Bernadottelaan 11 3527 GA Utrecht
Tel. 030 296 41 44
Nachtdienst Enquête onder verpleegkundigen en verzorgenden
De ervaringen -
349 keer ingevuld in 3 weken tijd 72% voelt zich constant of wisselend niet fit 97% denkt dat er mogelijkheden zijn om ’s nachts fitter te zijn 58% wil naar buiten tijdens de nachtdienst 88% wil dat NU’91 helpt om mogelijkheden te verwezenlijken
Resultaten en aanbevelingen voor instellingen en medewerkers
Fax 030 296 39 04
De Cijfers -
3 weken stond de enquête op de website 349 verpleegkundigen/verzorgenden hebben de enquête ingevuld
De enquête In maart 2011 heeft NU’91 drie weken een enquête met allerlei vragen over het werken in de nachtdienst op haar website geplaatst. De enquête kon zowel door leden als niet-leden ingevuld worden. Het doel was inzicht krijgen in de manier waarop verpleegkundigen en verzorgenden met de nachtdiensten omgaan, wat hen belemmert en wat hen stimuleert om zich fitter te voelen. De uitkomsten De 349 ingevulde enquêtes leverden een paar heldere inzichten op over hoe verpleegkundigen en verzorgenden de nachtdienst ervaren. Ook leverden de antwoorden ideeën op voor zowel de instelling als de individuele verpleegkundige en verzorgende om fitter de nachtdienst door te kunnen komen.
Een constant gevoel hebben van niet fit zijn. (geen witregel) 72% voelt zich constant of wisselend niet fit wanneer men in de nachtdienst zit. Ruim een derde deel van de respondenten (36%) zegt zelfs dat nachtdienst een aanslag op de gezondheid betekent. “Je voelt je geradbraakt en misselijk”.
Instellingsregels houden het fit de nacht doorkomen tegen. (geen witregel) Verpleegkundigen en verzorgenden lopen tegen een aantal knelpunten aan om fit de nacht door te komen. Iets meer dan de helft van de respondenten (56%) geeft aan dat met name regels van de organisatie hen belemmert om zich tijdens de nacht fit te voelen. Daarnaast geeft 1 op de 10 respondenten aan dat ze geen puf hebben tijdens de nacht en dat hen het totale gebrek aan energie in de weg zit. De top 6 van belemmeringen die te maken hebben met instellingsregels, die het fitte gevoel in de nacht tegen werken, in volgorde van hoogste mate van belemmeringen: 1 Niet naar buiten kunnen 2 Geen echte pauze hebben 3 Geen powernap kunnen doen 4 Alleen nachtdienst draaien
5 Te weinig licht 6 Geen verse maaltijd
Fitter door de nacht Bijna alle respondenten (97%) hebben aangegeven dat er wel degelijk mogelijkheden zijn om fitter de nacht door te komen. Slechts 3% geeft aan dat niets zal helpen. De meest genoemde suggesties in volgorde van wat het beste zal helpen: Even naar buiten gaan (58%) Praten met collega’s (48%) Het druk hebben (42%) Een verse maaltijd (36%) Een powernap (hazenslaapje 36%) Even computeren, chatten, gamen (24%) Extra klusjes doen (23%) Relaxen in een luie stoel (18%) Wii sport (12%) Goede verlichting (12%) Massage (9%)
Fitter door de dag De meerderheid (60%) van de respondenten geeft aan dat overdag hen niets in de weg staat om zich fitter te kunnen voelen of goed te slapen. Daartegen over staat dat 40 % aangeeft dat er overdag wel belemmeringen zijn om zich na het slapen overdag fit te voelen. Een op de vijf respondenten (22%) geeft aan dat de eigen futloosheid oorzaak is en hen belemmert om zich fit te voelen na het slapen. Er staat hen niets anders in de weg dan hun eigen gebrek aan energie. 19% heeft hinder van geluid, gezin en omgeving, waardoor men minder fit opstaat en te weinig slaapt. De meest genoemde suggesties in volgorde van wat het beste zal helpen om overdag fitter te zijn na het slapen: Naar buiten gaan (55%) De dag voor de nachtdienst slapen (52%)
Steeds dezelfde slaaptijden aanhouden (35%) Rekening houden met wat ik eet (30%) Alleen een lichte maaltijd gebruiken (27%) Niet zelf hoeven koken (25%)
NU’91 zorg dat de mogelijkheden er komen! Bijna alle respondenten (88%) willen graag dat NU’91 gaat zorgen voor mogelijkheden om fitter de nacht door te komen.
