Gegevens evenement Netherlands Energy Research Alliance, NERA Route Energie Transitie binnen de Nationale Wetenschaps agenda 26 april 2016, ochtend sessie Utrecht, Jaarbeurs, Beatrix gebouw Doel, doelgroep en inhoud evenement
Organisatie Naam bijeenkomst Datum Locatie Doel Wie waren aanwezig?
Discussie over route Energietransitie en het formuleren van een verdere concretisering Aanwezig waren in de ochtendsessie 72 personen met de volgende herkomst: • 5 industrie (7%) • 11 beleidsmakers (15%) • 56 onderzoekers (78%)
Energiefunctie EZ rapport
alle
Hoe kwalificeert u (verslaglegger) de sfeer van het evenement/bijeenkomst
Positief, constructief, zoekend naar oplossingen binnen de energietransitie in het formuleren van uitdagingen en onderzoeksvragen binnen de Nationale Wetenschaps Agenda, daarmee kan de Energiedialoog gevoed worden. Eind mei wordt de NWA route energietransitie opgeleverd.
Sfeer van de bijeenkomst
Hoofdpunten dialoog (centrale vragen, toekomstbeeld)) Hoe ziet u de energietoekomst van Nederland?
De omschakeling naar een duurzame energievoorziening is alleen haalbaar indien er een gigantische transformatie in onze industrie, transport en woonomgeving plaats vindt.
Welke rol speelt u zelf in de energietransitie en met welke ambitie?
n.v.t.
Wat is u nodig om deze toekomst te realiseren?
Kunt u drie kansen en drie zorgen noemen?
Vanuit deze groep is met name op de noodzaak tot R&D en maatschappelijk (politiek) draagvlak gewezen om de fundamentele wijzigingen mogelijk te maken. Het gaat om nieuw multi-disciplinair onderzoek, voortbouwend op bestaande specialismen, waar technisch en socio-economisch onderzoek moet samenwerken. de NWA stuurgroep zal hiertoe een investeringsagenda opleveren, waar voor extra budget zal worden gepleit. Kansen: De proces industrie behoort nu al tot de meest efficiëntste ter wereld en de overgang naar een low carbon economy zal een complete transformatie vergen, waarmee Nederland weer voorop kan lopen met een geheel nieuw systeem. Interdisciplinair onderzoek, waarbij de inbedding in de samenleving van de nieuwe energie structuur integraal wordt meegenomen is een typisch Nederlandse aanpak, die ook elders toegepast kan worden. De Energie transitie internationaal uitdragen, om daarmee bondgenoten te krijgen en markten te openen draagt ook bij aan vermindering van conflicten en klimaatschade Zorgen: De noodzaak voor energietransitie leeft onvoldoende in de samenleving en met alleen onderzoek krijgen we niet het gewenste draagvlak Nederland is goed in de ontwikkeling van kennis en doet
Europees goed mee, maar de valorisatie in producten en vermarktbare kennis blijft achter Snelle toepassingen zijn nodig om het onderzoek zinvol te laten landen.
