de beelden aan te sturen. Tot slot wordt onder de loep genomen welke soorten hardware beschikbaar zijn op de markt en welke voor en/of nadelen deze bieden. Gebruik van hardware in de VJ-wereld is bovendien onlosmakelijk verbonden met het MIDI-protocol, een universele taal waarmee informatie van het ene naar het andere apparaat kan worden gestuurd. Dit komt zeker aan bod komen tijdens het onderzoek tot het bekomen van een professionele videomix. Een verduidelijkende begrippenlijst is terug te vinden als bijlage.

2
 


1.

VJ-Cultuur

1.1

Definitie VJ + wat is VJ-ing

Een VJ of video jockey is een artiest die live visuele kunst creëert op basis van verschillende soorten muziek. Deze bewegende beelden worden getoond op grote displays of schermen, meestal op evenementen zoals concerten en muziekfestivals en in nachtclubs. Het resultaat is een originele creatie waarbij de beelden nauw samen hangen met de muziek. VJ-ing kan omschreven worden als het creëren van visuals en ermee improviseren om zo tot een originele en zichtbare presentatie te komen van de muziek die op dat moment speelt. De term VJ is ontstaan naar analogie met de het woord DJ, wat disc jockey betekent. Net zoals een DJ op een originele manier plaatjes aan en door elkaar mixt, doet een VJ dit met beelden. De betekenis van de afkorting is in de eerste plaats video jockey, maar even goed visual jockey wordt gehanteerd. Zelf noemen deze artiesten zich liever video jammers, pixel jockeys, visual mix artists, audiovisualisers of visual performers. Er ontstond wel enige verwarring toen MTV oprichter Bob Pittman de term ook begon te gebruiken om zijn presentatoren te benoemen toen hij MTV opstartte in 1981. Dit zorgde echter wel voor een stijging van de populariteit van de benaming. Voor alle duidelijkheid heeft de term VJ, zoals in deze paper gebruikt hier niets mee te maken. Ook moeten we onderscheid maken tussen de verschillende gebieden waar VJ’s in werkzaam zijn. Enerzijds zijn er diegenen die actief zijn in het club- en concertcircuit en anderzijds zijn er die meer werkzaam zijn in een artistieke context. Het werk van deze laatste groep wordt veelal ‘motion graphics’ genoemd. Ze maken vaak gebruik van animatie- of videotechnieken. Hun creatie bestaat meestal uit nauw samenhangend beeld- en audiomateriaal (niet noodzakelijk muziek) terwijl club VJ’s zich enkel baseren op muziek dat niet van eigen hand is. Club VJ’s bestaan ook al langer en zijn gegroeid in aantal evenredig met de populariteit van house muziek. Toen kreeg men voor het eerst het idee beelden te projecteren tijdens de DJ optredens. Een meer uitgebreide geschiedenis wordt in het volgende punt besproken. In deze bachelorproef wordt enkel dieper ingegaan op VJ’s die werkzaam zijn in het club- en concertcircuit. VJ’s die in artistieke kringen vertoeven worden buiten beschouwing gelaten.

1.2

Geschiedenis

VJ-ing zoals we het vandaag kennen is rechtstreeks te linken aan de manier waarop hippies tijdens de jaren ’60 psychedelische projecties maakten. Het gebruik van licht als recreatiemiddel is ontstaan sinds het begin van de 18e eeuw. Indien we VJ’s klasseren binnen de familie van de ‘projectionisten’, kunnen we zelf Aristoteles en z’n principe van de camera obscura zien als een heel vroege voorloper. De eerste echte “lichtshows” kwamen er met het ontstaan van het eerste kleurenorgel, ontworpen door Louis Bertrand Castel in 1743. Castel, wiskundige én priester, vormde 3
 


een pijporgel om, zodat bij het spelen van de verschillende basisnoten telkens de (volgens hem) passende kleur werd geprojecteerd. Zijn clavessin oculaire functioneerde aan de hand van gekleurde stukken papier die bewogen voor kaarsen. Het gebied bleef echter op de achtergrond tot in 1893 het eerste patent genomen werd op een stand-alone kleurenorgel door A. Wallace Rimington. In 1912 promootte hij deze ook met het publiceren van een boek, Colour-Music: The Art of Mobile Colour. Zo werd de interesse voor het projecteren van kleuren in combinatie met muziek gewekt op zowel technisch als cultureel vlak. Uitvinders raakten geïnspireerd waardoor al gauw een hele reeks van patenten genomen werden op nieuwere kleurenorgels, caleidoscopen2 en projectors. Hierdoor raakten kleurvoorstellingen gedurende de jaren ’20 in een stroomversnelling. Veel uitvinder-performers trokken het land rond om met hun draagbare apparaten de spectaculaire nieuwe effecten die ze ontwikkeld hadden, te delen met de buitenwereld. Onder de meest bekende lichtorganisten van de V.S. waren Mary Hallock-Greenewalt en Thomas Wilfred. In 1926 vergezelde Wilfred, samen met z’n gepatenteerde Clavilux, het ‘Philadelphia Orchestra’. Ook kwam er een revolutie qua podiumbelichting nadat Engels ingenieur Fred Bentham het artikel “Light as an Art” publiceerde in 1932. Hierin beschreef hij een orgelachtige kleurconsole dat dienst deed voor de belichting. Zeven jaar later mocht hij zijn visie realiseren in het ‘King Street Strands Electric Theater’. De zogenaamde ‘Strand’s console’ was een groot succes en werd al vlug gebruikt als model voor tal van latere ‘Strand Light Consoles’, die geïnstalleerd werden in topzalen door gans Europa en Zuid-Amerika. Zo ontstond meer en meer de mening dat licht eerder een ondersteunende rol had en beter als stemmingsregelaar werkte dan een leidende rol te vervullen. De lichtshows maakten een spectaculaire ommekeer wanneer in 1952 het creatieve potentieel van veel gebruikte klasapparatuur, de overhead projector, werd ontdekt. Zo’n projectors werden gebruikt om natte verf die door elkaar gemengd werd in een glazen schaaltje, te projecteren. Dit werd al vlug in combinatie gebracht met muziek en zo ontstonden de eerste ‘wet shows’ of ‘liquids’, dewelke rechtstreeks invloed hadden op het lichtgebruik tijdens hippiecultuur van de jaren ’60. LSD inspireerde lichtartiesten om de ‘liquids’ naar een hoger niveau te tillen door het gebruik van slide- en filmprojectors, spiegelballen, kleurenwielen, vloeistofdia’s en vooral veel felle en fluorescerende kleuren. Dit alles werd op alle mogelijke manieren gecombineerd om tot psychedelische lichtshows te komen die tot op de dag van vandaag het hippie tijdperk karakteriseren. Eind jaren ’60 waren er enkele lichtartiesten die live én opgenomen video begonnen te gebruiken tijdens hun shows. Televisie maakte zijn opmars, maar deze nieuwe technologieën en apparaten waren nog te duur om op grote schaal en door amateurs te worden gebruikt. Daar kwam een einde aan in de late jaren ’70. Er kwamen betaalbare VCR-spelers op de markt en dit opende een groot spectrum aan mogelijkheden voor het vastleggen, uitwisselen en bewerken van video. New Yorkse dance clubs met een moderne visie zoals ‘the Peppermint Lounge’ installeerden video monitors en speelden ‘underground’ video mixen als deel van hun decor. De club werd een soort van “VJ universiteit” waar de jonge kunstvorm zich ten volle kon ontwikkelen. Terwijl dit gebeurde groeide de markt van professionele videohardware, waardoor meer en meer 4
 


amateurs met video in aanraking kwamen. De club VJ was geboren, alsook de term werd voor het eerst in gebruik genomen door VJ Peter Rubin. Zijn optreden in een Amsterdamse discotheek wordt als eerste echte VJ-act gezien. In diezelfde periode introduceerden muziekartiesten adembenemende visuals tijdens hun concerten. Zo werkte Kraftwerk samen met Jean-Michel Jarre die lasers projecteerde op lakens hangend aan de zijkant van gebouwen in de nabijheid van het concert. Vanaf 1980 waren audiovisuele presentaties de norm op grote concerten. Voor de innovatieve concert visuals wordt er vooral gekeken naar ‘The Pet Shop Boys’. Derek Jarman’s Super 8 mm films3 werden terwijl de muziekanten speelden op de achtergrond geprojecteerd. Ook ‘Depeche Mode’ werkte nauw samen met fotograaf en filmmaker Anton Corbijn. Een volgende minirevolutie gebeurde in 1984 met het op de markt komen van de ‘Fairlight CVI’ (Computer Video Instrument). Deze computer kon video-effecten in realtime4 spelen, wat ze razend populair maakte bij de betere club VJ en televisie studio’s. Gebruikers van de Fairlight konden solarisatie en andere kleureffecten produceren op beelden, evenals tal van andere effecten die verschrikkelijk veel gebruikt werden in allerhande video’s uit het midden van de jaren ’80. De vele nieuw beschikbare technologieën zoals de videomixer en de goedkopere prijzen deed het aantal videoenthousiasten stijgen. De enen ontwierpen videocomposities met eerder politieke of sociale kritieken, die ze dan verspreidden op videocassettes. De meer sociale anderen zetten de trend van live VJ-ing voort en met behulp van eenvoudigere tools speelden ze video of genereerden ze abstracte patronen met als taak de muziek van de VJ te begeleiden. Deze laatsten rolden automatisch in de rave-scene die razend populair werd vanaf 1990. De drug Ecstasy en dansen op up-tempo ‘house’ muziek karakteriseren de rave-scene die z’n hoogtepunt bereikte in 1992. Een hoogtepunt voor de VJ-cultuur. Toen werd het normaal geacht altijd een VJ naast de DJ te plaatsen. Toch was nog lang niet wat het nu is. Dj’s hadden toen al een standaard set-up, twee draaitafels en een mixer. Zo konden en kunnen ze nog altijd zonder enige problemen meteen plaats nemen en hun plaatjes beginnen draaien en dit in tegenstelling tot VJ’s die nog steeds geen standaard set-up hebben. Velen haakten af door het omslachtige werk van opzetten en afbreken. Toen de VJ-wereld enkele jaren later gedigitaliseerd werd, is het allemaal veel gemakkelijker geworden. Men startte met software schrijven om de videobeelden via computer aan te sturen. Tegen het einde van de jaren ’90 werden Vjamm en ArKaos VJ geprogrammeerd, die als eerste wijdverspreide softwarepakketten op de markt kwamen. De volgende jaren ontstonden meer en meer VJ applicaties die op alle grote platformen draaiden. De traditionele videomixer verdween echter niet helemaal, VJ’s bleven hem met plezier gebruiken. Na de komst van het nieuwe millennium was er een explosie van videoopname apparatuur, digitale videotechnologie, opslagcapaciteit, enz… Bovendien was er een serieuze daling in de prijzen van laptops en digitale projectoren. Ook het produceren van VJ-hardware zit sinds enkele jaren in de lift. Uit de geschiedenis van de VJ-cultuur kunnen we hoofdzakelijk besluiten dat deze vooral afhankelijk is van de technologie en de nieuwste media. Het terrein is nog lang niet volledig verkend en is de laatste jaren enorm aan het ‘boomen’. Er wordt 5
 


tegenwoordig steeds meer belang gehecht aan visuele ondersteuning tijdens muziekshows. Bands en DJ’s zoals Kraftwerk, The Chemical Brothers en Deadmau5 kennen de kracht van visuals en passen dit ten volle toe tijdens hun optredens. Andere voorbeelden van sterk visueel ondersteunde shows zijn die van U2 en Nine Inch Nails. U2 maakte tijdens hun Vertigo Tour in 2005 gebruik van een programmeerbaar ‘LEDgordijn’ (zie afb. 1) dat zich uitspreidde over de volledige breedte van het podium. Ook hun nieuwe 360° Tour is fenomenaal op vlak van visuele producties. Hiervoor deden ze beroep op de United Visual Artists (UVA), een team uit Londen dat ondermeer gekend is voor hun samenwerking met Kylie Minogue, Oasis, Massive Attack en Basement Jaxx. De rockband Nine Inch Nails komt ook steeds op de proppen met een zeer sterk visueel ondersteunde show. In tegenstelling tot U2 voorziet hun team meestal zelf de ontwikkeling van de visuele set-up. Coldcut, een Brits DJ-duo, wordt gezien als één van de pioniers op vlak van visuele shows tijdens hedendaagse muziekoptredens. Al zo’n 20 jaar voorzien zij gelijktijdig met een DJ-set ook hun eigen VJ-set. Coldcut gaat hiervoor vaak te werk met speciaal ontwikkelde software. In 1997 ontwikkelde Robert Pepperwell aangepaste software voor één van hun optredens. Deze software vormde 2 jaar later de basis voor de VJ-applicatie ‘VJamm’, een programma dat video en geluid integreert.

Afb. 1: Het professionele werk van de United Visual Artists (UVA) (bron: www.uva.co.uk)

6
 


1.3

VJ vs. DJ

Toen DJ’s erg populair werden in de jaren 90 ging de muziekindustrie er helemaal anders uit te zien. De DJ’s vervingen beetje bij beetje de live bands en ze werden ook zo gepresenteerd op het podium. Alleen had het publiek nu niet veel meer om naar te kijken. Er was niets spannends aan om een DJ in z’n platen te zien snuisteren. Er ontstond dus een visuele kloof die moest opgevuld worden en dat is waar de VJ in het verhaal kwam. Maar het geen de VJ deed was toen al in ondergeschikte rol aan de DJ z’n prestaties. Vandaag is dit nog steeds zo. Mensen gaan naar een club of festival om naar de muziek van de DJ te luisteren. De visuals zijn meestal een bijzaak, een deel van het decor. Waardoor de VJ al vlug naar de achtergrond verdrongen wordt. In veel gevallen staat hij in een hoekje op het podium of wordt hij zelfs volledig uit het zicht geplaatst, terwijl de DJ zich altijd centraal en/of dicht bij het publiek bevindt. De laatste jaren vormt steeds minder enkel de muziek het geheel op evenementen. Mensen zijn op zoek naar de ultieme zintuiglijke ervaring en weten wat er met de technologie van vandaag mogelijk is. Een totaalconcept hebben wordt belangrijker. Tegenwoordig werken al heel wat VJ’s nauw samen met een DJ of een band. Zo kunnen ze samen oefenen en kan het gevoel en de atmosfeer die de muziek brengt beter gevisualiseerd worden. Beeld en geluid worden op deze manier onlosmakelijk met elkaar verbonden. Volgens de mening van Olivier Sorrentino (ak VJ Anyone), een ervaren VJ, zijn we zelfs op een keerpunt gekomen: “The meat of the event is obviously the music, the DJ, or the band –and I don’t think we’ll ever be questioning that. But there’s also the wine and the vegetables which add to the whole experience. And I think we’ve come to a tipping state where people are beginning to expect visuals, and are dissapointed when they aren’t provided.”(1) Tegenwoordig hebben DJ’s zelf de mogelijkheid om video te gebruiken tijdens hun set. Sinds de opkomst van DVD-spelers en -mixers is het mogelijk video te mixen net zoals muziek wordt gemixt. Het bekende DJ-duo ‘2Many DJ’s’ maakt hier gebruik van. Ze voorzien naast muziek ook hun eigen visuals. Vervolgens zijn er digitale DJ-applicaties die voorzien zijn van een VJ-module. Deze module maakt het mogelijk een clip aan een bepaald liedje te koppelen. Tenslotte beschikt ook Ableton Live, een bekend programma om muziek te maken, over video-ondersteuning. ‘Draaien met beeld’ is een trend die steeds populairder wordt onder DJ’s. De toekomst evolueert naar een versmelting van de taken van DJ’s en VJ’s.

























































 (1)
SORRENTINO,

O. in ‘The VJ Book, Inspirations and practical advice for live visuals performance’ door Paul Spinrad, Feral House, Los Angeles, 2005, blz. 32


7
 


1.4

VJ vs. Publiek

Het hele VJ-gebeuren is deels te vergelijken met een film. De beelden zijn opgenomen, verwerkt en bewerkt en de taak van de VJ bestaat erin de complete film te monteren. Maar dit gebeurt pas wanneer de VJ de volledige geluidsmix voor het eerst hoort en bovendien voor een live publiek. Dat is een hele uitdaging, maar de grootste uitdaging bevindt zich in de tegenstellingen met een film. In de cinema komt het publiek ongeveer op hetzelfde moment toe, ze zitten neer en kijken in dezelfde richting. In een club of op een evenement komen de mensen op verschillende tijdstippen aan en met uiteenlopende bedoelingen. De enen komen om iets te drinken, anderen om de DJ te zien spelen of simpelweg wat de dansen. De VJ en zijn visuals zijn niet bepaald de grootste zorg van het publiek. Er bestaat een grote barrière tussen de VJ en zijn publiek. Dit probleem is te wijten aan verschillende oorzaken. Ten eerste is de visual jockey steeds druk in de weer met heel wat apparatuur en moeilijke software die heel wat aandacht vereist. Veel tijd heeft hij niet om naar zijn publiek te kijken waardoor geen echte interactie ontstaat. Ten tweede staat hij vaak wat verscholen achter z’n laptop waardoor je niet goed ziet waarmee de VJ juist bezig is. Mensen zouden kunnen denken dat hij met iets anders bezig is en gewoon een filmpje laat afspelen. Daarmee komen we bij de derde oorzaak: het feit dat het publiek zich vaak niet bewust is dat de beelden live worden gemixt, terwijl de hele VJ-cultuur net hier op is gebaseerd. Het uiteindelijke doel van de VJ is om het publiek zoveel mogelijk te boeien en hen zelfs emotioneel te raken waardoor hij de kloof kan proberen te dichten. Er zijn verschillende manieren om de blikken naar de schermen te trekken en ze daar ook te houden. Om te beginnen moet de intensiteit van het beeld zich opbouwen naar gelang de spanning en de ‘breaks’ in de muziek. Hoe beter de muziek vertaald wordt door middel van vorm, kleur, beweging, compositie, associatie, emotie en context, des te meer een spectaculair geheel gevormd wordt waar men niet naast kan kijken. Vervolgens zijn de beelden van een VJ vaak abstract. Door het gebruik van organische vormen of (een deeltje) van het menselijk figuur verdwijnt die abstractie en wordt het beeld concreet. De herkenning van aardse vormen schept een hechte band tussen beeld en kijker. Ten slotte wordt om een emotionele stemming of sfeer neer te zetten vaak tekst en metaforische tekens getoond. Kleurgebruik door middel van bepaalde kleurcombinaties, heftige contrasten en zwartwit beelden dragen hier ook toe bij.

