Miskraam spontane abortus
Inhoudsopgave
pag.
Inleiding
2
1. Oorzaak van een miskraam
3
2. Verschijnselen bij een dreigende miskraam
3
3. Wat te doen als een miskraam is vastgesteld 3.1 Afwachten 3.2 Curettage 3.3 Medicatie
3 4 5 6
4. De periode na de miskraam 4.1 Klachten 4.2 Lichamelijke en emotioneel herstel 4.3 Medische zorg: anti D- immunoglobine
7 7 7 8
5. Kans op een miskraam
9
Vragen
10
Adressen
10
2
Inleiding Het verlies van een niet- levensvatbare vrucht in de eerste twee tot vier maanden van de zwangerschap wordt een vroege miskraam genoemd. Een van de eerste verschijnselen is dikwijls vaginaal bloedverlies. Men spreekt dan van een dreigende miskraam. Slechts in de helft van de gevallen treedt werkelijk een miskraam op; in de overige gevallen heeft het bloedverlies een andere oorzaak. De medische term voor een miskraam is spontane abortus. Voor het zelf laten afbreken van een ongewenste zwangerschap wordt de term abortus provocatus gebruikt. De term gemiste miskraam gebruiken artsen en verloskundigen voor de situatie waarin een niet- levensvatbare vrucht nog niet uit zichzelf naar buiten is gekomen. We spreken van een late miskraam als de zwangerschap verkeerd afloopt na de vierde maand, maar vóór de levensvatbare periode. Deze late miskramen komen veel minder vaak voor. De gynaecoloog heeft met behulp van een echo vastgesteld dat uw zwangerschap niet meer intact is. Dit wil zeggen dat sprake is van een vroege miskraam. Voor u en uw partner is dit een grote teleurstelling. Uw arts of verloskundige heeft met u besproken welke behandelmogelijkheden er vervolgens zijn. Tevens zal hij/zij met u stilgestaan hebben bij de fase na de miskraam, waarin u uw verdriet over het verlies van uw baby moet verwerken. In deze folder vindt u informatie over de oorzaak, de verschijnselen, de mogelijke onderzoeken en behandelingen. Tevens wordt ingegaan op het herstel na een vroege miskraam. Zo kunnen u en uw partner een en ander nog eens rustig nalezen en samen bespreken. Vervolgens kunt u in overleg met uw arts of verloskundige een besluit nemen.
3
1. Oorzaak van een vroege miskraam De oorzaak van een vroege miskraam is bijna altijd een aanlegstoornis. Het vruchtje is niet in orde en de natuur vindt als het ware een logische oplossing: het vruchtje groeit niet verder en wordt afgestoten. Een zwangerschap bestaat uit een vruchtzak en een embryo. Het embryo ontwikkelt zich bij een normale zwangerschap tot een baby. Bij een vroege miskraam is vaak alleen de vruchtzak aangelegd, zonder embryo. Het soms gebruikte woord ‘windei’ is feitelijk onjuist: er is wel degelijk een embryo in aanleg, maar heel vroeg is er iets misgegaan. Het embryo komt dan niet tot ontwikkeling of groeit niet verder door een gestoorde aanleg. Dat het embryo zich niet goed ontwikkelt, komt meestal door een chromosoomafwijking, die bij de bevruchting is ontstaan. In het algemeen gaat het hier niet om erfelijke afwijkingen, zodat er geen gevolgen zijn voor een volgende zwangerschap. Een eerste, vroege miskraam is geen reden voor nader onderzoek; dat wordt pas overwogen na meerdere vroege miskramen. Helaas levert dit onderzoek bij het overgrote deel van de vrouwen bijna nooit een duidelijke verklaring voor de vroege miskraam op. 2. Verschijnselen bij een dreigende miskraam Zwangerschapsverschijnselen zoals gespannen borsten en ochtendmisselijkheid nemen soms af vlak voor een vroege miskraam. Vaginaal bloedverlies en soms wat menstruatieachtige pijn bij een jonge zwangerschap kunnen het eerste teken zijn van een dreigende miskraam. 3. Wat te doen als een vroege miskraam is vastgesteld? Omdat een miskraam veroorzaakt wordt door een aanlegstoornis van de zwangerschap of het afsterven van de vrucht is geen behandeling mogelijk. Medicijnen of maatregelen zoals bedrust of stoppen met werken zijn dan ook niet zinvol. Hoewel een behandeling ontbreekt, bestaat er wel een keuze tussen drie manieren waarop de miskraam kan plaatsvinden: 4