Weergave van de presentaties en gevoerde discussie aan 2 tafels Route Energie transitie, verdiepende workshop, 26 april 2016 #NWAenergie Wim Sinke opent de bijeenkomst, - Concept Route is opgesteld door NERA, samenwerkingsverband van TUE, UT, FOM, ECN, TNO, TUD en RUG. - Deze dag is voor verdieping en over een maand moet de eindversie er liggen - er zijn twee workshops, identiek qua opzet: 1 's ochtends (dit verslag) en 1 's middags. - Erik Langereis vanuit FOM Differ is de organisator en Wim Sinke is voorzitter, samen met Richard van de Sanden en Kornelis Blok. 1. Nationale Wetenschaps Agenda (NWA): - Context: o In 2015 zijn 12.000 vragen door de samenleving gesteld, en in 138 clustervragen geherformuleerd. Er zijn routes gedefinieerd en de Energietransitie is er 1 van. o De opzet van deze route wordt gekoppeld aan het RLI en Energierapport van EZ, waaruit de Energiedialoog is voortgekomen. o De energiedialoog wordt gevoed vanuit de Route Energietransitie o Daarnaast heeft het topteam energie een rondgang gemaakt langs de kennisinstellingen en gaat het AWTI een energie advies uitbrengen. o Transitie naar een duurzame energiehuishouding is een complex vraagstuk en vraagt om een geïntegreerde aanpak. - NWA cluster vragen voorbeelden: o Hoe wetgeving legitiem en handhaafbaar maken o Hoe volledig op zon overschakelen en opslag realiseren etc. DOELSTELLING - Beschrijven van uitdagingen voor een 100% duurzame energie huishouding in 2050 o Kansen, verbanden, sterktes NL, benodigde investeringen etc. - De Route Energietransitie kan maximaal 4 pagina’s voor de NWA opleveren - De stuurgroep van de NWA zal een investeringsagenda opleveren gebaseerd op de opbrengsten van de routes (0,5 G€ onderhoud en infra en 0,5 G€ voor nieuwe zaken)
2. Concept Route Energietransitie: - Op 5 april is in een workshop het speelveld gedefinieerd - Met de klankbord groep zijn daarin uitdagingen gedefinieerd - Dit leidt tot cross disciplinaire onderzoeksvragen, die voortbouwt op de specialismen - De 4 energie functies uit het energierapport zijn als basis genomen Uitdagingen: 1. Efficiënte energie technologie in de GO
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Efficiënte proces technologie in de Industrie Efficiënte en goedkope duurzame grootschalige opwekking ICT toepassen Elektriciteit om zetten in brandstof en energie Energie opslag Klimaat verandering via terugkoppel mechanismen via energie gebruiken Faciliteren van transitie naar een 100% duurzaam systeem Maatschappelijke inpassing Mondiale kansen en uitdagingen
3. PITCHES o Lennart vd Burg, TNO, - 1. Electrificatie industrie, om 350 PJ hoog temperatuur warmte te realiseren o In Rotterdam stond warmte centraal tijdens de discussie o Dat zou ook electrisch ingevuld kunnen worden met opvanging van onbalans in het systeem - 2. Geothermie zou 90 PJ in NL kunnen leveren, en dat komt nu niet van de grond ivm draagvlak o Harold Meijer - 3. CO2 concentraties in atmosfeer meten om oorzaak klimaat verandering en effecten van maatregelen vast te stellen. o Han Lindeboom, Imares - 4. Energie eilanden op zee, wind, zon, algen etc. slim inzetten o Stefan Poelhekke - 5. Effect energie transitie op grondstof exporterende landen o NL is grote buitenlandse investeerder kan dit sturen, en daarvoor moet beleid gemaakt worden. Reactie: - Pitch 1 kan worden ondergebracht bij Uitdaging 2: Proces industrie - Pitch 2 kan worden geïntegreerd bij Uitdaging 1 en 2: GO en IND en 8: inpassing - Pitch 3 kan worden ingebracht bij Uitdaging 7 - Pitch 4 dit heeft te maken met inrichting van ruimte en combinatie van voedsel en energie productie, nu zit het bijna in 6 of 9, maar is nog niet zo geformuleerd, dus 9 moet geherformuleerd worden. Dit kan een voorbeeld project zijn van systeem integratie en ruimtelijke inpassing. Dit kan ook internationaal worden opgepakt. - Embodied Energie vraagt om integrale duurzaamheid, en moet in de beoordeling meegenomen - Pitch 5 betreft grondstoffen, die verdeeld zijn over de wereld, en er zijn winners en verliezers, dus de transitie