Feiten uit de literatuur. ervaring en wetenschap
Het werken in nachtdiensten geeft een verstoring van het bioritme. Negatieve effecten kunnen beperkt worden door het voorwaarts roosteren en slechts een korte periode van nachtdiensten inplannen. Twee nachten zou het beste zijn om het bioritme niet zodanig te verstoren dat de hersteltijd te lang duurt en het brakke gevoel optreedt. Daarnaast komt uit vele onderzoeken (FNV bondgenoten, TNO, Amerikaans onderzoek ( www.lerenslapen.nl, www.tno.nl ) en ervaringen naar voren dat er kleine dingen zijn die kunnen bijdragen aan het fitter voelen tijden het werken in de nacht. Kleine dingen die bijdragen aan fitheid in de nacht 1 Licht op het niveau van daglicht biedt uitkomst om het slaapgevoel tegen te gaan, want het remt het slaaphormoon melatonine. Er wordt geadviseerd het lichtniveau van de lampen in de ruimte waar je in de nacht zit op 2500 lux te houden. Ook een lichtlamp waar in de nacht kort gebruik van gemaakt kan worden, houdt het energieniveau op peil. 3 Op weg naar huis kun je beter een donkere zonnebril of en zonnebril met roze glazen opzetten om zo de lichttoevoer te beperken. Je lichaam maakt zich op die manier alvast klaar voor zijn eigen “nacht”. Een donkere slaapkamer en een vast slaapritme maken dat je sneller inslaapt. 4 Bewezen is dat koolhydraatrijke voeding vanaf ongeveer de tweede helft van de nachtdienst energie geeft. 5 Bioritmen verschillen per persoon en hiermee ook de behoefte aan activiteiten of rustperiode tussendoor. Uit het onderzoek van NU’91 blijkt dat 58% de behoefte heeft om tijdens de nachtdienst even naar buiten te kunnen. Maar ook de mogelijkheid om even een powernap te doen of juist iets actiefs te doen wordt als mogelijkheid genoemd om fitter de nacht door te komen. Een echte pauze stelt de individuele verpleegkundige of verzorgende in de nachtdienst in de gelegenheid, naar eigen behoefte een activiteit te ondernemen om fitter de nacht door te komen.
De aanbevelingen Aanbevelingen voor instellingen Legaliseer tijdens de nacht een rust/herstelmoment voor de verpleegkundige/verzorgende om naar eigen behoefte een activiteit in te vullen. Beleid en activiteiten zijn nodig om medewerkers beter en langer in staat te stellen, nachtdiensten te draaien. Een efficiënt herstel en hogere alertheid dragen bij aan de kwaliteit en veiligheid van werken. Verpleegkundigen en verzorgenden vinden over het algemeen dat het not done is om naar eigen behoefte een herstelmoment te nemen tijdens de nachtdienst. Een powernap in een slaapstoel of even naar buiten gaan kan vaak niet of wil men niet, omdat men zich verantwoordelijk voelt tegenover de patiënten en collega’s of alleen in de nachtdienst staat. Het feit dat het nemen van een eigen herstelmoment gelegaliseerd is, kan er voor zorgen dat verpleegkundigen en verzorgenden dit herstelmoment ook gaan nemen.
Onderzoek de mogelijkheid om de medewerkers in de nachtdienst naar buiten te laten gaan Het niet naar buiten kunnen en geen frisse lucht krijgen, bleek de grootste belemmering om zich fit te kunnen voelen. Overleg met de medewerkers of er misschien toch oplossingen zijn om dit op te lossen.
Maak heldere afspraken met betrekking tot het nemen van een powrnap Een powernap kan niet verplicht worden gesteld, maar er kan wel ruimte en materiaal geboden worden om te herstellen en zelf hierin de juiste balans te vinden.
Zorg voor een verse koolhydraatrijke maaltijd tussen 3.00 uur en 5.00 uur
Bewezen is dat koolhydraatrijke voeding vanaf ongeveer de tweede helft van de nachtdienst energie geeft. Te denken valt aan een verse maaltijd die overdag is klaargemaakt en door de medewerker in een magnetron opgewarmd kan worden of een vers rijkelijk gevuld broodje. Ook verse salade en fruit wordt aangeraden. Koolhydraatrijke voeding is onder andere: bruin brood, aardappelen, pasta, rijst en fruit. Zorg voor voldoende licht en een slaapbank
Bewezen is dat het lichtniveau in de werkruimte goed hoog gehouden moet worden (2500 lux is het beste). De verlichtingssterkte blijkt een direct effect
te hebben op de alertheid, en kan dus (bij relatieve onderbelichting) medebepalend zijn voor de kans op het maken van fouten. Een lichtlamp geeft direct energie. Gekeken kan worden of de ruimte waar de verpleegkundige of verzorgende ’s nachts zit zodanig afgeschermd kan worden dat er voldoende lichtgebruik mogelijk is. Een slaapbank kan gebruikt worden voor een powernap. Geef gerichte voorlichting aan de hand van literatuur en onderzoek wat op het gebied van verstoring van bioritme voorhanden is. Om medewerkers de gelegenheid te geven om te ontdekken hoe zij zelf hun eigen behoefte aan herstelmomenten kunnen ontdekken, is voorlichting nodig.