1.5

VJ vs. Licht

Naast de DJ en het publiek moet de VJ ook rekening houden met de lichttechnici. Zij maken best duidelijke afspraken. De VJ vermijdt liever dat de kracht van zijn set te niet wordt gedaan door overvloedig gebruik van spots en andere lichtbronnen. Tijdens sommige DJ-performances zijn de visuals quasi het enige licht dat gebruikt wordt tijdens de set. 8
 


1.6

Copyright

Omdat steeds meer VJ’s hun materiaal willen vastleggen of verkopen wil ik de discussie over copyrights binnen de VJ wereld toch ook even aanhalen. In het begin stond VJ-en vooral bekend om z’n sample methode. Oude films en televisiebeelden werden zo een nieuw leven ingeblazen. Ook vandaag leeft deze methode nog erg onder de video jockeys. Tenzij de beelden vrijgegeven zijn voor gebruik, mag dit volgens de wet natuurlijk niet. Niet alle VJ’s maken al hun materiaal zelf. Ten eerste zijn er duizenden bruikbare clips op internet te vinden. Er bestaan meerdere websites speciaal voor en door VJ’s waar beelden worden uitgewisseld om vooral beginnende VJ’s op weg te helpen. Een belangrijke bron is bijvoorbeeld ook ‘the Prelinger Archives’, een website vol met oude reclames en educatieve filmpjes. Allemaal schitterend materiaal om te gebruiken in een set en bovendien rechtenvrij. Natuurlijk is er ook heel wat ander fraai beeldmateriaal dat niet zomaar gratis te gebruiken is. Ik denk dan in de eerste plaats aan film- en televisiebeelden, maar ook aan logo’s, beelden uit games, publiek en niet-publieke individuen enz. Wil men deze toch gebruiken dan is het vooral belangrijk om op te letten op welke manier de VJ ze gebruikt en voor welke doeleinden. Hieronder volgen enkele tips waar je als VJ best op let als je materiaal wilt gebruiken zonder toestemming te hebben van de eigenaars.    

Neem je voorstelling niet op en geef zeker niet de toestemming het uit te zenden. Gebruik korte stukjes van meerdere bronnen en probeer er iets nieuws mee te creëren. Zorg er zeker voor dat je geen financieel voordeel haalt uit je optreden. Benadruk de kritiek, commentaar of parodie op de beelden die je gebruikt.

Het is zeker niet verboden om geld te verdienen met VJ-en. Zolang je eigen materiaal gebruikt of goede afspraken maakt met de mensen waarvan je beeldmateriaal gebruikt, is er geen probleem. Beeldmateriaal van andere personen kan je gebruiken mits toestemming of een vergoeding.

9
 


2.

HOE BEKOMEN WE EEN PROFESSIONELE VIDEOMIX?

Een videomix maken kan op veel verschillende manieren. Maar welke opstelling en welke soft- en/of hardware zijn hiervoor het meest geschikt? Wat zijn de mogelijkheden? Hoe gebruiksvriendelijk zijn ze, m.a.w. hoe groot is de vereiste kennis van bv. techniek of programmeren? En natuurlijk niet te vergeten: hoe bekomen we de videoclips? In de eerste plaats zal een VJ dus moeten beslissen welke apparatuur hij zal gebruiken, met andere woorden welke set-up hij zal gebruiken. Ten tweede beschikt elke VJ over een bibliotheek van beelden die hij gebruikt om z’n mix mee op te bouwen (footage). Er zijn tal van soorten beelden en er bestaat een waaier van mogelijkheden om deze footage te vervaardigen. Om te achterhalen welke de meest geschikte keuzes zijn, moeten we ons eerst richten op de verschillende soorten VJ’s. Ze verschillen in de eerste plaats vooral op basis van set-up.

2.1

Technische aspect van videomixing (Set-up)

In tegenstelling tot de DJ wereld, waar een standaard set-up wordt gehanteerd, verschilt het materiaal dat een VJ gebruikt (hun ‘rig’ of ‘kit’) sterk van persoon tot persoon. We maken een fundamenteel onderscheid tussen twee groepen. Enerzijds zijn er de digitale (Software gebaseerde) VJ’s, die de laptop als centraal element gebruiken. Via de software wordt bepaald welk beeld het volgende verschijnt. Anderzijds kunnen VJ’s ook hardware (analoog) gebaseerd zijn. Dan vindt de eindcontrole van de beelden plaats via een video switch of mixer. Dit laatste systeem werd in de beginjaren van de moderne VJ het meest gehanteerd. Sinds de laatste 10 jaar de softwareontwikkeling sterk in de lift zit, maken analoge VJ’s steeds meer plaats voor digitale.

2.1.1 Hardware gebaseerde set-up Om video (live) te kunnen mixen, gebruikt de analoge VJ een video mixer en 2 of meer videobronnen. Een hardware videomixer is daadwerkelijk een fysiek apparaat waarop videobronnen kunnen worden aangesloten met standaard videokabels. Videobronnen omvatten het volgende: DVD-spelers, VCR’s, VideoCD-spelers, videocamera’s en andere videoapparaten, maar bijvoorbeeld ook computers en digitale media servers. Deze genereren verschillende beeldlagen die afgewisseld of aan elkaar toegevoegd kunnen worden. De mixer heeft natuurlijk nog meer functionaliteiten zoals het toepassen van effecten en het maken van overgangen. Het uitgaande signaal kan worden aangesloten op televisieschermen of projectoren. De Panasonic MX50 was de eerste populaire videomixer bij VJ’s in de jaren 90, terwijl het apparaat initieel een andere functie had. Het was oorspronkelijk ontworpen als apparaat om video te monteren en werd vaak gebruikt door low budget 10
 


televisiemaatschappijen. In 2001 bracht Roland/Edirol de V4 videomixer (zie afb. 2) op de markt, de eerste mixer ontworpen speciaal voor gebruik door VJ’s. Enkele jaren later kwam nog de verbeterde V8 versie uit. Dit apparaat is wereldwijd de meest gebruikte en meest populaire videomixer.

Afb. 2: Video Mixer Edirol V-4

De opkomst van de computer en gesofisticeerde software heeft een digitale revolutie gestart waar ook VJ’s niet aan konden ontsnappen. Hierdoor werd de apparatuur een stuk mobieler en compacter. Een bijkomend voordeel was dat veel van deze apparatuur ook controleerbaar werd met MIDI.

2.1.2 Software gebaseerde set-up

Afb. 3: Laptop – projector set-up (bron: The VJ book)

De meest simpele opstelling bestaat uit een computer (laptop of desktop) waar goedkope of zelf gratis software op draait en die aangesloten is op een digitale projector (zie afb. 3). Dit kan vervolgens zeer eenvoudig gebruikt worden om muziek mee te visualiseren met behulp van een zogenaamde “eye candy” applicatie. Deze software genereert variërende visuals die automatisch gesynchroniseerd worden met de muziek. Zelf hoeft men hier uiteindelijk niets aan te doen, maar daar heeft men als VJ natuurlijk niet veel aan. Echte VJ’s die live willen optreden met hun eigen beeldmateriaal, gebruiken een VJ-applicatie. 11
 


Deze software laat je toe clips te spelen, te mixen en er effecten op toe te passen. Het is in principe een digitale versie van een videomixer, maar dan veel uitgebreider. Wanneer een projector (of andere output) wordt aangesloten op een computer, zijn er twee mogelijkheden voor de verhouding tussen het scherm van de computer en die van de output. Ze kunnen enerzijds identiek zijn aan elkaar, beter gekend als ‘mirroring’ of anderzijds verschillen van elkaar, wat ‘dual-monitoring’ of ‘second screen’ wordt genoemd. Voor VJ-ing is dual-monitoring vereist. Dit biedt de mogelijkheid via het scherm van de computer de applicatie-interface (controls, preview, etc.) te zien (zie afb. 4), terwijl de andere output enkel het bewerkte beeld toont. Het beeld dat het publiek dus te zien krijgt (zie afb. 5). De twee schermen zien er dan als volgt uit.

Afb. 4: Dit ziet de VJ op z’n scherm

Afb. 5: Dit ziet het publiek

Tegenwoordig ondersteunen de meeste computers dual-monitoring. Als dit niet het geval is, wat vroeger vaak voorkwam, moet de zogenaamde “VJ truck” worden toegepast. Omdat het originele scherm (net zoals bij een powerpointpresentatie) identiek is aan het outputbeeld plaatst men tussen de computer en projector een ‘scan converter’. Hiermee kan ingezoomd worden op bepaalde delen van het uitgestuurde beeld. Als dat zoomen gebeurt op het voorvertoningvenster bekomt men ook het resultaat dat enkel het beeld (en niet de interface van de software) wordt getoond.

12
 


Afb. 6 Uitgebreide set-up (bron: The VJ book)

Zoals op afbeelding 6 te zien is, kan de standaard opstelling (laptop – projector) worden uitgebreid met verschillende inputapparaten. Deze hardware zorgt voor extra functionaliteiten binnen de software. Een webcam of videocamera aansluiten vormt de mogelijkheid om live beelden te verwerken in je mix. Een keyboard kan bijvoorbeeld gebruikt worden om clips of effecten aan te sturen, wanneer hij MIDI ondersteunt. Elke toets wordt gekoppeld aan een bepaald clipje of effect dat bij het indrukken van de toets getoond wordt. Net als een keyboard zijn ook gamecontrollers en ‘scratchers’ (zie afb. 6) voorbeelden van MIDI-apparaten. Deze laten je toe video te bespelen zoals een instrument.

2.1.3 MIDI MIDI (Musical Instruments Digital Interface) is een standaard protocol dat in 1982 ontwikkeld is voor de communicatie tussen digitale muziekinstrumenten. Er wordt noch analoge noch digitale audio uitgewisseld. Wat wel wordt uitgewisseld, is informatie over de noten: welke noot er wordt gespeeld, hoelang die noot wordt gespeeld, welke klank, toonhoogte, enzovoort. Die informatie, boodschappen genoemd, is niet strikt verbonden met audio, maar kan ook op vlak van videomixing functioneel zijn. MIDI schrijft alleen de syntax van de communicatie voor, hoe de boodschappen worden opgebouwd, niet wat er met die informatie gedaan wordt. Zo is het simpel te begrijpen dat bepaalde MIDIinformatie i.p.v. een noot ook een clip kan triggeren of dat een draaiknop (om bijvoorbeeld het volume te regelen) evengoed kan ingesteld worden om de luminantie van een beeld te manipuleren. Elk apparaat dat het MIDI-protocol ondersteunt, kan in principe worden gebruikt voor real-time videobewerking. Deze MIDI-apparatuur varieert van allerlei muziekinstrumenten (synthesizer, elektrische gitaar en drumstel…) tot gamecontrollers zoals de ‘Wii Remote’5 of een ‘Xbox Gamepad’6. De laatste jaren zit ook de ontwikkeling van MIDI-controllers sterk in de lift. Deze apparaten bestaan hoofdzakelijk uit 13
 


druktoetsen, draaiknoppen en schuifknoppen en zijn speciaal ontwikkeld voor het aansturen van digitale audio of video via specifieke software. Sommige VJ-applicaties ondersteunen het aansluiten hiervan. Dit is belangrijk te weten, aangezien de aan- of afwezigheid van deze functie doorslaggevend kan zijn bij het softwareonderzoek. Open Sound Control (OSC) is een alternatief protocol voor het versturen van data tussen computers en andere multimedia-apparaten. Omdat computers en hun randapparatuur steeds krachtiger worden, is MIDI gedoemd vervangen te worden door OSC. OSC heeft een paar grote voordelen ten opzichte van MIDI. Het OSC-protocol heeft een veel groter bereik en het bovendien kan het veel vlotter over een (draadloos) netwerk worden verstuurd. Open Sound Control is kort samengevat een simpel, maar krachtig protocol dat alles voorziet voor de real-time controle van geluid en andere media zoals video. Toch blijft het flexibel en gemakkelijk te implementeren.

2.1.4 Beeld set-up Naast het materiaal waarmee de VJ mixt, kan ook de manier waarop hij z’n gemixte beeld projecteert sterk verschillen. Afhankelijk van de set-up hanteren de meeste visual jockeys volgende outputresoluties. De analoge VJ: 720 op 576 (PAL) of 720 op 480 (NTSC) pixels. En de digitale 640 op 480 pixels. Analoge VJ’s gebruiken sinds de opkomst van de dvd en digitale videocamera’s wel steeds meer 1024 op 576 en 1920 op 1080 (verhouding 16:9). Digitale VJ’s zijn eerder afhankelijk van hun systeemprestaties. Hoe beter de systeeminhoud van de laptop (of desktop), des te grotere formaten behandeld kunnen worden. Een aantal jaar geleden was 320 op 240 nog de standaard en vandaag evolueren we steeds verder naar een resolutie van 800 op 600 pixels. Bovenstaande resoluties zijn gangbaar bij de klassieke opstelling met één projector. Veel VJ’s willen zich echter niet meer beperken tot één en breiden uit naar twee of drie projectoren (‘multi-screen’). Al is dit voor de analoge VJ heel wat omslachtiger dan voor de digitale. Deze laatste hoeft enkel visuals te creëren met een groter beeldformaat. Werkt hij bijvoorbeeld met een standaardresolutie van 640 op 480 pixels dan breidt hij dit uit naar respectievelijk 1280 op 480 of 1920 op 480 pixels. De meeste software kan vervolgens op een simpele manier worden ingesteld het beeld op te splitsen in 3 maal 640 op 480 pixels. Analoge VJ’s die heel technisch aangelegd zijn, kunnen dit doel ook bereiken, maar dit vergt echter heel wat hardware. De beelden zouden bijvoorbeeld met drie videocamera’s moeten worden opgenomen en het afspelen ervan zou dan moeten gebeuren via gesynchroniseerde DVD-spelers. Het komt er op neer dat deze manier van werken erg ingewikkeld is in vergelijking met de gemakkelijke werkwijze van digitale VJ’s. Naast het klassieke systeem bestaat nog een andere manier om beeld te projecteren. De nieuwste technieken laten toe met een standaard projector beelden te visualiseren op driedimensionale objecten. Dit wordt ‘projection mapping’ genoemd (zie afb. 7). Hierbij past men een ‘masker’ toe op het beeld waardoor slechts bepaalde delen zichtbaar zijn 14
 


en het net lijkt alsof het beeld de vorm van het object volgt. Dit resultaat kan verrassend aantrekkelijk zijn om naar te kijken. Video verlaat op deze manier de tweedimensionale vorm en wordt een object in een ruimte. Belangrijk om weten is dat projection mapping enkel mogelijk is met behulp van software. De laatste jaren wordt extra aandacht besteed aan deze functie bij de ontwikkeling van VJ-applicaties. De gebruiksvriendelijkheid stijgt hierdoor, met als gevolg dat steeds meer VJ’s ‘projection mapping’ toepassen.