- afwachten tot de miskraam spontaan optreedt; - curettage; dit is een ingreep waarbij de gynaecoloog het zwangerschapsweefsel via de schede en de baarmoederhals verwijdert; - medicatie. Elk van de benaderingen heeft voor- en nadelen. Deze worden hieronder beschreven. U bepaalt zelf wat het beste bij u past. Ook is altijd een tussenoplossing mogelijk, zoals een tijdje wachten en als het te lang duurt als nog een curettage. 3.1 Afwachten Bloedverlies in de tweede of derde maand van de zwangerschap is vaak het eerste teken van een miskraam. Meestal komt de miskraam na dit eerste bloedverlies binnen een aantal dagen op gang, maar soms duurt dit nog een week of zelfs een paar weken. Geleidelijk ontstaat krampende pijn in de baarmoeder: u kunt dit vergelijken met menstruatiepijn. Het bloedverlies neemt toe zoals bij een hevige menstruatie. Na verloop van tijd wordt de vruchtzak uit de baarmoeder gedreven. De miskraam heeft dan plaatsgevonden. De vruchtzak is herkenbaar als een met vocht opgevuld blaasje met een vlezig omhulsel dat gedeeltelijk met roze vlokken bekleed is. Vaak komen bij een miskraam ook bloedstolsels vrij, die meer donkerrood en glad zijn. Sommige vrouwen twijfelen over het verschil tussen de vruchtzak en een stolsel. Een stolsel kunt u met uw vingers uit elkaar trekken tot er niets van overblijft, een vruchtzak herkent u altijd als een met helder vocht gevuld blaasje. In het algemeen is na de miskraam de pijn vrijwel direct over. Het bloedverlies vermindert snel en is vergelijkbaar met de laatste dagen van een menstruatie. Als de miskraam heeft plaatsgevonden, kunt u uw huisarts/ verloskundige of uw gynaecoloog hiervan op de hoogte stellen. Samen met deze kunt u dan bespreken of nader onderzoek van de vruchtzak en eventuele stolsels wenselijk is om te bepalen of het inderdaad om een miskraam gaat. Indien u dit wenst moet u de vruchtzak opvangen in een potje en bewaren: het 5
wordt dan opgestuurd voor nader microscopisch onderzoek. Dit onderzoek kan bevestigen dat sprake is van een vroege miskraam. Het onderzoek geeft geen uitsluitsel over de oorzaak van de miskraam en geeft ook geen informatie over het geslacht van de vrucht. Als u geen nader onderzoek wenst, kunt u de vruchtzak begraven op een plekje in de tuin of ergens anders buiten. U kunt uw arts of verloskundige eventueel verder om advies vragen. • voordeel Veel vrouwen geven de voorkeur aan afwachten omdat een spontane miskraam de natuurlijke gang van zaken is. Zij willen hun verdriet om het verlies van een gewenste zwangerschap thuis beleven. Het voordeel is dat eventuele zeldzame complicaties ten gevolge van een curettage worden vermeden. • nadeel Sommige vrouwen vinden dat het afwachten veel onzekerheid oplevert en het normale leven verstoort, terwijl zij soms ook nog zwangerschapsklachten kunnen hebben. Een ander nadeel is dat er een kleine kans bestaat dat de zwangerschap niet in zijn geheel naar buiten komt (abortus incompletus). Het bloedverlies blijft dan na het verlies van de vruchtzak aanhouden. In dat geval moet alsnog een curettage plaatsvinden. Als u besluit om de miskraam af te wachten is het verstandig om voor uzelf na te gaan hoelang u wilt afwachten en dit aan uw huisarts/ verloskundige of de gynaecoloog kenbaar te maken. Afwachten kan medisch gezien geen kwaad en heeft geen gevolgen voor een nieuwe zwangerschap. In het geval u besluit de miskraam af te wachten is er alleen een medische noodzaak tot een curettage, wanneer sprake zou zijn van een incomplete miskraam. 3.2 curettage Een curettage is een ingreep die in het ziekenhuis plaatsvindt en door de gynaecoloog wordt verricht. De baarmoederholte 6
