Tekst finale spellingwedstrijd + uitleg probleemwoorden De televisiequiz Stel je voor: je meldt je aan voor een televisiequiz. Tot je verrassing word je uitgenodigd. De vragen beantwoord je zo goed mogelijk. En dan wordt je verteld dat je een vakantiereis hebt gewonnen! Dat overkwam Rob de Groot uit Amsterdam. Na de uitslag moest Rob onmiddellijk een Europese bestemming noemen. Razendsnel dacht hij na. Zou hij Zwitserland kiezen met zijn besneeuwde bergtoppen en ijzige gletsjers? Hij dacht aan steile, beijzelde wandelpaden, diepe ravijnen en duizelingwekkend hoge viaducten. Dan was succes absoluut verzekerd! Maar Griekenland mocht ook. Daar kon hij eeuwenoude tempelruïnes en originele historische vondsten bekijken. En hij kon zich op de moderne Griekse kunst oriënteren door ateliers van kunstenaars te bezoeken. Of liever Italië? Hij zag zich na een diner al sms’en op het terras van een chic restaurant. Wat zou het dessert zijn? Misschien wel kokos-, karamel- en vanille-ijs in een kristallen beker… De altijd zo enthousiaste quizmaster werd nu ongeduldig. “Kom, meneer De Groot, rond uw keuze af!” “Goed, dan kies ik Zuid-Frankrijk. Nee, wacht, België! Of nee, dan kies ik een mooie, oude stad, niet ver van de zee en de duinen. Ja, ik weet het: Amsterdam!”
uitleg probleemwoorden in het dictee: woord televisiequiz je meldt je aan verrassing word je beantwoord je Dan wordt je verteld
onmiddellijk gletsjers steile beijzelde
ravijnen viaducten absoluut eeuwenoude
tempelruïnes historische vondsten oriënteren
ateliers diner sms’en chic
restaurant dessert kokos-
karamelvanille-ijs
uitleg volgens de didactische lijn van Spelling in beeld samenstelling (dus aan elkaar) met quiz: met q en z net als in je loopt komt in je meldt t achter de ik-vorm struikelblok-woord net als in loop je komt in word je geen t achter de ikvorm net als in loop je komt in beantwoord je geen t achter de ik-vorm lastig: je staat wel achter de persoonsvorm, maar is geen onderwerp, maar een meewerkend voorwerp. Je kunt je niet vervangen door jij, alleen door jou. Denk aan: Dat wordt gedaan, Dat wordt bereikt, Dat wordt je verteld… struikelblok-woord lastig woord, komt in de methode niet voor ei of ij? bijvoeglijk naamwoord op ~e In ijzelen zit ijs, daarom een ij. Er is sprake van klinkerbotsing e + ij. Omdat het geen samenstelling is, komt er geen streepje. In een woord als beïnvloeden leidt de klinkerbotsing e + i tot een trema op de i. Maar als de i de eerste letter van een ij is, krijgt hij nooit een trema. ei of ij? woorden met ct, zoals product en effect woorden met /t/ = d en /p/ = b samenstelling (dus aan elkaar) met eeuwen; eeuwenoude eindigt op ~e omdat het een bijv. naamwoord is (R17/gr. 7) samenstelling (dus aan elkaar) met ruïnes; botsende klinkers: trema bijvoeglijke naamwoorden op ~ische vondst: struikelblok-woord (Je hoort de d vaak niet.) woorden met een lange klinker die als een korte klinker klinkt (de eerste o klinkt ondanks de ene r als de /o/ van vol) atelier: Frans leenwoord diner: Frans leenwoord struikelblok-woord woorden met /sj/ = ch; een chique jurk met een q, maar een chic restaurant zonder q, zonder e, met een c. restaurant: Frans leenwoord dessert: Frans leenwoord kokos met twee k’s en twee o’s; het streepje na kokos is een weglatingsteken (als in dag- en weekbladen) karamel met een k; het streepje na karamel is een weglatingsteken (als in dag- en weekbladen) vanille is een Frans leenwoord; het streepje na vanille is geen weglatingsteken, maar een koppelteken in een samenstelling met klinkerbotsing e/ij… Als de
cat.