Afb. 7 Een voorbeeld van ‘projection mapping’

2.1.5 Voor- en nadelen Om een keuze te maken tussen de verschillende set-ups moeten de voor- en nadelen sterk t.o.v. elkaar worden afgewogen. Ten eerste is de aankoop van het materiaal een belangrijk aandachtspunt. Analoge VJ’s hebben minstens twee dvd-spelers, een videomixer en een voorbeschouwingmonitor (televisie, LCD-monitor…) nodig om te kunnen performen. Vooral de mixer zal zwaar doorwegen in het budget. De gemiddelde prijs schommelt tussen de 1000 en 1500 euro. Dvd-spelers en monitoren kunnen daarentegen dan wel aan heel redelijke prijzen worden gekocht. Er bestaan ook all-in systemen, maar hiervoor betaal je gemakkelijk 6000 euro. Digitale VJ’s hebben genoeg aan een computer en wat software (waarin een voorvertoningvenster voorzien is). Bijna iedereen heeft tegenwoordig een laptop of desktop ter beschikking. Bovendien is er heel wat gratis VJ-software op de markt en is er van betalende software vaak een trial- of demoversie ter beschikking. Om voor het eerst kennis te maken met het mixen van video en hier voeling mee te krijgen, is deze set-up 15
 


het meest geschikt. Later kan men overgaan tot het kopen van een professioneel en/of volledig programma, die gemiddeld rond de 300 euro kost. Het is in beide gevallen uiteraard niet noodzakelijk een eigen projector ter beschikking te hebben. Men heeft genoeg aan een kleiner scherm om de compositie te beoordelen en beïnvloeden. Ten tweede speelt ook de MIDI-apparatuur een grote rol in de keuze. In een hardware set-up wordt deze minimaal gebruikt. Enkel voor de ‘triggering’ van clips wordt soms een keyboard aangesloten. In combinatie met software daarentegen bieden MIDI-apparaten een waaier aan mogelijkheden. De koppeling van zo’n apparaat maakt het gebruik van de software heel wat aangenamer en makkelijker. Als het op vlak van stabiliteit en kwaliteit aankomt, heeft de analoge VJ dan weer een stapje voor op de digitale. Computers kunnen, zoals de meeste mensen wel al hebben ervaren, op elk moment crashen. Een DVD-speler is in dat geval veel stabieler. Vervolgens kan een analoge videomixer veel grotere beeldformaten aan dan een software-applicatie. Om een vlotte playback te verzekeren, moeten digitale VJ’s hun clips comprimeren met de juiste codecs7 en de resolutie laag houden. Zo blijft de bestandsgrootte van de clips handelbaar voor de software. Het live mixen of bewerken van beelden is CPU intensief. Wanneer men geen rekening houdt met de bestandsgrootte kan dit nefaste gevolgen hebben voor de software. Het gebeurt vaak dat programma’s trager reageren of dat de gemixte beelden helemaal niet meer vloeiend spelen. In het ergste geval crasht de software of zelfs de computer. Hoe beter de systeeminhoud van de computer, des te grotere bestanden kunnen worden gehanteerd. Met systeeminhoud wordt het RAM-geheugen, de soort CPU en de videokaart bedoeld. Analoge VJ’s hoeven zich hier niet druk in te maken. Omdat de playback van de bronbestanden via externe apparaten gebeurt en de videomixer enkel de effecten en het samenvoegen van de beelden regelt, is dit een veel stabieler systeem. Software mag dan wel minder betrouwbaar zijn t.o.v. hardware, de mogelijkheden ervan zijn eindeloos. Terwijl men bij hardware tevreden moet zijn met wat men ter beschikking heeft, is software enorm uitgebreid. Een videomixer zal standaard bijvoorbeeld een aantal video-effecten hebben ingebouwd, terwijl bij veel software de lijst van effecten bijna oneindig is. VJ-software laat ook heel gemakkelijk toe effecten te combineren, kleur- en vormaanpassingen te doen enz... Hierdoor kan elk beeldje dat gebruikt wordt in de videomix tot in de puntjes naar eigen hand worden gezet. Vervolgens zijn er nog tal van andere extra mogelijkheden zoals eerder al aangehaald: het koppelen van MIDI-apparatuur en de ondersteuning van projection mapping, functies die niet mogelijk zijn met een hardware opstelling. Tegenwoordig staat ook de broncode van gratis VJ-software vaak ter beschikking. Mensen die verstand hebben van programmeren, kunnen hun eigen effecten creëren om in de software te implementeren. Een laatste mooi voorbeeld is dat VJ-applicaties soms Flash-animaties ondersteunen. Aangezien Flash een vector-georiënteerd8 programma is, biedt dit de VJ de mogelijkheid 16
 


om zonder verlies aan kwaliteit diep in te zoomen. Dit is slechts een greep uit de talrijke mogelijkheden van VJ-software die onmogelijk allemaal te bespreken zijn. Om over te gaan tot de effectieve productie van een videomix start men de dag van vandaag best met een Software gebaseerde set-up. Dit laat je toe om op een vrij simpele en goedkope manier kennis te maken met wat VJ’en juist inhoudt. Na zich te verdiepen in één of meerdere softwarepakketten en hun mogelijkheden, moet men in staat zijn hier op een professionele manier mee te werken. Uiteindelijk is er voor elke soort VJ een applicatie op de markt die geschikt is voor zijn behoeften. Mocht men toch de voorkeur hebben voor een Hardware gebaseerde set-up, dan zal dit door gebruik van enkele programma’s snel duidelijk worden.

2.1.6 Toekomstmuziek Door de technologische vooruitgang ziet de toekomst van VJ-ing er alvast veelbelovend uit. Hieronder volgen enkele voorbeelden van toekomstige mogelijkheden en hun voordelen. ‘Touch-controllers’ zijn apparaten die aan VJ-software kunnen worden gekoppeld. Ze bieden de mogelijkheid om via een ‘touchscreen’ de functies van de software te bedienen. Een touchscreen kan met tien vingers worden bestuurd, een groot voordeel ten opzichte van werken met een computermuis. Bovendien zijn touch-controllers vaak via een draadloos netwerk te verbinden met een computer. De iPhone of iPad van Apple kan mits de installatie van de nodige plugins vandaag al dienst doen als touch-controller. Op een uitgebreide en specifieke keuze is het nog even wachten. Een tweede voorbeeld van wat te verwachten is in de toekomstige VJ-wereld, is het gebruik van semitransparante schermen. Semitransparante schermen zijn enerzijds doorzichtig en anderzijds kan er op geprojecteerd worden. Hierdoor is hetgeen wat achter het scherm gebeurt ook zichtbaar. Dit biedt de mogelijkheid meerdere elementen te combineren om zo tot een verbluffend resultaat te komen. Meerdere semitransparante schermen kunnen bijvoorbeeld achter elkaar worden geplaatst. De verschillende schermen zijn dan werkzaam als lagen en vormen samen één geheel. Ook beweging voor of achter het scherm kan gecombineerd worden met visuals op een semitransparant scherm. De mogelijkheden zijn met andere woorden eindeloos. Het grootste voordeel dat de toekomst te bieden heeft is de daling van de prijzen op vlak van apparatuur. Het wordt mogelijk steeds democratischer een evenement van visuals te voorzien. Organisatoren hebben in principe al genoeg aan het huren van een scherm en projector. Het is een kleine moeite en een lage kost, maar het resultaat is een wereld van verschil!

17
 


2.2

Software onderzoek

2.2.1 Over VJ-applicaties

VJ-software heeft de laatste jaren een grote stap voorwaarts gemaakt. Eind jaren ‘90 kon men het aantal VJ-applicaties nog op twee handen tellen: Arkaos, Vjamm, Cthugha en nog een paar andere. Vandaag is er op de website Audiovisualizers.com een lijst terug te vinden met meer dan honderd applicaties. Niet alle software hiervan is bruikbaar. Bepaalde softwareprojecten zijn reeds gestopt en andere zijn dan weer geschreven in onverstaanbare Chinese tekens. Er blijven gelukkig nog tientallen goed ontwikkelde (en meestal Engelstalige) programma’s over. Bovendien blijft het aantal applicaties toenemen. De meest gebruikte VJ-software is geschreven voor het Macintosh-besturingssysteem, maar ook voor Windows zijn er tal van mogelijkheden. Linux-machines hebben slechts een beperkt aantal ter beschikking. De hoeveelheid crossplatform applicaties (compatibel met meerdere besturingssystemen) was aanvankelijk niet zo groot. Programma’s die vroeger enkel beschikbaar waren op één systeem worden in nieuwere versies vaak voorzien om ook op andere platformen te functioneren. Een mooi voorbeeld hiervan is Resolume, initieel ontwikkeld voor Windows, maar vanaf de derde versie ook beschikbaar voor Macintosh. Het is opmerkelijk dat nog geen enkel groot softwarebedrijf zoals Adobe of zelfs Apple een live video performance product heeft ontwikkeld. Omdat de markt van VJ-applicaties nog lang niet verzadigd is, zou dit nochtans een logische stap zijn. Enkel het eerder onbekende Japanse bedrijf ‘Digital Stage’ (makers van Motion Dive) heeft deze stap gezet. Prijzen voor VJ-software variëren sterk. Heel wat VJ-applicaties zijn ten eerste namelijk gratis te downloaden. Er wordt dan in veel gevallen wel (vaak tot vervelends toe) om een kleine donatie (zo’n 20 euro) gevraagd. De prijs van beter ontwikkelde applicaties varieert van 50 tot 300 euro. Er kan meestal een demoversie met beperkte functionaliteiten worden gedownload om het programma te testen. Na betaling ontvangt men een unieke productcode die de volledige functionaliteit van de software activeert. Sommige applicaties, zoals Arkaos, laten de gebruiker toe om snel te starten en toffe dingen te doen, zonder hier veel kennis voor nodig is. Andere, zoals Isadora en VDMX zijn meer ‘serieuze’ applicaties. Het leerproces neemt meer tijd in beslag en vergt meer moeite. Dit wordt beloond met meer flexibiliteit en een betere besturing. Kijkend naar de grote variëteit van oplossingen die voor handen is, kan de taak om software te selecteren voor audiovisuele live optredens overweldigend zijn. Om juist te kunnen kiezen, moet men eerst bepalen wat men nodig heeft. De selectie hangt af van 18
 


de eigen kwaliteiten en ervaringen die men reeds bezit. Dit is heel moeilijk voor een VJ die net start of de eerste maal VJ-software probeert, omdat hij op dat moment nog niet zeker kan zijn van wat nodig is. Een goed vertrekpunt is na te gaan wat er beschikbaar is en welke de beste VJ-software is naar mening van professionals. Met andere woorden wat zijn de voornaamste en meest populaire VJ-applicaties aanwezig op de markt?

2.2.2 Types VJ-software VJ-applicaties zijn volgens doel en moeilijkheidsgraad op te splitsen in een aantal categorieën. Deze zijn niet strikt te volgen. Er zijn namelijk heel wat programma’s die onder meerdere categorieën thuishoren. Hieronder worden de belangrijkste types aangehaald. •

Visualizatie/’eye candy’ plugins genereren zonder tussenkomst van een VJ abstracte videobeelden die anticiperen op de muziek die op dat moment speelt. Een gekend voorbeeld hiervan zijn de visuele effecten in iTunes.

•

Live video players worden gecombineerd met verschillende live inputs om de volgorde en manipulatie van videoclips te beheren (bv. MidiVid).

•

Video synthesizer software is in staat zonder beeldbron een videosignaal te genereren door gebruik te maken van interne patroongenerators. Ze zijn dus niet gebaseerd op het spelen van clips, maar worden wel door de VJ aangestuurd (bv. Videodelic).

•

Live video mixers behoren tot het type van VJ-applicaties dat het meest worden gebruikt en zijn noodzakelijk voor het bekomen van een professionele videomix. Digitaal opgeslagen videoclips kunnen worden afgespeeld door één druk op een knop (triggering). Ze kunnen met andere clips gemixt of met effecten gecombineerd worden. Het zijn krachtige programma’s met oneindig veel mogelijkheden. Vaak zijn ook functies van andere types software aanwezig. Bovendien zijn ze meestal redelijk eenvoudig aan te leren waardoor dit soort software ideaal is voor zowel beginnende als gevorderde VJ’s.

•

‘Bouwdozen’ of programmeeromgevingen worden gebruikt om hulpmiddelen in de vorm van virtuele video-instrumenten te ontwikkelen met behulp van een grafische interface. VJ’s programmeren hier bijvoorbeeld effecten mee of ontwikkelen controlesystemen op basis van knoppen, schuifknoppen, enz. in functie van live performances. Dit soort applicaties tillen het VJ’en op naar een hoger niveau, maar er is heel wat (programmeer)kennis voor vereist. Max/MSP + Jitter is hier één van de bekendste voorbeelden van en wordt in het software overzicht uitgebreider aangehaald.

19
 


2.2.3 Veel voorkomende software Het is onmogelijk alle bestaande VJ-software van de verschillende types te onderzoeken. Na heel veel studietijd kies ik uiteindelijk voor het onderzoeken van ‘live video mixers’ als VJ-software. Dit omdat ze een lage instapdrempel hebben en toch zeer professionele producten kunnen afleveren. Deze software sluit het beste aan bij het doel om een videomix te bekomen en beschikt bovendien over de mogelijkheid naar eigen behoefte te worden uitgebreid met allerhande apparatuur (zie hardwareonderzoek). Ondanks het grote aanbod zijn er geen officiële ondernemingen zoals ‘Consumer reports’ of (het bij ons beter bekende) ‘Test-Aankoop’ dat rapporten opstelt waarin VJ software onder de loep wordt genomen en met elkaar wordt vergeleken. Daarom gaan VJ’s vaak software proberen waar ze positieve kritieken over hoorden of die hun vrienden ook gebruiken. Op sites zoals vjcentral.com zijn vaak ook individuele softwareverslagen te vinden, maar iedere VJ heeft andere perspectieven waardoor de verslagen niet overal van toepassing zijn. Uit interviews, artikels, oplijstingen, forums enz. is wel te achterhalen welke software het meest gebruikt wordt. Na een korte beschrijving van een selectie van de meest voorkomende VJ-software (lees als: live video mixers), worden de 4 belangrijkste hiervan met elkaar vergeleken in een testcase. a) Vjamm (http://www.vjamm.com) Vjamm, één van de eerste VJ-applicaties op de markt is vandaag gegroeid tot een goed handelbaar en stabiel programma. De snelheid en flexibiliteit zijn de voornaamste redenen waarom VJ’s deze keuze maken. Vjamm-software bestaat in twee varianten, Vjamm en Vjamm Pro. De professionele versie heeft een aantal extra ontwikkelde functies zoals ondersteuning voor clips met hogere resolutie, compatibiliteit met meer bestandstypes en de mogelijkheid om de video-output op te nemen.

 



OS: Windows Minimum systeemvereisten: 1GHz CPU, 256 MB RAM, Windows XP en grafische kaart met OpenGL ondersteuning Prijs: £50 - £299 (Pro) (€58,5 €349), gratis demoversie met beperkte functionaliteit

b) Avmixer Pro (http://www.neuromixer.com) Avmixer Pro is vergelijkbaar met Vjamm en is deze applicatie ook beschikbaar voor Macintosh. De meeste basisfuncties zijn aanwezig, inclusief ondersteuning voor de 20
 


meeste videoformaten en MIDI-ondersteuning. Samen met een aantrekkelijke interface vormt dit een ideaal programma voor beginnende tot semiprofessionele VJ’s.

 



OS: Windows/Mac Minimum systeemvereisten: 512 MB RAM en geïnstalleerde QuickTime software Prijs: $89 (€72), 30-dagen trial

c) Modul8 (http://www.modul8.ch) Een heel erg populaire VJ-oplossing is Modul8. In prijs is deze vergelijkbaar met de meeste hier besproken applicaties, maar op andere vlakken scoort de software beter. Men krijgt o.m. twee licenties (één voor desktop en één voor laptop) en geen enkele functie ontbreekt. Maar vooral de interface is volgens heel wat VJ’s de doorslaggevende factor. Dit is hoofdzakelijk te danken aan het grote voorvertoningscherm en het uitgebreide, maar toch niet overweldigende controlepaneel. Bovendien maakt Modul8 optimaal gebruik van elke systeemeenheid. Het feit dat deze applicatie niet enkel wordt gebruikt door VJ’s, maar ook bij elke vorm van live videoperformance, wijst op de kwaliteit ervan. Deze applicatie wordt verder behandeld in de testcase.

 



OS: Mac Minimum systeemvereisten: 1GHz CPU, 1 GB RAM, Mac OSX 10.4.8, QuickTime 7.3.1 en grafische kaart met 64 MB VRAM Prijs: €299 – Educatieve versie: €199, gratis demoversie met beperkte functionaliteit

d) Arkaos Grand VJ (http://www.arkaos.net) Arkaos was er al bij van in de beginjaren. Met de verworven ervaring werd de Grand VJ-versie volledig opnieuw ontwikkeld. Het resultaat is een applicatie die heel gemakkelijk is in gebruik, wat de creativiteit enkel kan bevorderen. Ten eerste wijst elke functie zichzelf uit en is er een venster aanwezig waarin extra informatie verschijnt over de gebruikte functie. Ten tweede kan er gewisseld worden tussen twee 21
 


modi. De mixermodus is vergelijkbaar met wat andere applicaties ook aanbieden, maar de keyboardmodus is uniek. De interface toont dan een digitale piano waarvan elke toets aan een toets van het computerklavier is gekoppeld. Aan elke pianotoets kunnen clips en/of effecten worden toegewezen. Deze wijze laat makkelijke playback en snelle afwisseling toe. Samen met alle aanwezige basisfuncties en een zeer uitgebreide effectenbibliotheek vormt dit de grootste reden waarom VJ’s voor Arkaos Grand VJ kiezen. De applicatie wordt uitgebreider onderzocht in de testcase. OS: Windows/Mac Minimum systeemvereisten: 1 GB RAM, XP/Mac OSX 10.4, NVIDIA GeForce FX 5200/ATI Radeon 9200/Intel GMA 950 en Quicktime + Flashplayer geïnstalleerd Prijs: €279, gratis demoversie met beperkte functionaliteit

 



e) Motion Dive.tokyo (http://www.digitalstage.net/en) De interface van deze Japanse VJ-software is opgebouwd naar analogie met de set-up van een DJ. Aan elke kant van de centrale ‘crossfader’9 bevindt zich een scherm waar de te gebruiken clips worden ingeladen vooraleer ze gemixt worden. Motion Dive.tokyo heeft door de donkere kleuren en sobere opmaak een wat agressieve look, maar hierachter schuilt een stabiele en snel reagerende applicatie. Omdat slechts twee lagen kunnen worden gemixt en video-effecten zich beperken tot de basis, wordt ze niet vaak gebruikt door professionele VJ’s. Het programma wordt dan ook vaak omschreven als gemakkelijk om mee te starten.

 



OS: Windows/Mac Minimum systeemvereisten: 512MB RAM, Windows 98/Mac OS 9.x Prijs: $349 (€282), 14-dagen trial

f) Union (http://www.lividinstruments.com) Net als Motion Dive is ook de interface van Union opgebouwd rond een centrale mixer met langs beide kanten een scherm. Zo’n interface is vaak het vertrekpunt van 22
 


applicaties die eerder gemakkelijk onder de knie te krijgen zijn. In deze categorie is Union wel de meest krachtige applicatie van allemaal. Dankzij een uitgebreide collectie van effecten die controleerbaar zijn via een reeks virtuele knoppen of externe hardwarecontrollers, steekt hij er boven uit. Bovendien kan Union gesynchroniseerd worden met MIDI-input en beschikt hij over een ‘Automater’, een functie die automatisch willekeurige beelden afspeelt en bewerkt met effecten.