Aanbevelingen voor medewerkers Voeding; wat je het beste kan eten als je in de nachtdienst zit •
•
• • •
Eiwitrijke voeding als je wakker wordt of met de avondmaaltijd; eieren, vis, vlees, peulvruchten, noten en zaden, yoghurt, vetarm (helpt om wakker te worden en te blijven). Koolhydraatrijke voeding vanaf ongeveer de tweede helft van je nachtdienst; bruin brood, aardappelen, pasta, rijst en fruit (geeft energie) Beperk koffie, thee, cola en chocola in het tweede deel van je nachtdienst. Lichte maaltijd na de nachtdienst met melkproducten (de tryptofaan in de melkproducten werken slaap bevorderend). Water, vruchtensappen en karnemelk zijn goede dorstlessers gedurende de hele nacht.
Voeding; wat je beter niet kan eten tijdens de nachtdienst • • •
Suikerrijk eten; suikerrijk eten maakt je in eerste instantie alert maar later als je glucose spiegel daalt, wordt je slaperig of traag. Sterk gekruid eten (broodje shoarma!!!) kan je maag irriteren. Niet te veel te snacken omdat dit je glucose spiegel snel laat stijgen en daarna weer snel laat dalen waardoor je weer duf wordt en waardoor je meer gaat snacken.
Licht • •
Het lichtniveau in je werkruimte goed hoog houden (2500 lux is het beste). Lichtlamp; verhoogt het energieniveau; De verlichtingssterkte van het moment blijkt een direct effect te hebben op de alertheid, en kan dus (bij relatieve onderbelichting) medebepalend zijn voor de kans op het maken van fouten. Een lichtlamp biedt uitkomst want het remt het slaaphormoon melatonine. Hierdoor voel je je ’s nachts minder slaperig en blijf je alert.
•
Een zonnebril met roze of donkere glazen na de nachtdienst als je naar huis gaat voorkomt het brakke gevoel (bevordert melatonine-productie). Je lichaam maakt zich op die manier alvast klaar voor zijn eigen “nacht”. Een donkere slaapkamer en een vast slaapritme maken dat je sneller inslaapt. Door zo je melatoninespiegel op een natuurlijke manier te beïnvloeden, raakt je lichaam niet ontregelt. Na een aantal nachtdiensten switch je zo weer makkelijker terug naar je normale slaapritme. Slaapmiddelen zijn geen verstandige optie.
Tips om overdag lekker te slapen Tips zijn individueel. Of je nu gelijk naar bed gaat of nog iets te eten neemt of televisie kijkt, is afhankelijk van wat je jezelf gewend hebt gemaakt. Als je overdag slecht slaapt, is het wel aan te raden eens te proberen om in je ritueel van ’s morgens naar bed gaan, iets te veranderen en te kijken of het werkt. Zo wie zo is er een verschil tussen ‘het vroege type’ en ‘het late type’. Het late type zal doorgaans minder last hebben van nachtdiensten
en hierdoor dus ook minder slaapklachten ondervinden van de nachtdienst dan de vroege types. •
Maak je slaapkamer donker, stil en koel
•
Trek je terug uit de digitale wereld; zet je mobiel uit
•
Gebruik oordoppen en of een oogmasker
•
Probeer eens een aromatherapie geurtje
•
Bedenk zelf wat voor jou het beste werkt en doe dit ook (kijk voor tips op www.nu91.nl)
Hoe houd je je energie op peil • • •
Een korte powernap (dutje van 20 minuten) in de nacht. Maximaal 3 nachtdiensten achter elkaar. Beter is 2 nachtdiensten. Bepaal voor je zelf wat je eigen behoefte is om in de nacht fit te blijven en ga dit ook doen.
Wat doet NU’91 NU’91 organiseert op verzoek van de instelling een Nightfever event om vitaler door de nacht te komen, onder de aandacht te brengen. Nightfever is een event van 1,5 uur, dat van ongeveer 22.15 uur tot 23.45 in elke instelling uitgevoerd kan worden. Nightfever kan door de instelling gebruikt worden om een kickoff te geven van een project dat de instelling start om het vitaler door nacht te komen, onder de aandacht te brengen. Medewerkers van NU’91 geven een klein feestje waar voorlichting gegeven wordt over mogelijkheden die de energie in de nacht op peil houdt. Er zullen koolhydraatrijke salades en broodjes zijn die medewerkers mee kunnen nemen naar de werkplek voor de nacht. Er is voorlichtingsmateriaal aanwezig zoals: lichttherapielampen, aromatherapie geuren, zonnebrillen met roze glazen, recepten, oordopjes en oogmaskers. En natuurlijk hapjes en drankjes. De instelling kan naar eigen inzicht Nightfever uitbreiden.
NU’91 ontwikkelt een voorlichtingspakket over werken in de nacht Voor zowel het management als voor verpleegkundigen/verzorgenden wordt een voorlichtingspakket ontwikkeld. Dit pakket inspireert om het werken in de nacht, in de instelling onder de aandacht te brengen.
NU’91 geeft informatie via www.nu91.nl Op de website van NU’91 staan de resultaten van de enquête, aanbevelingen en inspiratie voor het medewerkers die nachtdiensten draaien en voor het management die fitter door de nacht onder de aandacht willen brengen. Interesse in een Nightfever of een voorlichtingspakket? Kijk op www.nu91.nl of neem contact op met Anja Cremers 030-2840431 of
[email protected].