wordt via de schede door een dun slangetje (vacuümcurette) leeggezogen of met een curette ( een soort lepeltje) schoongemaakt. De ingreep duurt ongeveer 5 á 10 minuten en gebeurt in dagbehandeling. U krijgt een lichte narcose; u merkt dan niets van de ingreep. Wanneer u besluit tot een curettage, zal de gynaecoloog u meer informatie geven over deze ingreep en over de narcosemogelijkheden in het ziekenhuis. • complicaties Als u gezond bent is een curettage een ingreep met een zeer klein risico op complicaties. De curettage heeft geen consequenties voor een volgende zwangerschap. Een zeldzaam voorkomende complicatie is het syndroom van Asherman: hierbij ontstaan verklevingen aan de binnenzijde van de baarmoeder. Deze moeten operatief worden weggehaald. Een enkele keer komt een perforatie van de baarmoederwand voor. Het dunne slangetje of de curette gaat dan per ongeluk door de wand van de baarmoeder heen. Meestal heeft dit geen gevolgen, maar soms wordt extra observatie in het ziekenhuis geadviseerd. Een laatste complicatie is een incomplete curettage, waarbij een deel van het zwangerschapsweefsel achterblijft. Het bloedverlies blijft in dat geval doorgaans aanhouden. Het achtergebleven zwangerschapsweefsel kan alsnog spontaan naar buiten komen. Soms is het echter noodzakelijk hiervoor medicijnen te gebruiken of een tweede curettage te ondergaan. • voordeel Vrouwen die kiezen voor een curettage, noemen vaak als argument dat zij het vervelend vinden een niet- levensvatbare vrucht bij zich te dragen. Ook het afwachten en de onzekerheid over het tijdstip van de miskraam kunnen zwaar wegen. • nadeel De ervaring leert dat het voor het verwerkingsproces niet goed kan zijn te snel in te grijpen. 7
3.3 Medicatie Door het gebruik van vaginale tabletten wordt als het ware geprobeerd de baarmoeder te prikkelen tot het afstoten van de vruchtzak. Van het ziekenhuis krijgt u een recept waarmee u bij de apotheek de tabletten kunt ophalen. Bij gebruik van deze tabletten die u in de vagina moet inbrengen, kunt u na verloop van enige tijd krampen in de onderbuik krijgen en gaan vloeien. De vruchtzak zal dan worden uitgestoten. • voordeel Door deze behandeling kan in een aantal gevallen een curettage worden voorkomen. • nadeel De behandeling is niet in alle situaties succesvol; er zal dan alsnog een curettage moeten plaatsvinden. 4. De periode na de miskraam 4.1 Klachten Het is verstandig om in de volgende situaties na de spontane miskraam of curettage de huisarts/ verloskundige of de gynaecoloog te waarschuwen: • hevig bloedverlies Als het bloedverlies erg hevig is (langdurig veel meer dan een forse menstruatie), kan dit gevaarlijk zijn. Zeker bij klachten van sterretjes zien of flauwvallen, moet u direct de hulp van uw huisarts/ verloskundige of de gynaecoloog inroepen. • aanhoudende klachten Als na een spontane miskraam of een curettage sprake blijft van een krampende pijn en/ of zeer hevig bloedverlies, kan dit wijzen op een incomplete miskraam. Aan de hand van een vaginale echo kan de gynaecoloog nagaan of een deel van het zwangerschapsweefsel in de baarmoeder is blijven zitten. Als dit het geval is, moet eventueel (opnieuw) een curettage worden uitgevoerd.