 



OS: Windows/Mac Minimum systeemvereisten: 1,5 GHz CPU, 1 GB RAM, 128MB VRAM, Windows XP/Mac OS X 10.2, grafische kaart met OpenGL ondersteuning en QuickTime 6 geïnstalleerd Prijs: $299 (€242), gratis demoversie

g) Resolume (http://www.resolume.com/) Resolume is door de jaren heen gegroeid tot een applicatie die gebruikt wordt door heel wat professionele VJ’s en video artiesten. Resolume wordt in meer dan 40 landen over de hele wereld gebruikt. De eerste en tweede versie van dit programma was enkel beschikbaar voor Windows en ondersteunde (maar) 3 videolagen die gemixt konden worden. Met de ontwikkeling van Resolume Avenue 3 gooiden de Nederlandse ontwikkelaars het echter over een totaal andere boeg. De software werd volledig herzien en heropgebouwd in functie van de nieuwste technologieën en steeds evoluerende noden van VJ’s. Resolume is sindsdien ook beschikbaar voor Mac en is op alle vlakken meer uitgebreid. Resolume Avenue 3 is vooral zeer krachtig in het gebruik van Flash-bestanden, inclusief ondersteuning van ActionScript 2.0 & 3.0. Andere troeven zijn: een krachtig effectensysteem, een overzichtelijke interface en de beschikbaarheid in verschillende talen, waaronder het Nederlands. Bovendien beschikt Resolume voor de compressie van clips over een eigen DVX-codec. Deze codec garandeert een optimale ondersteuning van de grafische kaart. De DVX-codec laat zo moeiteloos toe te werken met verschillende lagen en hoge resoluties. Geen enkele andere VJ-software voorziet een gelijkaardige codec. Uit bovenstaande informatie blijkt dat Resolume Avenue niet voor niets verkozen is tot beste VJ applicatie op de ‘Technofile Awards 2010’. Verder onderzoek ligt dan ook voor de hand.

23
 


 



OS: Windows/Mac Minimum systeemvereisten: 1GB of RAM, ATI Radeon 9600 of NVIDIA GeForce FX 5200 Prijs: €299, 50% studentenredux, gratis demoversie met beperkte functionaliteit

h) VDMX (http://www.vidvox.net) Eén van de meest populaire VJ-applicaties voor Mac is VDMX. De strakke interface biedt flexibiliteit en diepgang in het VJ-gebeuren. Door de uitgebreide mogelijkheid van inputs, outputs en processen (zoals effecten en synchronisatie) valt VDMX op ten opzichte van andere VJ applicaties. VDMX is in tegenstelling tot de meeste andere VJ applicaties niet gebaseerd op een tijdslijn, maar heeft een innovatieve kijk op het realtime-gebeuren. Dit heeft tot gevolg dat de interface meestal overweldigend is voor beginnelingen. Zelfs voor gevorderde gebruikers voelt de interface soms rommelig aan. Het vergt enige tijd om de applicatie onder de knie te krijgen en er effectief iets mee te kunnen produceren. De instapdrempel is heel wat hoger dan bijvoorbeeld Arkaos of Union. Omdat VDMX gezien wordt als de meest uitgebreide live video mixer wordt deze verder onderzocht in de testcase.

 



OS: Mac Minimum systeemvereisten: 1GHz CPU, 512 MB RAM, Mac OSX 10.5 met Quicktime 7, PCI Express of Intel Graphics Processor met ten minste MB VRAM en OpenGL ondersteuning. Prijs: €245, gratis demoversie met beperkte functionaliteit

i) Isadora (http://www.troikatronix.com) Isadora is eerder een grafische programmeeromgeving dan een live video mixer. Dit wil dan ook zeggen dat het toepassingsgebied veel ruimer is. Deze software bestaat uit nodes of ‘bouwblokken’ die aan elkaar gelinkt kunnen worden. De applicatie biedt enorm veel mogelijkheden, waardoor men zeer artistiek te werk kan gaan. Isadora wordt vooral gebruikt voor live VJ performances, dans- en theatervoorstellingen, interactieve installaties en om video-effecten te creëren. 24
 


 



OS: Windows/Mac Minimum systeemvereisten: 1 GB RAM, Windows XP/Mac OS X 10.3, Intel Pentium (4) of Power PC Processor en Quicktime 7.5 geïnstalleerd Prijs: $350 (€283), gratis demoversie met 30 minuten limiet per keer

j) Max/MSP + Jitter (http://cycling74.com) Ook Max/MSP + Jitter is een grafische programmeeromgeving, maar dan wel één die veel verder reikt. Op basis van een programmeertaal (Max/MSP) en een bibliotheek met objecten (Jitter) worden de hulpmiddelen opgebouwd. De mogelijkheden zijn oneindig en een groot deel ervan valt buiten het veld van VJ-ing. Maar met de nodige competenties en programmeerkennis kan dit programma praktisch alles realiseren wat een ervaren VJ maar kan wensen. De software wordt net als Isadora aangehaald, omdat deze applicaties aantonen hoe de toekomst van de VJ er zou kunnen uitzien. Ze zijn verder niet meer relevant voor het onderzoek. Naast VJ’s wordt Max/PSP + Jitter gebruikt door componisten, muzikanten en DJ’s om volledige live performances mee te controleren. Het aanmaken van drumapplicaties en gitaareffecten zijn slechts een greep uit de vele mogelijkheden. Het meest bekende voorbeeld is allicht de applicatie die ervoor zorgt dat de controller van de Nintendo Wii kan worden gebruikt als MIDI-controller. Zoals eerder beschreven handig voor de besturing van (in ons geval) VJ software.

 



OS: Windows/Mac Minimum systeemvereisten: 1 GB RAM, Windows XP/Mac OS X 10.4, grafische kaart met OpenGL ondersteuning en Quicktime 7.1 geïnstalleerd Prijs: $699 (€562), studentenprijs $250 (€200), 30 dagen trial

25
 


2.2.4 Testcase – Praktisch gedeelte Omdat iedere VJ een eigen stijl en een andere manier van werken heeft, is het niet gemakkelijk VJ-software met elkaar te vergelijken. Daarom was het noodzakelijk een beperkte selectie te maken. We beperkten ons (in functie van het doel) ten eerste tot de live video mixers, maar nog bleef de lijst lang. Tijdens de informatieve zoektocht moet dus een bewuste selectie gemaakt worden van de applicaties die in praktijk zullen worden getest. We beperken ons tot de vier best uitgewerkte, meest gebruiksvriendelijke en populaire live video mixers:    

Modul8 Arkaos Grand VJ Resolume Avenue VDMX

In een uitgewerkte testcase worden ze op vlak van de belangrijkste functionaliteiten zo goed mogelijk met elkaar vergeleken. Let wel, deze software is thuis getest met eigen hardware en beelden, net lang genoeg om de globale interface en mogelijkheden te begrijpen met oog op het produceren van een videomix. Ze zijn niet getest op betrouwbaarheid in effectieve live omstandigheden. VJ-applicaties variëren in de karakteristieken van videobestanden waarmee ze het beste werken. Afhankelijk van de software bestaan er ‘ideale’ eigenschappen: formaat, afmetingen, lengte en hoe ze gecomprimeerd zijn. Daarom wordt voor de testcase gebruik gemaakt van een beperkt aantal testclips. Wanneer beslist is welke VJapplicatie(s) gebruikt wordt, kan de gebruiker zijn bibliotheek met beelden uitbreiden. De clips kunnen dan worden opgenomen, aangemaakt, bewerkt en opgeslagen in de specifieke formaten die de software ten goede komt. Zo kan de VJ-applicatie optimaal omgaan met de beelden en worden veel betere prestaties geleverd. De testcase zelf bestaat uit een checklist met daarin de belangrijkste zaken die gecontroleerd en getest moeten worden. Een aantal functies hebben natuurlijk wat meer uitleg nodig dan enkel de vermelding van de aan- of afwezigheid ervan. Nadien wordt per applicatie een persoonlijke beoordeling gegeven waarin de opmerkelijkste verschillen duidelijk worden gemaakt. Deze rapporten moeten leiden tot de juiste softwarekeuze voor het maken van een videomix. De te onderzoeken onderdelen worden niet willekeurig gekozen. Eerst en vooral worden ze opgesteld a.d.h.v. de noden van een VJ. Enkele voorbeelden: prestaties, gebruiksvriendelijkheid, effectmogelijkheden… Ten tweede zijn ook een aantal technische mogelijkheden belangrijk. Projection mapping en MIDI ondersteuning zijn al aangehaald, maar een aantal andere mogelijkheden vragen nog wat extra uitleg vooraleer de testcase effectief te kunnen starten. Daarom volgt hieronder een opsomming van de verschillende onderdelen van de testcase. 26
 


Besturingssysteem Voor welke besturingssystemen is de software beschikbaar? Enkel voor Mac of Windows? Of ook voor Linux en de minder gangbare ‘Mobile’ besturingssystemen? Welke bestandstypes kunnen geïmporteerd worden? Welke bestandstypes worden ondersteund door de software? De drie belangrijkste types die praktisch alle clips omvatten zijn .mov, .avi en .swf. Daarnaast worden ook soms 3Dbeelden gebruikt. Daarom wordt de software getest op ondersteuning van drie belangrijke 3D formaten: .lwo, .3ds, .max Als laatste testen we de applicatie op ondersteuning van ‘Quartz Composer’ bestanden (.qtz). Om het belang hiervan te begrijpen, wordt hieronder kort uitgelegd wat Quartz Composer is en doet. Apple introduceerde de zogenaamde Quartz technologieën met de introductie van Mac OS X. Deze ‘core-techniek’ (technologie in het hart van de computer) zorgt voor de beeldverwerking van alle grafische elementen en effecten: afbeelden van foto’s, de menu’s, het dock… Het vormt de laag tussen het systeem en de videokaart. De techniek stuurt de data door naar de grafische kaart (GPU), waardoor de processor (CPU) van de computer niet wordt belast. Deze manier van werken is ook toegankelijk voor de eindgebruiker via Quartz Composer (QC). QC is een applicatie waar je grafisch mee kan programmeren, wat toelaat gemakkelijk simpele programma’s te “schrijven”. Dit wordt een op noden (= knopen/bouwstenen) gebaseerde applicatie genoemd. Men kiest een set voorgeprogrammeerde elementen die men op het canvas plaatst en die aan elkaar gekoppeld worden door de output van het ene element te verbinden met de input van een ander element. Quartz composer is net als Max/MSP + Jitter een grafische programmeeromgeving en heeft 3 grote voordelen. Ten eerste is QC gratis voor elke Mac-gebruiker. Het programma is niet standaard aanwezig op de Mac-computer, maar kan gevonden worden op de installatie CD-ROM van het besturingssysteem in het ‘developper tools’ pakket. Het kost dus niets om de applicatie even open te klikken en er iets mee te proberen, terwijl je voor de Max/MSP + Jitter omgeving al snel enkele honderden euro’s neertelt. Het tweede en grootste voordeel is dat QC resolutieonafhankelijk werkt doordat de data via de GPU (Graphics Processing Unit) wordt verwerkt. De beelden kunnen op volledige kwaliteit worden weergegeven zonder de computer te belasten. Dit in tegenstelling tot Max/MSP + Jitter dat meer computerbelastend via de CPU (Central Processing Unit) werkt. Ten derde is er de gebruiksvriendelijkheid die heel wat groter is. Quartz composer is veel makkelijker in gebruik dan Max/MSP + Jitter dat zeer complex ineen zit. VJ’s die geen echte aanleg hebben voor programmeren, zijn in staat met basisinformatie en enkele tutorials hier snel een leuke compositie mee te creëren.

27
 


Afb. 8: De editor met de toegevoegde patches

Afb. 9 Roterende kubus

De mogelijkheden van QC worden duidelijk aan de hand van een concreet voorbeeld met een roterende kubus. De kubus (cube) is een voorbeeld van een element of ‘patch’ die kan worden toegevoegd aan de editor. Om de kubus te doen roteren, voegt men vervolgens een patch toe die automatisch waarden van 0 tot 360 genereert. De numerieke output van dit element koppelt men aan de eigenschap ‘X-rotatie’ van de kubus. Deze eigenschap krijgt nu constant de waarden 0 tot 360 doorgestuurd waardoor de kubus ronddraait. (zie afb. 8 & 9) Elk element in QC wordt namelijk gerenderd in realtime, dit betekent dat de eigenschappen van de elementen op het moment zelf kunnen worden bepaald. Eigenschappen kunnen net als de X-rotatie automatisch worden aangestuurd, maar ook een handmatige controle is mogelijk. Past men bijvoorbeeld de hoogte of kleur van de kubus aan door zelf de waarde te veranderen bij de desbetreffende parameter, dan wordt dit onmiddellijk toegepast. Composities kunnen in QC zo vervaardigd worden dat bepaalde eigenschappen ook in andere softwareapplicaties beschikbaar zijn. Wanneer men, in dit geval de roterende kubus importeert in een VJ-applicatie die .qtz bestanden ondersteunt, dan zijn de desbetreffende parameters (voor de hoogte, kleur…) hier beschikbaar en kunnen deze live aangepast worden tijdens de videomix. Dit geldt echter niet voor elk VJ-programma dat .qtz bestanden ondersteunt. Sommige laten importeren en afspelen wel toe, maar ze worden door de VJ-software behandeld als een gewone videoclip. Import methodes voor andere media? Naast videoclips die opgeslagen zijn op de harde schijf wordt ook vaak andere media gebruikt die via de software wordt gemixt. Camera’s, DVD-spelers enzovoort zijn voorbeelden van externe live bronnen. Afhankelijk van de software wordt de aansluiting van een aantal van zo’n bronnen ondersteund. Ten tweede wordt de software gecontroleerd op de mogelijkheid om live tekst te creëren. Dit komt meestal voor in de vorm van een extra module waarin zich een tekstkader bevindt. Typt men in dit kader, dan wordt de tekst in realtime op het scherm getoond. Deze tekstclip kan net als alle andere clips gecombineerd worden met effecten. 28
 


Vervolgens wordt de software getest op de ondersteuning van ‘stills’ (foto’s, afbeeldingen, enz…), audio op de clip en de mogelijkheid tot analyse van een externe geluidsbron. Clips & lagen Wat is de werkwijze om clips af te spelen en is dit gebruiksvriendelijk of eerder omslachtig? En hoeveel lagen met daarin een clip kunnen maximaal met elkaar worden gemixt? Na deze vragen te beantwoorden wordt de software onderzocht op de mixmogelijkheden. Is dit aan de hand van een A-B(-C) ‘crossfader’ of er kan gemixt worden met meer dan 3 lagen? Beide zijn ook mogelijk. Ten slotte wordt de mogelijkheid bekeken om de volgorde van een reeks clips (sequentie) op voorhand te bepalen. Effecten Hoe zit het met de aanwezigheid van effecten en hoeveel kunnen er per clip worden toegewezen? Kunnen er ook effecten worden toegepast op de totale compositie? Ten laatste wordt gecheckt als er effecten zijn die als ‘stand-alone’ kunnen worden gebruikt? Dit soort effecten worden generatoren genoemd en creëren zonder ze toe te passen op een beeld kleuren en vormen. MIDI + Key mapping Wat MIDI-apparatuur juist is weten we intussen al, maar in hoever ondersteunen de applicaties de aansluiting er van? Wordt daarnaast ook MIDI-OUT ondersteund voor feedback met het apparaat? Hetzelfde kan worden onderzocht voor OSC en DMX. DMX biedt de mogelijkheid om de VJ-software te koppelen aan de besturing van licht. Daarna wordt getest als er aansluiting over TCP/IP (gewoon netwerk) of een draadloos netwerk mogelijk is. Ook de technische kant en werkwijze voor het gebruik van MIDI-apparatuur wordt getest. Het toekennen van functies aan fysieke knoppen van MIDI-apparatuur noemen we ‘MIDI mapping’. Hetzelfde kan gedaan worden met de toetsen van het keyboard, dit noemen we ‘Key mapping’. Output In dit onderdeel worden de mogelijkheden naar output toe bekeken. Multi-screening betekent dat het mogelijk is het uitgestuurde beeld te verdelen over meerdere schermen of projectoren. De VJ blijft niet langer beperkt tot de gebruikelijke resoluties en kan afstappen van de klassieke opstelling met één projector. Vervolgens wordt onderzocht als de software projection mapping (zie eerder) ondersteunt en hoe gebruiksvriendelijk de toepassing hiervan is. Tot slot wordt de opnamemogelijkheid bekeken. VJ’s kunnen op deze manier demomixen maken of hun live performances opnieuw bekijken. Ten slotte wordt de VJ-software gecheckt op het ondersteunen van meerdere outputresoluties.

29
 


Algemeen Hier wordt de algemene indruk en werking van de software onderzocht. Is het programma gebruiksvriendelijk d.m.v. een duidelijke interface? Hoe groot is de leercurve? Is er genoeg documentatie? En wat is de prijs voor een licentie? Als de werking van het programma erg intensief is voor de CPU van de computer, is het mogelijk dat de software trager gaat reageren. Wanneer bijvoorbeeld meerdere effecten worden toegepast of meerdere lagen door elkaar worden gemixt, kan dit leiden tot een lage responsiviteit. In het ergste geval kan het programma zelfs crashen. Dit iets wat we absoluut willen voorkomen tijdens het produceren van een videomix. Om deze reden is het dus erg belangrijk. Ook de GPU-ondersteuning is belangrijk. De berekeningen en acceleratie die nodig zijn om de beelden te verwerken, gebeuren dan op de chip van de grafische kaart. Hierdoor krijgt men merkbaar betere resultaten. Extra’s Is er een grote ‘community’ (veel gebruikers, veel fora…)? Kan de VJ-software worden uitgebreid door middel van open-source10? Als allerlaatste wordt onderzocht welke software zich wel of niet onderscheidt ten opzichte van de andere pakketten. Wat zijn met andere woorden de sterke en zwakke punten van elke software?