jaar
W28
8 6 7 6
W22
6 --
--
W22 -W1 --
7 -6 --
W2 K30 W32 K20
8 7 8 5
R30
8
K29 W22 W27
8 7 8
W25 W25 W23 W21
8 8 8 7
W26 W25 --
8 8 --
--
--
--
--
kristallen enthousiaste quizmaster rond uw keuze af
Zuid-Frankrijk
smaak niet vanille maar citroen was geweest, dan had er dus een streepje minder gestaan: kokos-, karamel- en citroenijs. stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden op ~en woorden met th; bijvoeglijk naamwoord op ~e woorden met q gebiedende wijs van een werkwoord op ~den. Vergelijken met lopen: loop naar de maan zonder t, dus ook rond uw keuze af, zonder t. aardrijkskundige namen
R22 W13 W28
7 7 8
R33
8
andere woorden: woord tweede ronde bacteriën: goed
onderzeeër: goed financiëel: fout
babytje: fout
radiootje: goed
ideetje enquête: goed crêpepapier: goed crêche: fout picknick: goed goocheltruck: foot snackbar: goed derde ronde gemeneriken gedeletet
schminken gegrild
uitleg volgens de didactische lijn van Spelling in beeld
cat.
jaar
klemtoon van het enkelvoud bacterie valt niet op ie, daarom geen extra e. Wel een trema op de laatste e om uitspraakverwarring te voorkomen. De ee van zee blijft altijd staan in alle afleidingen: zeeën. zo ook: onderzeeër woorden op ~iaal, ~ieel: je hoort de klank /j/ die je niet schrijft. Het woord financiële krijgt wel een trema, financieel niet. De juiste spelling is: baby’tje. De a van cola wordt verlengd om verwarring bij de uitspraak te voorkomen: niet colatje, maar: colaatje. Een tweede y achter baby kan niet, want je schrijft nooit twee y’s achter elkaar. (Waarschijnlijk) om te voorkomen dat je de y als /i/ uitspreekt (zoals in gymmen) wordt na de y een apostrof geplaatst. radio krijgt een extra o. In radiotje klinkt hij in beginsel als de o van vol, bij radiootje is geen verwarring mogelijk. achter idee komt gewoon ~tje: ideetje. Frans leenwoord met ^ Frans leenwoord met ^ Frans leenwoord, niet met ^, maar met `: crèche Engels leenwoord samenstelling van goochelen (W9, gr. 5) en truc; een truck is een vrachtwagen. Engels leenwoord
R22
7
R22
7
K33
8
R1
7
R1
7
R1 W25 W25 W25
7 8 8 8
W12
7
W29
8
woorden met een onbeklemtoonde i: geen twee k’s: perziken, slimmeriken, gemeneriken Engelse werkwoorden volgen ’t kofschip. De ik-vorm van een Engels werkwoord is gelijk aan de ik-vorm in de Engelse taal, ook als die op een e eindigt die in het Engels niet wordt uitgesproken. In de hij-vorm komt daar gewoon een t achter. En ~te of ~de in de vt komt achter die ik-vorm op ~e. Dat levert in het Nederlands rare werkwoordvormen op: daten: tt: ik date, hij datet; vt: ik datete; volt.dw: ik heb gedatet; saven: tt: ik save, hij savet; vt: ik savede; volt.dw: ik heb gesaved; een gesavede foto; Zo ook: deleten: tt: ik delete, hij deletet; vt: ik deletete; volt.dw: ik heb gedeletet; een gedeletete foto struikelblok-woord Als het werkwoord in het Engels op een dubbele medeklinker eindigt, eindigt de ik-vorm in het Nederlands op een enkele medeklinker: grillen – tt: ik gril, hij grilt; vt: ik grilde; ik heb gegrild;
R23
7
--
--
W22 --
8 --
de gegrilde worstjes vierde ronde bokkensprong rechtszaak olie-industrie ruggengraat
extra ronde electriciteit: fout … houdt je slank
plattegrond kangoeroe continu bedrijfsjournalist kruitdamp Laad de batterij op
gala-uniform
samenstelling van bok en sprong samenstelling van recht en zaak met een tussen-s, (net als in rechtsorde en rechtsbijstand) samenstelling met klinkerbotsing e + i: koppelteken samenstelling van rug en graat (rug is hier letterlijk gebruikt, in tegenstelling tot in ruggespraak, dat je daarom zonder n schrijft.)
R25 R24
8 8
R31 R25
8 8
struikelblok-woord: het stukje elektr schrijf je met k Bewegen is hier het onderwerp. Je kunt je vervangen door jou, maar niet door jij. Sport houdt je fit, bewegen houdt je slank. samenstelling van een bijvoeglijk naamwoord + zelfstandig naamwoord, net als verrekijker struikelblok-woord: met twee keer oe Je schrijft alleen continue als je die eind-e hoort. Dus: een continue stroom, maar: hij is continu bezig. samenstelling van recht en zaak met een tussen-s, (net als in bedrijfsleider en bedrijfsauto) kruit (met de betekenis: springstof) schrijf je met een t gebiedende wijs van een werkwoord op ~den. Vergelijken met lopen: Loop naar de maan zonder t, dus ook Laad de batterij op, zonder t. samenstelling met klinkerbotsing a + u: koppelteken
W22
7
R27
8
W23 --
8 --
R27
8
--
--
R31
8