8
• koorts Indien er koorts ontstaat (temperatuur > 38° C) tijdens of kort na een miskraam of curettage, wijst dit meestal op een ontsteking in de baarmoeder die behandeld moet worden. Het is verstandig in dat geval contact op te nemen met uw huisarts. • ongerustheid Als u ongerust bent over het verloop van de miskraam kunt u altijd contact opnemen met uw huisarts/ verloskundige of de gynaecoloog. 4.2 lichamelijk en emotioneel herstel In het algemeen herstelt uw lichaam zich snel na een vroege miskraam. Gedurende een tot twee weken is vaak nog sprake van wat bloedverlies en bruinige afscheiding. Het is verstandig met geslachtsgemeenschap te wachten tot het bloedverlies voorbij is. Hierna is uw lichaam voldoende hersteld om weer opnieuw zwanger te worden. Het zwanger worden op zich wordt door een miskraam niet bemoeilijkt. De volgende menstruatie verschijnt na ongeveer zes weken, soms een paar weken eerder of later. Veel vrouwen maken na een vroege miskraam psychisch een moeilijke tijd door. De miskraam betekent een streep door de toekomst en brengt een abrupt einde aan alle plannen en dromen over het verwachte kindje. Dat de zwangerschap vanaf het begin al niet in orde was, en de miskraam dus een natuurlijke en logische oplossing is, is voor sommigen een troost. Verdriet, schuldgevoelens, ongeloof, boosheid en een gevoel van leegte zijn veel voorkomende emoties. De vraag waarom het misging houdt wellicht ook u bezig. Hoe invoelbaar ook, schuldgevoelens (bijvoorbeeld over een ongezonde leefwijze of veel stress) zijn bijna nooit terecht. Een miskraam is een natuurlijke oplossing voor iets wat fout ging rond de bevruchting en het is maar de vraag of uzelf invloed hier op zou hebben kunnen uitoefenen. De gedachte dat zwanger worden in elk geval mogelijk is gebleken, kan een steun zijn.
9
Ieder verwerkt een miskraam op eigen wijze: ook de omstandigheden spelen een rol. Het is moeilijk aan te geven hoe lang dit proces van verwerken duurt: bij sommigen is sprake van enkele maanden tot een half jaar; bij anderen duurt het soms langer dan een jaar. Voor de mensen in uw omgeving is het soms niet duidelijk wat u doormaakt. Opmerkingen als ‘volgende keer beter’ of ‘je bent nog jong’ helpen meestal niet, hoe goed ze ook bedoeld zijn. Ze doen immers geen recht aan wat u als aanstaande ouder op dat moment voelt. Omdat het verlies vaak voor de buitenwereld onzichtbaar is kan het helpen te praten met andere vrouwen die hetzelfde hebben meegemaakt: zij weten wat u doormaakt (voor adressen zie bijlage). Verschillen in beleving of snelheid van verwerken tussen man en vrouw kunnen een druk op de relatie geven: ook dan is het verstandig erover te praten zowel met elkaar als met anderen. 4.3 Medische zorg: anti D- immunoglobuline Vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wordt het advies gegeven om na een miskraam anti Dimmunoglobuline toe te dienen aan vrouwen met een rhesusnegatieve bloedgroep. Op deze manier kan het ontstaan van rhesus- antistoffen worden voorkomen: deze stoffen kunnen in een volgende zwangerschap namelijk problemen veroorzaken. Als bij echoscopisch onderzoek is aangetoond dat er geen vruchtje is aangelegd of dat het vruchtje in een zeer vroeg stadium (vóór 10 weken) is afgestorven, wordt soms afgezien van het geven van anti D- immunoglobuline. Men neemt dan aan dat er geen kans is op de vorming van antistoffen. Indien uw bloedgroep rhesus- negatief is, zal uw huisarts/ verloskundige of gynaecoloog met u bespreken of het toedienen van anti D- immunoglobuline wenselijk is. 5. Kans op een miskraam Tenminste één op de tien zwangerschappen eindigt voortijdig in een vroege miskraam. In Nederland betekent dit dat jaarlijks 20.000 vrouwen een miskraam krijgen. Naar schatting wordt 10
een kwart van alle vrouwen ooit met dit probleem geconfronteerd. De kans op een miskraam neemt toe met de leeftijd: vrouwen vrouwen vrouwen vrouwen
jonger dan 35 jaar tussen 35 en 40 jaar tussen 40 en 45 jaar ouder dan 45 jaar
kans kans kans kans
1 1 1 1
op op op op
10 5á6 3 2.
Vragen Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Gynaecologie, via het algemene nummer van de OZG: 088 – 066 1000. Adressen Stichting Freya, patiëntenvereniging voor vruchtbaarheidsproblematiek Postbus 476, 6600 AL Wijchen 024-645 1088
11
Ommelander Ziekenhuis Groep locatie Delfzicht Jachtlaan 50, Delfzijl Postbus 30.000 9930 RA Delfzijl
locatie Lucas Gassingel 18, Winschoten Postbus 30.000 9670 RA Winschoten
Telefoon 088 – 066 1000 E-mail:
[email protected] Web: www.ozg.nl
OZG (09-13) GYN 191
12