Modul8 2.6 Besturingssysteem Macintosh Windows Andere: Linux, Mobile

Ja Neen Neen

Welke bestandstypes kunnen geïmporteerd worden? Quicktime .mov Ja Windows .avi Ja Flash .swf Ja 3D formaten (.lwo, .3ds .max) Neen Quartz Composer .qtz Ja Toegang tot de parameters? Neen Quartz-bestanden kunnen worden geïmporteerd, maar worden afgespeeld en behandeld als gewone clips. De parameters die meegegeven zijn aan de compositie zijn enkel bereikbaar door de installatie van een hack/patch. 30
 


Import methodes voor andere media? Aantal externe live video mogelijkheden Realtime tekstcreatie Stills Audio Sound analyse externe geluidsbron Clips & lagen Gebruiksvriendelijkheid playback -

-

Aantal lagen dat max. kan gemixt worden Mixen met A-B-(C) crossfade Mixen met multichannels Playback als sequenties van clips

4 Ja Module te openen als extra venster. Grote lettertypebibliotheek. Ja Ja Ja

Aan de linkerkant van het scherm zijn 8 keer 2 sets van telkens 5 lagen ter beschikking (a en b groep), een totaal van 80 beschikbare lagen. Per laag kan een clip gekozen worden in de media set (bibliotheek: 8 x 16 clips) door er op te klikken. De clips worden afgespeeld door de daarbij horende laag te activeren. Eigenschappen aanpassen en effecten toekennen gebeurt per laag. Vrij simpele methode om onder de knie te krijgen. 10 Ja Ja Ja

Effecten Aanwezigheid - 100-tal effecten - Meer kleur- dan vormeffecten. - Weinig parameters. Aantal effecten per clip mogelijk 4 Aantal effecten op compositieniveau Geen Effectgeneratoren? Neen MIDI + Key mapping Ondersteuning van MIDI-apparatuur? MIDI - IN MIDI – OUT DMX – IN

Ja Ja Ja Ja 31
 


DMX - OUT OSC – IN OSC - OUT Aansluiting over TCP-IP? Aansluiting Midi / OSC / DMX over Wifi Werkwijze MIDI mapping Key mapping? Werkwijze key mapping -

Ja Ja Ja Ja Ja Verbinden MIDI-apparaat. Selecteren van MIDI-apparaat bij de preferences onder de tab ‘MIDI’. In het menu onder ‘mapping’ ‘edit midi map’ aanvinken. Elke functie die men via MIDI kan besturen licht op in het groen. Gewenste functie selecteren. Knop toekennen op MIDI-apparaat door er op te drukken of aan te draaien. De MIDI-map kan ook worden opgeslagen. Ja In het menu onder ‘mapping’ ‘edit key map’ aanvinken. Elke functie die men via het keyboard kan besturen licht op in het blauw. Gewenste functie selecteren. Toekennen van toets door er op te drukken. De Key-map kan ook worden opgeslagen.

Output Ja Gemakkelijk toe te passen via de geavanceerde outputopties. Per output selecteert men het deel van het scherm dat moet worden getoond. Projection mapping Ja Kan op een simpele manier toegepast worden met behulp van een speciaal voorziene module. Per laag kan men de vorm van het exportbeeld veranderen. Met maskers die men boven het outputbeeld plaatst, kunnen bepaalde delen worden weggefilterd. Opnamemogelijkheid Ja Multi-screen output

32
 


Met één druk op de knop wordt de mix opgenomen. Variabel aantal output resoluties Ja Algemeen Interface/gebruiksvriendelijkheid -

CPU intensief? -

GPU ondersteuning/acceleratie Responsiviteit Documentatie Prijs

Grote gebruiksvriendelijkheid door opbouw a.d.h.v. modules, laat je toe het programma te schikken zoals je wil. Duidelijke interface, maar om te starten minimale uitleg nodig. Bij toepassen van enkele lagen en effecten snel heel intensief. Zelfs de software op zich neemt al heel wat in gebruik. Ja Blijft ondanks hoge intensiviteit redelijk stabiel. Uitgebreide handleiding (van 2.5 versie) met duidelijke screenshots. Kennismakingstutorials op website. €299 – Educatieve versie: €199

Extra’s Grootte van de community, fora Grote community (veel gebruikers) met meerdere blogs en fora. Configuratie of ontwikkeling ‘open- Alle modules zijn open-source en er source’ wereld kunnen vrij eigen modules worden toegevoegd. Sterke punten - Modules kunnen worden aangepast naar eigen behoeften (zowel opmaak als code). - Goede leercurve. - Veel verschillende voorbeschouwingsmogelijkheden. Zwakke punten - Erg CPU-intensief. - Omslachtige BPM-synchronisatie. Nabeschouwing Bij de eerste kennismaking kan de interface van Modul8 wat rommelig overkomen, de werkwijze is niet meteen duidelijk. Na een korte tutorial over de werking van alle 33
 


functies te volgen, kan men echter vlot aan de slag. Deze tutorial is bovendien terug te vinden op de officiële site van modul8 (http://www.modul8.ch). De software is standaard opgebouwd uit verschillende vensters: de basisfuncties, de mediaset en het output- en voorvertoningvenster. Deze vensters kunnen uitgebreid worden met modules die men in het menu terugvindt. Elke module is binnen een afzonderlijk venster geplaatst, die men vrij op het scherm kan schikken. Bij gebruik van meerdere modules is vlug heel wat plaats te kort op het scherm. Dit vormt een nadeel. Vooral op een kleiner scherm is dit erg onhandig. De modules zijn echter allemaal ‘open-source’ en kunnen dus vrij worden aangepast via een ‘editor’. Dit vormt één van de grootste voordelen van Modul8. Er is bovendien ook een online bibliotheek aanwezig met daarin alle modules die door medegebruikers zijn geprogrammeerd. In deze bibliotheek is een functie aanwezig voor bijna alles wat een VJ verlangt. Modul8 is voorzien van veel parameters waarmee elke functie, eigenschap of effect volledig naar eigen hand kan worden gezet. Hierdoor kan men op een professionele manier beeld mixen. Samengevat is Modul8 een VJ-applicatie met een lage instapdrempel, veel functies en veel parameters. Deze eigenschappen maken deze software een ideale videomixer.

Resolume Avenue 3.2 Besturingssysteem Macintosh Windows Andere: Linux, Mobile

Ja Ja Neen

Welke bestandstypes kunnen geïmporteerd worden? Quicktime .mov Ja Windows .avi Ja Flash .swf Ja, inclusief ActionScript 2.0 & 3.0 ondersteuning 3D formaten (.lwo, .3ds .max) Neen Quartz Composer .qtz Ja Toegang tot de parameters? Ja Import methodes voor andere media? Aantal externe live video mogelijkheden Realtime tekstcreatie

Geen beperking Neen Niet ingebouwd, wel mogelijk via flashbestanden. Stills Ja Audio Ja In de software kunnen geluidsbestanden 34
 


ook gekoppeld worden videobestanden. Sound analyse externe geluidsbron Ja Clips & lagen Gebruiksvriendelijkheid playback -

Aantal lagen dat max. kan gemixt worden

Mixen met A-B-(C) crossfade Mixen met multichannels Playback als sequenties van clips

De interface bestaat uit lagen waarin meerdere clips kunnen worden gesleept vanuit het kader met een mappenstructuur van de computer. - Het aantal lagen en clips is in principe oneindig. - De clips worden afgespeeld door er op te klikken. - Per laag kan telkens 1 clip worden afgespeeld. - Er kan gewisseld worden tussen verschillende sets van lagen. - Toekennen van eigenschappen en effecten kan per clip, per laag en op de volledige compositie. - Simpele click-and-play methode. Oneindig Het aantal lagen dat men maximaal kan mixen zal afhangen van de prestaties van de computer. Ja Ja Nee

Effecten Aanwezigheid -

Ruime effectenbibliotheek. Zowel een groot aantal basiseffecten als meer geavanceerde. - Per effect veel parameters om naar eigen hand te kunnen zetten. - Mogelijkheid om eigenschappen van de effecten te synchroniseren met muziek via de BPM. Aantal effecten per clip mogelijk Oneindig Opnieuw zal de prestatie van de computer een rol spelen. Zolang het niet te belastend wordt, kan naar hartenlust effecten worden toegevoegd. Aantal effecten op compositieniveau Oneindig Effectgeneratoren? Neen 35
 


MIDI-apparatuur + key mapping Ondersteuning van MIDI-apparatuur? MIDI-IN MIDI-OUT DMX-IN DMX-OUT OSC-IN OSC-OUT Aansluiting over TCP-IP? Aansluiting Midi / OSC / DMX over Wifi Werkwijze MIDI mapping Key mapping? Werkwijze key mapping -

Ja Ja Neen Neen Neen Ja Neen Neen Ja Verbinden MIDI-apparaat. Selecteren van MIDI-apparaat bij de voorkeuren onder de tab ‘MIDI’. In het menu onder mapping ‘bewerk applicatie MIDI map’ aanvinken. Elke functie die men via MIDI kan besturen licht op in het geel. Gewenste functie selecteren. Knop toekennen op MIDI-apparaat door er op te drukken of aan te draaien. De MIDI-map kan ook worden opgeslagen. Ja In het menu onder mapping ‘bewerk applicatie key map’ aanvinken. Elke functie die men via het keyboard kan besturen licht op in het blauw. Gewenste functie selecteren. Toekennen van toets door er op te drukken. De Key-map kan ook worden opgeslagen.

Output Ja Via ‘uitgang’ in het menu kan men in de geavanceerde opties per aangesloten scherm of projector selecteren welk deel van de compositie moet worden getoond. Projection mapping Ja Per clip, laag en op de volledige compositie kan een afbeelding worden Multi-screen output

36
 


toegevoegd die dient als masker. Opnamemogelijkheid Ja Met één druk op de knop wordt de mix opgenomen. Variabel aantal output resoluties Ja Algemeen Interface/gebruiksvriendelijkheid -

CPU intensief? -

GPU ondersteuning/acceleratie Responsiviteit -

Documentatie Prijs

De interface laat toe zonder enige voorkennis direct te starten. Al doende leert men stap per stap de functies en mogelijkheden ontdekken. Clips zijn overzichtelijk te plaatsen en te groeperen. Aangepast voor full-screen op elke monitor. Vanaf men meerdere clips tegelijk afspeelt, stijgt de intensiteit enorm. Opmerkelijke verbetering bij het toepassen van de eigen DVX-codec (zie beschikbare software). Ja Responsiviteit is opmerkelijk lager bij een hoge CPU intensiteit. Het programma reageert op alle vlakken veel trager. Crasht bij overbelasting. Infovenster aanwezig waarin uitleg komt over het onderdeel waar men met de muis overgaat. Uitgebreide handleiding, maar weinig screenshots. €299 - 50% studentenkorting

Extra’s Grootte van de community, fora Zeer veel gebruikers over de hele wereld, grote community. Configuratie of ontwikkeling open-source Neen wereld Sterke punten - Beschikbaar in het Nederlands. - Optimale ondersteuning van flashbestanden (inclusief de code). - Beschikt over eigen DVX-codec die in vergelijking met andere codecs7 het efficiëntst werkt. 37
 


Zwakke punten -

Gemakkelijke BPM-synchronisatie. Sommige functies zijn nogal klein om gemakkelijk aan te kunnen passen. Klein voorbeschouwingvenster. Niettegenstaande de interface gemakkelijk te gebruiken is, kan ze voor meer gevorderde gebruikers niet worden uitgebreid of aangepast.

Nabeschouwing In tegenstelling tot Modul8 zijn de verschillende onderdelen van Resolume Avenue binnen eenzelfde kader geplaatst. Zo kan Resolume Avenue gemakkelijk op ieder scherm in fullscreenmodus worden geplaatst. De interface spreekt voor zich, waardoor men na het inladen van enkele clips onmiddellijk kan beginnen mixen. Effecten zijn uitgebreid aanwezig en met een ruim aantal parameters te verfijnen. Ook de parameters van Quartz Composer-bestanden zijn in de 3.2-versie beschikbaar. Op het eerste zicht is Resolume Avenue een ideale VJ-applicatie. Toch zijn er ook een aantal nadelen. Om vlot met Resolume Avenue te kunnen werken is een krachtig computersysteem nodig. Vooral de grafische kaart moet voldoende krachtig zijn. Dit wil zeggen dat VJ’s moeten uitkijken naar een systeem dat krachtig (en duur) genoeg is wanneer ze deze applicatie uitgebreid willen gebruiken. Ervaren VJ’s beschikken meestal wel over zo’n computer, maar beginnende VJ’s zullen het vaak met minder moeten doen. De grafische kaart aanwezig in een MacBook laptop van Apple (NVIDIA GeForce 9400M met 256 MB videogeheugen) volstaat bijvoorbeeld net niet om Resolume Avenue vlot te kunnen draaien. Een minder krachtig systeem zal leiden tot schokkende beelden. Ook de applicatie zelf zal minder responsief reageren. Een tweede nadeel is dat men gebonden blijft aan wat Resolume te bieden heeft. Men kan de software niet uitbreiden met zelf geprogrammeerde modules net zoals in Modul8 mogelijk is. Er kan besloten worden dat Resolume zowel voor beginnende als gevorderde VJ’s enkele minpuntjes heeft. Deze minpunten wegen echter niet op tegen de uitgebreide functionaliteit van Resolume. Ook de doorgroeimogelijkheden spelen een positieve rol. 
 


Arkaos GrandVJ 1.2 Besturingssysteem Macintosh Windows Andere: Linux, Mobile

Ja Ja Neen

Welke bestandstypes kunnen geïmporteerd worden? 38
 


Ja Ja Ja, inclusief ActionScript 3.0 ondersteuning Neen Ja Neen

Quicktime .mov Windows .avi Flash .swf 3D formaten (.lwo, .3ds .max) Quartz Composer .qtz Toegang tot de parameters? Import methodes voor andere media? Aantal externe live video mogelijkheden Realtime tekstcreatie

Geen beperking Ja Uitgebreide bibliotheek met voorgeprogrammeerde teksteffecten: men hoeft enkel tekst in te typen. Stills Ja Audio Ja Sound analyse externe geluidsbron Ja

Clips & lagen Gebruiksvriendelijkheid playback -

-

Aantal lagen dat max. kan gemixt worden Mixen met A-B-(C) crossfade

Men kan op twee verschillende manieren werken en daarvoor de gepaste interface selecteren. Synth mode: de interface bestaat uit een matrix van cellen waar clips via drag-and-drop methode in worden geplaatst. De cellen worden automatisch toegewezen aan verschillende lagen. Clips worden afgespeeld door er op te klikken of om een gekoppelde knop van de controller in te drukken. Mogelijkheid om clips te plaatsen op een gevisualiseerd keyboard. Mixer mode: werkt op basis van lagen. Per laag kan één clip worden toegewezen uit de cellenmatrix. Clips worden afgespeeld door een laag te activeren. Er kan telkens gewisseld worden tussen verschillende matrices. Toekennen van effecten kan per clip (cel) of per laag. 8 Ja 39
 


Ja Neen

Mixen met multichannels Playback als sequenties van clips Effecten Aanwezigheid Aantal effecten per clip mogelijk Aantal effecten op compositieniveau Effectgeneratoren? MIDI-apparatuur + key mapping Ondersteuning van MIDI-apparatuur? MIDI-IN MIDI-OUT DMX-IN DMX-OUT OSC-IN OSC-OUT Aansluiting over TCP-IP? Aansluiting Midi / OSC / DMX over Wifi Werkwijze MIDI mapping Key mapping? Werkwijze key mapping -

Ruime en geavanceerde effecten bibliotheek. Veel Quartz-effecten. Beperkt aantal parameters (4) per effect. 1 Geen Ja

Ja Ja Ja Neen Neen Ja Neen Neen Neen Verbinden MIDI-apparaat. Selecteren van MIDI-apparaat bij de preferences onder de tab ‘MIDI’. In het menu onder options ‘edit MIDI mapping’ aanvinken. Elke functie die men via MIDI kan besturen licht op in het groen. Gewenste functie selecteren. Knop toekennen op MIDI-apparaat door er op te drukken of aan te draaien. De MIDI-map kan ook worden opgeslagen. Ja In het menu onder options ‘edit Key mapping’ aanvinken. Elke functie die men via het keyboard kan besturen licht op in het blauw. Gewenste functie selecteren. Toekennen van toets door er op te 40
 


-

drukken. De Key-map kan ook worden opgeslagen.

Output Ja Arkaos Grand VJ zendt een beeld uit met een grootte van alle schermen samen. Dit moet gesplitst worden via de beeldscherminstellingen van het besturingssysteem. Projection mapping Ja De vorm van het outputbeeld kan worden aangepast bij de voorkeuren. Als men gebruik wil maken van een masker moet men hier zelf een clip met alpha-kanaal voor aanspreken waarbij men het wit wegfiltert. Opnamemogelijkheid Neen Variabel aantal output resoluties Ja Multi-screen output

Algemeen Interface/gebruiksvriendelijkheid -

CPU intensief?

GPU ondersteuning/acceleratie Responsiviteit

Documentatie

Unieke en gemakkelijk te gebruiken interface die naar eigen behoeften kan worden aangepast (zelfs in kleur). - Geen overvloed aan knoppen, waardoor het heel overzichtelijk blijft. - Aangepast voor fullscreen op elke monitor. - Bovenaan de applicatie is een balkje aanwezig waarin te zien is hoe intensief het CPU verbruik is. - Hangt eerder af van het aantal gebruikte effecten dan van het aantal lagen dat wordt gemixt. - Vooral de Quartz-effecten zijn zeer belastend. Ja Beelden gaan schokken bij grote belasting. De responsiviteit van programma blijft goed. - Infovenster is aanwezig waarin uitleg komt over het onderdeel waar men met de muis overgaat. 41
 


Prijs

Standaard handleiding. € 279

Extra’s Grootte van de comunity, fora Redelijk grote en wijdverspreide community. Configuratie of ontwikkeling open-source Neen wereld Sterke punten - Automatische videogeneratoren die reageren op geluidsvolume (bv. stroboscoop, geluidsgolven…). - Ondersteuning multi-core CPU. - 2 verschillende mixmethodes. Zwakke punten - Beperkt aantal aan te passen clipeigenschappen, weinig automatische functies. - Slechts 1 effect per clip. - Men krijgt snel het gevoel dat alles is gezien en niet veel verder uit te breiden is naar een professioneel niveau. 
 
 
 Nabeschouwing
 
 Arkaos
was
één
van
de
eerste
VJ‐applicaties
op
de
markt
en
heeft
al
heel
wat
versies
 doorlopen.
Dit
merk
je
op
als
je
met
Arkaos
Grand
VJ
1.2
werkt.
Het
is
een
zeer
 betrouwbaar
en
stabiel
programma.
Het
feit
dat
de
software
beschikbaar
is
voor
zowel
 Mac
als
PC
is
een
voordeel.
Gebruikers
van
beide
platformen
die
kennis
willen
maken
met
 VJ‐ing
komen
hier
automatisch
mee
in
aanraking.