heeft effect op de wereld. o Tevens vraagt de energietransitie om specifieke metalen die beperkt beschikbaar kunnen zijn. - Dus pitch 5 hoort in uitdaging 10. - CONCLUSIE: Alle pitches kunnen worden geïntegreerd in bestaande uitdagingen In de middag was er tweede sessie met eenzelfde opzet, ook hier konden alle gepitchte onderwerpen worden geïntegreerd met een uitbreiding in de bestaande uitdagingen 4. Workshop vandaag moet leiden tot verdieping: - Templates liggen op de tafel, per uitdaging is er een tafel: o Welke kennis en technologie is er nodig om de uitdaging aan te pakken o Is NL goed gepositioneerd o Wat levert het op voor de energietransitie en voor NL (korte termijn en lange termijn)
o
Identificeer samenwerkingen en opbrengsten
4.a. Uitdaging 2: proces industrie, o.l.v. Guido Mul - Het gaat om een duurzame proces industrie via systeem aanpassing (transformatie) die ook een actieve rol spelen voor opslag van electriciteit. Doel is om de procesindustrie in NL te houden. - Wat kunnen we bedenken om dit te laten gebeuren? o Energie efficiency is de eerste stap, huidige scheidingstechnologie wordt geoptimaliseerd, en men stelt intern nu dat dat met 40% minder energie moet. o Of met proces ketens werken waar met mengsels gewerkt worden, zodat er minder scheiding nodig is. o Biogrondstoffen niet a-priori met minder energie mogelijk, analyse per keten is noodzakelijk o Hulpgrondstoffen terugdringen is ook cruciaal, o Van temperatuur gedreven proces naar goede flexibele katalyse o CO2 afvangen zou makkelijk kunnen bij procesindustrie o CO2 gebruik heeft alleen zin bij lang-cyclische toepassingen - Echter: huidige proces industrie in NL zit al op de top van excellence o DUS we moeten iets geheel nieuws opzetten, een transformatie om het nog beter te doen. - Samenwerkingen: o Procestechniek en energietechniek samen laten werken (Nuon/Shell, power 2ammonia) o Agro/food en chemie - Sterktes NL: o NL is heel kosten efficiënt, o Sterke interne markt voor reststromen, o Kwaliteit leveren, o Fijn chemicalien leveren, en geen bulk - Kans voor NL: o Transformatie: Een compleet nieuwe structuur opzetten Ga niet perse uit van goedkope elektronen - Impact: o KT: hybride energie systemen, met bio, meer gas, op kleine schaal demo’s Proces chemie op kleine schaal moet meer ontwikkeld worden o LT: compleet nieuwe processen, Transformatie 4.b. Uitdaging 10: Mondiaal - Ken de belangen van elkaar - Energie zekerheid voor alle bewoners van de WRLD - Terwijl er mondiale schaarste ontstaat: water, voedsel, metalen, fosfaat, etc. - Internationale samenwerking is nodig o Doelen afstemmen, o Belangen kennen van andere landen, dus socio-economisch onderzoek o Hoe verhouden zich baten en lasten per land bij gewijzigd klimaat en energie systeem - Nederland sterk: o NL heeft een mondiale blik, open o Kan interdisciplinair oplossingen aandragen o ZORG: NL doet geen valorisatie, te weinig toepassing in energiedomein o Bij Water gebeurt dat wel! o Oorzaak: NL vindt het moeilijk te kiezen, te veel debat
-
Voorwaarde is wel dat de kennisinfrastructuur in Nederland goed blijft, zodat we ook internationaal iets kunnen bieden. Afgelopen jaren is teveel bezuinigd wordt gezegd. Kansen: o Energie transitie (incl. energiezekerheid) verloopt beter o Oplossingen uitvinden en later kunnen verkopen in het buitenland o Door het internationaal aan te pakken, sluiten EU oplossingen beter aan bij NL o KT opbrengst: Via mondiale oplossingen ontstaan er minder conflicten Kennis van de mondiale context, zodat er beter keuzes gemaakt kunnen worden. o LT opbrengst: Verminder de schade van klimaat veranderingen
5. Terugkoppeling: - De voorgestelde aanpassingen in de uitdagingen zijn verwerkt FEEDBACK: - Het format is goed bevallen Vervolg: • Posters worden verwerkt en uitgewerkt in een A4 per uitdaging • de concept routebeschrijving van 4 A4 wordt aan de deelnemers teruggekoppeld wanneer deze gereed is. • de definitieve routeomschrijving wordt op 1 juni gepresenteerd Conclusie: goed dat er eenstemmigheid was tussen de deelnemers