 
 Het
grootste
voordeel
situeert
zich
in
de
interface.
Zelfs
zonder
voorkennis
is
het
na
 enkele
minuten
al
mogelijk
om
iets
op
het
scherm
te
toveren.
De
mooi
ogende
effecten
 zorgen
ervoor
dat
ieder
beeld
er
professioneel
gaat
uitzien
zonder
dat
men
hier
veel
voor
 heeft
moeten
doen.
Dit
is
tegelijk
een
nadeel,
want
iedereen
kan
zichzelf
op
deze
manier
 een
VJ
noemen.
Tekstanimaties
en
videogeneratoren
zorgen
ervoor
dat
Arkaos
Grand
VJ
 deels
automatisch
wordt
bestuurd.
Als
hier
geen
misbruik
van
wordt
gemaakt,
is
dit
een
 goede
VJ‐applicatie.
Zeker
om
mee
te
starten.
In
vergelijking
met
Modul8
en
Resolume
 heeft
Arkaos
Grand
VJ
wel
veel
minder
doorgroeimogelijkheden
naar
een
hoger
en
 professioneler
niveau.


42
 


VDMX5 Besturingssysteem Ja Neen Neen

Macintosh Windows Andere: Linux, Mobile Welke bestandstypes kunnen geïmporteerd worden? Quicktime .mov Windows .avi Flash .swf 3D formaten (.lwo, .3ds .max) Quartz Composer .qtz Toegang tot de parameters? Import methodes voor andere media? Aantal externe live video mogelijkheden Realtime tekstcreatie Stills Audio Sound analyse externe audiobron Clips & lagen Gebruiksvriendelijkheid playback

Oneindig Ja Ja Ja Ja

-

-

Aantal lagen dat max. kan gemixt worden Mixen met A-B-(C) crossfade Mixen met multichannels Playback als sequenties van clips

Ja Ja Ja Neen Ja Ja

Drag-and-drop van clips in de ‘media bin’(plug-in met matrix van cellen) of inladen via ‘import media’. De clips worden gevisualiseerd in een matrix van cellen. Er kunnen meerdere ‘pagina’s’ van matrices worden aangemaakt. Clips worden afgespeeld door ze toe te kennen aan lagen. Aantal clips en lagen in principe oneindig. Men kan niet zomaar wat clips inladen en hiermee beginnen mixer. Er is een heel uitgebreide verkenning voor nodig. Oneindig Ja Ja Neen 43
 


Effecten Aanwezigheid -

Aantal effecten per clip mogelijk Aantal effecten op compositieniveau Effectgeneratoren? MIDI-apparatuur + key mapping Ondersteuning van MIDI-apparatuur? MIDI-IN MIDI-OUT DMX-IN DMX-OUT OSC-IN OSC-OUT Aansluiting over TCP-IP? Network Aansluiting Midi / OSC / DMX over Wifi Werkwijze MIDI mapping Key mapping? Werkwijze key mapping -

In ruime mate aanwezig. Meerdere parameters per effect om ze aan te passen. Mogelijkheid om eigenschappen van de effecten te synchroniseren met muziek via de BPM. Oneindig Oneindig Neen

Ja Ja Ja Neen Neen Ja Ja Neen Ja Verbinden MIDI-apparaat. Selecteren van MIDI-apparaat bij de voorkeuren onder de tab ‘MIDI’. Rechts klikken op de functie die men wilt koppelen. Kies “MIDI detect”. Knop van MIDI-apparaat toekennen door er op te drukken of aan te draaien. De MIDI-map kan ook worden opgeslagen. Ja Rechts klikken op de functie die men wilt koppelen. Kies “Start Key Detect”. Toets van het keyboard indrukken Voordeel: de key mapping is hoofdlettergevoelig. Dus voor elke toets kunnen twee functies worden toegewezen. 44
 


Output Nee Nee Niet rechtstreeks. Enkel mogelijk via speciale patches aangemaakt in Quartz Composer. Opnamemogelijkheid Nee Variabel aantal output resoluties Ja Multi-screen output Projection mapping

Algemeen Interface/gebruiksvriendelijkheid

CPU intensief?

GPU ondersteuning/acceleratie Responsiviteit

Documentatie

Prijs

-

De interface moet zelfstandig worden opgebouwd aan de hand van verschillende modules. Dit geeft de mogelijkheid de applicatie volledig aan te passen naar eigen gebruiksbehoeften. De interface zal er bij elke gebruiker anders uitzien. - Op het eerste zicht zeer overrompelend door een overvloed aan functies. Men weet niet waar te beginnen. - Meerdere dagen tot weken nodig om er wat inzicht in te krijgen. - Zeer CPU intensief. Dit is al merkbaar bij het afspelen van enkele clips en effecten. - Het programma op zich is ook al redelijk belastend. Ja Het programma blijft steeds goed reageren. Daarom is een overbelasting niet vlug merkbaar met als gevolg dat de software plots crasht. - In functie van de moeilijkheidsgraad heel weinig informatie. - Wel verkenningstutorial aanwezig - Een link naar de handleiding is aanwezig, maar deze leidt naar een blanco pagina. € 254,57

Extra’s Grootte van de comunity, fora Uitgebreide gebruikerswereld. Configuratie of ontwikkeling open-source Neen 45
 


wereld Sterke punten

-

Zwakke punten

-

Interface tot in het oneindige uit te breiden. Ondersteuning voor de Nintendo Wii remote. Zeer professioneel. Heel moeilijke leercurve, waardoor moeilijk ‘feeling’ mee te krijgen. Een aantal basisfuncties zijn zeer omslachtig. Weinig 3D-effecten.

Nabeschouwing Over VDMX kan een redelijk kort besluit worden genomen. Deze software is erg verschillend met de voorgaande pakketten die onderzocht zijn. Terwijl Modul8, Resolume en Arkaos een gelijkaardige werkwijze hebben wijkt de werkwijze van VDMX hier sterk van af. VDMX biedt meteen het professionele “studio” niveau aan. Met als gevolg dat deze applicatie niet echt is weggelegd voor beginnende VJ’s. VDMX is geschikt voor ervaren VJ’s die reeds andere VJ-applicaties onder de knie hebben. Naar de toekomst toe mag dit programma zeker niet over het hoofd worden gezien.

46
 


2.3

Hardware onderzoek

Een Software gebaseerde VJ hoeft zich natuurlijk niet enkel te beperken tot zijn computer en software. Hij kan z’n set-up uitbreiden met een aantal apparaten die de videomix naar een hoger en dus professioneler niveau tillen. Als het op hardware aankomt moet men natuurlijk wat technisch aangelegd zijn, maar uit voorgaand onderzoek kunnen we afleiden dat iedere VJ dit van nature uit uiteindelijk hoeft te zijn. Het aanbod op de hardwaremarkt is groot. Daarom beperken we ons tot de soorten hardware die bruikbaar zijn voor een digitale VJ. We beginnen met de beschrijving van de hardware die de basis van de opstelling vormt, namelijk de computer en de projector. Daarna wordt aan de hand van enkele voorbeelden beschreven welke mogelijkheden er zijn voor de uitbreiding van de set-up en welke voordelen dit heeft t.o.v. de klassieke laptop – projector opstelling.

2.3.1 Beschikbare hardware a) Laptop of desktop Aangezien het materiaal van een VJ mobiel moet zijn, gaan we ervan uit dat de meeste kiezen voor een laptop. Los van de vraag welk besturingssysteem nu het meest geschikt is voor VJ-ing, staat vast dat de basis van de set-up een krachtig systeem vereist. Dit betekent: een snelle processor (CPU), een snelle grafische processor (GPU) en een grote, snelle harde schijf. Het komt erop neer dat de hardware van de laptop er op gericht is grafisch zo goed mogelijk te presteren. Naar de toekomst toe zijn vooral laptops met een touch screen zeer handig voor het snel kunnen selecteren van clips en functies. b) Digitale projector Men kan niet spreken van VJ-ing zonder projector, al valt hier niet veel over te vertellen. Er zijn grote verschillen op vlak van technologie, resolutie en functies, maar in principe is het gewoon een soort van monitor. Een digitale projector sluit men aan op gelijk welke output van computer of televisie en neemt om het even welk uitgestuurde beeld aan, maakt het groot, helder en geweldig om naar te kijken. c) Scan converter (ook: video converter, video scaler, transcoder…) Dit apparaat vertaalt het ene type video naar het andere en wordt bijvoorbeeld gebruikt om een laptop te koppelen met een projector. Omdat de projectoren nu uitgerust worden met een stijgend aantal componenten die de functionaliteiten van de scan converter voorzien, zijn ze steeds minder van belang. Bijvoorbeeld: projectoren ondersteunen tegenwoordig meerdere soorten inputs (VGA, S-video, composiet). De reden waarvoor scan converters nu nog het meeste worden gebruikt, is wanneer de laptop en software geen ‘dual-monitoring’ ondersteunen. Het apparaat wordt in dit geval tussen de laptop en projector gevoegd om in te kunnen deze 47
 


zoomen op het voorvertoningvenster van het uitgestuurde beeld. Bijna alle nieuwe hard- en software ondersteunt ‘dual-monitoring’, waardoor de scan converter steeds minder wordt gebruikt. d) Camera of webcam Om te beginnen is een camera of webcam een leuk hardwareapparaat om de set-up mee uit te breiden. Het geeft de VJ de mogelijkheid om live video in z’n mix te integreren. In functie van de snelheid kiest men als aansluitingsmethode best Firewire boven USB. Het is niet noodzakelijk een dure, geavanceerde camera of webcam te kopen. Tegenwoordig is bij veel laptops zelfs een digitale camera (zoals de ‘iSight’ op bepaalde types Macintosh computers) ingebouwd. Deze volstaan meer dan voldoende qua prestaties. e) MIDI-controller Een MIDI-controller is een fysieke interface die MIDI-informatie kan genereren en uitsturen. In een VJ set-up wordt vaak een keyboard gebruikt om snel en gemakkelijk clips aan te kunnen sturen. Men hoeft enkel in te stellen welk beeld bij welke toets hoort. De meer specifieke MIDI-controllers bestaan meestal uit drie soorten knoppen: druk-, schuif- en draaiknoppen. De controller is dan bedoeld om de volledige of toch een zo groot mogelijk deel van de software aan te sturen. De meeste MIDI-controllers zijn voor een bepaald doel ontwikkeld, maar kunnen ook dienst doen als algemene controller. Zo zijn er heel wat die ontwikkeld zijn voor DJ-software, maar ze functioneren evengoed met VJ-software. (bv. Hercules MK2 DJ-Controller, zie afb. 10). Een voorbeeld van een controller die oorspronkelijk voor VJ-ing is bedoeld (maar ook met andere software functioneel is) is de NuVJ-Controller. (zie afb. 11)

Afb. 10: Hercules MK2 DJ-Controller

Afb.11: NuVJ-Controller

Tegenwoordig zijn de meeste VJ-applicaties voorzien om het gebruik van MIDIcontrollers te ondersteunen. In de meeste gevallen komt het (na verbinding via USB) er op neer eerst de MIDI-controller te selecteren uit lijst om hem zo aan de software te koppelen. Vervolgens kan men via een speciale functie instellen welke parameter 48
 


door welke knop moet worden aangestuurd. De configuratie vraagt soms wat tijd, maar werpt wel vruchten af tijdens een performance. f) Scratch controller Steeds meer benadert men het mixen van video als het mixen van audio. Op Vandaag de dag zijn scratch controllers beschikbaar. Deze laten je toe, al dan niet via MIDI, om beelden te controleren met een vinyl. De playback van de beelden ligt volledig in eigen handen. Men is in staat de clips met verschillende snelheid af te spelen, door- en terug te spoelen en ze te ‘scratchen’. g) Game controller Deze categorie vertegenwoordigt een wereld op zich, van USB-apparaten zoals joysticks en gamepads tot draadloze apparaten zoals de iPhone/iPod Touch. Elk van deze apparaten beschikt over knoppen (iPhone digitaal) die gekoppeld kunnen worden aan functies binnen de software, welke de controle enkel ten goede komt.

2.3.2 Voordelen van hardware Wanneer men een camera of webcam aan de set-up toevoegt, kan men zoals eerder vermeld live beelden toevoegen aan de videomix. Het is gebruikelijk dat een VJ z’n camera naar het publiek richt en deze beelden live gaat bewerken. Het voordeel hiervan is dat het publiek een veel beter beeld krijgt van wat een VJ is en doet. Ten eerste zullen te toeschouwers geïnteresseerd raken in de beelden, want met wat geluk kunnen ze zichzelf zien. Ten tweede (en meer belangrijk) zal het publiek opmerken dat wat de VJ doet, effectief live gebeurt. Het grootste voordeel om een software gebaseerde set-up uit te breiden met hardware is vooral te vinden in de besturing van de VJ-software. Met een laptop alleen is men beperkt tot het werken met de muis en het toetsenbord, wat VJ’en soms heel frustrerend maakt. Er moet namelijk snel kunnen worden versprongen van de ene kant van het scherm naar het andere. Bepaalde functies moeten tegelijk kunnen worden aangesproken, enz... Als men bovendien elke actie (zoals het veranderen van de x-aswaarde met een draaiknop of het aanpassen van een kleur met een schuifknop) moet aansturen met de muis kan men soms niet snel genoeg reageren, wat de videomix niet ten goede komt. Het besturen van VJ-software via externe controllers geeft VJ’s de volledige macht en vrijheid die ze willen. Door controle via externe knoppen krijgt men veel meer voeling met de beelden en kan veel beter geanticipeerd worden op de muziek. Is het nu in combinatie met een simpele of uitgebreide VJ-applicatie, steeds weegt het op tegen het gebruik van de software zonder controller.

49
 


2.4

Aanmaken videobibliotheek en performen?

Nadat de keuze van het geschikte materiaal is gemaakt, kan een VJ overgaan tot het echte werk. Dit bestaat uit twee verschillende delen. Ten eerste moet het beeldmateriaal waarmee hij wil mixen verzameld en/of aangemaakt worden. Elke VJ hanteert een eigen stijl die hij bekomt door gebruik te maken van een bepaald soort beelden. De mogelijkheden variëren sterk. Daarom worden hieronder een aantal van de meest voorkomende soorten footage1 aangehaald. Het is ook van belang te weten hoe men de beelden aanmaakt en waar men rekening mee moet houden bij het exporteren. Er bestaan een aantal algemene richtlijnen zodat een soepele playback wordt gegarandeerd. Ten tweede komt het er op aan de vervaardigde videobibliotheek te gebruiken om een videomix, al dan niet live, mee op te bouwen. Er bestaan enkele basistechnieken om uit te vertrekken, maar in principe gaat iedere VJ gaat vanaf dit moment z’n eigen weg.

2.4.1 Vervaardigen van beelden Als VJ is het in de eerste plaats belangrijk veel tijd te investeren in het aanmaken van een persoonlijke videobibliotheek, m.a.w. het verzamelen van footage. De beeldkeuze van de VJ is meestal persoonlijk en in relatie tot de muziekstijl. De getoonde beelden in een videomix kunnen gesampled11 bewerkt en/of zelfgemaakt zijn. Zelfgemaakte beelden dragen het meest bij tot een eigen unieke stijl. Een eerste mogelijkheid die vaak wordt gehanteerd is het creëren van footage met behulp van Adobe Flash. Deze beelden zijn te herkennen aan grafische animaties, strakke lijnen, cartoonachtige kleuren, tekstanimaties en (meestal) tweedimensionale vormen. Het beeldmateriaal is eerder abstract en figuratief, waardoor heel wat (voornamelijk elektronische) muziekstijlen hierbij bij passen. Het voordeel van deze techniek is dat Flash vectorieel is gebaseerd en dat het formaat van de bestanden relatief klein blijft. Een VJ kan natuurlijk gebruik maken van bestaand beeldmateriaal, maar niets is creatiever dan de straat op te trekken met een camera in de hand. Zo kan men zowel dagdagelijkse als unieke dingen vastleggen op beeld. Het is creatief en inspirerend en vooral uniek en zelf aangemaakt. Achteraf importeert men alle beeld in een videobewerkingsprogramma en selecteert men de beste delen. Hiermee gaat men aan de slag om loops te creëren. Loops zijn beelden met hetzelfde begin en einde en worden telkens herhaald. Dit is vaak de basis waarmee een VJ te werk gaat. Meestal zijn de beelden niet langer dan een paar seconden om een vlotte playback te garanderen. De loops kunnen enerzijds meteen worden bewerkt met filters en effecten zodat ze klaar zijn voor gebruik in de videomix. Anderzijds kunnen ze enkel geknipt worden met de bedoeling om in de VJ-software zelf bewerkt te worden. Het beste is een combinatie van de twee te nemen zodat niet alle bewerkingen in de VJ-applicatie moet gebeuren, want dit kan een vlotte playback bemoeilijken. 50
 


Op basis van bovenstaande mogelijkheden kan een VJ een behoorlijk gevulde videobibliotheek bekomen. Dit is ideaal om mee te beginnen. Hiernaast zijn ook tal van andere programma’s geschikt om extra beeldmateriaal te creëren. Adobe After Effects is hier een goed voorbeeld van. VJ’s die graag mixen met 3D-beelden kunnen terecht bij software zoals 3D Studio Max of Cinema 4D. Om de creativiteit volledige de vrije loop te laten, zijn er programma’s zoals Quartz Composer die het toelaten footage te creëren op basis van een programmeertaal. Hiermee kunnen zelfs eigen effecten worden vervaardigd. Sampelen van beeldmateriaal is tenslotte een methode die al jaar en dag in is bij VJ’s. Hierbij wordt bestaand beeldmateriaal afkomstig van films, cartoons, reclamespots enz. verwerkt tot bruikbare loops.

2.4.2 Media voorbereiden voor VJ-software Heel belangrijk bij het vervaardigen van clips is dat men ze op zo’n manier maakt dat ze optimaal te gebruiken zijn door de software. Voor de meeste VJ-applicaties die draaien op een gemiddelde computer hanteert men best afmetingen van 640 op 480 of 800 op 600 pixels. Op Mac comprimeert men QuickTime Movies (.mov) best met de PhotoJPEG codec. Dankzij een snelle decompressie is PhotoJPEG ideaal voor het scratchen en afspelen van meerdere videobestanden tegelijk in de meeste VJ-applicaties. Op PC kan men AVI-bestanden best met de PICvideo M-JPEG codec of de Indeo 5.1 codec comprimeren. Resolume voorziet zelfs een eigen codec (DVX QuickTime) waarmee hij het beste omspringt op beide platformen. Dit is dus dé te gebruiken codec wanneer men Resolume gebruikt als live video mixer.

2.4.3 Performen Wanneer de videobibliotheek voldoende groot is, kan deze gebruikt worden tijdens een live performance. In het geval van een beginnend VJ wordt hiermee vaak een demomix aangemaakt. In deze 3 tot 5 minuten durende videomix toont de VJ wat hij te bieden heeft en welke stijl hij hanteert. Met behulp van zijn beste beelden probeert hij de kijker te overtuigen van z’n kwaliteiten om dan eventueel gevraagd te worden voor een (eerste) GIG. Deze demomix kan verspreid worden via het internet of op DVD, maar dan moet men wel extra rekening houden met eventuele auteursrechten. Let wel, een demomix is effectief live opgenomen met behulp van een VJ-applicatie en is niet gemonteerd of samengesteld met behulp van een videobewerkingssoftware. Iedere VJ houdt er z’n eigen manier van werken op na, maar er zijn toch een aantal basistechnieken die gehanteerd kunnen worden om het beeld visueel zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Om snelheid te suggereren wordt vaak gebruik gemaakt van harde cuts, snelle overgangen en stop-motion. Meer beweging wordt gecreëerd door computereffecten zoals verschillende kaders te hanteren. Hetzelfde beeld wordt zo 51
 


meerdere keren in eenzelfde compositie verwerkt. Een andere techniek die ook vaak toegepast wordt is ‘morphing’. Morphing is het langzaam veranderen van beelden door middel van twee beeldlagen. Het publiek krijgt zo de indruk dat het ene beeld versmelt in het andere. Tot slot wordt vaak (de suggestie van) dans gebruikt in de videomix om een link te leggen tussen beeld en geluid. Vaak zijn de beelden van een VJ zeer abstract. De herkenning van een menselijk figuur doet deze abstractie wegvallen en schept bovendien een hechte band tussen beeld en kijker. Door dans toe te voegen aan de videomix wordt de muziek op een natuurlijke wijze gevisualiseerd. Ook wordt het publiek zo aangespoord om te dansen, wat de uiteindelijke bedoeling is in een club, op een festival of optreden.

3.

Persoonlijke ervaring als VJ

Op 24 april 2010 deed ik m’n eerste ervaringen op als visual jockey. Samen met FreeJays (Jonas Pottie & Bram Van Oost) ging ik mee om gedurende een twee uur durend optreden de muziek van de DJ van passende visuals te voorzien. Dit deed ik in afwisseling met mijn externe promotor. Sinds onze eerste afspraak in december 2009 wist Jonas me meteen te vertellen dat hij bereid was me mee te nemen op één van zijn GIG’s12 met FreeJays. FreeJays is een organisatie die hedendaagse muziek brengt begeleid door live gemixte visuals. Hieronder schrijf ik kort enkele bevindingen van deze avond; hoe het is om voor een live publiek te spelen en wat vooraf ging aan voorbereidingen. VJ’en bestaat uit twee stappen. In het eerste, het voorbereidende werk kruipt het meeste tijd. Het bestaat uit het opnemen en verzamelen van videoclips, de clips worden in deze fase ook bewerkt. Zo bekomt een VJ een uitgebreide bibliotheek van verbluffende beelden hebt om mee te spelen. De videoclips kunnen op veel verschillende manieren worden aangemaakt. Er zijn VJ’s die met clips werken enkel vervaardigd zijn via software zoals Photoshop, After Effects en Flash. Anderen gaan dan weer de straat op om daar beelden vast te leggen die ze dan later omvormen tot bruikbare clips via videobewerkingsprogramma’s. Meer over het aanmaken en aanvullen van de videobibliotheek is te vinden in het tweede deel van deze paper. Na het voorbereidende werk, gaat de VJ de clips samenbrengen in een spontane live set en dus spelen voor een publiek. En dat mocht ik die bewuste zaterdag uitproberen. Zoals eerder aangehaald werd, werkt elke DJ met zowat dezelfde set-up. De organisatie van het evenement weet precies welk materiaal er nodig is. Het enige wat de DJ dan hoeft te doen is zijn of haar LP’s, CD’s of laptop mee te brengen en hij/zij kan aan de slag. Een VJ zorgt meestal zelf voor al z’n materiaal, behalve de projector(en) en/of schermen. Voor het optreden werkte ik met mijn MacBook als VJ-toestel, deze vereist een ‘Mini DisplayPort-naar-VGA-adapter’13 om VGA te kunnen uitsturen. Dit is materiaal die je als VJ uiteraard zelf moet voorzien. Op aanraden van mijn begeleider gebruikte ik een MIDI-controller om het gebruik van de software wat eenvoudiger te maken. Het is namelijk veel aangenamer en vlotter om mee te werken als je fysieke knoppen kan 52
 


gebruiken in plaats van elke functie te moeten slepen of aanklikken met je muis. Dit heb ik ook duidelijk gemerkt tijdens de GIG. Ik werkte deels rechtstreeks via mijn laptop en deels via mijn toch wel beperkte MIDI-controller. Om een vlotte mix te kunnen neerzetten zou je hier mee uiteindelijk elke knop en functie kunnen aansturen. Het configureren van dit apparaat vereist natuurlijk wel wat voorbereiding. Hoe voelt het nu je eigen ding te kunnen doen voor een live publiek? Ik had in de eerste plaats het gevoel dat er niet zoveel druk op de VJ als op de DJ ligt. Het publiek komt in de eerste plaats voor de muziek. Wanneer de DJ de mist ingaat zal het publiek dit dan ook opmerken en afstraffen. Omdat mensen nog niet echt vertrouwd zijn met het gebruik van visuals, verwachten ze er volgens mij ook nog niet zoveel van. Het valt bovendien minder op wanneer de VJ in vergelijking met de DJ een steek laat vallen. Met andere woorden zal een DJ heel wat uren mogen doorbrengen in zijn oefenruimte voordat hij goed genoeg is om met iets degelijks naar buiten te komen. Terwijl een VJ daarentegen, en dat is naar mijn mening een groot voordeel, vooral veel bijleert door z’n ding effectief live te doen en vanuit de ervaringen daarin te groeien. Het eerste en het moeilijkste wat een VJ volgens mij moet leren, is het anticiperen op de muziek. Hierover heb ik tijdens mijn eerste ervaring toch al het één en ander opgestoken. Net zoals een DJ z’n set opbouwt, moet de VJ dit ook doen. Zacht beginnen door bijvoorbeeld de lichtsterkte in eerste instantie laag te houden en nog geen al te uitgesproken beelden te gebruiken (eerder abstract). Het is belangrijk om wanneer de DJ een hoogtepunt opbouwt in z’n muziek, dat de VJ dit ook doet met beelden. Wanneer een rustig moment wordt ingebouwd in de muziek, is het van belang dat de activiteit van de beelden ook wegvalt. Dit kan door de lichtsterkte van de beelden te verlagen of zelfs naar een volledig zwart scherm te gaan bij een rustig moment. Vervolgens kan de snelheid waarmee de clips worden afgespeeld, aangepast worden (‘pitching’) om zo ook beter te kunnen anticiperen op het tempo van de muziek. Tot slot beïnvloedt het genre van de muziek vaak de keuze van de beelden. Bij minimalistische muziekgenres zoals house, techno, minimal, elektro, enz… passen best abstracte en kleurrijke vormen. Terwijl andere genres zoals dance, hiphop en pop eerder herkenbare vormen vereisen. Om meer specifiek te zijn kan bij hiphop bijvoorbeeld gebruikt gemaakt worden van beelden waarin breakdansers en graffiti te zien zijn, specifieke beelden die het genre specificeren. Zo ontstaat er ook meteen een directe link tussen beeld en geluid. De uitdaging voor de VJ bestaat er dus uit het nummer te analyseren en dezelfde stijl toe te passen op de beelden die hij gebruikt. Een ‘funky’ nummer vereist ‘funky’ beelden, een ‘uptempo’ nummer vraagt om snelle beelden. Een vrolijk nummer wordt vertaald in kleurrijke beelden, enzovoort. Hoe beter de VJ dit toepast, des te meer het publiek klank en beeld als een geheel gaat zien en het werk dat de VJ verricht ook echt gaat appreciëren.

53
 


4.

Conclusies

4.1 Problemen en gebreken Voordat een algemeen besluit wordt genomen, worden kort de problemen aangehaald die voorkwamen gedurende de periode van het onderzoek. Het eerste probleem bevond zich in enkele tekorten van mijn persoonlijk materiaal. Ik beschik namelijk over een normale MacBook en geen MacBook Pro (Apple). Dit had tot gevolg dat de VJ-software niet tot het uiterste kon worden gedreven tijdens het testen van de VJ-applicaties. Door het systeem dat van matige kracht is, gebeurde het wel eens dat een applicatie sneller vast liep dan wanneer ik over een krachtiger systeem zou beschikken. Voor alle duidelijkheid had dit geen rechtstreekse invloed op de uitslag van de testcase. Elke mogelijkheid kon vlot worden onderzocht. Ook de MIDI-controller (Hercules mk2) die ik testte voldeed niet aan de vereisten die een ervaren VJ heeft. Er zijn namelijk een weinig aantal knoppen op aanwezig. Opnieuw moet duidelijk worden gemaakt dat dit geen hinder veroorzaakte voor het onderzoek. Ten slotte is er ook een probleem dat zich vaker voordoet in de VJ-wereld. Ik heb dit dan ook ten lijve ondervonden naar aanleiding van de live performance die ik deed samen met FreeJays. Het enige wat een organisatie meestal voorziet is een projector. Het materiaal dat een VJ daarnaast nodig heeft, moet hij zelf voorzien. In mijn geval moest ik een Mini DisplayPort-naar-VGA-adapter aanschaffen om VGA uit te kunnen sturen met mijn MacBook. Moest er S-Video vereist zijn als outputsignaal ging dit een nog groter probleem zijn geweest, aangezien een MacBook dit niet ondersteunt.

4.2 Algemeen besluit Met deze bachelorproef is geprobeerd de vragen te beantwoorden die bestaan rond het bekomen van een professionele VJ-mix. De opzet was uit te zoeken welke set-up en welke soft- en hardware hier het meest geschikt voor is. Natuurlijk mocht ook wat achtergrondinformatie zoals de geschiedenis van de VJ en de vergelijking met de DJ niet ontbreken. Deze informatie is noodzakelijk om een algemeen beeld te vormen van wat de VJ juist doet. Volgende vragen kwamen aan bod: Wat is de positie van de VJ ten opzichte van de DJ en het publiek? Welke set-up hanteert de VJ en welke is ideaal om mee te starten? Wat is de meest voorkomende software? Welke software is het meest geschikt om als onervaren VJ de knepen van het vak te leren en om na verloop van tijd ook professioneel mee te kunnen werken? Met welke hardware kan een VJ zijn set-up uitbreiden? De geschiedenis van de VJ leert ons dat bewegende beelden worden gebruikt om de muziek kracht bij te zetten. Het geen wat de VJ doet is bedoeld als begeleidende rol en is 54
 


ondergeschikt aan de rol van de DJ of muziekband. Hierdoor heeft hij minder rechtstreeks contact met het publiek, wat het moeilijk maakt een wederzijdse verstandhouding tussen VJ en het publiek op te bouwen. Deze verstandhouding kan ten eerste worden versterkt door de organisator om de VJ in het zicht te plaatsen, bijvoorbeeld naast de DJ. Ten tweede kan de VJ zelf de aandacht van het publiek trekken door zo goed mogelijk te anticiperen op de muziek. Ten slotte zorgt ook de juiste beeldkeuze voor de benadrukking van de extra dimensie die visuals toevoegen aan een live performance. Om zijn taak zo goed mogelijk te vervullen moet een VJ op zoek gaan naar geschikt materiaal. Hiervoor moet hij eerst de keuze maken tussen een hardware- of software gebaseerde set-up. De hardware gebaseerde set-up heeft twee grote nadelen: de aankoop van het materiaal is duur en er is redelijk wat technische kennis vereist. Helemaal niet ideaal voor iemand die net de VJ-wereld ontdekt. Met een software gebaseerde set-up heeft de VJ reeds voldoende met een computer met daarop een VJ-applicatie. Alhoewel een Hardware gebaseerde set-up het meest stabiel is, biedt een Software gebaseerde veel meer mogelijkheden. Het aansluiten van MIDI-controllers (om de software met een fysiek apparaat te besturen) en ‘projection mapping’ (projecteren op driedimensionale voorwerpen) zijn hier voorbeelden van. Deze mogelijkheden zijn via software gemakkelijk toe te passen en zorgen ervoor dat een hoger niveau veel sneller bereikt wordt. Een Software gebaseerde set-up is het meest geschikt voor beginnende VJ’s en voor het maken van een professionele VJ-mix. Vervolgens moet naar gelang het doel en de noden van de VJ een gepaste applicatie worden gekozen. Als men echter nog niet weet wat de noden inhouden, kan dit een lastige keuze zijn. Daarom vallen VJ’s zonder ervaring best terug op de applicaties die het meest gangbaar zijn op het domein van VJ-en. Arkaos, Modul8, Resolume en VDMX zijn wereldwijd de meest gebruikte (en bijgevolg ook best ontwikkelde) VJ-applicaties. Rekening houdend met de gebruiksvriendelijkheid en de kracht (RAM geheugen en grafische kaart) van een gemiddelde computer blijkt Modul8 de beste keuze. Deze VJsoftware beschikt over alle vereiste functies die een VJ-applicatie verlangt en is geschikt om het VJ-en onder de knie te krijgen. Naarmate men Modul8 beter leert kennen, kan de software worden uitgebreid met (zelfgemaakte) modules. Dit staat toe om er ook professionele resultaten mee te behalen. Vervolgens kan besloten worden dat de Software gebaseerde set-up best wordt uitgebreid met een MIDI-controller. Deze zorgt ervoor dat (bijna) alle functies van de VJ-software via fysieke knoppen beschikbaar zijn. Zo moet een VJ niet alle functies één voor één besturen met de muis. De VJ krijgt veel meer voeling met de videomix en kan veel beter anticiperen op de muziek, wat tegemoetkomt aan de professionaliteit. Tot slot zal het beeldmateriaal waar een VJ mee werkt ook een belangrijke rol spelen bij het behalen van een vlotte videomix. Des te beter men als VJ vertrouwd is met de eigen beelden, hoe beter men zal kunnen te werk gaan om de visuals zo goed mogelijk bij de muziek te doen aansluiten. Dit zorgt voor een completer en professioneler geheel. 55
 


Bronnenlijst SPINRAD, P. “The VJ Book, Inspirations and practical advice for live visuals performance”, Feral House, Los Angeles, 2005 MINK, O. “De video-jockey, Van abstracte film tot interactieve media”, Masterproef fine arts aan het Sandberg Instituut, Amsterdam, 2003 Taylor, S., e.a. “Turning the tables: An interactive surface for VJing”, Boston USA, 8 april 2009 Cook, J., e.a., “Painting with light, weekend VJ workshop using Resolume 2.3”, Australië, juli 2006 DEKKER, A. “VJ Cultuur: Een fenomeen in geschiedenis, presentatie en perceptie”, VJ Cultuur, Amsterdam, 2005 (internet, www.vjcultuur.nl/vjcultuurverslag.pdf) POPE, R. “In the mix, Today’s VJ is entertainer, inventor, visualist”, Livedesign, februari 2008 (internet, livedesignonline.com/concerts/vjing_growing_fast_0201) CURRIE, N. “VJ Culture: Design takes center stage”, Adobe, mei 2010 (internet, www.adobe.com/designcenter/thinktank/vjculture) EMBRECHTS, J. “Was het nu VJ-ing, audiovisuals of Motion Graphics?”, Beeld Express, april 2009, 18-19 BARKER, S. “Introduction to VJing”, Lotech, mei 2010 (internet, www.lotech.co.nz/media/files/IntroductiontoVJing-Intersect2005.pdf) GRANT, I. “Quartz Composer, In the art and motion design of futurismo zugakousako”, ellington.tvu.ac, November 2008 (internet, ellington.tvu.ac.uk/ma/wpcontent/uploads/2006/06/cpa/assessment_1/1_cpa_essay_ian_grant.pdf) VAN OOST, B. “MIDI voor beginners”, KNNKT, 9 augustus 2009 (internet, www.knnkt.be/deploy_/artikels/2009/08/midi-voor-beginners) CARPER, B. “VJ-ing on mac”, Toybot, 27 september 2008 (internet, www.toybot.nl/blog/2008/09/27/vj-ing-on-mac) UDART “Projection mapping on the rise”, UDART, 17 februari 2010 (internet, www.udart.dk/2010/02/17/projection-mapping-on-the-rise)

56
 


BAAN, W. “50 jaar VJ-cultuur, waar staan we?”, Eclectro, 16 april 2008 (internet, www.eclectro.nl/2008-04-16-50-jaar-vj-cultuur-waar-staan-we) KIRN, P. “10 Reasons to Look Forward to Tooling Around with Visualist Tools in 2010”, Create Digital Motion, 31 december 2009 (internet, createdigitalmotion.com/2009/12/10-reasons-to-look-forward-to-tooling-around-withvisualist-tools-in-2010) Relevante links: 

VJ Cultuur: het resultaat van een jaarlang onderzoek naar de VJ cultuur in Nederland (www.vjcultuur.nl)



VJ Central: een community-site voor en door VJ’s (beta.vjcentral.com)



Le Collagiste VJ: webblog over de cultuur van VJ-ing (blog.lecollagiste.com)



Software VJ: site voor softwarevergelijking (www.softwarevj.com)



Audiovisualizers: verzamelsite met VJ-software (www.audiovisualizers.com)



VJ Forum: uitgebreid forum over alles wat met VJ-en te maken heeft (vjforums.com)



Create Digital Motion: verzamelsite voor artikels over nieuwigheden in de VJwereld (createdigitalmotion.com)



Website van de United Visual Artists (www.uva.co.uk)



Resolume VJ-software (resolume.com)



Modul8 VJ-software (www.garagecube.com)



VIDVOX VJ-software (vidvox.net)



Arkaos VJ-software (arkaos.net)



http://mmmlabs.com/w/vj-work/



http://motionographer.com/



http://vj.tv/ 57
 


BIJLAGE 1: Verklarende woordenlijst

1

Footage De footage is het ruwe materiaal dat gefilmd, gecreëerd of verzameld is door de VJ. Footage wordt verzameld in een beeldenbibliotheek die als basis zal dienen voor een VJ-set.

2

Caleidoscoop Een caleidoscoop is een spiegelende buis gevuld met gekleurde stukjes glas. Door herhaalde spiegeling van het licht dat aan de ene kant invalt, kan aan de andere kant via een kijkopening regelmatige figuren worden gezien. De figuren ‘bewegen’ door de buis rond te draaien.

3

Super 8 mm film(2) Super 8 mm film of kortweg Super8 is een oud filmformaat dat in 1965 door Eastman Kodak werd uitgebracht. Het wordt zo genoemd, omdat de breedte van de film 8 millimeter bedraagt. De voorganger van de Super8 was de normale 8 mm film.

4

Realtime(3) Realtime betekent dat instructies direct worden verwerkt zodat vrijwel meteen het resultaat zichtbaar kan worden gemaakt. Het is exact zoals de gebeurtenissen verlopen zijn in de tijd: live.

5

Wii Remote De Wii Remote, ook wel Wii-mote genoemd, is de controller van de Nintendo Wii-console. Deze stuurt niet rechtstreeks MIDI-boodschappen uit, maar de uitgestuurde signalen kunnen wel gemakkelijk gekoppeld worden aan MIDIinformatie. Deze informatie wordt op zijn beurt gebruikt om functies in VJsoftware aan te spreken.

6

Xbox Gamepad De Xbox Gamepad is de controller van Microsoft’s Xbox en kan naast het besturen van games ook gekoppeld worden aan andere software. Net als de Wii Remote kunnen de uitgestuurde signalen gekoppeld worden aan MIDI-informatie.

Codec(4) Codec is een samenvoeging van COmpressie en DECompressie. Het is een stuk soft- of hardware dat toelaat digitale informatie te coderen/decoderen of te 























































 7

(2) BRUINSMA, F. “S8 reversal lab”, juni 2006 (internet, www.super8.nl) (3) GRAFISCH ABC, “Begrippen”, 28 januari 2008 (internet, www.graphics-abc.com/

newframe.html?/ begrippen.html)
 (4) DE GROOT, J. “AV Blog”, mei 2010 (internet, www.avblog.nl/woordenboek/c/#Codec)

58
 


comprimeren/decomprimeren. Codecs worden gebruikt om bijvoorbeeld beeld of geluid te coderen in een formaat dat een zeker kwaliteitsniveau behoudt. Voorbeelden: DivX, MP3, MOV, MPEG… 8

Vector-georiënteerd(5) Een afbeelding (al dan niet geanimeerd) waarvan de kleur, lijndikte en onderlinge relaties tussen punten wordt bepaald door wiskundige formules. Hierdoor kan een vectorafbeelding worden uitvergroot zonder kwaliteitsverlies. De tegenhanger van vector-georiënteerd is pixel-georiënteerd.

9

Crossfader Een crossfader is een digitale (in software) of analoge (op een videomixer, mengpaneel…) schuifknop die wordt gebruikt om een vloeiende overgang te maken tussen beeld of geluid gedurende enkele seconden. Deze kan aanwezig zijn in software (zie afb. )

10

Open-source Open-source betekent dat de broncode van de software toegankelijk en vrij aan te passen is. Bovendien moeten de distributievoorwaarden van de software aan specifieke criteria voldoen om het label ‘open-source’ te krijgen.

11

Sampelen Gebruiken van korte stukjes uit bestaand beeldmateriaal, bijvoorbeeld uit films, reclamespots, animaties, enz… De sample-methode wordt vaak gebruikt door VJ’s, maar roept toch vragen op over het copyrightrecht.

12

GIG Is een term die door muziekanten, DJ’s en VJ’s wordt gebruikt om hun performances te benamen.

13

Mini DisplayPort-naar-VGA-adapter Met de Mini DisplayPort-naar-VGA-adapter kan een analoog beeldscherm of een projector aangesloten worden op een MacBook, MacBook Pro of MacBook Air die voorzien zijn van een Mini DisplayPort. Alsook een LCD-scherm met een VGA-connector of –kabel kan op deze manier worden verbonden.(6)

























































 (5) (6)

Marpheus & Cyxla, “Cyxla’s infopage”, maart 2003 (internet, www.cyxla.com/uitleg/uitleg_v.html) Bron: Apple Store (store.apple.com/nl/product/MB572Z/A)


59
 


BIJLAGE 2: Logboek

60
 


LOGBOEK bachelorproef MMP 2009-2010 Student: Niels Mahieu Onderwerp: De VJ-cultuur en VJ-mix uitgediept. Externe promotor: Jonas Pottie Interne promotor: Inge Sintobin datum

actie

Inhoud

to do

opmerkingen

01-10-2009

Briefing 1

18-11-2009

Briefing 1 Uitwerken voorstel Indienen voorstel Mail naar Tom Neuttiens Mail naar Tom Neuttiens Opstellen mail

Onderwerpkeuze uitwerken op basis van briefing Onderwerpkeuze en titel bepalen Droppen op dilheas

Deadline 26 oktober

22-10-2009 25-10-2009

Afspraken / uitleg rond werking WOWproject & bachelorproef Doornemen van het dilheas document Opstellen van voorstel met titel en motivatie van de keuze Droppen op dilheas

18-11-2009

Mailing

19-11-2009

Afspraak met Tom Neuttiens Mailing

26-10-2009 12-11-2009 13-11-2009

20-11-2009 23-11-2009 25-11-2009 28-11-2009

2-12-2009

Mailen i.v.m. de bespreking van het voorstel Afspraak maken bespreking onderwerp

Goedkeuring en bespreking onderwerp met lecoren Afspraak maken voor de bespreking en goedkeuring van het onderwerp Externe promotor zoeken

Opstellen van een tekst om rond te sturen en op zoek te gaan naar externe promotor Rondmailen van document met de vraag naar een externe promotor Bespreking van het onderwerp met lector

Mail rondsturen alle mogelijkheden

Mailen naar een extra aantal contacten

Deadline 26 oktober Deadline 26 oktober

Afspraak 19 november met Tom Neuttiens

Morgen afspraak met Tom Neuttiens voor voorstel Externe promotor zoeken

Contact Contact met Jonas Pottie Contact met Jonas Pottie

Eerste contact met mogelijke promotor Terugmailen na positieve reactie met insteek van het eindwerk Ontvangen van de gegevens

Bedankingsmail sturen naar diegenen die reageerden Insteek van het eindwerk uitleggen Persoonlijke gegevens vragen om te kunnen invullen op voorstel Indienen tweede versie voorstel bachelorproef, met de contactgegevens externe promotor

Mail naar Tom

Mail versturen met de vraag als het voorstel

Voorstel bachelorproef versturen naar Tom

Jonas Pottie Brandstraat 115 8755 Ruiselede GSM: 0478 59 46 50

3-12-2009 6-12-2009

17-12-2009 24-12-2009

28-12-2009 30-12-2009 4-1-2010 2-2-2010 4-2-2010 4-2-2010 9-2-2010 9-2-2010 10-2-2010 12-2-2010 14-2-2010

14-2-2010 15-2-2010 16-2-2010

Neuttiens Mail naar Tom Neuttiens Briefing contract

ook digitaal mag ingeleverd worden Mail met voorstel bachelorproef en gegevens externe promotor Uitleg over het opstellen en inleveren van het contract + controle onderwerp

Mail naar Jonas Pottie Contact met Jonas Pottie

Vraag naar afspraak voor het ondertekenen van de contracten Afspraak voor ondertekenen van contracten + kennismaking

Meeting met Jonas Pottie Mail van Jonas Pottie Mail van Jonas Pottie Briefing 2

Kennismaking + ondertekenen contracten +insteek eindwerk Enkele handige url’s

Onderzoek starten

Interessant artikel over het uitzicht naar 2010 op vlak van VJ-en Uiteg werking, mindmap, planning + indienen van de contracten Vraag om afspraak voor ondertekenen contract Afspraak ondertekenen contracten

Artikel lezen

Aanvraag om contract week later in te dienen Algemene uitleg + mindmap

Contract laten ondertekenen op 10 februari Eerste versie mindmap aanmaken

Ondertekenen contracten + uitleg over de insteek van de bachelorproef geven Mailen naar externe promotor stand van zaken Uitnodiging om mee te gaan naar optreden voor het tonen van de set-up en om te filmen Opstellen an de eerste mindmap Eerste briefing in verband met de poster

Terugmailen met bevestiging

Mail naar Inge Sintobin Mail van Inge Sintobin Contact met Tom Neuttiens Eerste les Prolab II Meeting met Inge Sintobin Mail naar Jonas Pottie Mail van Jonas Pottie Mindmap 1 Briefing poster 1 Mail naar Jonas Pottie

Bevestiging afspraak

Neuttiens met gegevens externe promotor

Opmaken van het bachelorproef-contract en laten ondertekenen door interne en externe promotor + controle van het onderwerp

Deadline: Inleveren na de kerstvakantie

Opstellen contract

Afspraak maandag 28 december, 15u in de Republiek in Brugge

Opzoeken van bronnen

Contract laten ondertekenen door interne promotor Afspraak maken

Deadline indienen contracten: 9 februari

Afspraak op 10 februari

Indienen mindmap versie 1 Beeldmateriaal verzamelen tegen volgende les

Nieuwe deadline contracten: 16 februari Mindmap indienen, deadline: 14 februari

Deadline: 16 februari Afspraak op 5 maart in het Entrepot, Brugge

16-2-2010 21-2-2010 23-2-2010 23-2-2010 1-3-2010 4-3-2010 5-3-2010 6-3-2010 7-3-2010 9-3-2010 10-3-2010 10-3-2010 15-3-2010

16-3-2010

Contracten Poster Les prolab II Poster v2 Mail van Jonas Pottie Telefoon van Jonas Pottie Meeting met Jonas Pottie Boek

Contracten indienen bij Tom Neuttiens Indienen eerste versie poster Algemene uitleg Aanmaken van 2e versie van de poster Details afspraak + uitwisselen GSM

Eerste versie poster aanmaken

Details afspraak vrijdag 5 maart

Verduidelijking afspraak van vrijdag

Filmen en tonen van set-up van Samtex

Briefing poster en MM 2e versie poster en MM Oproep

Briefing i.v.m. het indienen van de tweede versie van poster en mindmap Indienen tweede versie van poster en mindmap Indienen van contracten anders doorverwijzing tweede zit Eerste versie inhoudsopgave

Kennis leren maken met de praktische wereld en met hardware set-up Niet verkrijgbaar in België mits bestelling in boekenhandel, kan enkele weken duren 2e versie poster en Mindmap verder aanmaken

Mail naar Inge Sintobin Mail van Inge Sintobin

Boek bestellen: The VJ book

Feedback op eerste versie inhoudsopgave + afspraak om te verduidelijken

Mail naar Inge Sintobin Mail van Inge Sintobin

Bevestigen afspraak

18-3-2010

Meeting met Inge Sintobin

Verduidelijking doelstelling, inhoud en inhoudsopgave van eindwerk

21-3-2010

Bachelorproefgids Voorbereiden presentatie

Uitleg over de bachelorproefgids via mail

16-3-2010

22-2-2010

23-3-2010

Presentatie

Verder werken aan poster en mindmap Opgebeld worden voor verdere afspraak

OK

5 maart om 22u30 aanwezig

Paul Spinrad – The VJ book Deadline: 9 maart

Deadline: 16 maart

Structuur bepalen voor bachelorproef

Terugmailen voor afspraak + doelstelling opstellen Doelstelling eindwerk opstellen + inhoudsopgave herwerken

Afspraak verzetten

Presentatie over de stand van zaken voorbereiden + poster en mindmap herwerken (versie 3) Presentatie geven over de stand van zaken wow-project en bachelorproef aan de hand

Deadline: 21 februari

Werken aan de doelstelling, duidelijk doel voor ogen stellen om naar toe te werken voor presentatie stand van zaken + inleiding schrijven voor duidelijkheid te scheppen Doorsturen bachelorproefgids naar externe promotor Poster moet er goed uitzien om van hieruit te kunnen vertrekken voor presentatie Poster aanpassen: kleur en logo’s

Afspraak 18 maart om 12u45 Afspraak 18 maart om 12u40 in kleine vergaderzaal

24-3-2010 27-3-2010 29-3/4-4 2010 4-11 april 2010 6-4-2010 6-8 april 2010 12-4-2010 11-18 april 2010 12-18 april 2010

Poster v4 Mail naar Jonas Pottie Info verwerken Schrijven Boek Boek doorlezen Contact met Jonas Pottie Schrijven Contact met Jonas Pottie

16-19 april 2010

Informatie

19-26 april 2010 22 april 2010

Schrijven

23 april 2010

Contact met Jonas Pottie Contact met Jonas Pottie Voorbereiden

24 april 2010 24 april 2010 24 april 2010 25 april 2010 25 april 2010 25-4/1-5 2010 1 mei 2010

Voorbereiden

Meeting met Jonas Pottie Schrijven Mail naar Inge Sintobin Schrijven Mail van Inge Sintobin

van poster Poster aanpassen naar opmerkingen Bachelorproefgids bezorgen aan externe promotor Alle nodige info verwerken om te kunnen schrijven aan eindwerk Schrijven van het eerste (inleidende) deel van het eindwerk Boek afhalen in de boekhandel The VJ book doorlezen, aantekeningen maken en samenvatten Eerste afspraken voor VJ-sessie in Bassevelde Verderwerken eerste deel van eindwerk Verder afspreken met externe promotor voor VJ-gig in Bassevelde + bespreking van de set-up Informatie verwerken tweede deel eindwerk: delen samenvatten, oplijstingen maken, VJ-software testen Beginnen schrijven aan tweede deel van eindwerk Voorbereiden clips en hardware voor optreden met FreeJays Optreden met FreeJays gaat niet door op vrijdag Nieuwe afspraak voor deze avond voor optreden met FreeJays Clips en hardware voorbereiden voor deze avond Optreden met FreeJays om ervaring de theorie te kunnen testen in praktijk Neerschrijven van de bevindingen en conclusies van op 24 april Doorsturen eerste versie eindwerk Afwerken tweede deel eindwerk Opmerkingen moeten verwerkt worden, teksten opgestuurd met de post

Zelf ook de bachelorproefgids goed doornemen Teksten lezen, samenvatten.. Doorsturen naar interne en externe promotor Doorlezen van boek Verwerken in tekste eerste deel (belangrijke bron!) Voorbereiden clips

23 april: optreden met FreeJays in Bassevelde

Informatie verwerken tweede deel eindwerk Aanschaffen adapter naar VGA

Schrijven tweede deel eindwerk

Jonas Pottie contacteren voor concrete afspraken Nieuwe afspraak maken morgen? Voorbereiden materiaal

Schrijven persoonlijke ervaring

Verderschrijven tweede deel eindwerk

Verbeteringen doorvoeren

24 april: optreden met FreeJays Chiro Oostveld

2 mei 2010 6 mei 2010 10 mei 2010 12 mei 2010

12 mei 2010

Contact met Jonas Pottie Contact met Inge Sintobin Contact met Inge Sintobin Meeting met Inge Sintobin

19 mei 2010

Contact met Jonas Pottie Contact met Jonas Pottie Contact met Jonas Pottie Contact met Jonas Pottie Contact met Inge Sintobin Contact met Inge Sintobin Afdrukken

20 mei

Indienen

13 mei 2010 15 mei 15 mei 17 mei 2010 17 mei 2010

Opmerkingen en vragen beantwoorden in verband met eerste deel Afspreken voor bespreking van de teksten

Opmerkingen externe promotor verwerken Vragen voorbereiden

12 mei: 12u afspraak met interne promotor

Doorsturen van tweede versie eindwerk Bespreking van de teksten die al geschreven zijn + afspraken wat nog verder moet gebeuren Doorsturen van testcase

Testcase verwerken + besluit schrijven

Opmerkingen in verband met de testcase

Testcase herwerken

Laatste versie bachelorproef doorsturen

Wachten op goedkeuring

Laatste aantal opmerkingen + goedkeuring

Opmerkingen doorvoeren

Doorsturen van laatste versie bachelorproef

Wachten op goedkeuring

Opmerkingen in verband met laatste versie bachelorproef + goedkeuring Laten afdrukken en inbinden van de bachelorproef Indienen van de bachelorproef

Laatste opmerkingen/ verbeteringen interne promotor doorvoeren Indienen!

` VERDUIDELIJKING BIJ DIT DOCUMENT Datum: datum van actie Actie: omschrijving van actie: bezoek, meeting, tel, briefings, mail met/naar … (indien nodig: vermelden naar of met wie actie gebeurde) Inhoud: korte omschrijving van wat de actie opleverde, inhield. To do: gevolgtrekking uit deze actie, te ondernemen actie na deze actie. Opmerkingen: belangrijke gegevens (tel nr, nieuwe gemaakte afspraak voor latere datum) vul dit document na elke belangrijke actie verder aan en bewaar onder je naam. Dit document kan ten allen tijde opgevraagd worden en wordt als addendum aan je eindwerk toegevoegd.